بمب هدایت پذیر واحد 15 : Guided Bomb Unit-15 در طول جنگ ویتنام نخستین تجربه های استفاده از تسلیحات نقط زن هدایت تلویزونی با بمب های هوبوس و والوی اغاز شد.بمب های ساخته شده نشان دادند که می توان تسلیحاتی ارزان قیمت ساخت که به دور از پیچیدگی ها و ضعف ذاتی موشک های هوا به زمین ( ضعف کلاهک) توانایی انهدام تمام و کمال اهداف را به صورت دقیق داشت. نخستین بمب هدایت اپتیکی هوبوس در ویتنام به خوبی ضرورت و کاربرد وسیع تسلیحات هدایت تلویزیونی رابه نیروی هوایی ایالات متحده نشان داد.قدرت جنگی بالا با سر جنگی 900 کیلویی سر خوردن ب روی هوا و پرتاب ازارتفاعی پست تر از یک بمب هدایت لیزی وایجاد قابلیت مهم بزن ودرو و ... ویژگیهایی بودند که این بمب حداقل ان را در ویتنام از خود شنان داد. هرچند این بمب به خاطر پاره ایی مسایل ساختاری چندان با بخت و اقبال روبه رو نشد ولی تجربه ها و قابلیت های مثبت ان و همچنین وجود چند ضعف عمده در بمب های هدایت لیزری پیووی در ویتنام سبب شد تا بمب های هدایت تلویزیونی نه تنها از گردونه تسلیحاتی ایالات متحده خارج نشوند بلکه نیروی هوایی ایلات متحده به فکر ارتقا و ساخت بمب های جدید تری بر پایه فناوری هدایت اپتیکال بیافتد..یکی از ضعف های خانوده پیووی-1 برد محدود و کوتاه انان بود و ضعف کلیدی تر انان به پرامتر پرتابی انان بازمی گشت به طوریکه خلبان حامل بمب هدایت لیزری می بایست از ارتفاع 20000 فوتی(تقریبا 6 کیلومتری از سطح زمین) بر روی هدف شیرجه بزد تا پس از بدست اوردن هدف و به شرط نشانه گذاری مطلوب لیزر بمب را از ارتفاع 10000فوتی(تقریبا 3 کیلومتری) رها کند. با صعود دوباره حامل در مرحله پرتاب بمب , جنگنده ایی که برای در امان ماندن از شناسایی و رهگیری راداری در ارتفاع پستی چون چند ده متری از زمین در حال پروازمی بود مجبور به افزایش ارتفاع پروازی خود و اماده شدن برای شیرجه رفتن بر روی هدف میشدکه در صورت مجهز بودن هدف یک پدافند موشکی برد متوسط چون سام-2(با برد 30 و ارتفاع درگیری 0.4-25 کیلومتر ) این شرجه می توانست به اخرین پرواز جنگنده و خلبان ان منجر شود کما اینکه در ویتنام و عراق این حادثه چندین بار برای نیروی هوایی ایلات متحده و ایران اتفاق افتاد. در مقابل بمب های هدایت لیزری که نه تنها نمونه های اولیه بلکه مدرن ترین نمونه های ان یعنی جی بی یو-28 نیز برای ارتفاع پایین خوب نبودند و نیستند بمب های هدایت تلویزیونی من جمله هوبوس بی نیاز به رهگیری اشعه لیزرخلبان را قادر می ساخت تا به شرط در دید داشتن هدف هر لحظه که اراده کند با قفل کردن دوربین خودبمب را بر روی هدف اقدام به رهاسازی ان کند .توانایی سر خوردن بمب بر روی هوا به لطف باله های کشیده میانی ان سبب میشد تا خلبان برای رها سازی بمب نیازی به شیرجه زدن بر روی هدف و اوج گیری مجدد نداشته باشد و بتواند حتی در پست ترین ارتفاع ممکن با وجودکم شدن از برد بمب انرا رها کند.شاید تنها اشکال عمده بمب هوبوس برد محدود ان بود که جنگنده حامل را مجبور می ساخت تا نزدیکی هدف پرواز کند که این مورد با توجه به پیدایش پدافندهای برد کوتاه در اینده خیلی خطرناک بود. بدین ترتیب با بر طرف کردن نقیصه بردمحدود بمبی چون هوبوس این بمب به سلاحی ایدال در نابودی بدور از خطر اهداف می توانست مبدل شود.