بسم ا... طوفان روسی ضد زره خودکششی 9P149Shturm-S در صحنه عملیات رزمی اوکراین در جریان عملیات نظامی ارتش روسیه در داخل خاک اوکراین ، طیف وسیعی از سامانه های ضد زره بر علیه واحدهای زرهی ارتش اوکراین بکار رفت ، با این وصف ، سامانه ضد زره 9P149 Shturm-S بعنوان گونه متحرک سازی شده سامانه ضد زره 9P149 بدلیل قابلیت جابه جایی سریع ، یکی از جالب توجه ترین سامانه های ضدتانک موجود در سازمان رزم ارتش روسیه محسوب میشود که در متن پیش رو تاریخچه ، ویژگی های فنی و بیلان آن به شکل خلاصه مورد بررسی قرار می گیرد . به ترتیب در جهت عکس چرخش عقربه های ساعت از راست نمونه پایه نفربر MT-LB و سامانه ضد زره Shturm-S تاکتیک کاربردی در اوکراین به تقریب از همان روزهای آغازین عملیات تهاجمی ارتش روسیه ، سامانه ضد زره خودکششی 9K114 Shturm-S یا نسخه ارتقاء یافته آن یعنی 9K132 Shturm-SM بصورت مرتب در ویدئوها و عکس های منتشر شده از عملیات نظامی قابل مشاهده بود که پس از گذشت چیزی نزدیک به 144 جنگ برخی جزئیات کاربر این سامانه ها منتشر شده است . راست : کاربر "بوریس" خدمه ضد زره Shturm-S در اوکراین چپ : Shturm-S در صحنه نبرد اوکراین ( موقعیت نامعلوم) در دهم آوریل 2022 یکی از نظامیان ارشد ، یوگنی پادوبنی مصاحبه ای را با فرمانده یکی از این سامانه ها در فضای مجازی منتشر نمود . در این مصاحبه ، خدمه / کاربر "بوریس" که به همراه چند دستگاه تانک مسئولیت پوشش آتش برای یک یگان مهندسی ارتش را برعهده داشت ، برای اولین بار مجبور شد به یک هدف واقعی شلیک کند . خودروی زرهی وی در موقعیتی قرار داشت که می توانست جاده منتهی به پل در حال بازسازی توسط واحد مهندسی را بطور مستقیم مشاهده کند که درآن یک ستون زرهی دشمن شامل یک دستگاه تانک ، سه دستگاه نفربر زرهی در فاصله 2000 متری از محل وی در حال حرکت بسوی پل بودند . با توجه به وضعیت زمین ، تانکهای روسی مستقر در این موقعیت امکان شلیک بسوی این ستون را نداشتند ولی بوریس با استفاده از سامانه ضد زره Shturm-S خود عکس العمل نشان داد بطوریکه موشک نخست به محل ذخیره مهمات تانک دشمن اصابت و بلافاصله آن را منهدم نمود و پس از انهدام تانک ، اهداف بعدی شامل نفربرهای زرهی و خودروهای حامل مهمات و نفرات نیز به ترتیب هدف قرار گرفته و از میان رفتند . کاربر موشک بطور مستقیم اصابت سه تیر موشک و سه انهدام را مشاهده نموده بود ولی نیروهای روسی حاضر در منطقه ، انهدام 4 هدف را مدعی شدند که این بدان معنا بود که سرعت آتش این سامانه درصورت وجود مهارت کافی در خدمه ، در میزان قابل قبولی قرار دارد . بدیهی است که این رویداد تنها شلیک موفق سامانه فوق الذکر محسوب نمی شود ( ضمن اینکه موارد ناموفق هم قطعا وجود داشته . م ) ومی بایست منتظر اطلاعات جدیدی بود . طوفان زمینی در دهه هفتاد میلادی ، دفتر طراحی مهندسی کولومنا بعنوان بخشی از مجموعه فنی ، ماموریت پیدا نمود تا سامانه ضد زره Shturm را توسعه دهد که این امر منجر به تولد دو سامانه جدید 9K113 Shturm-V برای بالگردهای هوانیروز که درسال 1976 و چند سال پس از آن سامانه ضد زره 9K114 Shturm-S خودکششی برای زمینی گردید . بعدها این سامانه های جدید نیز دستخوش تغییرات جدیدی شدند و از درون آنها ، سامانه ضد زره 9M120 به دنیای تسلیحات ضدتانک معرفی