E-3 سيستم هشدار و كنترل پرنده توسط گروه دفاعي و فضايي بوپينگ ساخته شد.نقش E-3 نظارت هوايي, دستور, كنترل و ارتباطات (عملكردهاي C3) براي نبروهاي دفاع هوايي و تاكتيكي است. http://www.airforce-technology.com/projects/e3awacs/images/e3awacs2.jpg در امريكا هواپيمايي كه E-3 را حمل ميكند E-3 AWACS, در بريتانيا E-3 Sentry AEW و در فرانسه E-3 SDA ميباشد. E-3 در سال 1977 وارد خدمت شد.هم اكنون 32 فروند در اختيار نيروي هوايي ايالات متحده, 7 فروند در اختيار نيروي هوايي سلطنتي انگلستان, 4 فروند در اختيار نيروي هوايي فرانسه و 5 فروند در اختيار عربستان سعودي است(اين 5 فروند قرار بود به ايران تحويل شود) نيروي پيش اخطار هوايي NATO نيز در سال 1980 آغاز به كار كرد و 17 E-3A را به خدمت گرفت. آواكس نيروي هوايي سلطنتي انگلستان http://www.airforce-technology.com/projects/e3awacs/images/e3awacs6.jpg آواكس ناتو http://www.airforce-technology.com/projects/e3awacs/images/e3awacs7.jpg آواكس نيروي هوايي فرانسه http://www.airforce-technology.com/projects/e3awacs/images/e3awacs8.jpg آواكس نيروي هوايي عربستان http://www.airforce-technology.com/projects/e3awacs/images/e3awacs5.jpg E-3 رادار با نگاه پايين و نمايش 360 درجه از از افق و در ارتفاع مورد استفاده داراي بردي بيش از 320 كيلومتر است. اين رادار ميتواند همزمان اهدافي را در هوا و آب شناسايي و رهگيري كند. در نقش تاكتيكي E-3 ميتواند هواپيماهي دشمن را كه در ارتفاع پايين و بر فراز هر نوع تپه يا ناهمواري طبيعي در پرواز هستند را شناسايي و رهگيري كند و ميتواند هواپيماهاي خودي را نيز در همان فضا شناسايي و كنترل كند. در نقش دفاع استراتژيك, E-3 ميتواند هر نوع خطر هوايي را شناسايي و رهگيري كند. در سالهاي 1990 تا 1991 در عمليات توفان صحرا 845 سورتي پرواز آواكس انجام شد و آواكسهاي E-3 ناتو نيز نقش مهمي را در برقراري محدوده پرواز ممنوع براي نيروهاي سازمان ملل در بوسني و كوزوو ايفا كردند. برنامه 30/35 نيروي هوايي امريكا براي مدرنيزه كردن E-3 ها شامل : 1-نصب سيستم موقعيت ياب جهاني (GPS) 2-بالا بردن حافظه كامپيوتر 3-تصب سيستم توزيع شده مشترك (JTIDS) پايانه كلاس 2 4-سنجش پشتيابني الكترونيكي (ESM) آواكس بلاك 30/35 آماده سوخت گيري http://www.airforce-technology.com/projects/e3awacs/images/e3awacs9.jpg برنامه 40/45 شامل : 1-سيستم ماموريت مبتني بر كامپيوتر ساختار باز 2-بهبود سيستمهاي ارتباطي, ناوبري و سيستمهاي سنجش الكترونيكي بويينگ برنده قرارداد برنامه طراحي و توليد سيستم (SDD) در سال 2003 شد و اولين پرواز هواپيماي ارتقاع يافته در جولاي 2006 انجام شد. شروع توليد براي 2008 و تحويل 5 هواپيماي ارتقاع يافته براي 2010 برنامه ريزي شده است و تحويل 32 هواپيما براي 2016 پيش بيني شده است. در ژانويه 2006 بويينگ و لاكهيد مارتين قرارداد ارتقاع سيستمهاي ماموريت براي 7 آواكس E-3D Sentry نيروي هوايي سلطنتي انگلستان تحت پروژه عقاب را در دست گرفتند. شروع بهبود سازي براي سال 2008 در نظر گرفته شده است. هواپيماي E-3 : اين هواپيما داراي 4 خدمه پرواز كه شامل 2 خلبان, ناوبر و مهندس پرواز است و 13 خدمه آواكس است, مدلهاي B و C داراي 18 خدمه آواكس است. مدل پايه E-3 مدل نطامي شده بويينگ 707-320B تجاري ميباشد كه تفاوت آن در رتودوم بزرگ چرخان بر روي آن است كه شامل رادار اصلي, شناسايي دوست از دشمن