بدون سرنشین آرش-2 صنعت دفاعی ایران از سالهای میانی دهه هشتاد میلادی ،توجه زیادی به توسعه بدون سرنشین های رزمی داشته و از حدود این سالها ، مجموعه بسیار متنوعی را در رده های مختلف رونمایی نموده است . در میان محصولاتی که تاکنون مورد مشاهده قرارگرفته ، بدون سرنشین های انتحاری ( کامیکازه ) آرش-2 یکی از جالب ترین نمونه هایی است که تا کنون رونمایی شده و می تواند برای ایفای ماموریت های مختلف ، تولید و بکار رود ،در حالی که گفته میشود عملکرد فوق العاده ای را نیز به نمایش گذاشته است شروع برنامه : در اواخر سالهای 2013-2012 صنعت پهپادی ایران ، تولید بدون سرنشین هدف کیان-1 را آغاز نمود که هواگردی با بدنه دوکی شکل ، بال دلتا ( مثلثی) و موتور جت بشمار می رفت و برای آموزش کاربران شبکه دفاع هوایی و سامانه های پدافند زمین پایه در نظر گرفته شده بود . این روند بعدها با رونمایی از نمونه کیان-2 ادامه کرد و در رزمایش های مختلف نیروهای مسلح ایران استفاده می شد . در همین بین ، کارشناسان ایرانی بدنبال مسیرهایی برای ارتقاء بدون سرنشین های سری کیان بودند که در کنار بهبود یکسری عملکردهای پروازی ، بتوان این پهپادها را به پیشرانه پیستونی و یک کلاهک جنگی نیز مجهز نمود که این ایده پردازی منجر به تولید نسل جدیدی از پهپادهای انتحاری ایران شد . بدین ترتیب ، پس از مدتها بررسی ، در سال 2019 یک محصول جدید با شناسه "آرش" متولد شد که بنابر اظهارات مقامات ارشد نیروهای مسلح ایران ، برای حمله به اهداف دوردست با ارزان ترین قیمت ممکن مورد استفاده داشت و این روند با یکسری ارتقاء های نامشخص به محصول "آرش-2" تبدیل گردید و با توجه به اهمیت چنین تسلیحاتی در ساختار نظامی ایران ، بسرعت هردونمونه وارد تولید انبوه شده و در رزمایش های مختلف بکار گرفته شدند . روند فوق الذکر تا سپتامبر 2022 نیز ادامه پیدا نمود و براساس داده های موجود در برخی از منابع ایرانی و غربی ، نسخه های جدیدتری از این پهپاد به سامانه های هدایت ماهواره ای مجهز شده اند و امکان دارد درآینده نامشخصی بصورت انبوه وارد خدمت شوند . ورود به خدمت بدون سرنشین های انتحاری سری آرش ، که براساس تجزیه و تحلیل منابع غربی ، بطور کامل یک سامانه تهاجمی محسوب می شود ، امروز تنها در سازمان رزم ارتش جمهوری اسلامی ایران به مورد استفاده قرار گرفته است . این پهپاد گرچه در کنارسایر محصولاتی که پیش ازاین وارد خدمت شده ، عمل می نماید ولی به اعتقاد برخی تحلیلگران این کشور ، جایگاه خاصی را در اختیار دارد ، چرا که آرش-2 بعنوان یک سلاح دوربرد با دقت بالا ، در واقع یک موشک کروز بسیار ارزان است که میتواند برعلیه طیف بسیار متنوعی از اهداف مورد استفاده قرار گیرد . نیروی زمینی ارتش ایران ، برای بدون سرنشین / کروز آرش-2 پیکربندی های شلیک مختلفی را توسعه داده که از کِشنده های سنگین تا کانتینرهایی با ابعاد قابل توجه را دربرمی گیرد ولی طراحی صورت گرفته برای استفاده از این محصول ، به گونه ای است که می توان آنها را از روی یک پیکربندی حامل نیز شلیک نمود . علاوه بر نیروی زمینی ، بدون سرنشین های سری آرش ، در نیروی دریایی ارتش ایران نیز وارد خدمت شده و