بنابراین با توجه به مزیت برتر بمب های سرشی هدایت اپتیک و ضعف های ذاتی بمب های هدایت لیزری (مناسب نبودن برای ارتفاع پایین) و همین طور نیازی چون دور برد بودن تصمیم بر این گرفته شد تا بمب جدید نقطه زن پست پرتاب و دوربردی برای نیروی هوایی ایالات متحده بر پایه هوبوس به صوت یک بمب سرشی هدایت تلویزونی ساخته شود.این بمب که از ادامه برنامه پیواستریک برنامه ایی که منجر به تولید نخستین بمب هدایت تلویوزونی جهان جی بی یو-8/9 شده بود و مطالعه و بررسی ملاحضاتی برای تکنیل و ارتقا بمب های هدایت تلویونی ساخته شده سرچشمه می گرفت بعدها به جی بی یو-15 شهرت یافت. جی بی یو-15 بمب بزن و دروی جی بی یو-15 یک سلاح نقطه زن دور ایستا برای انهدام اهداف با ارزش بالای نظامی طراحی و ساخته است.ساخت این بمب از برنامه کارخانه راکول (بویینگ فعلی) به نام اغاز شد.در این برنامه سعی شده بود تا کیت های متنوعی برای سرهای جنگی مختلف با سیستم های هدایتی و سیستم های کنترلی متنوع ساخته شود.پروژه که از زمان ویتنام کار ساخت و طراحی ان اغاز شده بود موفق شد مدتی بعد از ساخت کیت های تولید بمب هوبوس به ساخت یک کیت با باله های چلیپایی نایل شود.با ساخت این کیت و قرار گرفتن سرهای جنگی بمب های سقوط ازادی چون مارک 84 بمب جدیدی بدست آمد که به خاطر شکل ظاهری بالک های صلیبی شکل ان نام به صورت مخفف CWW (سلاح با باله های X شکل) نامیده شد.این بمب همان بمبی بود که بعدا به جی بی یو-15 تغییر نام داد.البته باید توجه داشت که GBU-15 یک خانواده از بمب های هدایت شونده سرشی است نه یک بمب به خصوص که مرسوم است که هر عضو این خانواده را به همان نام GBU-15 بخوانند. بمب های ساخته شده اگر انقلابی در بمباران دقیق اهداف نبوده باشند ولی ظرفیت های جدیدی را به قابلیت های هوا به سطح ایالات متحده اضافه کردند.تصور اینکه جنگنده پست پروازی چون اف-111 قادر باشد تا در ارتفاع پستی چون 3-5 متری از سطح زمین به دور از شناسایی راداری و نزدیکی بیش از حد به هدف در همان ارتفاع و یا اندکی بالاتر اقدام به نابودی موفق امیز هدف کند به تنهایی کافی بود تا کیت های تولیدی به سرعت جای خود را در سیستم تسلیحاتی نیروی هوایی ایلات متحده باز کنند.بمب های تولیدی در دو نمونه مخصوص روز با هدایت تلویزیوین و مخصوص شب با هدایت تصیور برداری فرو سرخ نوسعه یافتند . در ازمایشات پروازی این بمب ها در سال 1975 توسط یک بمب افکن کهنه کار به نام فانتوم قابلیت های بمب های جدید به نمایش درامد .دقت نخشتین عاملی بود که بمب ها به خوبی انرا نشان دادند به طوریکه در 60 پرتاب صورت گرفته نمونه مخصوص روز این بمب موفق به ثبت رکورد انهدام 56 هدف و بدست اوردن درصد پیروزی 94 درصدی در این ازمایشات شد و نمونه مخصوص شب با درصد موفقیت 85 درصدی در 30 پرتاب 25 هدف را مورد اصابت قرار داد. ازمایش دقت بمب موفقت امیز بوده است. نمونه مجهز به دوربین تلوزیونی GBU-15 با نام GBU-15(V)1/B و نمونه مجهز به سامانه تصویر برداری فرو سرخ (IIR) ان با نام GBU-15(V)2/B شناخته می شوند .در ساختار هر دو بمب هیچ گونه تفاوت ظاهری دیده نمی شود .تنها اختلاف این دو بمب به بخش هدایت انان باز می گردد که در نمونه مخصوص روز 1/B دوربین DSU-27-A/B کار هدایت بمب را بر عهده داشت ودر نمونه مخصوص شب 2/B جستجوگر WGU-10/B (همان سیستم هدایتی موشک ماوریک-دی) این مهم را انجام می داد. در سایر قسمت ها نیز دو بمب به صورت مشتر ک از کلاهک جنگی 900 کیلویی بمب مارک-84 , بخش کنترل WCU-6A/B , مجموعه باله های MXU-723/B , فیوز FMU-124 و خط اطلاعاتی (دیتا لینک) AN/AXQ14 با عمل در باند L استفاده می کردند .