مقدمه : به تقریب ، می توان گفت که تمامی مباحث ، برنامه ها و اقدامات مربوط به حوزه سیاست دفاعی ، در نهایت می بایست به زبان بودجه ترجمه شود . بعبارت بهتر ، برای بررسی میزان و حجم فعالیتهای دفاعی واحدهای سیاسی ، بودجه های دفاعی ، بهترین شاخص محسوب می شوند و هم کارنامه گذشته و همچنین نشانگر وضعت کنونی توان نظامی آنها را نشان خواهد داد . به شکل خلاصه ، بودجه دفاعی هر واحد سیاسی را می توان برمبنای تخصیص این منابع به واحدهای رزمی ، پشتیبانی / نگهداری ، زیر ساختهای عملیاتی و فیزیکی ، مدیریت دفاعی و حوزه فرماندهی مورد ارزیابی قرار داد . در سالهای پیش از این ، دولت جمهوری اسلامی ایران طبق ماده 177 لایحه برنامه پنجم ، موظف گردید تا هر ساله تا پایان برنامه نسبت به افزایش 2 درصدی سهم اعتبارات دفاعی ، پیش بینی های لازم را انجام دهد . طبق این قانون ، دولت موظف است تا برای حفظ توان تولید خطوط تولید داخلی صنعت دفاعی و همچنین تولید مواد حیاتی و قطعات کلیدی و توسعه فناوری نو ظهور ، 50 درصد اعتبارات یاد شده را اختصاص دهد . با این مقدمه مفید و مختصر ، از دریچه جذاب اعداد و ارقام ، نیم نگاهی خواهیم داشت به گذشته و حال بودجه دفاعی در دو سیستم سیاسی جداگانه در سرزمین ایران ( دوران پهلوی دوم و سپس جمهوری اسلامی ایران ) . نکته جالب اینجاست که براساس اطلاعات مندرج در منابع خارجی ، هیچ آمار موثقی در خصوص بودجه دفاعی ایران تا سال 1959 میلادی ( 1338 شمسی ) وجود نداشته و این برای یک کشور بزرگ با تهدیدات متنوع در آن زمان ، جای تعجب بسیار زیادی را ایجاد می کند . با این وصف ، برای پاسخ گویی به ابهامات و شک و تردیدهایی که در این سالها در خصوص ارتباط تخصیص بودجه دفاعی با گرایش سیاسی دولتهای برآمده پس از انقلاب اسلامی (بخصوص در سالهای پس از جنگ ) بوجود آمده ، سعی براین بوده که صرفاً براساس استناد به ارقام ، به این مساله پاسخ داده شود بخش نخست : سال 1959 و متعاقب آن ، دهه شصت میلادی رشد صعودی هزینه های دفاعی ایران در بازه زمانی 1969-1959 واحد پولی : ریال ایران ( اعداد مندرج در انتهای ستون ها ) با نگاهی مختصر به این سال ، ظاهراً شاهد یک رشد نسبتاً صعودی در افزایش هزینه های دفاعی کشور ایران هستیم . پس از اتمام جنگ دوم جهانی و خروج نیروهای اشغالگر از خاک ایران و فروکش کردن التهابات ناشی از خلع ید از پهلوی نخست و به قدرت رسیدن پهلوی دوم ، ایران بعنوان کشوری که در سالهای انتهایی جنگ ، در ردیف دولتهای متفق درآمده بوده ، بتدریج ، توانست سهمی از کمکهای نظامی کشورهای پیروز جنگ ، بویژه ایالات متحده بدست آورده و تدریجاً بازسازی محدود یگانهای نظامی خود را با کمکهای این کشور آغاز نماید . نخستین رییس دولت در این دوره ، منوچهر اقبال ( 1960-1957 ) بشمار می آمد و پس از وی به ترتیب جعفر شریف امامی ( 1961-1960) ، علی امینی ( 1962-1961) ، اسدا... علم ( 1964-1962) ، حسنعلی منصور ( 1965- 1964) در مسند قدرت قرار گرفتند . همانطور که در نمودار دیده می شود ، روند اختصاص بودجه برای بازسازی و گسترش یگانهای ارتش ، روندی صعودی بخود گرفت که این وضعیت را می توان ناشی از گسترش جنگ سرد در جهان و همسایگی ایران با قدرت نخست کمونیست آن روزها ، یعنی اتحاد جماهیر شوروی دانست . به اعتقاد برخی تحلیلگران نظامی ، ارتش ایران تا میانه های دهه شصت ، صرفاً دریافت کننده تسلیحات اهدایی ایالات متحده بشمار می آمد و تنها در انتهای این دهه بود که با افزایش توانایی اقتصادی ( سال 1969) به تدریج موفق شد تا به شکل مستقل و براساس نیازمندی های موجود ، اقدام به خرید تسلیحات نظامی ، علی الخصوص گسترش کمّی و کیفی نیروی هوایی ، زمینی و دریایی نماید . براساس اطلاعات موجود، در این دوره ، خریدهای تسلیحاتی کشور ایران از واحدهای سیاسی نظیر کانادا ( 4 فروند پرنده ترابری کاریبو ) ،فرانسه ( سامانه موشکی ضد زره آنتاک ) ، ایتالیا ( سامانه های راداری دریایی و بالگردهای سبک ) ، اتحاد شوروی ( سامانه های توپخانه ای نظیر راکت اندازهای BM-21و نفربرهای زرهی ) ، بریتانیا ( بالگرد ، شناورهای رزمی دریایی و موشکهای ضد تانک و ضد هوایی ) و سرانجام ایالات متحده ( هواپیماهای سبک ، تانک ، نفربرهای زرهی ، جتهای رزمی ، موشکهای هوا به هوا ، سامانه های هشدار دهنده راداری ، شناورهای سبک رزمی ، سامانه های میانبرد دفاع هوایی و سامانه های ضد زره ) صورت می پذیرفت . ادامه دارد ................................... پی نوشت : 1- این تاپیک برای بحث و تبادل نظر در خصوص ارتباط میان دولتها و بودجه دفاعی ایجاد شده ، در نتیجه ، کاربران موظفند تا درراستای موضوع تاپیک اظهار نظر فرمایند . 2- منابع در انتهای مطلب ذکر خواهد شد . ه.س.س.ق.ا.گ صرفاً برای میلیتاری / مترجم و مولف ، MR9