نقش نيروى هوايى درعمليات آزادسازى سوسنگرد

[ALI92 34]

نقش نيروى هوايى
درعمليات آزادسازى سوسنگرد


يران اسلامي در 31 شهريورماه 1359 با يك جنگ ناخواسته روبه رو شد و تا آمادگى كامل نيروهاى مسلح به ويژه يكان هاى زمينى ارتش، عملكرد نيروى هوايى به ويژه خلبانان بسيار چشمگير بود. آنها با انجام پروازها و عمليات هاى متعدد هوايى از جمله عمليات انتقام، كمان 99 ، و... مانع از پيشروى سريع دشمن شدند. دشمنى كه وعده كرده بود ظرف مدت يك هفته به تهران خواهد رسيد. اما وقتى صفحات تاريخ را ورق مي زنيم
كمتر نامي از تيزپروازان نيروى هوايى و يكان هاى نيروى زمينى ارتش كه در روزها و ماه هاى اول جنگ در مرزها با تمام توان ايستادگى كردند برده شده و چنين تصور مي شود كه با توجه به اينكه همه اميدها در آن روزها به ارتش بوده، شايد آنها اصلا در روزها و ماه هاى آغازين جنگ تحميلى وارد صحنه نشده اند.


يكى از عمليا تهاى موفقى كه درتاريخ 26 آبان ماه سال 1359 يعنى 2 ماه بعد از آغاز جنگ تحميلى توسط رزمندگان ايران اسلام يانجام شد، عمليات آزادسازى سوسنگرد بود.

اهميت اين عمليات به گون هاى بود كه با توجه به اينكه بنى صدر به عنوان فرمانده كل قواى وقت تعيين و معرفى شده بود، حضرت امام خمينى(ره) نماينده خود در شوراى عالى دفاع يعنى مقام معظم رهبرى را به منطقه اعزام كردند تا هرچه سري عتر كار آزادسازى سوسنگرد انجام شود. گرچه در آزادسازى اين شهر نيروهاى داوطلب مردمى، گروه شهيد دكتر چمران، تيپ 2 و 3 لشكر 92 زرهى خوزستان و... نقش مهم و ارزشمندى را ايفا نمودند اما از عملكرد نيروى هوايى و به ويژه خلبانان شجاع اين نيرو كمتر سخن به ميان آمده است.

جنگند ههاى نيروى هوايى با توجه به نوع ماموريتى كه دارند كمتردر ديد رزمندگان زمينى بوده و شايد همين اقدام باعث شده كه به نقش و اهميت آنها كمتر پرداخته شود. انهدام تاسيسات حياتى و اقتصادى دشمن از قبيل پالايشگا هها، ايستگا ههاى برق، و از همه مهمتر عقبه دشمن در كمترين زمان ممكن تنها از عهده خلبانان و جنگند ههاى نيروى هوايى بر م يآمد كه در طول دوران دفاع مقدس اين مهم را به خوبى انجام دادند.
اقدام يكه گاه به هيچ وجه با د هها لشكر و تيپ زمينى هم نم يتوان آن را انجام داد. شايد بهتر است اين گونه بيان شود كه نيروى هوايى در طول جنگ به عنوان نيرويى خط شكن نبوده بلكه مركز شكن بوده است.

دشمن بعثى كه با پشتيبانى كشورهاى ابرقدرت به ايران حمله ور شده بود با توجه به دفاع جانانه رزمندگان ايران و نيروهاى مردمى، بخشهايى از مرزهاى ايران به ويژه سوسنگرد را به اشغال خود در آورده بود.

