به اعتقاد برخی ناظران نظامی ، مجموع گزارشهای منتشر شده از سوی منابع مختلف نشان میدهد که نیروی هوایی ایران در سالهای اخیر ، با موفقیت قابل توجهی ، ظرفیت رزمی ناوگان جتهای رزمی اف-14 خود را گسترش و در کنار آن ، قابلیتهای جدیدی نظیر کاربرد پرنده های بدون سرنشین را بخود اضافه نموده است ، این درحالی است که برای آموزش خدمه هوایی ، تلاش های قابل توجهی برای بازسازی یا تولید جتهای دو سرنشینه نیز صورت گرفته است . نیروی هوایی ایران ، در دهه 70 میلادی ،سفارشی بی سابقه برای خرید 80 فروند جنگنده برتری هوایی اف-14 را به ایالات متحده ارائه داد ، تا جایی که کسب مجوز برای خرید این جت گرانقیمت و پیچیده که درزمان خود ، تقریبا" همتایی برای آن وجود نداشت ، خود به تلاشی قابل توجه تبدیل شد . بدین ترتیب نیروی هوایی ایران (IIAF) به تنها مشتری تامکت تبدیل شد ، در حالی که سایر همپیمانان ایالات متحده ، عمدتا" خرید جتهای سبکتر ، ارزان تر و کم توان تری نظیر اف-5 و اف-16 را در دستور کار خود قرار دادند . در حقیقت ، توانمندی های این ابررهگیر افسانه ای به اندازه ای پیشرفته بود که گونه صادارتی آن هرگز بصورت رسمی توسعه پیدا ننمود و جتهای سفارش داده شده از سوی تهران ، پس از انجام یکسری تغییرات بسیار کوچک ، با استتار ویژه نیروی هوایی ایران بصورت مشترک با خدمه ایرانی – آمریکایی ، به این نیرو تحویل داده شدند . پس از سرنگونی دودمان پهلوی در ایران و پیروزی انقلاب اسلامی ، به سال 1979 ، در صد عملیاتی بودن ناوگان تامکتهای نیروی هوایی ایران ، بدلایل مختلف نظیر کمبود قطعات و آغاز تحریم تسلیحاتی ایالات متحده ، بشدت کاهش پیدا نمود و این بدان معنی بود که پس از تهاجم غافلگیرانه عراق به خاک ایران ،تنها 10درصد از ناوگان 79 فروندی از این جتهای پیشرفته در اختیار نیروی هوایی قرار داشته باشد . اگر چه تامکت هشتادم سفارش داده شده ، هرگز تحویل ایران نشد ،اما درحالی که نیروی هوایی آمریکا برای اجرای ماموریتهای رهگیری ، همچنان از موشکهای کوتاهبرد AIM-9 و AIM-7 استفاده مینمود ، تامکتهای ایرانی برای جلوگیری از نفوذ جتهای عراقی ، تنها بر موشکهای دوربرد فینیکس و توپ متکی بودند که از یک نظر دوربردترین تسیلحات هوا به هوا با بردی نزدیک به 200 کیلومتر محسوب میشدند . براساس مستندات موجود ، فینیکس های ایرانی اغلب به شکل موفقیت آمیزی برضد جتهای نیروی هوایی عراق در بردهایی که در آن زمان بصورت استاندارد و برای اطمینان از انهدام هدف شلیک می شدند ( عموما" در 19 کیلومتری هدف ) مورد استفاده قرار می گرفتند . به گفته منابع نظامی ، تامکتهای نیروی هوایی ایران تنها 3 مورد تلفات را در طول جنگ در کارنامه خود به ثبت رساندند ( احتمالا دو فروند بدلیل نقص فنی و یکفروند با آتش میراژهای عراقی . "مترجم " ) ، اما درمقابل نیز مسئولیت ساقط شدن بیشتر از 160 فروند از جتهای نیروی هــوایی عراق را به نام خود سند زدند . از یک نظر ، مزیت اصلی تامکتهای نیروی هوایی ایران برای خنثی سازی توان رزمی رو به گسترش نیروی هوایی عراق بیشتر بروی توانایی هوا به هوای دوربرد آن اتکاء داشت ، تاجایی که مشهور است که حتی رصد امواج رادار AWG-9 تامکت از سوی گروه های مهاجم عراقی باعث میشد تا ماموریت های رزمی بلافاصله لغو گردد . اما نکته بسیار پراهمیتی که دراین