نمونه روزانه جی بی یو-15 در سال 1983 میلادی ( 1362خورشیدی) و نمونه شبانه ان در سال میلادی 1985 (1364 خورشیدی) به خدمت ایرفورس وان درامد. ساختار : ساختار تمامی بمب های GBU-15 بدین صورت است که از ترکیب یک کلاهک جنگی با کیت های مختلف هدایت کننده بمب بوجود می اید. این کیت ها که به نوعی چشم و مغز بمب های سقوط ازاد در هدایت پذیر شدن هستند خود به چند قسمت عمده تقسیم می شوند که در تمامی انها این ساختار ثابت است.هر کیت از سه بخش کلی تشکیل می شود :نخست قسمت هدایت است که در سری بمب های GBU-15 این بخش از یک دوربین تلویزونی یا یک جستجوگر تصویر برداری فروسرخ در دماغه کیت و یک خلبان خودکاردر انتهای ان تشکیل می شود.قسمت میانی این کیت ها شامل یک غلاف است که در ان کلاهک های جنگی قرار می گیرد و قسمت سوم سطوح ایرودینامیکی و سیستم های کنترل بمب است . در خانوده بمب های جی بی یو-15 این سطوح به دو گروه بالک ها (برجستگی های انتهایی بمب) و کانارد (برجستگی های نوک بمب) تقسیم می شوند. باله های بزرگ انتهایی و شکل کشیده انان سبب می شوند تا بمب بتواند بر روی هوا حرکت کند و بردی فراتر از یک بمب سقوط ازاد معمولی داشته باشد. تنها متغیری که نیاز است تا یک کیت تبدیل به یک بمب شود قرار گرفتن کلاهک جنگی در غلاف میانی ان است و با بارگذاری انا بمب های هدایت اپتیک بوجود می ایند. بنابراین عوامل اساسی در تغییر بمب ها می توانست به تغییر دو پارامتر کلاهک و کیت بستگی داشته باشد.همین اتفاق نیز افتاد و با تعویض سرهای جنگی و در اقدامی نوآورانه تر تغییر طراحی سطوح سطحی کیت نیروی هوایی ایلات متحده صاحب یک خانواده قدرتمند از بمب های سرشی هدایت اپتیک شد. در نخستین قدم تنوع بمب های جی بی یو-15 از دو نمونه ذکر شده تصمیم بر تعویض کلاهک گرفته شد.در سومین نمونه بمب GBU-15 قرار بر این شد که به جای کلاهک بمب مارک-84 از کلااهک خوشه ایی CBU-75 استفاده شود.این کلاهک با داشتن 1800 بمبلت از نوع ضد نفر/ضد تاسیسات BLU-63B یا BLKU-86 به جی بی یو-15 این امکان را می داد تا با پخش بمبلت های خود در یک محدوده در مقابل اهداف وسیع عملکرد بهتری داشته باشد. این بمب که GBU-15(V)3/B نام داشت علاوه بر تغییر کلاهک به تجهیزات اندازه گیری مسافت نیز مجهز می شد. هر چند بمب 3/B از لحاظ طرح و قابلیت ها یک طرح قابل قبول با کارایی بالا به نظر میرسید ولی هرگز وارد مرحله تولید نشد. با این وجود تلاش ها برای تغییر خرج ها همچنان ادامه یافت و نمونه دیگری از جی بی یو-15 مجهز به یک کلاهک 900 کیلویی ترموباریک BLU-96B مد نظر قرار گرفت.در کنار تغییرات خرج بمب ها ایده تحول در ایرودینامیک بمب با تغییریاتی در بالها و کانارها اغاز شد.در این طرح جدید که تواما با انتخاب کلاهک نفوذ کننده از نوع BLU-90 بعنوان خرج اصلی اغاز شده بود تغییر شکل ظاهری برجستگی های سطحی و اندازه انها مد نظر طراحان قرار گرفت.در نمونه های پیشین GBU-15 بالک ها و کاناردهای مثلثی با وتری کشیده و بلند ساخته شده بودند که در طراحی جدید بالک هایی با وتر کوتاه تر و کاناردهایی عریض تر جایگزین هم نوعان قدیمی خود می شدند علاوه بر این سطح بالک ها نیز کاهش چشمگیری پیدا کرده بود . به نظر می رسد که این تغییر بالک و کاناردها به خاطر بهبود قابلیت مانور بمب در زوایای پایین حمله بوده باشد. بدین ترتیب و با تغییر سیستم کنترلی کیت ها کار باز تولید بمب هایی با کلاهک مارک-84 اغاز شد.