رزم بدون سرنشین های هوایی در صحنه نبرد اوکراین هفت درس نخست بدون سرنشین های معرفی شده در سری فیلم های ترمیناتور صحنه نبرد و درگیری میان اوکراین و روسیه در یکصد و سی و سه روز اخیر ( 24 فوریه 2022 تا 6 ژوئیه 2022 ) شاهد استفاده حجم قابل توجهی از بدون سرنشین های رزمی ، شناسایی و انتحاری بوده است که به شکل خاص ، ارتش اوکراین طیف وسیعی از این جنگ افزارها را از بدون سرنشین های بیرقدار ساخت ترکیه تا نمونه های سبک و فوق سبک را به صورتهای مختلف علیه ارتش روسیه بکار برده است . اما در طرف روسی ، گرچه روزها و به تقریب یکماه نخست عملیات نظامی ، استفاده از این ابزارها درعین غافلگیری ، بسیار محدود بود ، اما بتدریج تلاش روسها برای وارد کردن نمونه های بومی خود نظیر بدون سرنشین های اورلان-10 و همچنین گونه های سبک تر KUB-BLA بیشتر گردید تا امروز که این جنگ افزار کاربردهای فراوانی در اجرای عملیاتهایی از جنس شناسایی ، هدایت آتش توپخانه و حتی تصویربرداری برخط ( آنلاین ) از صحنه نبرد و فراهم آوردن خوراک تبلیغاتی برای بازوی رسانه ای ارتش روسیه ،از خود به نمایش می گذارند . راست : اولان-10 چپ : KUB-BLA با این حال ، این روند تا به امروز ، حداقل 7 درس اولیه را در اختیار برنامه ریزان ، سیاستگذاران ، رهبران نظامی ایالات متحده ( البته سایر کشورهای پیشرو در حوزه فناوری طراحی و تولید بدون سرنشین های هوایی .م ) قرار داده تا بتوانند در مورد آینده و همچنین قابلیتهایی که می بایست به پروژه های در دست طراحی اضافه شود ، فکر کنند . در این میان ، اگر چه روند عملیات نظامی در اوکراین همچنان ادامه دارد و ممکن میان تجارب فعلی با شیوه کاربرد این سلاح ها در آینده این جنگ تضادهایی ایجاد شود و یا این درسها بطور کامل دچار تغییرات اساسی شوند ، اما اصول اولیه بدست آمده از این نبرد سه ماهه ، به احتمال زیاد با تغییرات جزئی ، بصورت مبنایی برای تصمیم گیرهای آینده باقی خواهد ماند . بدون سرنشین بیرقدار - نیروی هوایی ارتش اوکراین 1-درس نخست : رزم بدون سرنشین ها عمدتاً بین دو دشمن با قابلیتهای برابر یا نزدیک به برابر صورت می گیرد در سالهای اخیر ، تحلیلگران نظامی حوزه رزم بدون سرنشین ها ، بتدریج ، ارتباط میان کاربرد بدون سرنشین هادر عملیات رزمی ، تنها مابین ارتشهای پیشرفته را بتدریج کنار می گذارند ، بدین معنی که تصور اولیه این بود که این ارتشها ، بدلیل برخورداری از سامانه های دفاع هوایی پیشرفته ، اقدامات متقابل جنگ الکترونیک و سامانه های تخصصی ضد پهپاد ، بسرعت هر گونه عملیات پهپادی را که از سوی یک دشمن ضعیف تر اجرا میشود ، سرکوب نموده و از میان برمی دارند ، اما به شکل واضح ، این استدلال در جنگ اوکراین ، بطور کامل رد شد تا جایی که برخی از این تحلیلگران بدین نتیجه رسیدند که حضور سامانه های دفاع هوایی میانبرد ، ممکن است نقش بدون سرنشین ها را تا حد مشخصی محدود نماید ( ظاهرا منظور نویسنده این هست که هردوطرف با استقرار سامانه های دفاع هوایی برد متوسط سعی داشتند کاربرد بدون سرنشین های طرف مقابل را محدود کنند .