میان وجود داشت ، محدود بودن توانایی نیروی هوایی ایران در تامین قطعات پرمصرف و حساس تامکت بود ، در حالی که این مساله برای ناوگان فانتوم ها و تایگرهای نیروی هوایی کمتر مصداق داشت و به دلیل پرشمار بودن تعداد آنها ، خدمه فنی بااستفاده از روش " کانابلایز کردن "( استفاده از قطعات جتهای زمینگیر برای عملیاتی نمودن جتهای فعال ) و یا مهندسی معکوس قطعات ، و یا خرید از بازارسیاه ، به هرترتیب ، تعداد جتهای عملیاتی را ثابت نگاه میداشتند ، اما این گزینه ها برای قطعات اف-14 که ایران تنها کاربر خارجی آن بود ، پیچیده تر محسوب میشد . علاوه براین ، کمبود رو به تزاید موشکهای فینیکس در پایان جنگ با عراق ، اهمیت حفظ تامکتهای نیروی هوایی را محدود تر نمود و برای یک دهه ، تنها درصد کمی از این ناوگان در حالت عملیاتی قرار داشت . اما به تازگی ، نیروی هوایی ایران با اتکاء بر فناوریهای جدیدتر ، نظیر فناوری چاپ سه بعدی ، به شکل موثرتری موفق شده تا قطعات حساس تامکت بویژه قطعاتی برای سازه اصلی و موشکهای فینیکس را در داخل تولید کند ، که به این ترتیب بستر لازم برای تولید بومی موشکی مشابه فینیکس که می توانست ناوگان تامکت را مجدد بحالت عملیاتی درآورد فراهم می آمد . به اعتقاد ناظران نظامی ، جتهای اف-14 نیروی هوایی ایران پس از جنگ ، درحدود 250 مورد تغییرات و ارتقاء را بخود دیده اند که این تغییرات ، بویژه در حوزه رادار ، نمایشگرهای کابین ، حوزه جنگ الکترونیک محسوس تر به نظر می رسد . بدین ترتیب ، ترکیبی از موشکهای باقی مانده فینیکس با موشکهای جدیدتر فکور-90 ، تامکتهای نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ( IRIAF) را به کشنده ترین جت رزمی خاورمیانه تبدیل نموده است . از سویی دیگر ، نمی بایست اهمیت ارتقاء و عملیاتی شدن رو به رشد جتهای رزمی اف-14 نیروی هوایی ایران را نادیده انگاشت ، چرا که برای هر نیروی مهاجمی ، این مساله ، پیامدهای قابل توجهی را درپی دارد . بخش قابل توجهی ازاین ناوگان ، برای بیشتر از یک دهه ، از بهترین شرایط تعمیر و نگهداری برخوردار بودند ، حتی تعدادی از این هواپیماها بدلیل کمبود قطعات ، برای حداقل 5 سال یا کمتر ، بصورت ذخیره در پایگاه های نیروی هوایی نگهداری میشدند و با توجه به پیشرفتهای تشریح شده ، انتظار میرود که نیروی هوایی ایران ، حداقل 40 فروند از تامکت موجود در سازمان رزم خود را بحالت عملیاتی ، در اختیار داشته باشد . اگر تغییرات قیمتی دلار بعنوان مبنایی برای ارزیابی قرار گیرد ، امروز جنگنده –رهگیر اف-14 تامکت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ، رکورد قیمتی بیش از 150 میلیون دلار را به نام خود ثبت نموده که به احتمال زیاد اگر این جت ، امروز به ایران فروخته میشد ، قیمتی سرسام آور و گیج کننده ای داشت . این میزان ، تقریبا" دو برابر خرید یکفروند جت رزمی برتری هوایی سوخو-35 است که هم اکنون نیز ایرانی ها توانایی خرید آن را ( در صورت عدم وجود تحریم های تسلیحاتی ) نخواهند داشت . تامکتهای نهاجا ، به استثنای جت برتری هوایی اف-22 رپتور نیروی هوایی ایالات متحده ، امروز در شمار یکی ازگرانقیت ترین جتهای رزمی عملیاتی در دنیا قرار دارد و در نتیجه جنگجوی توانمندی در حوزه رزم هوایی در خاورمیانه بشمار می آید . به اعتقاد برخی ناظران نظامی ، تامکتهای نیروی هوایی ایران باتولید گسترده موشک هوابه هوای فکور-90 که احتمالا دقت بالای پدر بزرگوارش !!!! موشک دوربرد فینیکس را به ارث برده و همچنین سوخت جدید ترکیبی که آن نیز به احتمال زیاد با کمک روسها در خط تولید قرار گرفته ، به موشکی مسلح میشود که کمتر از 300 کیلومتر برد خواهد داشت که این برد کمی کمتر از همتای روس آن یعنی R-33 است . بدین ترتیب ، تامکتهای پارسی با در اختیار داشتن این مهمات بومی به شکل گسترده که بردی بیش از 4 برابر مهمات AIM-120B آمریکایی( با برد 75 کیلومتر ) و 3برابری از مهمات AIM-120C بعنوان سلاح اصلی زرادخانه دوربرد نیروی هوایی آمریکا و متحدانش دارد ، به خطری جدی تبدیل خواهد شد . در حقیقت ، در صورت وقوع یک جنگ منطقه ای ، تامکتهای نیروی هوایی ایران ، با خیالی آسوده قادرند تا جتهای مهاجم سعودی ( بویژه ناوگان ایگل ) را از درون فضای هوایی خودی با دقت بالایی مورد اصابت قرار دهند و حتی در یک شرایط ضروری ، با ورود به خاک عراق ، جتهای مهاجم عبری را رهگیری و قبل از هرگونه واکنش ، طومار آنها را در هم پیچیند . در مجموع ، تهدید ناشی از روند رشد رو به گسترش ظرفیت رزمی ناوگان تامکتهای نیروی هوایی ایران برضد توانمندی های هوایی ایالات متحده و متحدان منطقه ای آن ، بتدریج در حال افزایش است و این درکنار سایر مزیتهای سخت افزاری و نرم افزاری جمهوری اسلامی ، احتمال تهدید از سوی دشمن را تا حد قابل قبول کاهش خواهد داد . اما ماهیت پاسخ رقبای این کشور ، عمدتا" روی خرید جتهای پیشرفته تر اف-35 ، ارتقاء ناوگان ایگلها ، یا درخواست از ایالات متحده برای اعزام جتهای اف-22 به منطقه خاورمیانه محدود می گردد . پی نوشت : 1- با تشکر از استاد و برادر عزیز ، جناب EMP 2- منبع : https://militarywatchmagazine.com/article/70899 صرفاً برای میلیتاری / مترجم MR9

مقدمه : به تقریب ، می توان گفت که تمامی مباحث ، برنامه ها و اقدامات مربوط به حوزه سیاست دفاعی ، در نهایت می بایست به زبان بودجه ترجمه شود . بعبارت بهتر ، برای بررسی میزان و حجم فعالیتهای دفاعی واحدهای سیاسی ، بودجه های دفاعی ، بهترین شاخص محسوب می شوند و هم کارنامه گذشته و همچنین نشانگر وضعت کنونی توان نظامی آنها را نشان خواهد داد . به شکل خلاصه ، بودجه دفاعی هر واحد سیاسی را می توان برمبنای تخصیص این منابع به واحدهای رزمی ، پشتیبانی / نگهداری ، زیر ساختهای عملیاتی و فیزیکی ، مدیریت دفاعی و حوزه فرماندهی مورد ارزیابی قرار داد . در سالهای پیش از این ، دولت جمهوری اسلامی ایران طبق ماده 177 لایحه برنامه پنجم ، موظف گردید تا هر ساله تا پایان برنامه نسبت به افزایش 2 درصدی سهم اعتبارات دفاعی ، پیش بینی های لازم را انجام دهد . طبق این قانون ، دولت موظف است تا برای حفظ توان تولید خطوط تولید داخلی صنعت دفاعی و همچنین تولید مواد حیاتی و قطعات کلیدی و توسعه فناوری نو ظهور ، 50 درصد اعتبارات یاد شده را اختصاص دهد . با این مقدمه مفید و مختصر ، از دریچه جذاب اعداد و ارقام ، نیم نگاهی خواهیم داشت به گذشته و حال بودجه دفاعی در دو سیستم سیاسی جداگانه در سرزمین ایران ( دوران پهلوی دوم و سپس جمهوری اسلامی ایران ) . نکته جالب اینجاست که براساس اطلاعات مندرج در منابع خارجی ، هیچ آمار موثقی در خصوص بودجه دفاعی ایران تا سال 