جنگنده ي آموزشي M-346 جت M-346 يك هواپيماي آموزشي رزمي است كه توسط آيرماكي(Aermacchi) ايتاليا به پرواز در آمده است. اين هواپيما برگرفته از طرح مشترك YAK/AEM-130 دفتر طراحي «ياك» و كارخانه توليد«سوكول» روسيه است. در جولاي سال 2000 آيرماكي از پروژه كناره گيري و كار ساخت و توسعه ي M-346 را به تنهايي ادامه داد. نخستين نمونه از اين پرنده در جولاي 2004 و دومين نمونه هم در مي 2005 به پرواز در آمد.اولين تحويل به مشتري براي 2009 برنامه ريزي شد و در ابتداي 2005 هم وزارت دفاع يونان به اين طرح پيوست. http://www.jetfly.hu/rovatok http://www.intell.rtaf.mi.th/intellFilesUpload/intellnews/48044-01.jpg M-346 امكان آموزش رزمي خلبانان هواپيماهاي پيشرفته را با زاويه حمله زياد(High AOA) فراهم مي آورد. در طراحي و آيروديناميك M-346 از بر آر(Lift) گردابي جهت ايجاد مانورپذيري و كنترل پذيري در زواياي حمله زياد با بهره گيري از سامانه پرواز با سيم استفاده شده است. YAK-130 كه همزاد M-346 محسوب مي شود نيز از سال 1996 به پرواز درآمده و از 2002 در نيروي هوايي روسيه به عنوان نسل نوين هواپيماهاي آموزشي درحال بهره برداريست. درنقش هواپيماي آموزشي نظامي عملكردهاي سامانه محافظت از خود و سناريوهاي شبيه سازي شده تهديدهاي تاكتيكي از طريق نمايشگرهاي چند منظوره نظارت مي شود. در نقش عملياتي نيز هواپيما با دريافت كننده هاي تهديدات راداري ٬ پخش كننده هاي Chaf و Flare و پادكارهاي فعال الكترونيكي تجهيز مي شود. جنگ افزار 6 پايلون رها كننده ي 1000 پاوندي و دو ريل شليك موشك در سر بال ها ٬ 9 پايلون اين جنگنده را تشكيل مي دهند. غلاف هاي الكترونيكي و يك مخزن سوخت 300ليتري نيز قابل انطباق با M-346 هستند.داده هاي سامانه مديريت تسليحات توسط هر كدام از نمايشگرهاي چند منظوره در كابين٬ به نظر خلبان و كمك خلبان مي رسد.و انتخاب جنگ افزار با سامانه «دست ها روي دسته ي گاز و هدايت»(HOTAS) انجام مي شود. هدف گيري تمام جنگ افزارها با سامانه پردازش مركزي كنترل مي شود و از طريق نمايشگر سربالا(HUD) و يا نمايشگر كلاه خلبان(HMD) نتايج نشان داده مي شود. در آويزهاي M-346 امكان استفاده از غلاف هاي نشانه گذار ليزري ٬ غلاف گيرنده ي اخطارهاي راداري ٬ و نيز غلاف پادكار الكترونيكي «الكترونيكا ELT-55» وجود دارد. تسليحات مورد استفاده: 1-بمب هاي 500 و 1000 پاوندي سقوط آزاد 2-غلاف هاي شليك راكت 3-سايدوايندر AIM-9 به عنوان موشك كوتاه برد هوا به هوا 4-ماوريك AGM-65 به عنوان موشك هوا به سطح 5-ماترا MK-2A به عنوان موشك ضد كشتي كابين كاكپيت M-346 نشان دهنده ي آخرين نسل از هواپيماهاي رزمي است٬ به طوري كه كابين هر كدام از خدمه به نمايشگرهاي سربالا ٬ سه نمايشگر كريستال مايع چند منظوره رنگي ٬ نمايشگر روي كلاه با قابليت شبيه سازي تهديدات دشمن ٬ چشمي هاي ديد در شب و كنترلرهاي HOTAS تجهيز شده است. براي صندلي هم٬ استفاده از صندلي هاي پرتاب شونده ي «مارتين بيكر MK16» بريتانيايي و «زوزدا K-39» روسي جزو گزينه هاي انتخابي قرار دارند(براي شما چي سفارش بدم؟!). http://www.flightglobal.com/airspace/photos/agamemnon/images/439/m-346-cockpit.jpg اويونيك ساختار اويونيكي بر پايه سامانه دوگانه سازي شده داده بر ديجيتال MIL-STD-1553B پايه ريزي شده است كه ظرفيت سامانه هاي اضافي را نيز دارد. فرستنده/گيرنده ي UHF/VHF و شناسايي دوست از دشمن ٬ مجموعه ي مخابراتي را شامل مي شود. مجموعه ي ناوبري شامل يك «سامانه جايروي ليزري اينرسيايي» ٬ يك گيرنده ي مكان ياب جهاني(GPS) ٬ ناوبري هوايي تاكتيكي(TACAN) و سامانه هاي VOR ٬ ILS و MB است. سامانه كنترل پرواز نيز از يك سامانه چهارگانه سازي شده ي پرواز با سيم خودمختار تمام ديجيتال بوده كه شامل چهار رايانه كنترل پرواز است. سامانه كنترل پرواز ٬ كنترل پذيري هواپيما را در زواياي حمله بيش از 35 درجه فراهم مي آورد و از واماندگي(Stall) و چرخش(Spin) هواپيما پيشگيري مي كند. گذر از بيشينه زاويه حمله و محدوده G نيز تحت كنترل اين سامانه است. نيروگاه(پيشران سابق!) M-346 مجهز به دو موتور توربوفن F124-GA-200 ITEC/Honywell است كه توسط فيات آويو ساخته مي شود(خبر نداشتيم فيات هم از اين كارا مي كنه!). اين موتورها از سامانه كنترل تمام خودكار ديجيتال و سامانه روغن كاري مداربسته آيروباتيك بهره مي برند(مباركشون باشه!). http://www.dedalonews.it/dati/images/aeronautica/DDN%20-%20F124%20spaccato.jpg مشتري كشورهاي اروپايي از جمله اولين مشتريان احتمالي جت آموزشي پيشرفته مي باشند كه در رأس آن ها خود ايتاليا و يونان قرار دارد. امارات متحده عربي هم در پي يك جت آموزشي نوين است و به همين منظور M-346 در نمايشگاه هوايي دوبي حضوري فعال داشت. ترجمه:آراز نبي الهي به نقل از ماهنامه نوآور