مقدمه راکت های هوا به سطح در میادین نبرد مهم برآورد می شوند با این حال به عنوان راکت های سطح به سطح در چندین بحران طی چندین سال گذشته در دنیا حاضر شده اند. راکت های دست ساز،در در گیری های افغانستان، ایران، عراق، نوار غزه، جنوب لبنان، یوگسلاوی سابق، گرجستان، لیبی، سوریه و اوکراین حضور برجسته ای داشته اند. مهمترین نوع راکتی که حضور پررنگی در بیشتر نبرد ها داشته است، راکت هوا به سطح S-5 ساخت شوروی است. در طول نیم قرن گذشته این راکت ها سلاح استاندارد برای اکثریت هواگردهای جنگی شوروی بوده است و بعد از آن بالگردها و هواپیماهای روسیه به حساب می آیند. با این حال ارتش شوروی شروع به تکمیل و در بعضی موارد جایگزین کردن راکت های سری S-5 با راکت انداز های 80 میلیمتری سری S-8 در دهه 1970 گرفت. راکت های سری S-5 در میان نیروهای مسلح بسیاری از کشورها، به ویژه در کشورهای در حال توسعه باقی مانده است. در حال حاضر راکت های S-5 همچنان به دو روش معمول ( هوا به سطح) و پرتابگرهای دست ساز(سطح به سطح) استفاده می شوند. در بسیاری از موارد، اغلب به شیوه ای مستقل، پرتابگر ها بر اساس راکت های سطح به هوا به عنوان سیستم های راکتی چند منظوره (MLRS) استفاده می شوند. به نظر میرسد پرتابگرهای این چنینی عمدتا برای ایجاد آتش غیرمستقیم استفاده میشوند و استفاده از این سلاح های دست ساز اجازه اوج گیری در ارتفاع بالا را می دهد. در موارد دیگر، چنین سیستم های در نقش ایجاد آتش مستقیم استفاده می شوند. در این موارد این سلاح ها ممکن است برای تکمیل تسلیحات موجود وسیله نقلیه یا به صورت مستقل استفاده شوند. پرتابگرهای این چنینی اغلب به صورت نصب بر روی یک پایه، یک موقعیت ثابت و یا به شکل هم محور بر روی وسیله نقلیه سوار می شوند. حداقل یک نمونه مستند از راکت های دست ساز سری S-5 شناخته شده است که در نقش ضد بالگرد استفاده شده بود. همچنین نمونه های دیگر مانند پرتابگرهای دوتایی، پرتابگرهای ثابت، سیستم های راکتی نصب شده بر روی وسایل نقلیه کنترل از راه دور و پرتابگرهای تکی قابل حمل، از جمله مدل های راکت های دست سازی سری S-5 محسوب می شوند. آشنایی با راکت های سری S-5 و غلاف های آن تصویر1- یک راکت 57 میلیمتری KOS-5 شدیدالانفجار ترکش زا در لیبی راکت های سری S-5 راکت های هوا به سطح 57 میلی متر هستند که اولین نسخه های آن توسط ارتش شوروی در دهه 1950 به خدمت گرفته شد. این راکت ها از غلاف های ORO-57K (که می تواند تا 8 راکت را بارگیری کند)، UB-16-57 (16 راکت)، UB-32-57(32 راکت) و انواع مربوطه به آنها را شلیک شوند. مدل های مختلف راکت های S-5 توسط کشورهای مختلف با ترکیب کلاهک هاوفیوزهای مختلف برای انجام نقش های متفاوت در میدان نبرد ساخته شده اند. معروف ترین و رایج ترین انواع این راکت ها در جدول شماره 1 به طور خلاصه شرح داده شده است. جدول 1- مدلهای معروف راکت سری S-5 جدول2- ویژگی های فنی راکت سری S-5 جدول3- ویژگی های فنی فیوز سری V-5M1 جدول4- ویژگی های فنی راکت انداز UB-16 جدول5- ویژگی های فنی راکت انداز UB-32 تصویر2-یک راکت انداز UB-16 در لیبی به شکل دست ساز برای نقش سطح به سطح باز سازی شده است. تاریخچه سیستم های راکتی دست ساز و بداهه S-5 اولین سیستم های راکتی S-5 برای اهداف سطح به سطح توسط خود نیروهای شوروی ایجاد گردید. به نظر می رسد بخشی از لشکر 40ام اتحاد جماهیر شوروی مستقر در افغانستان در دهه 1980 اولین سیستم مستقل راکتی S-5 در نفش سطح به سطح را توسعه داده اند. اگر چه نیروهای شوروی مستقر در افغانستان با کمبود پشتیبانی هوایی نزدیک و توپخانه ای مواجه نبودند اما در بخش های کوهستانی این پشتیبانی ها کمتر دردسترس بود. به همین منظور بخشی از واحد های ارتش40ام شوروی برای تقویت پشتیبانی آتش خود، ادواتی مانند کامیون ها، خودرو های رزمی پیاده نظام و تانک ها را به غلاف