م ) تهدید نامتقارن- نابودی نامتقارن بیرقدار- مسکوا بدین ترتیب ، در حالی که ارتش روسیه تا کنون تنها چند بدون سرنشین اوکراینی را سرنگون نموده ، بخش قابل توجهی از ناوگان بدون سرنشین های بیرقدار ارتش اوکراین که سابقه قابل توجهی در جنگ قره باغ از خود برجای گذاشتند ، با گذشت بیشتر از 2 ماه از جنگ ، هنوز دست نخورده باقی مانده ، حملات موفقی را علیه نیروهای روسی انجام داده اند ، به غرق شدن گل سرسبد ناوگان دریای سیاه نیروی دریایی روسیه ( مسکوا) کمک کرده اند و ماموریتهای متعدد شناسایی و هدایت آتش توپخانه ارتش اوکراین را در کنار ارسال ویدئوهای آنلاین به مراکز کنترل- فرماندهی ارتش کیف برعهده داشتند. این بدون سرنشین ها ، بخش مهمی از موفقیت عملیات نظامی ارتش اوکراین را برعهده دارند تا جایی که برای جشن گرفتن پیروزی های این بدون سرنشین ، آهنگی نیز نوشته و اجرا شده است . 2-درس دوم : اینکه چقدر مرتبط است ....و از چه طریق ... هنوز مشخص نیست !!!! در جریان مناقشه قره باغ ، بدون سرنشین های ارتش آذربایجان براساس داده های منتشره از سوی منابه غیرمحرمانه ، موفق به انهدام 120 دستگاه تانک ، 53 نفربر ، 143 دستگاه هویتزر کششی و چند هدف دیگر توسط بدون سرنشین های بیرقدار شدند . درمقام مقایسه ، گرچه این حملات در اوکراین موفقیت آمیز بوده ولی تا امروز تنها شش نفربر زرهی ، پنج قبضه توپ کششی منهدم شده که درا ین لیست هنوز تانکی دیده نمی شود . بیلان رزمی بدون سرنشین بیرقدار در جنگ قره باغ https://www.aparat.com/v/9qNbU کشورهای عضوناتو تا کنون تلاش زیادی برای تحویل سامانه های ضد زره نظیر جاولین به اوکراین انجام دادند که در ظاهر استفاده از ضد زره بجای پهپاد منطقی تر به نظر می رسد که این امر مقایسه بیلان در قره باغ و اوکراین را تا حدودی سخت نموده است . با توجه به تمامی این جوانب ، موفقیت این بدون سرنشین ها ، میتواند بصورت معکوس ، به معنای شکست روسیه باشد ، بدین معنی که ارتش روسیه با مشکلات لجستیکی قابل توجهی در تدارکات واحدهای مستقر در خط مقدم خود روبروست ودر عین حال ، مقاومت ارتش اوکراین و همچنین مشکلات روسها در ایجاد برتری هوایی باعث شده تا این مساله به یک مشکل دیگر برای مهاجمان تبدیل شود . در نتیجه ، ارتشهایی که آمادگی بهتری داشته باشند ، ممکن است دچارمشکلات مشابه نشوند . بدون سرنشین های اوکراینی در جنگ با روسیه https://www.aparat.com/v/8RNUC 3-درس سوم : فناوری و استراتژی پایه ، به تنهایی کافی نیستند ... ارتش روسیه بلحاظ سالهایی که بدون سرنشین ها وارد سازمان رزمی آن شده اند ، یک نیروی تازه کار محسوب نمی شود . این ارتش در جریان درگیری های سوریه ، استفاده به نسبت گسترده ای از بدون سرنشین ها را در کارنامه رزمی خود ثبت نمود ولی ظاهرا این تجربیات در اوکراین چندان مورد توجه قرار نگرفت . در این مورد ، سام بنت ، تحلیلگر برجسته بدون سرنشین های روسی معتقد است که در جریان جنگ در اوکراین ، بارها پیش آمده که بدون سرنشین های اوکراینی درست در همان منطقه ای که روسها در این حوزه فعال بودند ، حضور داشتند بدون آنکه عملیات اخلالی علیه آنها صورت گیرد . در واقع شاید ارتش روسیه از دکترین استاندارد خود در اوکراین استفاده ننمود که این نشان میدهد فرماندهان روسی تهدید را به درستی متوجه نشدند . البته این مشکل تنها منحصر به ارتش روسیه نیست و سایر ارتشها ، حتی سازمان های مسلح پیشرفته نیز ممکن است در عمل ( نه در تئوری و کلاس های آموزشی .