بن يصدر به عنوان فرمانده كل قوا در آغاز جنگ شهرهاى انديمشك، اهواز، خرمشهر و آبادان را از دست رفته قلمداد كرده و معتقد بود كه حضور در اين شهرها نوعى خودكشى است. از اين رو تخليه اين شهرها و استقرار
نيروهاى پدافندى در ارتفاعات زاگرس و خر مآباد را پيشنهاد م يكرد. از سويى ديگر حضرت آي تالله خامنه اى نماينده حضرت امام در شوراى عالى دفاع معتقد به مقاومت و ماندن در اين شهرها بود. از اين رو حضور رزمندگان را در آبادان و خرمشهر با دقت پيگيرى م يكردند. بر همين اساس بن يصدر با حضور نماينده حضرت امام در شورا ىعالى دفاع در جبهه و طر حهاى عملياتى ايشان مخالفت م يكرد.

روز بيست وپنجم آبان ماه پنجاه و نه درگير ىهاى يكا نهاى زمينى در دو نقطه با دشمن اوج گرفت. نخستين نقطه در برابر قرارگاه اروند واقع شده بود. اين قرارگاه در آن زمان، يك لشكر قدرتمند به نام لشكر 77 پياده خراسان
را زير امر خود داشت و بايد به دستور حضرت امام(ره) كه فرموده بودند"حصر آبادان بايد شكسته شود" پاسخ مساعد م يداد و اين كار نياز به طر حريزى عملياتى گسترد هاى داشت. نخستين نقطه همان قرارگاه زمينى دشمن در شرق كارون در شمال آبادان بود و نقطه درگيرى ديگر در تپ ههاى "الله اكبر" و شهر سوسنگرد بود كه دشمن مانورهاى خود را در هر يك از اين دو نقطه به عنوان عمليات ايذايى و گول زدن براىموفقيت در ديگرى هدايت م ينمود.

در روز بيست وپنجم پايگاه يكم شهيد لشكرى مهرآباد شمار سه نوبت پرواز CAP و اسكرامبل براى انجام ماموريت گشت و مراقبت مسلحانه هوايى انجام داد و براساس درخواست و دستور قرارگاه عمليات هوايى در دزفول هم يك نوبت پرواز شناسايى عكسبردارى هوايى از منطقه عمليات سوسنگرد اقدام نمود.

از سويى ديگر پايگاه دوم شكارى شهيد فكورى تبريز شمار 13 نوبت پرواز CAP و اسكرامبل براى مراقبت مسلحانه هوايى انجام داد و با شمار 3 نوبت پرواز بمباران هوايى به بمباران هوايى هد فهايى در درون كشور
عراق پرداخت كه اين هد فها عبارت بودند از"پادگان چومان" و "پادگان پنحوين" و همچنين دو نيروگاه توليد برق كه خسارت گزارش شده از سوى پايگاه 20 درصد به ساز ههاى پادگا نها و 10 درصد به ساز ههاى نيروگا هها بود و يك نوبت هم پرواز با بالگرد انجام داد.

پايگاه سوم شكارى شهيد نوژه همدان نيز در اين روز ماموريت داشت با شمار 7 نوبت پرواز CAP و اسكرامبل علاوه بر گشت هوايى، مراقبت مسلحانه هوايى بر فراز قرارگاه تيپ 3 از لشكر 81 زرهى در غرب و سرپل ذهاب انجام دهد. همچنين با شمار 2 نوبت پرواز بمباران برپايه تهيه آتش پشتيبانى نزديك هوايى بر يكا نهاى دشمن كه درون خاك كشورمان نفوذ كرده بودند و همچنين انجام يك نوبت پرواز بمباران هوايى بر هدفى درون كشورعراق را انجام دهد.

روز بيست وپنجم آبان ماه براى پايگاه چهارم شكارى وحدتى روزى به يادماندنى بود. در اين روز اين پايگاه با انجام 16 پرواز و اسكرامبل مراقبت مسلحانه هوايى و 6 پرواز هوايى بر هد فهايى درون خاك عراق و وارد نمودن
ضرباتى بر عقبه لشكريان عراق به ويژه عقبه لشكر 9 زرهى در محور "حلفاييه به فكه" و محور "كويته به حلفاييه" را در هم كوبيد و در نزديك سوسنگرد شمار 7 دستگاه كاميون نظامي را مورد هدف قرار داد. و همچنين به
نيروهاى تداركاتى دشمن در محور "الكوت به العماره" نيز آسي بهايى وارد نمودند.

