امروزه حدود ششصد فروند هواپیمای سوخت رسان در خدمت نیروهای نظامی جهان هستند که بیشتر این هواپیماها ساخت کمپانی بوئینگ بوده و اکنون به دهه دوم خدمت خود وارد شده اند.بنابراین اغلب نیروهای نظامی نیاز مبرمی به یک هواپیمای سوخت رسان راهبردی دارند.ناگفته نماند که هواپیماهای تانکر مدرن بنابر نیاز واحدهای نظامی به صورت چند منظوره سوخت رسان/باری/مسافری ساخته می شوند تا به سادگی و در کمترین زمان ممکن قابل تبدیل برای انجام یک ماموریت دیگر باشند. http://www.hotup.ir/upload/ezwp_mrtt1.jpg هواپیمای چند منظوره حمل و نقل تانکر ایرباس A310 MRTT ارباس A310 MRTT که برگرفته از گونه مسافربری پهن پیکر A310-300 می باشد به عنوان یک هواپیمای چند منظوره حمل و نقل تانکر مدرن برای خدمت در نیروهای نظامی طراحی و ساخته شده است.این هواپیما از دو پیشرانه جنرال الکتریک CF6-80C2 یا پرات اندویتی PW4152 نیرو می گیرد.A310 MRTT به صورت آماده قابلیت تبدیل به هواپیمای سوخت رسان ،هواپیمای تمام باری یا تمام مسافری ، انتقال مجروی یا ترکیبی از هواپیماهای باری ، مسافری و VIP را دارد. شایان توجه است که نیروی هوایی آلمان چهار فروند از این هواپیماهای چندمنظوره را سفارش داده استA310 MRTT اولین پرواز خود را در دسامبر سال 2003 انجام داده و در طول یک سال بعد نیز پرواز های آزمایشی آن انجام شد.این هواپیما در اکتبر سال 2004 به واحد های خود تحویل داده شد.A310 MRTT از همان ابتدا برای حمل بار و مسافر طراحی شده و شرکت های ایرباس آلمان و لوفتهانزا تکنیک به طور مشترک آن را برای انجام ماموریت های سوخت رسان هوایی بهینه می کنند. ناگفته نماند دو فروند هواپیمای A310 نیروی هوایی کانادا نیز به نوع MRTT تبدیل شده اند که این هواپیماها با نام CC-150 Polaris شناخته می شوند. جهت انجام ماموریت های سوخت رسانی هوایی این هواپیما مجهز به پنج مخزن سوخت مرکزی یا ACT شده و لوله های سوخت رسانی نیز در زیر بخش خارجی بالها قرار گرفته است بنابراین ظرفیت کل سوخت با این مخازن اضافی به 77500 کیلوگرم افزایش یافته است. در نقش هواپیمای باری حداکثر بار به جز سوخت حدود 37 تن است.در نقش مسافربری این هواپیما ظرفیت 214 صندلی (برای حمل سربازان) و یا ترکیبی از 54 صندلی با 12 پالت استاندارد را دارد. A310 MRTT برای انجام تمام ماموریت های محوله به سه خدمه نیاز دارد که شامل دو خلبان و یک کاربر سوخت رسانی هوایی است.افسر سوخت رسانی هوایی در داخل کاکپیت جای گرفته و صندلی وی پشت صندلی خلبان قرار دارد.همچنین هر دو خلبان دسترسی مستقیم به بیشتر کارکردهای هواپیما شامل سوخت رسانی هوایی را دارند. پانل خلبان مجهز به سیستم های کنترل و نظارت مخازن ذخیره سوخت ، چراغ های راندوو و نیز اویونیک نظامی است که امکان انجام ماموریت بدون دخالت افسر سوخت رسان را به خلبان می دهد. ناگفته نماند جایگاه افسر سوخت رسانی هوایی مجهز به پانل کنترل سوخت ، کنترل کننده های پمپ سوخت،نشان دهنده های مقدار سوخت و پانل کنترل دوتایی است.افسر سوخت رسانی هوایی مسئولیت کنترل چراغ های راهنمای هوایی و چراغ های روشن کننده تانکر را نیز در سوخت رسانی هوایی برعهده دارد.