1- با توجه به اینکه تحویل همین تعداد چه مستقیم توسط سازنده و چه مونتاژ مشترک در داخل کشور چند سال زمان نیاز داره، و اینکه این قرارداد شروعی برای بازسازی نیروی هوایی هست بنابراین یودجه مورد نظر از راه های مختلف تامین خواهد شد و جای نگرانی نداره. خصوصا اینکه مبلغ واقعا زیاد و سر سام اور نخواهد بود!   2- یکی از خوبی های این جنگنده اینه که به دلیل استفاده زیاد توسط کشورهای مختلف محک خورده و فقط تبلیغات صرف نیست! در مورد هندی ها یاد اور میشم سرتولید همین جنگنده با کشور فرانسه هم همکاری داشتند برای بخشهایی مثل اوونیک... نمیشه گفت عدم رضایت از این جنگنده اونها رو به سمت فرانسه سوق داد. شاید در نظرگرفتن این موضوع که چین رقیب و دشمن هندهم همین جنگنده رو داره و نسل پیشرفته ترش یعنی Su-35 رو هم دراختیار میگیره، خب طبیعیه که هند به فکر تنوع و ایجاد برتری برای نائگان خودش بیفته و در این مسیر حتما فرانسا تضمینهایی و قولهایی داده که روسیه نداده!!   3- نزاع بین ایران و اعراب خیلی بحث مفصلیه! مگه الان که این جنگنده رو نداریم کسی به خودش جرات دست درازی به ایران رو داده در منطقه؟! قطعا وجود نیروی هوایی خوب بهتر ساکت میکنه امثال اعراب حوزه خلیج فارس رو... اما تا اون زمان اونها هم در وضعیتی نیستن که بخوان ماجراجویی کنند و اصلا درست نیست بگیم هر لحظه امکان درگیری وجود داره!   4- دوباره به برد ذکر شده برای این جنگنده با سوخت داخلیش توجه کنید: 3000 کیلومتر در ارتفاع! حتی اگه این مقدار به 2500 کیلومتر هم کاهش پیدا کنه باز در نقشه میبینید که محدوده ای که شامل بخشی از اروپا گرفته تا افریقا و کشورهایی مثل هند رو هم در برد خودش داره!   5- اما موشک... شرایط برای داگ فایت خیلی بحث می طلبه! اما واضحه که جنگنده های اماراتی و سعودی اپگریدهای خوبی روشون صورت گرفته..همینطور در مورد ترکها. اما اینجا جاییه که باید مهندسی معکوس خودش رو نشون بده اگه ایران اژدری مثل حوت رو مدعیه که مهندسی معکوس کرده یا موشک کروزی به نام سومار پس میتونه موشک هوا به هوای R77 روسی رو هم مهندسی معکوس کنه هرچند با زحمت بیشتر (با فرض اینکه دو مورد اول کاملا صحت داره). و با تولید و ارتقا این موشک و نبود موشکی همتراز که با نمونه ارتقا پیدا کرده R77 برابری کنه در بین همسایگان ما؛ میشه گفت شکار جنگنده مهاجم خیلی واضح به نظر میاد.

