ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ قارچ های سمی شبه قاره؛ بررسی روند دستیابی و خطرات جنگ هسته ای در شبه قاره برای جهان چند ثانیه سکوت،درخشش خورشید دوم و ناگهان ویرانی..... شاید این چند کلمه تمام توصیفات یک شاهد یا قربانی تسلیحات هسته ای باشد...اما برای فرماندهان و جنگ سالاران لذت بخش ترین جملات است...البته تفاوتی ندارد اینها آخرین اندوه، غم ،شادی شیطانی و یا جنون قدرت در جهان است.... جملاتی برای پایان دنیا باهم نگاهی به روند دستیابی به سلاح اتمی در شبه قاره بیاندازیم: برای اولین بار، ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۶۵ و پس از آن شوروی در سال ۱۹۶۹ به سلاح هسته ای دست یافتند. با فاصله زمانی کوتاه، انگلیس، فرانسه و چین نیز به ترتیب در سال های ۱۹۵۲، ۱۹۶۰ و 1964 صاحب بمب اتم گشتند. با تشکیل باشگاه هسته ای و به رسمیت شناختن این پنج کشور به عنوان قدرت های هسته ای، تلاش شد کشورهای دیگر به سراغ کسب بمب اتم نروند، اما دهلی نو در مه ۱۹۹۸ ادعا کرد پنج آزمایش هسته ای زیرزمینی انجام داده است. اسلام آباد نیز در ۲۸ مه همین سال پنج آزمایش هسته ای در ایالت بلوچستان در تپه های چگای انجام داد. پاکستان در ۳۰ مه یک آزمایش دیگر در همین منطقه انجام داد. پاکستان ادعا کرد پنج آزمایش را در پاسخ به پنج آزمایش اخیر هند و یکی را در پاسخ به آزمایش صلح آمیز هسته ای هند در سال ۱۹۷۵ انجام داده است. در ادامه، سیر برنامه هسته ای هند و پاکستان را مد نظر قرار می دهیم. هند برنامه هسته ای هند در مرکز تحقیقات اتمی "بابا" در "ترومبای " آغاز شد. این مرکز بر اساس طرح آمریکایی(US Atoms for Peace Program) یا اتم برای صلح شکل گرفت. نخستین راکتور هند، راکتور تحقیقاتی "آسپارا" بود که با کمک انگلیس در سال ۱۹۵۵ ساخته شد. سال بعد نیز هند یک راکتور مدرن آب سنگین را از کانادا وارد کرد که آمریکا تهیه آب سنگین آن را بر عهده گرفت. همچنین، آمریکا در ساخت و سوخت گیری راکتورهای "تاراپور" به هند کمک کرد. تا اواسط دهه 60، هند تنها طرفدار انرژی صلح آمیز هسته ای بود، اما سه عامل هسته ای شدن چین، اختلافات هند و پاکستان و کسب پرستیژ و جایگاه جهانی، هند را برای کسب سلاح اتمی ترغیب کرد. شکست هند از چین در جنگ میان دو کشور در سال 1962 و اتمی شدن چین در سال 1964، مهم ترین عاملی است که هند را به سوی هسته ای شدن سوق داد. رد تقاضای هند از سوی آمریکا و شوروی برای تضمین امنیتی در مقابل چین نیز موجب شد هند در مقابل سه قدرت هسته ای چین، آمریکا و شوروی احساس محدودیت کند. اختلافات هند و پاکستان از زمان استقلال هند و جدایی پاکستان از هند در سال 1947 ، به ویژه در مورد ایالت جامو و کشمیر و جنگ در سالهای 1948، 1961 و ۱۹۷۱ و همچنین، بحران سالهای 1984–۱۹۸۳ و بحران بر استکس در سال ۱۹۸۷، عامل دومی است که انگیزه هند را به منظور هسته ای شدن افزایش داد. ضمن اینکه هند از کمکهای چین به پاکستان در انتقال فناوری، مواد و تسلیحات هسته ای نیز احساس نگرانی می کرد. سومین عامل تلاش برای تثبیت جایگاه خود به عنوان قدرت منطقه ای، افزایش پرستیژ بین المللی و استقلال در تصمیم گیری در صحنه جهانی می باشد. کسب تسلیحات هسته ای توسط هند، یکی از ملزومات برای عضویت دائم در شورای امنیت به شمار می رود. با روی کار آمدن ملی گراها در هند در دهه ۱۹۸۰، این رویکرد دنبال شد. در حالی که در مورد پاکستان، توازن در برابر هند و بازدارندگی هسته ای در مقابل این کشور، عامل دستیابی به سلاح هسته ای بوده است. هند در سال ۱۹۷۶، اولین آزمایش هسته ای خود را انجام داد که آن را آزمایش هسته ای صلح آمیز نامید. بعد از آن، آمریکا محدودیت هایی در زمینه مواد و فناوری هسته ای به هند تحمیل کرد و کانادا کمک به برنامه هسته ای هند را رها نمود. با روی کار