نامی که برای بمب حاصله از ترکیب کلاهک مارک-84 و کیت های با طرح short chord انتخاب شده بود GBU-15(V)21/B برای نمونه روزانه مجهز به دوربین تلوزیونی و GBU-15(V)22/B برای نمونه مخصوص شب مجهز به سیستم تصویر برداری فروسرخ بود.سرنوشت این طرح نیز همانند فرجام نمونه خوشه ایی شد و هیچ یک از بمب های 21/B و 22/B به مرحله تولید نرسیدند. دومین اقدام عملی در توسعه بمب های اپتیکال از کیت های short chord همان برنامه بر پایه کلاهک های نفوذی BLU-109/B بود طرحی که به بار نشستن ان نسل جدیدی از بمب های GBU-15 را با ساختار متفاوت از قبل بوجود امد. بمب های ترکیبی از BLU-109 و Short chart در دو نمونه برای عملیات در روز و مخصوص عملیات شبانه توسعه یافتند که برای نمونه مخصوص روز این بمب کد GBU-15(V)31/B و برای نمونه مخصوص شب ان GBU-15(V)32/B برگزیده شد. بمب هدایت شونده gbu-15 به دو روش مستقیم و غیر مستقیم قابل پرتاب به سوی هدف است.در روش مستقیم یا رو قفل و رها سازی فاصله خلبان تا هدف به اندازه مسافت تحت پوشش بزرگنمایی دوربین بمب است.در این روش خلبان با دیدن مستقیم هدف از طیرق دوربین تلویزیونی بمب دوربین بمب را بر روی هدف قفل می کند و سپس اقدام به رها سازی بمب می کند.همان طوری که مشخص است در این روش فاصله حامل بمب با هدف چندان زیاد نیست واین روش زمانی کاربرد خواهد داشت که هدف فاقد سیستم های دفاع فعال هوایی مخصوصا سامانه های موشکی برد متوسط و کوتاه باشد و.در صورتی که خواسته شود تا جنگنده حامل از فاصله دورتری اقدام به پرتاب بمب کند و یا در فواصل فراتر از بزرگ نمایی دوربین عملیایت مدنظر باشد می توان از روش غیر مستقیم یا روش قفل پس از پرتاب استفاده کرد.در این روش خلبان بی نیاز به رویت مستقیم هدف از دوربین بمب از فاصله ایی که برد بمب به ان اجازه می دهد بمب را به سمت محدوده قرار گیری هدف از فاصله ایی بیشتر پرتاب می کند .با پرتاب بمب خلبان خود کار بمب کار هدایت بمب را در رسیدن یه محدوده هدف اغاز می کند در این حال خلبان قادر است مسیر خود را برای کاهش هر نوع خطری عوض کند .پس از رها سازی و بمب دو اتفاق قابل رخ دادن است نخست اینکه خلبان به خود بمب اجازه دهد تا با ریموت کنترل به محدوده اهداف برسد و با قفل بر روی یکی از اهداف به صورت تماما مستقل به سمت هدف انتخابی یورش برد و یا با کنترل دستی موشک خود اقدام به انتخاب هدف کند بدین صورت که با فعال شدن دوربین بمب در فاصله پوشش اهداف تصاویر اهداف برای خلبان از طریق دیتا لینک بر روی نمایشگرهای چند منظوره و یا نمایشگر سربالای هواگرد ارسال شود و خلبان با رویت هدف اقدام به انتخاب و قفل دوربین بمب بر روی هدف مورد نظرکند. به طور کلی در هر دو حالت دستی خط اطلاعاتی کار انتقال تصاویر دوربین بمب به درون کاکپیت و انتقال فرامین به دوربین بمب (چون چرخش و قفل) را انجام می دهد. نمایی از نحوه روش غیر مستقیم با شیوه دستی همان طوری که در روش های پرتابی مشاهده کردید این سلاح قابلیت جدیدی را مخصوصا در روش غیر مستقیم به حامل خود می بخشد که شاید تا به حال هیچ موشک و بمب دیگر اقادر به انجام ان نبوده است.با این توانایی جنگنده حامل می تواند با پرواز در ارتفاع پست و با استفاده از عوارض زمین ضمن اختفا خود از دید رادارهای پیش اخطار و شناسایی در حالتی کاملا ساکت و دور ایستا موفق با انهدام هدف شود.