شد و در دهه نود نیز امکان استفاده از مهمات 9M120 توسط پرتابگرهای Shturm-S فراهم آمد . اولین مشتری بزرگ سامانه 9K114 ارتش اتحاد شوروی سابق بود که پس از فروپاشی بخشی از این سامانه ها بخدمت ارتش روسیه درآمد و تا همین اواخر نیز ارتش اوکراین به این تسلیحات مجهز می بود و حدود دوازده کشور هم تا امروز مشتری این سلاح محسوب می شوند . مشخصات فنی سامانه خودکششی Shturm-S (M) بعنوان یک جنگ افزارضد زره شامل یک خودروی زرهی 9P149 (M) به همراه تجهیزات مربوطه است که بر اساس شاسی نفربر MT-LB نصب شده است که امکان حرکت در مسیرهای جاده ای و زمین های خارج جاده ای و همچنین عبور از موانع آبی را فراهم می آورد .در بخش جلویی بدنه این خودروی زرهی ، محلی برای استقرار دو خدمه ( راننده و فرمانده خودرو) تعبیه شده و در بخش عقب آن نیز یک بالابر متصل به پرتابگر و یک ذخیره گاه برای نگهداری 12 جعبه حاوی موشک وجود دارد . آماده سازی برای پرتاب این موشک بصورت خودکار با فرمان کاربر صورت می گیرد . برای جستو و هدایت موشک نیز این خودرو به سامانه های بصری مجهز شده که درسالهای اخیر ، این بخش بطور کامل مورد بازسازی قرار گرفته و یک سامانه بصری مجهز به تصویرسازهای حرارتی بدان اضافه گردید .هدایت موشک نیز بصورت فرمان رادیویی نیمه خودکار صورت می گیرد ، بدین معنی که تیرانداز می بایست هدف را در دید خود داشته باشد و برای مانور بسوی آن ، دستورات لازم را صادر نماید. حالتهای شلیک نیزدر این سامانه قابل توجه به نظر می رسد که در میان گونه های مختلف تعریف شده براین این سامانه ، حالت "شلیک در محیط پر گرد و غبار " جالب توجه ترین آن بشمار می رود ، چرا که به کاربر اجازه میدهد تا کنترل موشک را در تمامی زمان پرواز در اختیار داشته باشد . در این روش ، موشک در زمان حرکت بسوی هدف ، در ارتفاع 6 متری از سطح زمین پرواز نموده و در فاصله بین 500 تا 700 متری هدف ناگهان اوج گرفته و در نهایت بسمت هدف شیرجه می رود که به لطف چنین عملکردی ، یعنی ترکیب سرعت مافوق صوت ، گرد وغباری از روی زمین بلند نمی شود که مانع عملکرد بخش های هدایتی موشک شود . 9K132__Shturm-SM 9M120-1F نمای پشتی موشک محصول 9M114 یک موشک هدایت شونده محسوب میشود که در یک بدنه استوانه ای شکل بطول1.83 متر و قطر 130 م.م بدون احتساب بالکهای هدایتی تعریف شده است . شیوه هدایت این موشک نیز استفاده از فرمان رادیویی است که به یک کلاهک جنگی شدید الانفجار ضد زره با میزان نفوذ به درون زره هایی به ضخامت 650 تا 700 م.م مسلح می گردد . موشک 9M120 نیز بلحاظ اندازه و طراحی مشابه 9M114 بوده با این تفاوت که نسخه جدید به یک پیشرانه قدرتمندتر مجهز میشود که سرعت پرتابه را تا 550 متر برثانیه افزایش داده است . علاوه براین ، هدایت فرمان رادیویی با پرتو لیزر نیز بدان اضافه شده و در مجموع چند نسخه متفاوت از آن با تغییر سرجنگی ، ویژگی های پروازی مختلف و ... برای فروش موجود است . سه نمای سامانه ضد زره خودکششی Shturm-S پتانسیل رزمی سامانه ضد زره خودکششی Shturm-S بیشتر از 4 دهه است که بصورت عملیاتی در خدمت قرار دارد و چندین بار نیز مورد بروزرسانی قرار گرفت و آخرین پروژه های نوسازی آن نیز در ابتدای دهه گذشته صورت پذیرفت . با توجه به روند ارتقاء این سیستم رزمی ، مجموعه ضد زره 9K114/9K132 