از اهداف مهم اين عمليات كند كردن روند حركات لشكر 9 زرهى دشمن به ويژه تيپ 12 زرهى بود كه براى تصرف سوسنگرد ماموريت يافته بود.

در اين روز يكى ازهواپيماهاى اف 5 پايگاه دزفول مورد حمله قرار گرفت و خلبان زبده و غيور آن به نام ستوا نيكم خلبان محمد كامبخش ضيايى به شهادت رسيد.

پايگاه ششم شكارى شهيد ياسينى بوشهر نيز در روز بيست وپنجم با انجام 6 نوبت پرواز براي انهدام مخازن سوخت و ساختمان مركزى ساز ههاى نفتى فاو، چندين دستگاه كاميون سوخت در شمال "گمرك صفوان" همان كاروا نهاى سوختى كه از كويت به بصره م يآمد تا سوخت ادوات جنگى ارتش عراق را تامين كنند بمباران هوايى خود رابه پايان رسانيد.

كاروا نهاى كشت ىهاى تجارى از لنگرگاه بوشهر حركت م يكردند و يكى پس از ديگرى وارد لنگرگا ههاى بنادر امام و ماهشهر م يشدند و نيروى دريايى عراق هم با موشكهاى استيكس "STIX" كه هدايت شونده رادارى
"OSA" بودند و بر روى ناوچ ههاى اوزا گذاشته بودند در برد 40 كيلومترى يكى از شناورهاى كاروان را در دهانه خور موسى هدف م يگرفتند و به سرعت به زير اسكل ههاى "البكر" و"الاميه" پناه م يگرفتند تا از ديد ناوهاى نيروى دريايى ايران در امان باشند.

درروز بيست وپنجم آبانماه 1359 گروه رزمي 421 مستقردر پايگاه دريايى بوشهر درخواست آتش پشتيبانى نزديك هوايى براى درهم كوبيدن اين ناوچ ههاى تندرو از پايگاه هوايى بوشهر در زير پرچم دستور عملياتى تاكتيكى "درفش" نموده بودندكه دو فروند هواپيماى اف 4 با موشكهاى "ماوريك 1" برفراز منطقه حاضر م يشوند.

همچنين دو فروند اف 4 ديگر از پايگاه بوشهر بنا به درخواست فرماندهى قرارگاه اروند به قرارگاه دشمن در شرق كارون حمله برده كه سنگرهاى توپخانه پركار دشمن در شرق كارون را ويران ساخته و تعدادى از نيروهاى
دشمن درغرب آبادان را نيز متلاشى ساختند. در روز بيست وپنجم آبانماه 59 پايگاه هفتم شكارى شهيد دوارن شيراز 9 نوبت پرواز CAP و اسكرامبل براى مراقبت مسلحانه هوايى از بخش جنوب غربى كشور انجام داد
و پايگاه هشتم شكارى شهيد بابايى اصفهان نيز 14 نوبت پرواز اسكرامبل در غرب وشمال غرب كشور به انجام رسانيد.

در اين روز ستاد نهاجا دستوراتى مبنى بر تشكيل و پركار شدن دسكهاى 2 تاكتيكى هوايى به مركز عمليات تاكتيكى صادر و ابلاغ نمود به اين مضمون كه به دستور فرمانده نيروى هوايى ارتش جمهورى اسلامي ايران به
منظور بهر هبردارى بيشتر از تلا شهاى حاصله، دسكهاى تحت امر، مستقر در لشكرها به شرح زير با پايگا ههاى هوايى شكارى هماهنگى به عمل آورند:
1-دسك كرخه، اهواز، ماهشهر تحت كنترل
مركز عمليات هوايى تاكتيكى مستقر در پايگاه
چهارم شكارى عمل نمايند.