آمدن ایندیرا گاندی در سال ۱۹۸۰، برنامه های هسته ای هند شتاب بیشتری گرفت. هند ابتدا به توسعه برنامه های موشکی خود پرداخت و تا سال 1996، کلاهک هسته ای ساخت که قابلیت قرار گرفتن بر موشک "پریتوی-۱" (موشک تک مرحله ای سوخت مایع با150کیلومتر برد و 800-1000کیلوگرم سرجنگی)را داشت. پاکستان تلاش پاکستان برای دستیابی به انرژی صلح آمیز هسته ای نیز با مشارکت در طرح آمریکایی اتم برای صلح آغاز گردید. پاکستان در سال ۱۹۵۵، کمیته انرژی اتمی با عضویت ۱۲ نفر تشکیل داد که به حکومت برای کسب صلح آمیز انرژی هسته ای و انعقاد توافق همکاری هسته ای با آمریکا توصیه نمود. اما اختلاف ها میان هند و پاکستان، جنگ 1965 میان هند و پاکستان بر سر کشمیر و شکست پاکستان و آزمایش صلح آمیز هند در سال 1974، پاکستان را برای کسب بمب اتم آماده ساخت. در سال ۱۹۷۲، نخست وزیر وقت پاکستان، ذوالفقار علی بوتو، دانشمندان ارشد هسته ای پاکستان را در شهر "مولتان" گرد هم آورد و دستور ساخت بمب اتمی را به آنان داد. با بازگشت عبدالقدیر خان از هلند به پاکستان و در واکنش به سیاست های توسعه ای هند، برنامه هسته ای پاکستان گسترش یافت. عبدالقدیر خان به عنوان پدر هسته ای پاکستان، در اوایل دهه ۱۹۷۰ برای یک پیمانکار کنسرسیوم غنی سازی اروپایی به نام یورنکو در هلند کار می کرد و با درخواست علی بوتو در سال 1976 به پاکستان بازگشت. وی طرحهای ساخت سانتریفوژ را سرقت و اطلاعات و دانش ساخت بمب اتم را از غرب به پاکستان منتقل کرد. عبدالقدیر خان در سال ۱۹۸۷ در مصاحبه با روزنامه نگار هندی پذیرفت که پاکستان توانایی تولید تسلیحات هسته ای را دارد. بنابراین، بعد از آزمایش هسته ای هند در مه ۱۹۹۸، پاکستان نیز در ماه مه همین سال اقدام به آزمایش هسته ای نمود و در کشور هند و پاکستان به جمع دارندگان بمب اتم پیوستند. دکترین دفاعی هند و پاکستان در استفاده از سلاح اتمی پس از سال ۱۹۹۸، هند و پاکستان به توسعه برنامه های هسته ای خود تداوم بخشیدند. نشریه تهدیدهای اشاعه وزارت دفاع هند در سال ۲۰۰۱ نشان داد برنامه های استراتژیک هند و پاکستان، با توجه به تلاش های یکدیگر تداوم دارد و دو کشور در دوره ای از تشدید توسعه موشکی و تسلیحات هسته ای هستند؛ به طوری که می توان آن را «رقابت کند هسته ای» نامید. دکترین هسته ای هند نیز که در اوت ۱۹۹۹ تصویب شد، ضمن بیان بازدارندگی مطمئن حداقلی، به کارگیری جنگ متعارف محدود را حفظ کرده است، زیرا بازدارندگی حداقلی مفهوم پویایی است که وابسته به محیط امنیتی می باشد و از این رو، امکان توسعه برنامه هسته ای باقی است. آزمایش موشک های بالستیک در سال های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۳، حاکی از این پویایی است این پیشرفت ها تا جایی ادامه داشت که هند در ۲۷ ژوئیه ۲۰۰۹، نخستین زیردریایی با قدرت اتمی را به آب انداخت. پاکستان سیاست استفاده نخست را برای خود برگزیده است. این کشور برای حفظ این سیاست در برابر دیگر کشورها به خصوص هند، لازم است برنامه هسته ای خود را در روند توسعه قرار دهد. فیکرت و کرونستد ، کارشناسان مرکز تحقیقات کنگره آمریکا معتقدند هند ۳۰ تا ۳۵ سلاح هسته ای و پاکستان بین ۲۶ تا ۶۸ سلاح هسته ای دارد . با ایجاد باشگاه هسته ای و اِن پی تی، تصور می شد کشور دیگری به بمب اتم دست نخواهد یافت، اما تسلیحات هسته ای هند و پاکستان تحول مهمی در منطقه و نظام بین الملل ایجاد کرد که نظریه پردازی با توجه به ابعاد جدید مسئله هسته ای را ضروری ساخت. سیر نظامی شدن برنامه های هسته ای هند و پاکستان روشن کرد که اگر چه آنها در مقابل یکدیگر تعریف شده اند، ولی به دلیل جایگاه این برنامه ها در چارچوب مناسبات استراتژیک بین المللی و حساسیت ویژه منطقه شبه قاره، پیامدهایشان فراتر از روابط دوجانبه این دو کشور بوده است. ادامه دارد.....