م ) و بدون تجربه واقعی در مقابله با بدون سرنشین های دشمن ، چنین رفتاری را از خود بروز دهند . بعنوان مثال در ارتش ایالات متحده ، از ابتدای ظهور بدون سرنشین های رزمی و شناسایی ، رفتار که با عنوان " پرهیز از عملیات های پرخطر یا بطور خلاصه ریسک گریزی " در زمان استفاده از بدون سرنشین های تاکتیکی شناخته می شود ، به یک عادت تبدیل شده است. 4- درس چهارم : ارتشها در صحنه نبرد می بایست اهدافی را که در برابر بدون سرنشین ها آسیب پذیرند ، شناسایی کنند حتی اگر ارتش روسیه در عملیات ضد پهپاد عملکرد بهتری می داشت ( یا دارد .م ) همیشه محدودیتهایی در اجرای تمام و کمال چنین روندی قابل مشاهده است . درواقع امر ، فناوری مربوط به عملیات کشف ، رهگیری ، شناسایی و سپس ایجاد اخلال یا سرنگون نمودن این سلاح ها ، مرزهای معینی در هر دوره زمانی دارد و به شکل خاص ، تغییرات فناورانه ، تاکتیکی و استراتژیکی بر نوع کاربرد این نوع ابزار نظامی تاثیر گذار است . بعنوان مثال ، اکثر قریب به اتفاق سامانه های ضدپهپادی ، بصورت اخلالگر در دریافت فرمان های رادیویی هدایت پهپاد یا قطع کننده سیگنالهای جی پی اس این نوع سلاح ها ، عمل کنند ،و هر اندازه بدون سرنشین ها ، مستقل تر از کاربرد هدایت کننده روی زمین ، شوند ، امکان موفقیت تسلیحات اخلالگر به نسبت بیشتر خواهد شد . با توجه به این مساله ، سئوال بزرگ امروز ، این است که چه اهدافی بر روی زمین یا دریا در برابر بدون سرنشین های دشمن ، از همه بیشتر آسیب پذیر تر خواهند بود ؟ پاسخ به این سئوال یقینا مشکل به نظر می رسد . این بدان معناست که ایالات متحده و کشورهای متحد آن ، می بایست درک بیشتری از دکترین ها ، مفاهیم عملیاتی و قابلیتهای فناورانه دشمنان خود بدست آورند تا امکان تجزیه و تحلیل شیوه کاربرد بدون سرنشین ها توسط آنان ، بوجود آید . با این وجود ، برخی تحلیلگران ، معتقدند که تفاوت های قابل توجهی در میزان تهدید علیه دارایی های ثابت و متحرک قابل مشاهده است . این امر را می توان تاحدودی به واقعیت صحنه ،نزدیک دانست ، بدین معنی که دارایی های ثابت ، بخصوص آن دسته از زیرساختهایی که مستقیم مربوط به کنترل- فرماندهی صحنه نبرد هستند ، می بایست به حسگرها و اقدامات متقابل چند لایه ای مجهز شوند تا امکان شناسایی و رهگیری بدون سرنشین های مهاجم بخوبی برای آنها فراهم آید . این لایه های دفاعی را به شکل منطقی می بایست براساس ماهیت فیزیکی محیط درگیری شکل داد ، بدین معنی که اگر ساختمان کنترل- فرماندهی در داخل محیط شهری قرار دارد ، منطق حکم می کند که از نصب حسگرهایی مبتنی بر کشف صدای پهپادها ، خودداری گردد . درمورد دارایی های متحرک ( سیار ) نیز این مساله که سامانه های ضد پهپاد می بایست بسته به زمان ومکان حمله انتخاب شوند ، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار خواهد بود . تاکتیک های " گرگ گروه " های نیروی دریایی آلمان در جنگ دوم جهانی https://www.aparat.com/v/BE7AS بدین ترتیب ، ارتش ایالات متحده و کشورهای متحد آن ، می بایست تمرکز دقیق تری برروی تاکتیک های مورد استفاده توسط دشمنانشان داشته باشند . دراین ارتباط ، بازخوانی مجدد تاکتیک های " گرگ گروه " های زیرسطحی های آلمانی در جنگ دوم جهانی ، می تواند مفید باشد . از آنجایی که بدون سرنشین های رزمی در مقایسه با جتهای رزمی سرنشین دار ، به زیرساختهای پشتیبانی کوچکتری نیاز دارند ، میتوان آنها را بصورت گسترده تری در یک صحنه عملیاتی بزرگ ، پراکنده نمود ( شاید این عبارت با اصل تمرکز در اسناد مربوط به اصول کلاسیک جنگ در تناقض باشد ولی در قرن بیستم ، قبض (فشردگی – تمرکز) و بسط ( گسترش – عدم تمرکز ) اصول جنگ براساس آنچه شرایط صحنه رزم حکم می کند ، وجود داشته و قابل بررسی است . م ) با توجه به روند فوق ، هنگامی که اهداف آسیب پذیر دربرابر حملات پهپادی ، مورد شناسایی قرار گرفتند ، این امکان وجود دارد که بدون سرنشین هایی در کلاس های مختلف از محور ها و مناطق مختلف بسوی این هدف روانه شده و در مسیر حرکت ، بر روی هدف متمرکز شوند . یک دسته " گرگ گروه " های هوایی بدون سرنشین شامل سامانه های تجاری / دست ساز تا سامانه های پیچیده تر نظامی به منظور هدف قرار دادن اهداف ویژه ، به مانند آنچه که نیروی دریایی آلمان در جنگ دوم جهانی علیه کاروان های دریایی متفقین اجرا نمود ، می تواند به یک کابوس برای کاروانهای لجستیکی ، حتی متعلق به یک ارتش پیشرفته ، تبدیل گردد . جنگ در اوکراین ، یکی از نمونه های بسیار خوب عملیات رسانه ای دیجیتال و شبکه ای در صحنه نبرد کلاسیک محسوب می شود هر سرباز روسی یا اوکراینی که یک گوشی هوشمند در اختیار داشت ، تبدیل به یک رسانه شد . در حالی که گروه های پهپادی دو طرف نیز با اتصال بدون سرنشین های تجاری ، کوادکوپترها و .... بسرعت از فضای رسانه ای گسترده موجود برای تبلیغات و جنگ روانی علیه طرف مقابل استفاده می نمایند مفهوم ساختار سراسربین Panopticon https://www.aparat.com/v/BQWlr 5- درس پنجم : بدون سرنشین ها در میدان نبرد مدرن ، محیط عملیات اطلاعاتی را گسترش داده اند . جنگ در اوکراین با کاربرد ترکیبی و گسترده رسانه های اجتماعی ، گوشی های هوشمند و هواگردهای بدون سرنشین به یک ساختار سراسر بین ( Panopticon) مجازی در دنیای وب تبدیل شد و ارتش روسیه ، اوکراین ، غیرنظامیان طرفدار روسیه یا اوکراین ، خبرنگاران و ... با استفاده از داده های منتشر شده از این ترکیب دهشتناک ، داستان های زیادی از وحشت یا قهرمانی به دنیا مخابره نمودند . این بدان معناست که سیل اطلاعات ( در معنای information . م ) به تمام انسان هایی که این جنگ را دنبال می کردند ، در درجه نخست نشان دادکه هردوطرف ، همدیگر را زیر نظر دارند و از اطلاعات بدست آمده برای هدایت حملات خود استفاده می کنند ، دوم این اطلاعات به سلسله ای از اخبار هدایت شده تبدیل شد تا مخاطبان را در هر دوطرف درگیر ، تحت تاثیر قرار دهد و درنهایت ، برای پشتیبانان هر دو طرف