همچنین سیستم ویدیویی خارجی مجهز به نورافکن های فروسرخ برای کنترل عملیات سوخت رسانی هوایی در روز و شب در این هواپیما قابل نصب است. MRTT توانایی انتقال 33 تن سوخت را در عملیاتی به گستردگی سه هزار ناتیکال مایل یا 40 تن سوخت را در عملیات سه هزار ناتیکال مایلی را دارد. http://www.hotup.ir/upload/gsd6_mrtt.jpg هواپیمای A310 MRTT در نقش تانکر سوخت رسان از انعطاف پذیری بالایی برخوردار است. انتقال سوخت از طریق مخزن ذخیره مرکزی انجام می پذیرد و یک سیستم مدیریت سوخت و رایانه مرکز گرانش ، ترتیب گذاری مخزن ها ، کنترل مرکز گرانش و تغذیه موتورها را به صورت خودکار انجام می دهد.همچنین یک سیستم دوتایی سوخت رسانی که شامل دو غلاف MK 32B در زیر هر کدام از بال ها و پانل کنترل در جایگاه افسر سوخت رسان بوده بر روی این هواپیما نصب شده است.میزان تمام سوخت موجود در هواپیما،سوختی که باید به هواپیمای دیگر انتقال داده شود و سوخت موجود در هر کدام از مخازن به همراه سرعت جریان سوخت و نیز دما و کل سوخت انتقال یافته در حین سوخت رسانی هوایی به عنوان داده های عملیات سوخت رسانی نمایش داده می شوند. http://www.hotup.ir/upload/fm0l_mrtt4.gif هواپیمای A310 MRTT به پنج مخزن سوخت مرکزی مجهز شده است. A310 MRTT می تواند به طور همزمان به دو هواپیما در هر دقیقه پانزده هزار پاوند سوخت انتقال دهد.همچنین یک لوله سوخت رسانی که در هر دقیقه 1200 گالن آمریکایی سوخت انتقال می دهد و یا دو دستگاه قرقره شلینگ سوخت رسانی در دو طرف قسمت پائینی بدنه نصب می شوند که هر کدام توانایی انتقال 800 گالن آمریکایی سوخت را در هر دقیقه دارند. http://www.hotup.ir/upload/pcy5_mrtt9.gif http://www.hotup.ir/upload/sz0_mrtt6.gif طرح کاکپیت MRTT چهار قسمت بار در بدنه این هواپیما ایجاد شده است.عرشه بزرگ اصلی از طریق در بزرگی که در سمت چپ بدنه قرار گرفته است بارگیری می شود این در قابلیت باز شدن به صورت عمودی را نیز دارد که بارگیری با جرثقیل را امکان پذیر می سازد.سه بخش دیگر بار در عرشه پائینی قرار دارند که این بخش ها پالت هایی به ارتفاع 250 سانتی متر را در خود جای می دهند.کانتینرها و پالت ها با نیروی الکتریکی جابجا شده و بصورت دستی در جای خود ثابت می شوند.قابل ذکر است که56برانکار با این هواپیما در نقش انتقال مجروحین قابل حمل است. http://www.hotup.ir/upload/81fb_mrtt7.gif سیستم سوخت MRTT A310 MRTT جهت عملیات در حریم های هوایی غیرنظامی به سیستم های اویونیکی گونه غیرنظامی خود یعنی A310-300 مجهز شده است.یک سیستم V/UHF نظامی و نیز سیستم شناسایی دوست از دشمن همچنین سیستم ناوبری هوایی تاکتیکی در این هواپیماها به چشم می خورد.مجموعه اویونیکی همچنین می تواند به طور انتخابی شامل سیستم مکان یاب جهالنی،مکالمات ماهواره ای،دستگاه هشدار ترافیک هوایی و پیشگیری از برخورد هم باشد. http://www.hotup.ir/upload/oqv6_a330-200.jpg هواپیمای تانکر راهبردی آینده A330-200 FSTA در ژانویه سال 2004 وزارت دفاع انگلیس قراردادی با یک کنسرسیوم خصوصی برای تهیه هواپیمای تانکر جهت خدمت در نیروهای نظامی بریتانیا به امضا رسانید.این قرارداد بزرگترین پروژه دفاعی جهان را دربرمی گیرد که توسط بخش خصوصی تکمیل خواهد شد.در مرحله اولیه حدود بیست فروند هواپیمای سوخت رسان چند منظوره برای جایگزینی هواپیماهای فرسوده تحویل خواهند شد که این هواپیماها برپایه هواپیمای مسافربری ارباس A330-200 ساخته می شوند.