IAI Lavi پس از موفقيت در ساخت جنگنده هاي نسل سوم «نشر» و «کفير»، جنگندهء نسل چهارم اسرائيل يعني «لاوي» ساخته شد. لاوي يک جنگندهء بسيار پيشرفته و در حد جنگنده هايي نظير اف16 و اف18 مي باشد. از اين جنگنده کمتر گفته شده است، زيرا هيچگاه به طور رسمي به كار گرفته نشد ولي IAI جهت جبران زحمات فراواني كه براي طراحي اين جنگنده و سيستم‏هاي پيشرفته‏اش كشيد، بسياري از طراح‏هايش را عينن به جنگنده‌ء J-10 چيني منتقل كرده است. امروز، لاوي در قالبي نو به نام J-10 در اختيار نيروي هوايي چين و به زودي پاكستان، قرار خواهد گرفت. چيني‏ها، علاقمندي مقامات ايران را نيز براي دريافت اين جنگنده اعلام كرده‏اند هرچند به سختي مي‏توان باور كه دولت اسرائيل، اجازهء‌ فروش J-10 را به ايران صادر نمايد. لاوي يک جنگنده چند کاره است که هرگز وارد خدمت نشد اما با اين وجود، مرحلهء مهمي را در زمينهء توسعهء هواپيما در صنايع IAI شکل داد و شايد بالاتر از توان IAI قرار داشت. براي اولين بار در تاريخ تکنولوژي اسرائيل، طراحي مستقل يک هواپيماي پيشرفته، محقق شده بود. پيشتر از اين، صنايع IAI، جنگنده هاي Nesher، Kfir و Tzukit را با موفقيت توليد کرده بود، اما در واقع اين هواپيماها، مدلهايي کپي شده يا ارتقاء يافته از جنگنده هاي ساخت کشورهاي ديگر بودند. لاوي در واقع اولين هواپيمايي بود که مطابق با استانداردهاي مورد نياز نيروي هوايي ساخته شد و يکي از پيشرفته ترين جنگنده هايي شد که در آستانهء ورود به هزارهء سوم توليد شده بود. قرار بود بين سالهاي 1993 تا تا 2003، تعداد 300 فروند لاوي ساخته شده و جايگزين هواپيماهاي قديمي A-4 (اسكاي‏هاوك) و كفير شوند. كل اين پروژه، مبلغي در حدود 3 ميليارد دلار را بالغ مي‏شد. A-4 Skyhawk برنامهء توليد لاوي به فوريه 1980 باز مي گردد. در آن زمان دولت به نيروي هوايي اجازه داد تا جنگندهء آينده بر اساس تکنولوژي هاي فني پيشرفته، طراحي شود. 18 ماه بعد، پروسهء توليد هواپيماي جديد در IAI شکل گرفت و قرار شدن براي موتور هواپيما که ساخت آن نياز به تکنولوژي فني بالايي دارد از بين موتورهاي ساخت شرکت پرات اند ويتني،‌ يک مدل انتخاب شود. جنگندهء تک سرنشينهء لاوي قرار بود جايگزين هواپيماهاي اسکاي هاوک (SkyHawk) شده و ماموريتهاي گوناگوني مانند حمله به اهداف زميني در فواصل نزديک و متوسط و دفاع هوايي را به انجام برساند. نوع دو سرنشينه نيز قرار بود براي مراحل پيشرفته‏تر آموزش خلباني به کار گرفته شود ضمن آنکه بتواند ماموريتهاي رزمي را نيز به خوبي انجام دهد. لاوي، جنگنده‏اي در ابعاد کوچک، باهوش و داراي سيستم‏هايي بود که امکان خطا را کم مي‏کرد و راه حل مناسب نيروي هوايي براي نبردهاي آينده به شمار مي رفت. سيستم‏هاي نرم افزاري بسيار هوشمندي براي كنترل و نشانه‏روي تسليحات در داخل جثهء كوچك اين جنگنده تعبيه شده است. وجود اين سيستم‏هاي كامل، به معني كاهش