هنوز امکان ایراد آسیب مطلوب به هدف را دارد و عملکرد آن در جریان حمله ارتش روسیه به اوکراین نیز مورد مشاهده قرار گرفت . مجموع این سامانه ضد زره که بر روی نفربرMT-LB نصب شده ، به شکل خاص از ویژگی های فنی و عملیاتی قابل توجهی برخوردار بوده ، بخصوص اینکه بخش جستجو و ردیابی بصورت متمرکز بر روی این نفربر قرار دارد و دقت موشک را در بردهای اعلام شده آن تا حدود زیادی تضمین می نماید . با توجه به این موارد ، قابلیتهای این دو موشک به کاربر اجازه میدهد تا اهداف زمینی و همچنین هوایی با سرعت پائین را در یک برد 5 تا 6 کیلومتری مورد اصابت قرار دهد و با توجه به سرعت مافوق صوت ، مقابله با آن تاحدودی مشکل خواهد بود .هر دو موشک مورد استفاده در این سامانه ، سیستم هدایت فرمان رادیویی / سوار بر پرتو لیزر را در اختیار دارد که ضمن ارائه دقت بالا ، به میزان قابل توجهی شلیک انبوه آن را بلحاظ اقتصادی به صرفه می کند ، بدین معنی که بخش های پیچیده تر و گران تر روی نفربر زرهی در برابر آسیب های میدان نبرد تا حدودی درامان بوده ، در حالی که بخش های ساده تر و ارزان تر روی موشکی که بسمت هدف روانه میشود ، نصب می گردد . در این میان ، اضافه شدن بخش هدایتی سوار بر پرتور لیزر در کنار هدایت رادیویی این مزیت را برای کاربر ایجاد می کند که دشمن امکان تشخیص به موقع سیگنال های هدایت را نداشته که این مساله بخصوص در زمان استفاده از "شلیک در محیط پر گرد و غبار " بهتر قابل لمس است ، چراکه بیشترین سیگنال دریافتی توسط دشمن درست زمانی اتفاق می افتد موشک درست در بالای هدف قرار داشته و بسمت آن شیرجه زده است . اما بخش کنترل رادیویی این موشک ضد زره ، یکی از معایب آن نیز بشمارمی رود ، چرا که امکان ایجاد اخلال درآن توسط دشمن بواسطه کاربرد سامانه های جنگ الکترونیک وجود دارد ولی این نکته را باید در نظر داشت که این سیستم ها در اختیار هر دشمنی قرار ندارد .بخش کلاهک نیز از جمله نقاط قوت این دو موشک محسوب می شود ، با اینحال ، شاید سرجنگی موشک قدیمی تر 9M114 نتواند به درون بدنه زرهی تانک های جدید نفوذ کند ولی در نسخه 9M120 این مشکل تا حدودی رفع شده است . کاربران موشک 9M120 (آبی کاربران فعلی / قرمز کاربران قبلی) ظاهرا نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران هم در ردیف بکارگیرندگان این سامانه قرار دارد در مجموع ، پتانسیل رزمی این سامانه ضد زره خودکششی ، علیرغم گذشت نزدیک به 4 دهه از زمان معرفی ، هنوز در سطح قابل توجهی قرار دارد ولی داده های دقیقی از بیلان رزمی آن دراوکراین تا کنون منتشر نشده است ولی با توجه به حضور گسترده آن در میدان نبرد ، میتوان چنین فرض کرد که سامانه فوق عامل انهدام چندصد دستگاه از تجهیزات زرهی و غیرزرهی ارتش اوکراین باشد . ولی توجه به این نکته ضروری است که کارآمدی یک سلاح ، تنها به مشخصات آن نیست و عملکرد آن مستقیم به میزان و کیفیت آموزش خدمه مرتبط خواهد بود . پی نوشت : 1- استفاده از مطالب برگردان شده به پارسی درانجمن میلیتاری،براساس قاعده " رعایت اخلاق علمی" منوط به ذکر دقیق منبع است.امیدواریم مدعیان رعایت اخلاق ( بخصوص رسانه های مدعی ارزشمداری ) بدون احساس شرمندگی از رفرنس قرار گرفتن بزرگترین مرجع مباحث نظامی در ایران ، از مطالب استفاده نمایند . منبع1 منبع2