قابل ذکر است که کنسرسیوم طرف قرارداد،هواپیماهارا از نوع مسافری به نوع چندمنظوره تانکر تبدیل خواهد کرد که به همین منظور علاوه بر هواپیماهای جدید که از خط تولید کمپانی ارباس تحویل گرفته خواهند شد تعدادی نیز از بازار دست دوم تهیه شده و سپس به نوع مورد نظر تبدیل خواهند شد. این کنسرسیوم همچنین مسئولیت اخذ گواهینامه های پروازی،تعمیر و نگهداری و آموزش خدمه پروازی را هم در طول عمر خدمتی سی ساله هواپیماها برعهده گرفته است.این هواپیماها قابلیت انتقال حدود68تن سوخت به6جنگنده را در مسافت 4000 کیلومتری داشته و همزمان 43تن بار دیگر یا 285 نفر مسافر را نیز حمل می کند.قابل ذکر است که علاوه بر استرالیا به عنوان اولین مشتری خارجی که 5 فروند از این هواپیماها را سفارش داده و تیمی متشکل از کمپانی های EADS و نورث روپ گرومن در حال بررسی فروش این هواپیماها به نیروهای نظامی ایالات متحده جهت جایگزین کردن تانکرهای KC-135 هستند. http://www.hotup.ir/upload/hzpi_fsta.jpg بیست فروند هواپیمای تانکر نیروهای نظامی بریتانیا در سه گروه خدمت خواهند کرد که بیشتر آنها مستقیما در واحدهای نظامی خواهند بود ولی امکان انجام پرواز های تجاری با خلبانان غیرنظامی نیز وجود خواهد داشت.تولید و تبدیل این هواپیماها از پروسه مشخصی تبعیت می کند.بعد از اینکه هواپیماهای ساخته شده از خط تولید استاندارد کارخانه ارباس واقع در تولوز فرانسه تحویل گرفته شد جهت تبدیل به گونه مورد نظر به سمت فرودگاه بورنماوث در بریتانیا پرواز خواهد کرد.در زیربال تمام هواپیماها در اوینت مرحله تبدیل دو غلاف سوخت رسانی FRL900E Mark32B نصب خواهد شد و بعضی از هواپیماها سیستم سوخت رسانی در زیر بدنه را نیز دریافت خواهند کرد.هواپیمای پایه در بال های خود مخازن سوخت بزرگی دارد که نیاز به نصب و بهسازی مخازن سوخت جدید را از میان برداشته است و کیت سوخت رسانی فقط شامل سیستم های انتقال و کنترل سوخت است.همچنین این هواپیماها به اویونیک نظامی مجهز خواهد شد که در زمان پروازهای غیرنظامی امکان برداشتن آنها وجود دارد.باوجود این بهسازی ها تغییری در قسمت بار و مسافران ایجاد نخواهد شد این هواپیماها ظرفیت سوختی معادل 111 تن دارد که توانایی پرواز طولانی تر و سوخت رسانی به هواپیماهای بیشتر را امکان پذیر می سازد.قابل ذکر است که نمونه اولیه این هواپیما در اکتبر سال 2003 یک پرواز آزمایشی سوخت رسانی را به هواپیماهای تورنادو در ارتفاع پانزده تا بیست هزار پایی با سرعت 280 نات به انجام رسانید که نتیجه آن بسیار رضایت بخش بود. از طرح های اولیه به نظر می رسد که در کاکپیت A330-200 FSTA علاوه بر خلبان و کمک خلبان دو افسر سوخت رسان نیز حضور خواهند داشت.هواپیماهای بریتانیا به دو دستگاه موتور توربوفن رولزرویس ترنت 772B مجهز خواهند شد که هر کدام رانشی معادل 71هزار پاوند تولید می کند. هواپیماهای نیروی هوایی استرالیا نیز به دو دستگاه موتور جنرال الکتریک CF6-80E1 مجهز خواهند شد که هر کدام رانشی معادل 72 هزار پاوند دارند. ناگفته نماند طول باند برخاست این هواپیما با حداکثر وزن برخاست به 2650 متر می رسد و شعاع گردش روی زمین نیز 44 متر است. http://www.hotup.ir/upload/jyck_1.jpg جدول مشخصات دو هواپیما منبع:ماهنامه نوآور – سال سوم ، شماره 31