حال این هدف می تواند یک رادار , یک سایت موشکی و یا حتی یک کشتی باشد. بمب با قابلیت پرتاب از ارتفاع پایین و متوسط بسته به ارتفاع پرتابی خود بردی در حدود 9 تا 24 کیلومتر پیدا می کندبدیهی است که هر چه ارتفاع پرتابی بمب به سبب شکل بمب و بالک های ان بیشتر باشد برد ان نیز افزایش می یابد به طور مثال پرتاب از سقف پرتابی 9000 متری (30000 پایی) به این بمب بیشترین برد را اهدا می کند. (البته طبق ادعای برخی از وب سایت ها برد بمب های جی بی یو-15 بیش از 24 کیلومتر است و این مساله ایی طبقه بندی شده در نیروی هوایی ایلات متحده است بر همین اساس نیز گاها دیده شده که برای این بمب بردی فراتر از 40 کیلومتر با شرط پرتاب از ارتفاع بالا ذکر شده باشد. به دلیل محدودیت موارد ادعایی از کاربرد انان در متن صرف نظر شده است : shola) ازمایش تاثیر بمب در مقابل کشتی ازمایش بمب GBU-15 در نقش سرکوب دفاع هوایی در مقابل رادار سام-2 سابقه عملیاتی: بمب gbu-15 برای مقابله با اهدفی چون رادارهای پیش اخطار و کنترل اتش , پست های فرماندهی , پل ها و تاسسات اقتصادی وحتی اهداف دریایی کاربرد دارد نخستین حضور رزمی این بمب به جنگ اول خلیج فارس باز می گردد .نبردی که جنگنده ضربتی اف-111 با طیف وسیعی از مهمات هدایت شونده از جمله جی بی یو-15 با انجام بیش از 2500 ماموریت خوش درخشید.علاوه بر نقش و تاکتیک بمب افکن های پست پرواز این جنگ حامل نکته مهم برای سایر گشورها نیز بود .این نکته هم نقش وسیع و کاربردی مهمات هدایت شونده در بمباران دقیق اهداف در اینده بود.در این جنگ بمب های جی بی یو-15 به خوبی بوسیله بمب افکن F-111 در مقابل هر نوع هدفی اعم از بی دفاع و دفاع شده مورد استفاده قرار گرفتند . جنگنده F-111F در زیر هر یک از بل های خود قادر به حمل یک بمب و در مجموع با دو بمب و خط اطلاعاتی و یک سیستم جمر روانه اهداف میشد. جمر AN/ALQ-131 و خط اطلاعاتی AN-AXQ-14 را می توانید به ترتیب در زیر دماغه و وسط بدنه جنگنده ببینید هر چند در عراق اهداف مختلف و متنوعی چون پست های فرماندهی پل ها مراکز پمپاژ نفت و... توسط اف-111 و جی بی یو-15 در هم کوبیده شد ولی عمده اهدافی که این بمب در مقابل انها استفاده شد مراکز پمپاژ نفت بود.یکی از مشهورترین این حملات به تاریخ 27 ژانویه 1999 باز می گردد زمانی که یک فروند اف-111 با دو بمب GBU-15 دو مرکز پمپاژ نفت را در بندرنفتی مینا الاحمیدی در کویت درهم کوبید. درعملیات طوفان صحرا در مجموع 75 بمب از انواع long-chard و short–chart مورد استفاده قرار گرفت.بمب های تماما توسط اف-111 استفاده شدند و این جنگنده در این نبرد بمب های اپتیک هود را از فاصله 3 تا 7000 رو.انه اهداف کرد البته بهترین و بیشترین ارتفاع پزتابی این بمب ها با توجه به شرایط اب و هوایی منطقه 1500 متری شد. انهدام یک مرکز فرماندهی در عراق : هدف گیری یک پل در جریا عملیات طوفان صحرا: مقابله با یک پمپاژ (خلیج فارس-1): هدف گیری یک ساختمان در عراق: شاید فکر کنید که تنها تغییرات صورت گرفته در بمب GBU-15 به ایرودینامیک و کلاهک های جنگی ان ختم شود ولی اشتباه می کنید چرا که نیروی هوایی ایالات متحده با ساخت نمونه ایی جدید از GBU-15 نشان داد که در فکر گسترش این خانواده است و قصد افزایش دقت و تکمیل سیستم های هدایتی بمب ها را دارد تا شاید برای تنها ضعف بمب های اپتیک که همان تاثیر پذیری مستقیم انها از شرایط جویی اسمان است چاره ایی اندیشیده باشد. ادامه دارد .... منبع shola سنترال باتشکر از دوست عزیزshola