-2 دسك كرمانشاه مستقيما با پايگاه سوم
شكارى هماهنگى پشتيبانى نزديك هوايى را
انجام دهد.

-3 دسك اروميه مستقيما با پايگاه دوم
شكارى هماهنگى پشتيبانى نزديك هوايى
را انجام دهد

بيست وششم آبان ماه روز سرنوشت ساز:

روز بيست و ششم آبان ماه پنجاه و نه درتاريخ دفاع مقدس ايران اسلامي روزى سرشار از غرور و افتخار مي باشد. با توجه به اينكه 2 ماه از جنگ تحميلى مي گذشت اما دشمن آن چنان كه تصور كرده بود همه چيز به ضرر او پيش مي رفت.

در جبهه زمينى دشمن سعى داشت خودش را به داخل شهر سوسنگرد برساند و اين شهر را به تصرف خود در آورد. اما نيروهاى زمينى و داوطلب با تمام توان در حال مقاومت بودند. حضرت آيت الله العظم ي خامنه اى كه به عنوان نماينده حضرت امام در شورا ىعالى دفاع بودند و به دستور ايشان به منطقه اعزام شده بودند از خاطرات آن روزها چنين مي فرمايند:

"داخل سوسنگرد تقريبا كسى را نداشتيم. به مردم گفته بوديم تخليه كنند، نيروهاى ارتش و سپاه هم كم بودند. يك سرگرد نيروى هوايى را فرمانده نيروهاى مستقر در سوسنگرد كرده بوديم. يعنى هم ارتش و هم سپاه و نيروهاى نامنظم كه تحت فرماندهى شهيد چمران بود تحت فرماندهى او بودند. البته تعدادى از بچه هاى افسر نيروى هوايى كه با ميل و رغبت داوطلب جنگ شده بودند آنجا بودند. دوازده الى سيزده افسر كه يكى از آنها هم شهيد شد. مدافعين شهر سوسنگرد در جبهه زمينى همين عده قليل بودند. گمان نم يكنم تعداد نيروها به دويست نفر هم م يرسيد. يقين داشتيم اگر عراق ىها سوسنگرد را بگيرند همه بچه ها قتل عام خواهندشد."

باتوجه به اينكه در اين روزها جنگ در جبه هها يك حال و هواى واقعى به خود گرفته بود، پايگاه يكم شهيد لشكرى مهرآباد علاوه بر انجام 4 نوبت پرواز CAP گشت و مراقبت مسلحانه هوايى بر فراز تهران و زير نظر
ايستگاه رادار كرج، 2 نوبت پرواز عكسبردارى شناسايى هوايى را در مناطق مختلف عملياتى با هواپيماهاى آراف 4 انجام داد كه اين تصاوير در نشان دادن جاب هجايى نيروهاى خودى و دشمن بسيار مفيد بود و شايد هيچ
كاراطلاعاتى از اين بهتر در رابطه با جبه هها نم يشد كه انجام شود.

علاوه بر پروازهاى مختلف از طريق پايگاه دوم شكارى شهيد فكورى تبريز و پايگاه سوم شكارى شهيد نوژه همدان در اين روز، تعداد 16 نوبت پرواز CAP مراقبت مسلحانه و 3 نوبت پرواز بمباران هوايى از طريق پايگاه چهارم شكارى دزفول انجام شد.

فرماندهى سپاه سوم ارتش عراق مى خواستدر آخرين روزهايى كه كمي توان حركت و مانور برايش باقى بود، به واسطه تيپ 12 زرهى تازه نفس و پرانگيز هاى كه جديدا تحت امر لشكر 9 زرهى آن قرار گرفته بود،
سوسنگرد را به تصرف خود در آورد تا خاطره خرمشهر را در بين مردم عراق و نظاميان خود زنده نگه دارد و روحيه كاسته شده نظاميان عراقى را درطول اين پنجاه و چند روز بالا ببرد. فرمانده تيپ 12 زرهى افسر معروف و جاه طلبى بود به نام سرهنگ ماهر عبدالرشيد كه در ادامه جنگ به درجه سپهبدى رسيد.

