بسم الله الرحمن الرحیم پوشش پدافند هوایی ایران سایت‌های پدافندی فعال در سرتاسر ایران ایران در طی سالهای اخیر، با استفاده از سامانه های موشکی مدرن، به گونه ای قابل توجه پدافند هوایی خود را بهبود داده است. سامانه های موشکی ایران غالبا در مناطق هسته‌ای و پایگاه‌های موشک‌های قاره‌پیمای ایران استقرار یافته است و محافظت از مراکز پرجمعیت در اولویت دوم قرار دارد. با توجه به تنش‌های شدید با اسرائیل، ایالات متحده و کشورهای حوزه خلیج فارس، به احتمال زیاد ایران آمادگی خود را افزایش خواهد داد. دکترین عملیاتی مسئولیت پدافند هوایی بر عهده قرارگاه خاتم الانبیاء ارتش و نیروی هوافضای سپاه پاسداران می باشد. رقابت بین ارتش و سپاه پاسداران همراه با کمبود زیرساخت های C4 ، مانع از توسعه یک سیستم پدافند هوایی یکپارچه شده است. (پدافند هوایی ایران چندین سال است که به صورت یکپارچه درآمده و مغز آن سامانه پیامبر اعظم (ص) ). در میان مدت و بلند مدت، معرفی سامانه‌های موشکی و راداری جدید، دکترین ایران را نسبت به سامانه های قدیمی تغییر خواهد داد. سامانه های بومی دارای دو شاخصه هستند 1- ویژگی های اصلی 2- نشانه هایی از مهندسی معکوس سامانه های آمریکایی، چینی و روسی. البته اثربخشی آنها به دلیل امنیت عملیات و عدم حضور در درگیری‌ها قابل بررسی نیست. قابلیت‌ها و کاربردها به دلیل تعداد سامانه‌های محدود ایران و همچنین گستردگی پهناور بودن این کشور ، تنها تهران و مناطق مرکزی ایران به دلیل وجود سایت‌های هسته‌ای/موشکی‌های قاره‌پیما و نهادهای دولتی ایران به طور کامل پوشش داده شده‌اند. بخشی از مناطق جنوب، غرب و شمال ایران نیز تحت پوشش پدافند است اما مناطق شرق ایران تقریبا توسط هیچ سامانه‌ای پوشش داده نشده و فاقد حمایت است. به صورت قابل ملاحظه‌ای رادارها کشور ایران را پوشش داده‌اند. 60 درصد جغرافیای ایران بیش از 1800 متر ارتفاع دارد و این باعث می‌شود رادارهایی که در ارتفاع پایین نصب شده اند در بخش‌ بزرگی از این کشور مسدود شوند. حلقه رشته کوه‌های زاگرس و البرز (با ارتفاع 2000-5000 متر) مانع دید رادارهایی که در فلات مرکزی ایران قرار دارند می‌شود. علیرغم چالش‌های جغرافیایی، ایران پیشرفت‌ اندکی در تهیه یا مدرن‌سازی هواپیماهایی (آواکس) کرده است که توانایی کاهش نقاط کور را دارند. تخمین می‌زنیم که یافته‌های ما که از منابع قابل دسترس می‌باشد تقریبا شامل 40-50 درصد از سامانه‌های موشکی عملیاتی است. سامانه‌های پدافندی تهران تهران تهران به عنوان پایتخت ایران دارای بهترین پوشش سامانه‌های موشکی است. شبکه پدافندی تهران از سایت‌های مختلف هسته‌ای و موشکی محافظت می‌کند. این سایت ها شامل تاسیسات تحقیق و توسعه، مکان‌های ذخیره‌سازی و سیلوهای پرتاب می‌‌‌‌‌‌شود. مراکز فرماندهی نظامی و پایگاه‌های اصلی نیز در پایتخت قرار دارند. دفاع هوایی منطقه‌ای تهران از سه لایه سامانه‌ی موشکی دوربرد تشکیل شده است که شامل دو سامانه‌ی S-300 PMU2 و یک سامانه S-200 VEGA است. S-300 PMU2 متخصص رهیگری اهداف با سطح مقطع راداری کم است مانند: موشک‌های کروز، جنگنده‌ها و موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد (البته S-300 PMU2 توانایی رهگیری بعضی موشک‌های میان‌برد را نیز