از میانه تابستان سال 2021 شناورهای رزمی ایران طیف مختلفی از بدون سرنشین های شناسایی ورزمی از جمله آرش را نیز میتوانند به کاربرند . این درحالی است که ایده شناور پهپادبر نیز هم اکنون در صنعت دفاعی ایران پیگیری می شود و ممکن است حامل های اختصاصی برای این نوع تسلیحات در سازمان رزمی نیروهای مسلح ایران بخدمت گرفته شوند . با این مقدمه ، در چند هفته گذشته ( میانه اکتبر 2022 ) شایعات گسترده ای مبنی بر تحویل احتمالی بدون سرنشین های آرش-2 به ارتش روسیه ، منتشر گردید و اگرچه هنوز این اخبار تایید نشده است ولی بررسی اجمالی از این بدون سرنشین صورت می گیرد . بدون سرنشین /هدف پرنده "کیان" ویژگی های فنی آرش-2 یک هواگرد بدون سرنشین میان وزن بشمار می رود که توانایی پرواز مستقیم بسوی هدف و انهدام آن را در اختیار دارد . این محصول در نسخه اولیه خود ، برای از میان بردن اهداف ثابت و با مختصات مشخص استفاده می شد ولی گفته میشود در نمونه های بعدی این امکان در اختیار کاربر گذاشته می شود که به هدف های متحرک یا نیمه متحرک در یک محدوده مشخص حمله ور شود . طرح اصلی این بدون سرنشین بصورت یک بدنه ساده با کشیدگی بالا است که دو بال مثلثی شکل درست در میانه آن به بخش اصلی بدنه متصل شده و درازای آن به حدود 4.5 متر و دهانه بال آن نیز به حدود 4.3 متر می رسد ، در حالی که هنوز اطلاعات از وزن این نمونه در دسترس قرار ندارد . در بخش انتهای بدنه این پهپاد ، یک پیشرانه پیستونی خنک شونده با هوا قرار دارد که درزمان پرتاب ، یک واحد تولید نیروی کمکی درست در بخش زیرین آن قرار می گیرد که بلافاصله پس از پرتاب از بخش اصلی بدنه جدا می شود . اگر چه استفاده از پیشرانه پیستونی ، حداکثرسرعت این بدون سرنشین را محدود می کند ، اما بلحاظ هزینه تعمیر و نگهداری ، بسیار مقرون به صرفه است و به کاربر اجازه میدهد تا به شکل حداکثری از دو مولفه "برد" و " مداومت پروازی" استفاده نماید . اطلاعات منتشر شده موجود از این محصول ، داده ای در خصوص سرعت آن را بدست نداده ولی بدنه دوکی شکل آرش به گونه ای طراحی شده که امکان دستیابی به سرعت های بالای زیرصوت را بدان میدهد . علاوه براین ، تمرینات ارتش جمهوری اسلامی ایران با این پهپاد در یک برد 1400 کیلومتری نشان میدهد که امکان افزایش برد رزمی آرش-2 به 2000 کیلومتر نیز وجود دارد . براساس اطلاعات موجود ، نسخه پایه آرش-2 به خلبان خودکار و همچنین سامانه های ناوبری اینرسیایی مجهز شده که به پهپاد اجازه می دهد تا با مختصات اعلامی ، بسمت هدف از پیش تعیین شده حرکت کند ،اما اینکه آیا امکان تصحیح مسیر در میانه پرواز و پرواز بسمت هدف های دیگر وجود دارد یا خیر هنوز مشخص نشده است . با این حال ، رسانه های ایرانی در ماه های اخیر ، خبر از تولید یک نمونه جدید ازپهپاد آرش را منتشر نموده اند که به یک سرجستجوگر مادون قرمز یا تلویزیونی مجهز شده که این بدان معناست که آرش-2 به یک مهمات پرسه زن به تمام عیار در یک برد قابل توجه تبدیل شده است . به گفته تحلیلگران نظامی ، اگر این قابلیت در آرش-2 وارد یک چرخه ثبات شود ( یعنی آزمایش ها با موفقیت انجام شده و وارد خط تولید انبوه شود .