درگیر ، بینش بی سابقه ای را فراهم آورد که به حمایتهای دیپلماتیک ، اقتصادی و نظامی خود ادامه دهند . در این میان ، نقش و ماموریتی که بدون سرنشین ها در ایجاد پدیده " ساختار سراسربین " برعهده دارند ، فراتر از سایر عناصر است . حتی بدون سرنشین ها تجاری و دست ساز نیز میتوانند مایل ها دورتر از کاربر هدایت کننده ، میدان دید بسیار وسیعی را درمقایسه با عناصر مستقر در زمین فراهم آورند ، در حالی که امکان ارسال تصاویر و ویدئوها بصورت برخط ، امتیازهای مشخصی را برای تصمیم گیرندگان نظامی فراهم می آورد . در این حوزه ، درخواست دولت اوکراین از شهروندان غیرنظامی برای تحویل بدون سرنشین های تجاری خود به ارتش ( و متقابلا ، کمک های مردمی روسها به ارتش در حال جنگ خود که شامل بدون سرنشین های تجاری نیز می گردید . م ) به این تلاشها دامن زد . 6- درس ششم : وارد کردن گسترده بدون سرنشین ها به صحنه عملیات رزمی ، تنها مختص ارتشهای بزرگ نیست ارتش اوکراین ( جدا از روند عملیات نظامی و عقب نشینی های پی در پی .م ) تا یک مقطعی از جنگ ، بطور کامل توانایی خود را در برابر واحدهای رزمی ارتش روسیه اثبات نمود . اوکراین از نظر هزینه های نظامی در رده 40 رده بندی ارتشهای دنیا قرار دارد که پائین تر از کشورهایی نظیر کویت یا ویتنام هست . اما کاربرد بدون سرنشین های رزمی در اوکراین ، شاهد خوبی در زمینه افزایش توان رزمی یک سازمان نظامی با هزینه های کم به نظر می آید . این روند قبلا در جنگ قره باغ نیز دیده شد ، بطوریکه آذربایجان بلحاظ هزینه نظامی در رده 60 ارتشهای دنیا و پائین تر از کشوری نظیر جمهوری چک قرار دارد . این ابزار ، دسترسی به نسبت آسان و ارزانی را در حوزه قدرت هوایی به سازمان نظامی کاربر آن خواهد داد . راست : زمانی که ماتیاس روست ، آلمانی معروف که در سال 1987 با استفاده از یک فروند هواپیمای سبک از سد شبکه پدافند هوایی و رهگیرهای نیروی هوایی ارتش سرخ عبور کرد ( با کمی خوش شانسی البته ) یکی از نشریات مشهور هوانوردی نظامی غرب ، با تیتر " تهدید نامتقارن " از این ماجرا یاد کرد . بدین معنی که این فرد با یک فروند هواپیمای کوچک سسنا-172 بی خود به راحتی از شبکه راداری روسها و حتی رهگیری میگهای-23 نیروی هوایی شوروی سابق عبور نمود و درست در پایتخت شوروی فرود آمد . چپ : به تقریب 35 سال پس از این رویداد ، درسال 2022 و صحنه نبرد اوکراین ، در حالی جتهای پیشرفته سوخو-35 به منظور ایجاد برتری هوایی وارد عمل شدند که بدون سرنشین های سبک و فوق سبک اوکراینی در ارتفاع پائین عملکرد به نسبت موفقی را پشت سر گذاشتند. به نوعی باید گفت " تهدید نامتقارن در قرن بیست و یکم " را در برابر نیروی هوایی کلاسیک شاهد هستیم 7- درس هفتم : مفاهیم مربوط به حوزه برتری هوایی ممکن است نیاز به تعدیل داشته باشند در این مساله که ارتش روسیه به منظور ایجاد برتری هوایی بر فراز صحنه نبرد در اوکراین ، تمام تلاش خود را نموده ، شکی وجود ندارد ، اما برخی تحلیلگران معتقدند که اگر بیلان نیروی هوایی روسیه ، موفق تر از چیزی بود که اکنون ( در 133 روز نبرد ) شاهد آن هستیم ، حضور بدون سرنشین