  در مورد خرید جنگنده Su-30، شرکت سازنده نظرات و خواسته های کشور خریدار روتا جایی که مقدور باشه براش  در قالب یک ورژن جداگانه ارائه میده!! مثلا Su-30MK2V نسخه ای هست که برای ویتنام ساخته شده و Su-30MKA برای الجزایر، Su-30MKV برای ونزوئلا، Su-30MKI نسخه هندی و Su-30MKK نسخه ای از این جنگنده برای کشور چین هست.   بنابراین باید دید وزارت دفاع کشور ما با توجه به نیازهای ما چه مواردی رو در مورد نسخه مربوط کشور خودمون Su-30MKIR در صورت عدم وجود، اضافه میکنند. به طور خاص، نسخه مربوط به کشور هند دارای قابلیت حمل مخازن خارجی سوخت هست. اما با توجه وضعیت جغرافیایی کشور ما و برد عملیاتی مناسب این جنگنده که 3000 کیلومتر هست، نیاز چندانی به وجود مخزن های خارجی سوخت احساس نمیشه!! این مسافت تمام تهدید های منطقه ای روبرای انجام عملیات و بازگشت  کاملا پوشش میده.   در مورد تسلیحات همراه قطعا وزارت دفاع طیف کاملی رو خریداری خواهد کرد. در واقع تا جایی که سازنده منعی برای فروش نداشته باشه اما نکته اینجاست که فارغ از تعداد اولیه تسلیحات خریداری شده باید به سرعت شروع به ساخت اونها تا جای ممکن کرد.   در صورت حضور این جنگنده، فکر نمیکنم تا زمانی که پایگاهای هوایی ظرفیت مازاد داشته باشن ما جنگنده ای رو بازنشسته کنیم!     خود جنگنده یک بجثه و تسلیحات همراهش یک بحث... ببری که دندون نداشته باشه چه قدرتی داره؟ در این مورد اگه ایران موفق به ارتقا موشک هوا به هوا تا برد 200 کیلومتر بشه (نسخه ای که خود نیروی هوایی روسیه در اختیار داره) دیگه جنگنده های ترک و سعودی همون وضعیتی رو خواهند داشت که میگهای عراقی در برابر تامکت در اوایل جنگ!!

  برخلاف جنگنده Su-34 که یک جنگنده بمب افکنه وMiG-35 که رهگیره ، Su-30  و Su-35 جنگنده های چند منظوره هستند که در انجام ماموریتهای مختلف مانور پذیری بهتر و رنج تسلیحات گسترده تری دارن.   اما اینکه چرادر مورد SU-35 صحبتی نمیشه؛ باید توجه داشته باشید که روسیه در حال حاضر تنها با چین در مورد این جنگنده حاضر به عقد قرار داد شده اونم با قیمت بالای 2 میلیارد دلار برای 24 فروند که با توجه به وضعیت فعلی خط تولید و ظرفیت ساخت این جنگنده، تحویل تعداد بالایی از این جنگنره در کوتاه مدت مقدور نیست.   در عوض Su-30 جنگنده ایه که تمام نیازهای ایران رو برطرف میکنه، قیمت خوبی داره، به دلیل مونتاژ مشترک با هند میشه اینده ای مشابه رو برای خط تولید در ایران متصور بود، به دلیل ظرفیت مناسب تولید میشه تعداد بالاتری رو در زمان کوتاه تر تحویل گرفت.

اینکه ایران مجبور باشه جنگنده رو بخره اشکالی وارد نیست اما باید برای بومی سازی تسلیحاتش از همین الان وارد عمل شد!! به نظرم سلاحهای اون جنگنده در حد ساخت خود جنگنده اهمیت داره. اگه ایران در زمان جنگ تحمیلی میتونست خودش AIM-54 رو بسازه با همون تعداد تامکت هم نتیجه متفاوت با الان بود!... نمونه بارزترش F15 های آپگرید شده عربستان هستند که طبیعتا از نظر تعداد و وضعیت کیفی حرف زیاد دارن برای گفتن اما وقتی سلاحهای مهم و اساسی به تعداد کم در اختیار باشه یا در زمان مناسب تحویل نشه اون جنگنده ها عملکرد واقعیشون رو از دست میدن. یادمون باشه موشکهای صادراتی جنگنده ها دان گرید شده به فروش میرسن. در این مسیر اگه ایران موفق بشه ضمن خریدR77، اقدام به مهندسی معکوس و ارتقا برد اون کنه، قطعا خاطره AIM-54 رو برای تمام کشورهای منطقه زنده خواهد کرد!  امیدوارم با توجه به تجربه موشک موفق نور در دریا ایبار موفق به بومی سازی و افزایش برد موشکهای su 30  بشیم در کوتاه مدت که این خودش موفقیتی در حد و اندازه ساخت جنگندست در حال حاضر برای ما.