هزينه‏هاي تعمير و نگهداري مي‏شد، زيرا با ورود به خدمت اين جنگندهء‌ چندماموريته، تعدادي جنگندهء قديمي از رده خارج مي‏شدند. مطابق اصول فني، لاوي يك جنگندهء بسيار پيشرفته به شمار مي‏رفت: - با بدنه‏اي كاملن آيروديناميك؛ - قابليت مانور عالي؛ - پساي كم در هنگام حمل تسليحات كامل؛ - قابليت پرواز با حداكثر مهمات در حداكثر سرعت و فواصل طولاني؛ - قابليت استفاده از انواع تسليحات پيشرفته. جزئيات عمليات هواپيما – به خصوص كابين آن – به وسيله خلبان برنامه‏ريزي مي‏شود. بدين معني كه جنگنده به خلبانش اجازه مي‏دهد وارد اجراي تاكتيكهاي نبرد شود بدون آنكه نياز به دقت و كنترل مدوام سيستم‏هاي مختلف جنگنده باشد. سيستم‏هاي الكترونيكي لاوي (آويونيك) به شكل كاملن نو و ابداعي طراحي شده‏اند و داراي عيب‏ياب خودكار هستند تا تعمير آنها، ساده‏تر شود. به تاريخ 31 دسامبر 1986، نمونهء ابتدايي لاوي، اولين پرواز از سري پروازهاي آزمايشي لاوي را انجام داد. سرخلبان آزمايشگر – مناخيم شيمول – كه از ژنرال‏هاي نيروي هوايي است ساعت 13:21 به وقت محلي، از باند پايگاه هوايي بن‏گورين به هوا خاست و در مدت 26 دقيقه پرواز، سيستم‏هاي كنترلي و موتور اين جنگنده را مورد سنجش قرار داد. سه ماه بعد، دومين نمونهء اوليه نيز به هوا خاست. در آن پرواز نيز سيستم‏هايي چون: سيستم كنترل پرواز، موتور، برق هواپيما، هيدروليك و سيستم خنك كنندهء كابين (ايركانديشن) مورد آزمايش قرار گرفت. دومين نمونه، دچار برخي بهسازي‏ها نسبت به مدل اول شده بود كه شامل حمل مخزن سوخت سوارشده در وسط بدنهء هواپيما، غلاف سوختگيري هوايي و برخي سيستم‏هاي الكترونيك (آويونيك) كه در نمونهء اول، گنجانده نشده بودند. در كل تعداد 3 فروند نمونهء اوليه از لاوي در IAI توليد شد كه به غير از 5 فروند نمونهء اصلي بود كه بعدن ساخته شد. به تاريخ 30 آگوست 1987، دولت تحت فشار آمريكا، تصميم گرفت تا ادامهء پروژه لاوي را ملغي كند. دليل آن نيز مشكلات تامين بودجه و همچنين فشارهاي اقتصادي و سياسي وارده از طرف احزاب بود. (برخي احزاب مانند حزب ليكود بر خلاف حزب كارگر، از هزينهء تمام شدهء‌ نسبتن بالاي اين جنگنده رضايت نداشتند و ترجيح مي‏دادند كه جنگنده‏هاي ارزان‏قيمت‏تري مانند F-16C/D از ايالات متحده خريداري شود) همچنين ايالات متحده، نگران از دست رفتن بازار جنگنده‏هاي صادراتي اف16 و اف18 خود بود. اين تصميم، باعث تظاهرات كارگران خشمگين صنايع IAI شد هرچند كه نتيجه اي دربر نداشت. IAI انتخاب ديگري نداشت و بدين گونه 5000 نفر از كاركنانش،‌ بيكار شدند. دولت مبلغ 450 ميليون دلار بابت هزينهء لغو پروژهء لاوي از ايالات متحده طلب كرد. سومين نمونهء لاوي كه به نام B-3 يا Technology Demonstrator (اثبات كنندهء‌ تكنولوژي) ناميده شد، دو سال بعد از ملغي شدن پروژه، ساخته شد. اين جنگنده، امروزه در IAI براي تست و ارزيابي سيستم‏هاي الكترونيك به منظور