دارد.) S-200 VEGA ارتفاع عملکرد و برد بیشتری نسبت به S-300 PMU2 دارد اما تنها در برابر هواگردهایی که سطح مقطعی راداری زیادی دارند کاربرد دارد. مانند: آواکس‌ها، هواگردهای شنود الکترونیک (ELINT)، پرنده‌های نظارت و شناسایی (ISR) و تانکرهای سوخت رسان. تعداد زیاد سامانه‌های قدیمی و جدید ساخته شده کوتاه‌برد/میان‌برد، انبوهی از دفاع نقطه‌ای را به وجود آورده است. چهار سامانه‌ی قدیمی MIM-23 HAWK و یک سامانه‌ HQ-2 (نسخه چینی S-75) با حداقل ارتقاء، جزو پیوندهای ضعیف در زنجیره دفاع نقطه‌ای تهران می‌باشند. دو سامانه‌ی بومی تلاش که از موشک‌های صیاد 2 استفاده می‌کنند و یک سامانه‌ی رعد (تقلیدی از سامانه‌ی بوک) توانایی‌های دفاع نقطه‌ای تهران را تقویت می‌کنند. سامانه‌ی تلاش (صیاد2) درتهران ایران سرمایه‌گذاری گسترده‌ای برای بکارگیری موشک صیاد در سامانه‌های بومی خود کرده است. موشک‌های میان‌برد صیاد2 همه‌کاره، سازگار با پلتفرم‌های مختلف و تولید داخل هستند. این موشک براساس موشک های RIM-66 نیروی دریایی آمریکا ساخته شده‌است و می توان آن را از S-200 VEGA، تلاش و سایر لانچرها پرتاب کرد. صیاد3 و موشک صیاد4 که براساس موشک 48N6E2 ساخته شده است در باور373 به کار خواهند رفت. هارتلند پوشش سامانه‌های موشکی در هارتلند ایران (اصفهان) به صورت چندلایه و پرتعداد است. رینگ‌های پدافندی از بعضی مراکز مهم جمعیتی ایران مانند قم، اصفهان و نطنز محافظت می‌کنند. این منطقه همچنین میزبان سایت‌های کلیدی هسته‌ای/پرتاب موشک‌های قاره‌پیما است که شامل تاسیسات تولید اورانیوم در نزدیکی نطنز و مرکز غنی‌سازی اورانیوم و سیلوهای پرتاب موشک‌های قاره‌پیما در نزدیکی اصفهان است. سامانه‌های پدافندی هارتلند ایران سیستم دفاع منطقه‌ای اصفهان دارای دو لایه است. یک سامانهS-300 PMU2 و یک S-200 VEGA در نزدیکی فرودگاه بین المللی اصفهان قرار دارند. سه MIM-23 HAWK و یک سامانه تلاش2 برای پوشش این سامانه‌ها به کارگرفته شده است. سمانه ‌های دفاع نقطه‌ای برای همپوشانی سامانه‌های دوربرد و سایت‌های هسته‌ای/موشک‌های قاره‌پیما استفاده می‌شوند. سامانه S-200 VEGA در اصفهان منطقه نطنز توسط سامانه‌های دوربرد واقع در اصفهان و تهران تحت پوشش قرار دارد. سامانه‌های موجود در نطنز تنها شامل سامانه‌های میان‌برد، کوتاه‌برد و تعداد بسیار زیادی سامانه‌های با برد بسیار کوتاه با قابلیت تعامل محدود را می‌شود که نشان‌دهنده تمرکز آن برای مقابله با حملات موشکی پرتعداد است. دو سامانه‌ی HQ-2، دو سامانه SAM-6 و 3 سامانه‌ی TOR-M1E حلقه‌های محلی را تشکیل می‌دهند. سامانه‌های باتحرک بالای SAM-6 و TOR-M1E می‌توانند در هر منطقه‌ای مستقر شوند و تاکتیک شلیک کن-فرارکن را اجرا کنند. ما حداقل 12 سایت خالی پدافندی را در این منطقه شناسایی کرده‌ایم که می تواند جایگاه سامانه‌های بومی باشد. ساحل جنوبی سواحل جنوبی ایران دارای پوشش نامناسب پدافندی است که در حال انتقال به سامانه‌های جدیدتر می‌باشد. سامانه‌های منحصر شده در پدافند نقطه‌ای و شکاف بین سامانه‌های بوشهر و بندرعباس یکی از آسیب‌پذیرترین قسمت‌های فضای هوایی ایران است. سواحلی جنوبی ایران به دلیل نزدیکی به مناطق دفاعی و مسیرهای تجارت بین‌المللی، منطقه‌ای استراتژیک