م ) احتمالا شاهد یک مهمات پرسه زن با دقت بسیار بالا خواهیم بود که می تواند در یک منطقه مشخص منتظر مانده و پس از مشاهده هدف ، بسوی آن حمله ور گردد . این دسته از کارشناسان معتقدند که کلاهک جنگی آرش-2 نیز به احتمال بسیار زیاد از نمونه شاهد-136 سنگین تر بوده و این به کاربر اجازه می دهد تا به اهداف محافظت شده تری ضربه بزند . اما نقطه قوت سامانه انتحاری بدون سرنشین آرش-2 ، وجود قابلیت شلیک از روی طیف متنوعی از پیکربندی های نظامی وغیرنظامی است و به اندازه ای ساده طراحی شده که امکان نصب آن بر روی حامل مختلف وجود دارد . مزیت های مشخص براساس داده های موجود ، صنعت دفاعی ایران ، در حال حاضر مشغول توسعه طیف متنوعی از بدون سرنشین های انتحاری و نسخه های بومی از مهمات پرسه زن است که آرش-2 تا امروز ، برتری مشخصی را نسبت به نمونه های هم رده خود به نمایش گذاشته است. به اعتقاد تحلیلگران نظامی ،مزیت اصلی سامانه انتحاری بدون سرنشین آرش-2 را باید در خاستگاه آن دانست. بدین معنی که حداقل دو پهپاد تهاجمی براساس یک سامانه بدون سرنشین هدف ، تولید شده ودرجریان طراحی صورت گرفته ، بخش های کلیدی نظیر سرجنگی و هدایت دچار تغییرات اساسی شده که این امر می تواند یک پتانسیل اولیه را برای ارتقاء های بعدی پدید آورد . این دسته از کارشناسان معتقدند که هم پهپاد هدف "کیان" و هم بدون سرنشین انتحاری آرش ، توان رزمی کاملی را برای محقق کردن نیازهای یک کاربر در اختیار دارند بطوریکه با استفاده از پهپاد "کیان " می توان یک حمله ایذایی یا فریب دهنده را به منظور انحراف سامانه های راداری و پدافندی دشمن اجرا نمود و همزمان با استفاده از آرش-2 به شکل فیزیکی و سخت به اهداف مورد نظر حمله ور شد . ناظران نظامی عقیده دارند که آرش-2 در نسخه اولیه خود ، تنها از طریق سامانه های ناوبری داخلی خود بسمت هدف حرکت می کند ، در نتیجه ، دفاع دربرابرآن بسیار سخت و مشکل و نیازمند سرمایه گذاری هنگفت در ایجاد یک شبکه دفاع هوایی متراکم است ولی نمونه های جدیدتر که به سامانه های هدایت خارجی دسترسی دارند به نسبت آسیب پذیرتر هستند . علاوه براین ، سازگاری این سامانه تسلیحاتی در محیط های مختلف رزمی ( خشکی و دریا ) نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است . درواقع امر ، بدون سرنشین های کلاس آرش ، به شکل ذاتی به مثابه یک موشک کروز ولی با هزینه های بسیار پائین عمل می کند و این درحالی است که مشکلات مربوط به تعمیر و نگهداری یا محدودیت در حامل های شلیک کروزهای کلاسیک را نیز ندارد . صنعت دفاعی و نیروهای مسلح ایران نیز در حال بهره گیری کامل از این مزیت عمده محصول خود هستند ، در حالی که گمان می رود ،روند توسعه چنین سامانه هایی به آرش-2 محدود نخواهد شد و نمونه های جالب تری را در آینده می توان مشاهده نمود . پی نوشت : 1- استفاده از مطالب برگردان شده به پارسی درانجمن میلیتاری،براساس قاعده " رعایت اخلاق علمی" منوط به ذکر دقیق منبع است.امیدواریم مدعیان رعایت اخلاق ( بخصوص رسانه های مدعی ارزشمداری ) بدون احساس شرمندگی از رفرنس قرار گرفتن بزرگترین مرجع مباحث نظامی در ایران ، از مطالب استفاده نمایند. منبع1 منبع2