و آنتنهاي ارتباط داده كنترل جنگنده ميباشد(TADIL-C). http://www.airforce-technology.com/projects/e3awacs/images/e3awacs3.jpg طرح بندي امكانات در بدنه هواپيما در كناره ها با مكانهايي براي ارتباطات, سيگنال و پردازش اطلاعات, كنسولهاي دستور و كنترل, ناوبري و شناسايي هدف است. سيگنال و پردازش اطلاعات بوسيله يك كامپيوتر قدرتمند IBM به نام 4PiCC-1 انجام ميشود. هواپيما داراي 14 كنسول دستور و كنترل كه با مانيتورهاي رنگي كيفيت بالاي هازلتاين مجهز ميشود است. در نوامبر 2006 شركت نورث روپ گرومن قرارداد توليد سيستم حفاظت خودكار منحرف كننده حرارتي براي هواپيماي بزرگ (LAIRCM) را به نام AN/AAQ-24 را براي 17 آواكس ناتو برنده شد.اين قرارد داد تا پايان دسامبر 2009 اعتبار دارد. كنسول دستور و كنترل http://www.airforce-technology.com/projects/e3awacs/images/e3awacs4.jpg رادار : رادار اصلي كه در روتودم جاي دارد, رادار آواكس AN/APY-1/2 ساخت شركت نورث روپ گرومن است. سيستمهاي انتقال, كامپيوترها و نمايشگرها در داخل هواپيما جاي دارند. http://www.airforce-technology.com/projects/e3awacs/images/e3awacs1.jpg رادار 6 بار در دقيقه اسكن ميكند. در زماني كه رادار غير فعال است چرخش پوشش رادار به يك بار در هر 4 دقيقه كاهش پيدا ميكند. اين رادار چند حالته است و از الگوريتمهاي قدرتمند ميان گذاري و معكوس ميان گذاري استفاده ميكند. حالتهاي اصلي رادار عبارتند از : 1-پالس داپلر بدون ارتفاع(PDNES) براي نظارت بر اهداف هوايي 2-پالس داپلر با ارتفاع(PDES) براي يافت ارتفاع اهداف 3-رادار ماوراي افق 4-فقط دريافت براي عمليات غير فعال 5-حالت دريايي كه از پالس هاي موج كوتا ه براي شناسايي كشتيهاي سطحي استفاده ميكند 6-حالت آماده باش بويينگ با همكاري بخش سيستمها و سنسورهاي لكترونيكي نورث روپ گرومن برنامه ارتقاع رادارهاي آواكس E-3 را انجام داد كه شامل امكان مقابله AN/APY-1/2 با خطراتي با بازتابش راداري كم, موشكهاي كروز و سيستمهاي جنگ الكترونيك است. ارتقاع حساسيت در برابر اهداف با RCS كم را به وسيله چند رادار نظارت كامپيوتري جديد براي جايگزيني با پردازشگرهاي ديجيتالي داپلر مرتبط با رادار و ترجمه نرم افزار مربوطه يه زبان ADA است. اين برنامه براي 17 آواكس ناتو, 7 آواكس انگلستان در سال 2000 و براي 32 آواكس امريكا در اپريل 2005 به پايان رسيد. سيستم تحقيق و شناسايي AN/APX-103 توسط Telephonics Corporation براي شناسايي دوست از دشمن كه به سرعت يك مجموعه اطلاعات از تمام اهداف بر روي برد راداري براي اهداف نظامي و غير نظامي ارائه ميدهد. اين اطلاعات شامل وضعيت دوست يا دشمن بودن, برد, سمت و موقعيت ارتفاع و كد شناسايي ميشود. موتورها : آواكسهاي امريكا و ناتو بوسيله 4 موتور توربو فن TF-33-PW- 100/100A ساخت پرت اند ويتني كه 21,000 پوند نيروي تراست توليد ميكند تجهيز شده اند. آواكسهاي عربستان, انگلستان و فرانسه با چهار موتور توربوفن CFM-56-2A-2/3 ساخت شركت سي اف ام كه نيروي تراستي معادل 24,000 پوند را توليد ميكند مجهز شده اند. قدرت بالاتر موتورهاي CFM-56 به هواپيما اجازه عمليات در ارتفاعات بالاتر را ميدهد كه باعث بالاتر رفتن برد شناسايي افقي رادار ميشود. تانكرهاي سوخت كه در بالها قرار داده شده اند گنجايش 90,500 ليتر سوخت را دارد كه برد بدون سوخت گيري هوايي هواپيما را ميتوان بيش از 9250 كيلومتر و 11 ساعت پرواز در نظر گرفت. منبع : Airforce Technology