تعداد 3 فروندى كه از پايگاه چهارم در روز بيست و ششم آبان ماه براى بمباران هوايى برخاستند، شمارى تانك و خودروى زرهى دشمن را در اطراف سوسنگرد هدف قرار دادند و يك ستون نظام ي را كه در جاده بستان به سوسنگرد در حركت بود به طور كلى پراكنده ساختند و خسارات سنگين تجهيزاتى و نيروى انسانى به اين ستون وارد آوردند.

در اين روز پايگاه هوايى شهيد ياسينى بوشهر با انجام 8 نوبت پرواز بمباران هوايى به درخواست قرارگاه اروند انجام داد. اين قرارگاه محل رفت وآمد لشكر 77 خراسان به فرماندهى سرهنگ شها بالدين جوادى شده بودكه پايگاه ششم شكارى علاوه بر انجام طرح عملياتى "درفش" كه به پشتيبانى عمليات دريايى نيروى رزم ي 421 در پايگاه دريايى بوشهر انجام م يداد، حمايت و پشتيبانى بى دريغى را نيز از نيروهاى لشكر 77 خراسان انجام
مي داد.
اهدافى كه در اين روز توسط خلبانان منهدم شد عبارت بود از: توپخانه لشكر 3 زرهى دشمن در نخلستا نهاى شمال غرب آبادان و قسمتى از نيروهاى تداركاتى و خدمات پشتيبانى رزمي لشكر 3. همچنين مواضع توپخانه پادگانى در شمال منطقه فاو و تاسيسات نظام ي پايگاه موشكى ضدهوايى در محور شعيبيه-ا مالرصاص و خطوط انتقال نفت در اسكله فاو.

همچنين در اين روز فرماندهى پدافند هوايى در اهواز از سرنگونى يك فروند هواپيماى ميگ 23 نيروى هوايى دشمن خبر داد.
پايگاه هفتم شكارى شهيد دوران شيراز با انجام 9 نوبت پرواز CAP با هواپيماى اف 14 برفراز جزيره خارك و استان بوشهر و دركنارشهر دزفول انجام داد و خلبانان پايگاه هشتم شكارى شهيد بابايى اصفهان نيز با انجام 17 نوبت پرواز با هواپيماى اف 14 به عنوان CAP از اروميه تا دزفول را پوشش دادند.
پايگاه نهم شكارى شهيد عبدالكريمي بندرعباس نيز با انجام 4 نوبت پرواز CAP بر فراز استان هرمزگان و تنگه هرمز و جزاير تنب و ابوموسى ماموريت خود را در اين روز به انجام رسانيد.
پايگا ههاى يكم مستقل ترابرى مستقر در مهرآباد و پايگاه هفتم مستقل ترابرى در شيراز جمعا 60 نوبت پرواز انجام دادند.

بيست وهفتم آبان ماه سال 1359

روز بيست و هفتم آبان ماه از راه رسيد. دشمن تمام سعى و تلاش خود را براى باز پس گيرى سوسنگرد به كار برده بود. اما مقاومت نيروهاى زمينى ارتش، نيروهاى مردم ي و... مانع از اين اقدام شده بود. از سويى ديگر نيروى هوايى با انجام پروازهاى گوناگون و انهدام برخى از مواضع و عقبه دشمن كار را براى دشمن بر روى زمين سخ تتر كرده بود. در اين روز نيروى هوايى عراق نيز فعاليت خود را بيشتر كرده بود.