حیاتی است. سامانه‌های ایران برای تامین امنیت فضای هوایی جنوب و نظارت بر خلیج فارس و تنگه هرمز مستقر شده‌اند. نیروی دریایی سپاه پاسداران مسئول حفاظت از خلیج فارس و ارتش ایران مسئول حفاظت از دریای عمان و اقیانوس هند است. ستادهای عملیاتی و 90 درصد از پایگاه‌های نیروی دریایی سپاه پاسداران و ارتش در سواحل جنوبی (خوزستان، بوشهر، هرمزگان و بلوچستان) واقع شده‌اند. پایگاه‌های هوایی تاکتیکی (TAB) میدان‌های نفتی حیاتی و نیروگاه هسته‌ای در نزدیک ساحل قرار دارند. سامانه‌های پدافندی بوشهر خلیج فارس تنها منطقه‌ از سواحل جنوبی است که به‌صورت کامل تحت پوشش است (احتمالا منظور نسبت به سواحل دریای عمان و ورودی اقیانوس هند) .یک S-200 VEGA ریل‌سوار و یک S-300 PMU2 (در سال 2017 جایگزین MIM-23 HAWK شده است.) در تب6 (فرودگاه بین المللی بوشهر) قرار دارند. سامانه‌ی S-300 PMU2 در بوشهر یک سامانه‌ی MIM-23 HAWK قدیمی و یک سامانه‌ی تلاش که از موشک صیاد2 بهره می‌برد حفاظت هوایی را برای این منطقه فراهم می‌کنند. درکنار پایگاه‌های نیروی دریایی، سامانه‌های پدافندی پرتعداد وظیفه‌ی حفاظت از نیروگاه هسته‌ای بوشهر را بر عهده دارند که احتمالا این نیروگاه در لیست هدف‌های دشمن قرار دارد. S-200 VEGA واقع در بوشهر یک پوشش نسبی اما غیرقابل اطمینان (به دلیل محدودیت دامنه) را برای بندر ماهشهر فراهم می‌کند. این باعث می‌شود که بندر ماهشهر به یک فضای باز برای حملات هوایی تبدیل شود زیرا تنها یک سایت MIM-23 HAWK از آن حفاظت می‌کند. با این حال حداقل 3 سایت خالی پدافندی آماده میزبانی برای سامانه‌های موشکی در آینده است. سامانه‌های پدافندی سواحل جنوبی ایران تنگه هرمز دارای پوشش نصفه و نیمه است. S-200 VEGA مستقر در بندرعباس منطقه را در برابر جنگنده‌های پیشرفته، موشک‌های کروز با سطح مقطع راداری کم و پهپادها آسیب‌پذیر می‌کند. پوشش دفاع هوایی این منطقه به عهده‌ی یک MIM-23 HAWK و یک HQ-2 چینی است. در حالیکه این سامانه‌ها بر روی نقاط کم ارتفاعی که سامانه‌ی S-200 VEGA قادر به پوشش آن نیست تمرکز کرده‌اند اما در برابر اهداف با قابلیت مانور بالا و جمینگ شدید، ناتوان هستند. جزیره ابوموسی به عنوان یک سایت پیشاهنگ هشدار اولیه و نقطه‌ شروع عملیات برای نیروهای عملیات ویژه است. باتوجه به موقعیت استراتژیک این جزیره در نزدیکی خطوط کشتیرانی بین‌المللی اما ابوموسی از تجهیزات نظامی عمده بهره‌مند نمی‌باشد. سایت MIM-23 HAWK با هدف افزایش قابلیت بقای دارایی‌های مهمتر مانند رادار و پرتابگرهای موشکی در جزیره مستقر شده است. در کنار آن تعداد نامعلومی از سامانه‌های پدافندی که توسط قایق‌های سپاه حمل می‌شوند پدافند بیشتری را در تنگه‌ی هرمز ارائه می‌هند. نیروی دریایی سپاه پاسداران درنظر دارد در آینده‌ی نزدیک آخرین نسخه دریایی صیاد را دریافت کند. اخیرا یک MIM-23 HAWK در چابهار مستقره شده است که تنها سامانه‌ پدافندی مستقر در ساحل خلیج عمان است. باتوجه به اینکه سرمای‌گذاری چند میلیارد دلاری در چابهار در حال انجام است و این شهر در حال تبدیل به بندر کلیدی آب‌های عمیق ایران می‌باشد، احتمالا این منطقه یکی از اولین دریافت‌کنندگان سامانه‌های صیاد 3 یا صیاد 4 باشد. این منطقه میزبان دو پایگاه