های رزمی و شناسایی ، هنوز تصویر کلی عملیات هوایی ، زمینی و دریایی را برای ناظران نظامی ، پیچیده تر و پرابهام تر می نمود . این ابزار نظامی ، با اجرای ماموریتهای متعدد و موفقیت آمیز در ارتفاع پائین ، به تقریب هیچ سنخیتی با حضور جتهای رزمی سوخو-35 در ارتفاع بالاتر ندارد . بعبارت بهتر ، یک کوادکوپتر تجاری هرگز وارد یک نبرد داگ فایت با سوخو-35 های نیروی هوایی روسیه نخواهد شد و تهدیدی هم علیه آن نیست ولی متقابلا ،سوخو-35 بعنوان یک ماشین رزمی پیچیده ، به ابزار موثری برای جلوگیری از حملات هوایی این کوادکوپتر بر علیه واحدهای زمینی مجهز نیست . در یک میدان دید گسترده تر ، با وجود اینکه روسها موفق شدند تا فرودگاه های نظامی ارتش اوکراین را از کار بیاندازند ، اما این اقدام ، عملیات بدون سرنشین های اوکراینی را متوقف ننمود . به شکل مشابهی ، حضور سامانه های بدون سرنشین ، میتواند چالش جدیدی برای سیستمهای دفاع هوایی دوش پرتاب نیز ایجاد کند . بدین معنی که تهدید هوایی بدون سرنشین ها ، می تواند بسیار پراکنده بوده ، شناسایی سمت و ارتفاع حرکت آن بسوی هدف مورد نظر ، پیچیدگی های خاص خود را داشته و ممکن است حتی دفاع در برابر آن غیرممکن گردد. در نتیجه ، مفاهیم استاندارد برتری هوایی را نمی توان به کناری نهاد ولی ظهور تدریجی بدون سرنشین های رزمی ، این مفاهیم را پیچیده تر می نمایند . از سویی دیگر ، گرچه قابلیتهای رزم هوابه هوا برای پهپادها هنوز به استانداردهای خاص خود نرسیده ولی این هواگردها می توانند در موارد خاص به یک تهدید جدی تبدیل شوند . بعنوان مثال در سپتامبر 2020 ، یک هواگرد بدون سرنشین اسباب بازی ، به شکل تصادفی به یک بالگرد پلیس لوس آنجلس برخورد نمود . اگر چه این حادثه منجر به تلفات جانی و سخت افزاری نشد ولی تحقیقات بعدی نشان داد که شدت ضربه آنچنان بود که اگر برخورد در ناحیه روتور بالگرد صورت می بود، منجر به سقوط بالگرد می شد . مهمات پرسه زن روسی lancet-3 https://www.aparat.com/v/8Oifm در این میان ، گرچه ارتشها ، مدتهاست که درصدد مستحکم سازی سازه و بدنه هواگردهای سرنشین دار در برابر برخورد پرندگان هستند ، اما بدون سرنشین ها که از سازه محکمتری ساخته شده اند و احتمالا می توانند سریعتر پرواز کنند و منطقا امکان حمل مواد منفجره را نیز دارند ، پتانسیل ایجاد یک میدان مین هوایی را بطور کامل در اختیار یک نیروی مدافع یا مهاجم خواهند گذاشت که دراین رابطه ، گفته میشود مهمات پرسه زن روسی lancet-3 چنین توانایی را در حال حاضر ، در اختیار دارد . پی نوشت : 1- استفاده از مطالب برگردان شده به پارسی درانجمن میلیتاری،براساس قاعده " رعایت اخلاق علمی" منوط به ذکر دقیق منبع است.امیدواریم مدعیان رعایت اخلاق ( بخصوص رسانه های مدعی ارزشمداری ) بدون احساس شرمندگی از رفرنس قرار گرفتن بزرگترین مرجع مباحث نظامی در ایران ، از مطالب استفاده نمایند./ مترجم :MR9 2- لازم به توضیح است که مطالب مندرج در این متن تنها نظر نویسنده است و نقدهای قابل توجهی را می توان به بندهای مختلف آن وارد آورد که انشا.. در زمان مقتضی این کار انجام میشود منبع1