صادرات به ديگر كشورها، مورد استفاده قرار مي‏گيرد. برخي مشخصات فني ماموريت اوليه: جنگندهء چندكاره (Multi-Task) سازنده: اسرائيل ابعاد طول: 14.57 متر فاصلهء دو سر بالها: 8.78 متر ارتفاع: 4.78 متر مساحت بالها: 33.05 متر مربع مقدورات حداكثر سرعت: 1.85 ماخ حداكثر وزن قابل بارگذاري: 7200 كيلوگرم برد عملياتي: 2100 كيلومتر وزن خالص: 9990 كيلوگرم پيشرانه يك موتور توربوفن ساخت پرات اند ويتني (PW1120) با كشش 9344 كيلوگرم برخي سيستم‏ها سيستم كامپيوتري پرواز با سيم = Fly By Wire يا FBW گيرندة اخطار راداري = Radar Warning Receiving يا RWR سيستم پيشرفتهء تشخيص دوست از دشمن: IFF نمايشگر سربالا = Headup Display يا HUD ساخت Albit Systems و . . . دلائل لغو پروژهء لاوي در 30 اوت 1987، كابينهء اسراييل با اكثريت نسبي آرا (12 به 11) در مورد لغو برنامهء توليد هواپيماي جنگنده لاوي (در عبري به معناي شير) به توافق رسيد. دولت رونالد ريگان كه در آغاز حامي اين برنامه بود، با تغيير موضع خود مشكلات مالي و سياسي زيادي را براي دولت تل آويو به وجود آورد كه در نهايت چاره‌اي جز لغو آن نداشت. قرار شد به جاي توليد لاوي، هواپيماي جنگنده اف ـ 16 بيشتري از آمريكا خريداري شود. يكي از علل اوليه جذابيت برنامهء توليد لاوي، اين بود كه به اسرائيل امكان مي‌داد تا از تحريمهاي تسليحاتي آمريكايي مصون بماند. هر زمان كه ايالات متحده با سياستهاي خارجي اسراييل مخالف بود، ناخشنودي خود را با قطع انتقال تسليحات به تل آويو نمايان مي‌ساخت. كما اينكه در اوايل 1980 براي اعتراض به اشغال نظامي جنوب لبنان توسط اسرائيلي‌ها، دولت واشنگتن ارسال هواپيماي اف ـ 16 را براي مدتي متوقف ساخت. در ابتدا، كنگرهء امريكا بدون بررسي دقيق، ميلياردها دلار را براي مدتي متوقف ساخت. در ابتدا، كنگرهء امريكا بدون بررسي دقيق، ميلياردها دلار را براي اين پروژه تصويب كرد، و اعتراض شركتهاي هواپيماسازي امريكايي ناديده گرفته شدند. امريكايي‌ها با صادرات لاوي از سوي اسرائيل مخالف بودند. در ژوئيه 1983، واينبرگر (وزير دفاع وقت) ادعا كرد كه براي تأمين هزينه‌هاي توسعه و توليد، اسراييلي‌ها ناگزيرند كه به جاي 300 فروند، 700 فروند لاوي توليد كرده و 400 فروند ديگر را به كشورهاي ثالث بفروشند. بين سالهاي 1977 و 1981، حدود يك سوم از بودجهء دفاعي اسراييل توسط آمريكا تأمين مالي مي‌شد، و سهم كمكهاي امريكايي در بودجهء نظامي اين كشور در 83 ـ 1982 به 37 درصد افزايش يافت. در 1987، كمك نظامي آمريكا به اسراييل 8/1 ميليارد دلار، و كمك اقتصادي بالغ بر 2/1 ميلياد دلار بود. امريكايي‌ها تمايلي نداشتند كه پول بيشتري به برنامه‌هاي توليد نظامي (از جمله لاوي) اختصاص دهند، و رقيب بالقوه‌اي براي خود در صنعت هواپيماسازي جنگي ايجاد كنند. هزينهء توسعه لاوي، سالانه حدود نيم ميليارد دلار از كمكهاي امريكا را به خود اختصاص داد. منبع