1959 میلادی ( 1338 شمسی ) وجود نداشته و این برای یک کشور بزرگ با تهدیدات متنوع در آن زمان ، جای تعجب بسیار زیادی را ایجاد می کند . با این وصف ، برای پاسخ گویی به ابهامات و شک و تردیدهایی که در این سالها در خصوص ارتباط تخصیص بودجه دفاعی با گرایش سیاسی دولتهای برآمده پس از انقلاب اسلامی (بخصوص در سالهای پس از جنگ ) بوجود آمده ، سعی براین بوده که صرفاً براساس استناد به ارقام ، به این مساله پاسخ داده شود بخش نخست : سال 1959 و متعاقب آن ، دهه شصت میلادی رشد صعودی هزینه های دفاعی ایران در بازه زمانی 1969-1959 واحد پولی : ریال ایران ( اعداد مندرج در انتهای ستون ها ) با نگاهی مختصر به این سال ، ظاهراً شاهد یک رشد نسبتاً صعودی در افزایش هزینه های دفاعی کشور ایران هستیم . پس از اتمام جنگ دوم جهانی و خروج نیروهای اشغالگر از خاک ایران و فروکش کردن التهابات ناشی از خلع ید از پهلوی نخست و به قدرت رسیدن پهلوی دوم ، ایران بعنوان کشوری که در سالهای انتهایی جنگ ، در ردیف دولتهای متفق درآمده بوده ، بتدریج ، توانست سهمی از کمکهای نظامی کشورهای پیروز جنگ ، بویژه ایالات متحده بدست آورده و تدریجاً بازسازی محدود یگانهای نظامی خود را با کمکهای این کشور آغاز نماید . نخستین رییس دولت در این دوره ، منوچهر اقبال ( 1960-1957 ) بشمار می آمد و پس از وی به ترتیب جعفر شریف امامی ( 1961-1960) ، علی امینی ( 1962-1961) ، اسدا... علم ( 1964-1962) ، حسنعلی منصور ( 1965- 1964) در مسند قدرت قرار گرفتند . همانطور که در نمودار دیده می شود ، روند اختصاص بودجه برای بازسازی و گسترش یگانهای ارتش ، روندی صعودی بخود گرفت که این وضعیت را می توان ناشی از گسترش جنگ سرد در جهان و همسایگی ایران با قدرت نخست کمونیست آن روزها ، یعنی اتحاد جماهیر شوروی دانست . به اعتقاد برخی تحلیلگران نظامی ، ارتش ایران تا میانه های دهه شصت ، صرفاً دریافت کننده تسلیحات اهدایی ایالات متحده بشمار می آمد و تنها در انتهای این دهه بود که با افزایش توانایی اقتصادی ( سال 1969) به تدریج موفق شد تا به شکل مستقل و براساس نیازمندی های موجود ، اقدام به خرید تسلیحات نظامی ، علی الخصوص گسترش کمّی و کیفی نیروی هوایی ، زمینی و دریایی نماید . براساس اطلاعات موجود، در این دوره ، خریدهای تسلیحاتی کشور ایران از واحدهای سیاسی نظیر کانادا ( 4 فروند پرنده ترابری کاریبو ) ،فرانسه ( سامانه موشکی ضد زره آنتاک ) ، ایتالیا ( سامانه های راداری دریایی و بالگردهای سبک ) ، اتحاد شوروی ( سامانه های توپخانه ای نظیر راکت اندازهای BM-21و نفربرهای زرهی ) ، بریتانیا ( بالگرد ، شناورهای رزمی دریایی و موشکهای ضد تانک و ضد هوایی ) و سرانجام ایالات متحده ( هواپیماهای سبک ، تانک ، نفربرهای زرهی ، جتهای رزمی ، موشکهای هوا به هوا ، سامانه های هشدار دهنده راداری ، شناورهای سبک رزمی ، سامانه های میانبرد دفاع هوایی و سامانه های ضد زره ) صورت می پذیرفت . ادامه دارد ................................... پی نوشت : 1- این تاپیک برای بحث و تبادل نظر در خصوص ارتباط میان دولتها و بودجه دفاعی ایجاد شده ، در نتیجه ، کاربران موظفند تا درراستای موضوع تاپیک اظهار نظر فرمایند . 2- منابع در انتهای مطلب ذکر خواهد شد . ه.س.س.ق.ا.گ صرفاً برای میلیتاری / مترجم و مولف ، MR9