های راکت ها مجهز کردند. غلاف راکت انداز S-5 به طور قابل توجه ای برای نصب بر روی و سایل نقلیه استفاده می شد. از دیگر نمونه های نصب راکت های S-5 بر روی خودروهای زرهی می توان به جنگ ایران و عراق اشاره کرد. در یک نمونه به نظر می رسد نیروهای عراقی چهار غلاف راکت انداز UB-32-57 را بر روی خودرو زرهی MT-LB نصب کرده اند. تصویر3- یک تانک T-62 ارتش شوروی در افغانستان در دهه 1980 با سه راکت انداز UB-32-57 نصب شده بر روی برجک تصویر4- کامیون اورال 4320N شوروی در افغانستان در دهه 1980، مجهز به برجک خودرو زرهی BRDM-2 که بر روی آن راکت اندازUB-32-57 نصب شده است. نصویر5- نفربر زرهی BTR-70 با یک راکت اندارUB-16-57 بر روی برجک تصویر6- خودرو زرهی MT-LB عراقی مجهز به 4 پرتابگر UB-32-57 در اختیار ایران با توجه به اینکه راکت های 57 میلیمتری S-5 در مقابل راکت های با کالیبر بالا تر اثر گذاری پایینی تر دارند و در هنگام شلیک از روی پرتابگرهای دست ساز دقت انها به شدت کاهش میابد. در نتیجه ارتش های منظم و کلاسیک مگر در شرایط خاص تمایل به استفاده از چنین سیستم های ندارند. اما نیروهای چریکی برای استفاده از چنین سیستم های تمایل بیشتری از خود نشان می دهند.یکی از دلایل این است که این نیروهای چریکی به هواگردهای مناسب برای شلیک راکت های هوا به سطح دسترسی ندارند در نتیجه به سمت استفاده در نقش سطح به سطح روی می اورند. در اوایل دهه 1990، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و یوگسلاوی، وضعیت این مناطق به شکل چشمگیری تغییر کرد. بیش از دو جین منطقه جدید در سرزمین های شوروی و یوگسلاوی تشکیل شد و درگیری های خونین قومی در این مناطق شکل گرفت. بعضی از این کشورهای نوظهور هواپیماهای جنگی، خلبانان و یا شبکه های پشتیبانی لجستیکی نداشتند تا بتوانند به طور موثر از قابلیت نیروی هوایی پشتیبانی کند. در عوض آنها به انبارهای بزرگ تجهیزات هواپیماهای جنگی دسترسی داشتند که در بسیاری از موارد در دوران عقب نشینی شوروی در انجا باقی مانده بود. در نتیجه، در طول جنگ های که در مناطق شوروی سابق و یوگسلاوی سابق در دهه 1990رخ داد، نیروهای نظامی وسایل نقلیه خود را به راکت های هوا به سطح هواگردهای نظامی مجهز کردند. بیشتر این راکت ها از مدل راکت های 57 میلیمتری S-5 و 80 میلیمتری S-8 بود. راکت های S-5 بر روی کامیون ها نظامی و غیر نظامی ، خودرو های رزمی پیاده نظام و تانک ها نصب شدند. تصویر7- نفربر زرهی M-60P ساخت یوگسلاوی مجهز به یک پرتابگر UB-32-57 تصویر 8و9- یک کامیون TAM-110متعلق به ارتش جمهوری صرب بوسنی در بوسنی و هرزگوین اوسط دهه 1990 دارای دو راکت انداز UB-16-57 تصویر 10-پرتابگر تکی قابل حمل راکت های 57 میلیمتری در یوگسلاوی سابق در دهه 1990- به نظر می رسد این پرتابگر از روی غلاف یک پرتابگر استاندار برداشته شده است. تصویر 11- یک کامیون TAM-110 با یک پرتابگر UB-32-57 که توسط شبه نظامیان کرجینای صربستان در جریان جنگ کرواسی در اوایل دهه 1990 ساخته شده است. تصویر 12- یک نفربر زرهی BMP-1 گرجستانی با یک پرتابگر راکت دست ساز UB-16 بر روی برجک- گفته می شود نقش این راکت برای مقابله با بالگردها می باشد. تصویر13-خودور زرهی MT-LB با راکت انداز UB-16-57 در کوتایی 1989 گرجستان یکی دیگر از نبردهای که در آن چنین راکت های استفاده می شودند جنگ داخلی افغانستان در اواخر دهه 1990 و اوایل دهه 2000 بود. پس از عقب نشینی ، قطع کمک های نظامی شوروی که موجب سرنگونی دولت نجیب الله شد و شروع درگیریها داخلی بین گروه های مختلف ، دست به دست هم داد تا نیروی هوایی ملی افغانستان تقریبا به طور کامل از ببن برود. از همین رو تسلیحات هواگردها نیروی هوایی از جمله راکت های S-5 و پرتابگرهای مرتبط با آنها، برای جنگ زمینی بازسازی شد. تصویر 14 و15-سیستم های راکتی بر اساس پرتابگر های