در روز بيست و هفتم پايگاه يكم شهيد لشكرى مهرآباد با انجام 7 نوبت پرواز CAP يا گشت مراقبت مسلحانه هوايى بر فراز تهران و يك نوبت پرواز شناسايى عكسبردارى هوايى از مناطق تحت اشغال ارتش عراق در استان
خوزستان به فعاليت خود ادامه مي داد.

پايگاه دوم شكارى شهيد فكورى تبريز هم در اين روز شمار 4 نوبت پرواز CAP يا گشت مراقبت مسلحانه هوايى و 4 نوبت پرواز بمباران هوايى در داخل خاك عراق انجام داد. اهداف بمباران شده در اين ماموريت پادگان پنجويين
در داخل سرزمين عراق بود.

خلبانان پايگاه چهارم شكارى وحدتى نيز در اين روز شمار 18 نوبت پرواز CAP يا گشت مراقبت مسلحانه هوايى زير نظر ايستگاه رادار دزفول انجام دادند. زيرا در سوسنگرد دشمن فعال شده بود و هواپيماهاى شكارى بمب افكن و شكارى رهگير او نيز فعا لتر از گذشته در عمليات پشتيبانى از نيروهاى زمينى ارتش عراق شركت م يكردند.

همچنين شمار 2 نوبت پرواز بمباران هوايى عليه يكا نهاى لشكر 9 زرهى در غرب سوسنگرد در داخل خاك عراق و در جوار مرز مشترك دو كشور انجام دادند. در اين روز سرگرد خلبان يونس خوشبين كه از خلبانان باتجربه و زبده بود به شهادت رسيد.

همچنين در روز بيست و هفتم شمار 4 نوبت پرواز بمباران هوايى از اين پايگاه عليه اهدافى در جاده بصره - فاو و شمال آبادان انجام شد و در اين عمليات يك فروند هواپيماى خودى از دست رفت. اين هواپيما كه متعلق به پايگاه نهم شكارى بندرعباس بود و به پايگاه ششم مامور شده بود به همراه ستوان يكم خلبان ابراهيم اميد بخش وستوان دوم خلبان سيد محمد تقى حسينى دچار سانحه شد و تا مدتها مفقودالاثر بودند و كسى از شهادت اين دو افسر خبرى نداشت.

در اين روز پايگاه هفتم شكارى شهيد دوران شيراز شمار 7 نوبت پرواز هواپيماى اف 14 بر فراز شمال غرب خليج فارس و جزيره خارك و استان بوشهر و دركنار دزفول انجام داد و پايگاه هشتم شكارى شهيد بابايى اصفهان
نيز شمار 15 نوبت پرواز هواپيماى اف 14 به منظور پدافند هوايى از آسمان اروميه تا دزفول در سراسر مرز مشترك با عراق به انجام رسانيد .

پايگاه نهم شكارى شهيد عبدالكريمي بندرعباس در اين روز شمار 2 نوبت مراقبت مسلحانه هوايى "CAP" برفراز تنگه هرمز و جزاير تنب موسى انجام داد.

در اين روز سيدعلى اكبر حيدرى كه يكى از دانشجويان خلبانى نيروى هوايى بود و به عنوان داوطلب و به صورت بسيجى به منطقه اعزام شده بود بر اثر تركش گلول ههاى توپخانه دشمن در سوسنگرد به شهادت رسيد.

برابر اطلاع واصله از خبرگزارى آسوشيتد پرس خسارات وارده به عراق در جريان جنگ آن كشور با ايران متجاوز از هجده ميليارد دلار است، ضمنا حمله ناموفق آن كشور به جبهه ى سوسنگرد تاثير نامطلوبى در روحيه كشورهايى كه به عراق كمك م يكنند گذارده است.


منبع:
برآسمان بابل(انتشارات دفتر مطالعات راهبردى وپ ژوهشهاى
نظرىن هاجا-ن شرن هاجا)خاطرات سرهنگب ازنشسته فرتاش

[ALI92 34]

پس چرا منتقل نمیشه