بزرگ نیروی دریایی سپاه پاسداران و نیروی دریایی ارتش است و به عنوان درورازه‌ی تنگه‌ی هرمز و فضای هوایی شرق ایران می‌باشد. غرب غرب ایران در حالیکه میزبان چندین پایگاه هوایی و سایت‌های هسته‌ای/موشک‌های قاره‌پیما در نزدیکی پایگاه‌های نظامی آمریکا در عراق و کویت است اما پدافند ضعیفی دارد. S-200 VEGA در تب 3 (فرودگاه همدان) واقع شده است پدافند هوایی استان‌های همدان، کرمانشاه و کردستان را به عهده دارد. رادار بردبلند فتح 14 در نزدیکی تب 3 تحت پوشش قرار دارد اما فاقد یک لایه پدافند هوایی نقطه‌ای است. رآکتور IR-40 و تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم در نزدیکی اراک توسط دفاع هوایی منطقه‌ای S-200 VEGA همدان و S-200 VEGA تهران تحت پوشش هستند. دو MIM-23 HAWK در مجاورت سایت‌های هسته‌ای یک لایه‌ی اضافی برای دفاع نقطه‌ای ارائه می‌دهند. سامانه‌های پدافندی شمال غرب ایران- تبریز منطقه‌ی تبریز در شمال‌غربی ایران درای هیچ پوشش سامانه‌ی بردبلندی نیست. سایت‌های نظامی این منطقه تنها تحت حمایت یک MIM-23 HAWK و یک سام6 هستند. با توجه به موقعیت ژئو‌استراتژیک منحصر‌به‌فرد شمال غربی ایران، پوشش این منطقه به صورت یک پازل تکه تکه است. سازه‌های پیچیده‌ی زیرزمینی پرتاب موشک‌های قاره‌پیما نزدیک تبریز به طور بالقوه بخشی از اروپا را در محدوده‌ مناسبی از برد موشک‌های شهاب ایران قرار می‌دهد. سامانه‌ی HQ-2/ تبریز فضای هوایی جنوب غربی حتی آسیب‌پذیری بیشتری دارد. تنها سامانه‌ی موشکی در این منطقه یک MIM-23 HAWK است که در تب4 (فرودگاه دزفول) مستقر است. چندین سایت خالی سرتاسر این منطقه دیده می‌شود. پوشش سامانه‌ی MIM-23 HAWK در مشهد شرق فضای هوایی شرق ایرن تقریبا به‌طور کامل بدون هیچ حمایتی است. بیش از 760000 کیلومتر مربع (40 درصد از وسعت ایران) از جمله مشهد دومین پرجمعیت ایران به طور کامل فاقد هرگونه سامانه‌ی موشکی است. فقط یک MIM-23 HAWK، پوششی ضعیف برای تب 14 (فرودگاه بین المللی مشهد) و یک تاسیات پرتاب موشک‌های قاره‌پیما در نزدیک مشهد ایجاد کرده‌است. استراتژی پدافندهوایی در شرق ایران متکی به تاکتیک‌های جایگزین است. رادارهای‌ هشدار زودهنگام و فرا افق (به عنوان مثال رادار نذیر با برد 800 کیلومتر) اهداف را کشف و شناسایی می‌کنند. رهیگری توسط هواگردهای بال ثابت خارج از رده‌ی مسلح به موشک‌های هوا به هوا انجام می‌گیرد که دائما در آمادگی بالا هستند. همچنین استراتژی پدافندهوایی در شرق ایران شامل استفاده از تجیهزات جنگ الکترونیک است. جنگ الکترونیک ایران در گذشته نشان داده که در برابر پهپادهای ایالات متحده کارآمده بوده است. ما معتقدیم ایران در اولین فرصت یک یا دو سامانه پدافندی بردبلند را در شرق کشور مستقر خواهدکرد.پدافند هوایی مدرن برای حفاظت تهران و مناطق مرکزی ایران از حملات دورایستای ناشناس، ضروری است. استقرار اف 35های آمریکا در پایگاه هوایی قندهار افغانستان و یک ناوهواپیمابر در خلیج فارس، ایران را وادار به تسریع پیشرفت‌های پدافندهوایی در شرق این کشور می‌کند. ترجمه توسط GHIAM برای انجمن میلیتاری منبع : https://t-intell.com/2018/12/05/the-ayatollahs-shield-sam-deployments-and-capabilities-of-the-iranian-air-defenses-imint/