UB-16-57 در اواخر دهه 1990 یا اوایل دهه 2000 در افغانستان در طول جنگ های داخلی لیبی در سال 2011 راکت های S-5 به شکل گسترده ای در میدان نبرد استفاده شدند. نیروهای شورشی در شرق لیبی توانستند پایگاه های هوایی دولتی و انبارهای سلاح های بزرگ را به دست بگیرند اما آنها فاقد هواپیمای جنگی و خلبانان های آموزش دیده بودند. در نتیجه انبوهی از راکت های S-5 که در اویل درگیریها به غنیمت نیروهای شورشی افتاد و فرصتی را فراهم کرد تا ازاین تجهیزات استفاده نماییند. عمده استفاده نیروهای شورشی در لیبی از راکت های S-5 نصب غلاف راکت های S-5 بر روی وانت های غیر نظامی بود. با گسترش استفاده این نوع سلاح در جنگ داخلی لیبی سلاح های مشابه در درگیری های داخلی سوریه نیز دیده شد. البته به نسبت استفاده گسترده از این سلاح در لیبی راکت های S-5 در سوریه در نقش سطح به سطح بسیار نادر هستند. تصاویر و ویدئو از سوریه نشان می دهد که هر دو نیروهای طرفدار دولت و تروریست های مسلح از راکت های S-5استفاده می کنند. وجود طیف گسترده ای از سیستم های راکتی چند منظوره مانند راکت های 122میلیمتری گراد در نبرد سوریه ممکن است بخشی از عدم وجود نیاز به راکت های هوا به سطح دست ساز را توضیح دهد.همچنین قدرت هوايي قذافي توسط مداخله ائتلاف شديدا كاهش يافت، در حالي كه نيروی هوایی بشار اسد در سوريه همچنان موجود است و هواگردهای نظامی می توانند از راکت های S-5 در عمليات جنگي استفاده کنند. بخشی از نبردها در سوریه در مناظق متراکم شهری جریان داشت جایی که سر جنگی نسبتا ضعیف راکت های S-5 در مقایل راکتها با کالیبر بالا کاری از پیش نمی برند. حتی به نظر می رسد نیروی هوایی سوریه نیز تمایل به استفاده از راکت های سری S-8 و S-24 داشته باشد. تصویر 16-راکت انداز دوش پرتاب دست ساز راکت های در لیبی S-5 تصویر 17-نصب پرتابگر UB-16-57 بر روی یک وانت در لیبی سال2011 تصویر 18- نیروهای شوروشی در لیبی در حال بارگذازی یک راکت انداز UB-32-57 که روی یک کامیون سوار است- شهر إجدابيا سال 2011 تصویر 19 - یک خودرو کنترلی مجهز به 4 تیوپ راکت انداز دست ساز سری S-5 در لیبی تصویر 20-پرتابگر 16 تایی دست ساز راکت های S-5 در لیبی تصویر 21- پرتابگر UB-32-57 که بر روی یک وانت یکی از گروه های تروریستی در سوریه نصب شده است. تصویر 22-یک کامیونت هیوندای مسلح به پرتابگر UB-32-57 متعلق به ارتش عربی سوریه و یا شبه نظامیان حامی دولت سوریه تصویر 23- تروریست هادر سوریه در حال بارگذاری راکت هایS-5 در پرتابگر UB-32-57 جمع بندی راکت های S-5 در نقش سطح به سطح حداقل در هفت درگیری اصلی، از دهه 1980 تا به امروز استفاده شده اند. در نبردهای اخیر راکت های S-5 به طور فزاینده ای مورد استفاده قرار گرفته اند. اثربخشی سیستم های مبتنی بر راکت های S-5 به طور معمول کم است و علت این امر سرجنگی کم و دقت پایین ان سیستم ها مخصوصا مدل های دست ساز می باشد. دقت این سلاح ها بیشتر زمانی کاهش می یابد که آنها در نقش حمایت آتش غیرمستقیم استفاده شوند. در بعضی موارد، انتخاب اشتباه فیوز های راکت ها نیز باعث کاهش کارآیی می شود. سیستم های پیشرفته که براساس راکت های سری S-5 توسعه پیدا کرده اند برای حمایت مستقیم از وسایل نقلیه پیاده و وسایل نقلیه در زمین باز موثر واقع خواهند شد. راکت های شدید النفجار ضد تانک مانند S-5K، S-5K1 یا S-5KOقادر هستند نفربر ها و خودروهای رزمی پیاده نظام سبک را منهدم کنند. البته استفاده از چنین راکت های در مناطق شهری و یا بر علیه ادوات زرهی سنگین عملکرد آنها به طرز چشمگیری کاهش میدهد. با این وجود، ذخایر بزرگ راکت های سری S-5 در کشورهای در حال توسعه در سراسر دنیا وجود دارد و احتمالا در درگیری ها آینده نیز نمونه های دست ساز آن نیز به میدان نبرد وارد بشوند. مترجم :Crash نقل با ذکر نام میلیتاری و مترجم بلامانع است.