نبردهای دریایی در مدیترانه باستان

[ghermez 750]

تا دوران گسترش راه آهن سریعترین وسیله حمل و نقل نظامی یا غیرنظامی راه های آبی بودند. جزیره کرت در قرن چهاردهم قبل از میلاد به دست مهاجمینی از سرزمین اصلی افتاد. در حدود 200 سال بعد بود که یک ارتش یونانی به سوی ترویا رهسپار شد تا اولین و معروفترین عملیات محاصره ای تاریخ غرب را رقم بزند. در حدود 700 سال قبل از میلاد فنیقی ها اولین کشتی های جنگی را ساختند. تا آن زمان کشتی های ساخته شده هم برای حمل کالا و هم برای حمل سرباز بکارگرفته می شدند و چند منظوره بودند. تجربه، مهارت دریانوردی و کشتی سازی را افزایش داد و کشتی های جنگی پارویی زاده شدند. با استقلال از وزش باد، این کشتی های باریک و دراز مانورپذیری و شتاب بیشتری نسبت به کشتی های کند تجاری بادبانی آن دوران داشتند.

با استفاده از دو ردیف پارو ،یک ردیف بالای ردیف دیگر، فنیقی ها کشتی های جنگی بایریم را توسعه دادند. در قرن پنجم قبل از میلاد بایریم ها توسط کشتی های جنگی با سه ردیف پارو ،ترای ریم، جایگزین شدند. کشتی های جنگی اولیه از نظر عملیاتی پرهزینه بودند؛ آنها به تعداد زیادی پاروزن ماهر نیاز داشتند که به دلیل طرح خاص این گونه کشتی ها هیچ استفاده دیگری نمی شد از آنها کرد. در زمان نبرد ماراتون یک دولت-شهر وابسته به دریا نمی توانست بیش از 20 فروند ترای ریم فراهم آورد. شهرها ناچار بودند از متحدانشان ترای ریم ها را به همراه پرسنل مورد نیازشان قرض کنند و این چنین بود که ایونی ها ،یونانی های مقیم سواحل ترکیه امروزی، توانستند از امپراطوری هخامنشی امتیاز استفاده از ناوگانشان را در عوض قرض دادن آنها به ایرانی ها بدست آوردند. هنگامی که ده سال پس از ماراتن دوباره لبه حمله هخامنشی ها متوجه یونان شد ایرانی ها به صورت قابل فهمی دلگرمتر شده بودند. سربازان هخامنشی در طول سالها مبارزه آبدیده شده بودند و با استفاده از یک ناوگان بزرگ 400 فروندی پشتیبانی می شدند. این ناوگان عظیم برای ناوگان کوچکتر یونانی ها یک غافلگیری نامطبوع بود. برای بار دوم آتنی ها با عنایت آینده نگری رهبرانشان نجات یافتند. تمیستوکلس مردم را به هزینه سودشان از محل معادن نقره در صنعت کشتی سازی تشویق کرده بود. این نیروی دریایی آتن بود که توانست جلوی پیشروی هخامنشی ها را سد کند ولی در عوض سربازان اسپارتی ،که در ترموپیل جنگیدند، به اسطوره تبدیل شدند.

در نبردهای دریایی دوران باستان هیچ مزیتی در تاکتیکهای دفاعی وجود نداشت. ترای ریمها با دماغه ای محکم ساخته شده بودند و خدمه ماهر آن می توانستند به سمت کشتی دشمن حمله کنند و با حفظ کردن پاروهایشان از تصادم، بدنه چوبی کشتی حریف را در هم بکوبند. در غیر این صورت شمشیرزنان می توانستند با طناب خود را به عرشه کشتی دشمن بیاندازند در حالیکه تیراندازان افسران و سکان داران دشمن را از فاصله دور از پای می انداختند. به هرحال، یونانی ها توانستند ناوگان هخامنشی را به خلیج سالامیس کشانده و به دام اندازند. خدمه کشتی های یونانی به اندازه حریفشان تجربه نداشتند، کشتی هایشان سنگین تر و کند تر بود اما توانستند تا بر اسکادرانهای پیشروی دشمن که وارد خلیج می شدند تمرکز کنند. در حالیکه کشتی های هخامنشی در گلوی بطری گیر کرده بودند جایی برای استفاده از خدمه ماهرشان نداشتند. یک حمله جناحی به وسیله اسکادرانهای مصری آنها نیز توسط ضدحمله ترای ریم های کورینتایی که از سمت غرب سالامیس می آمدند شکست خورد و ناوگان ایرانی ها نهایتا سراسیمه فرارکردند.

تمام نبردهای بزرگ دریایی در مدیترانه باستان در کناره های ساحل روی دادند. کشتی های جنگی پارویی به تعداد زیادی خدمه نیاز داشتند و ترای ریم ها تنها می توانستند برای چند روز آذوقه در خود حمل کنند. پاروزنی به شدت خدمه را تشنه می کرد و کشتی ها ناچار بودند هر شب برای تجدید آذوقه به ساحل بروند. این مسئله اعمال یک محاصره دریایی را با سختی دچار می کرد. اهالی پمپی نتوانستند جلوی اولین حمله سزار و بعدتر مارک آنتونی در سال 48 قبل از میلاد را ،که از طریق دریای آدریاتیک روی داد، سد کنند. کشتی های آن زمان هنگامی که در شب به ساحل می آمدند آسیب پذیر می شدند. این ضعف هنگامی که ناوگان آتن در جنگهای پلوپونزی در سال 405 قبل از میلاد در اطراف آئگوسپوتامی نابودشد، بیشتر نمایان شد. فرمانده اسپارتی ها ،لیساندر، پاروزنان آتنی را قتل عام کرد. آتن قدرت بازسازی عجیبی را در طی 30 سال پس از درگیری ها به نمایش گذاشت اما در حالیکه آتن می توانست تمام ناوگانش را دوباره بسازد خدمه آموزش دیده غیرقابل جانشینی بودند. آتنی ها در نهایت تسلیم شدند.

کشتی های جنگی در طی قرون چهارم و سوم قبل از میلاد بزرگتر شدند. ناوگان رومی ها و کارتاژها از کشتی های پارویی چهار ردیفه(quadrirem) و پنج ردیفه (quinquireme) استفاده می کردند. پولیبیوس در نوشته هایش از اولین دوره جنگهای فنیقی (241-264 ق.م) شرح می دهد که رومی ها چگونه اولین کشتی های جنگی خود را با مهندسی معکوس یک کشتی که از کارتاژی ها به غنیمت گرفته بودند ساختند. آنها برای آموزش پاروزنها از ماکتی که در خشکی قرار داده بودند استفاده می کردند. ناوگان روم رفتن بر روی عرشه دشمن را به غرق کردن آن با ضربه ترجیح می داد که این تاکتیک دریانوردان ماهرتری نیز می طلبید. ناوگانهای زیادی در طوفان از بین رفتند اما رومی ها با شکیبایی در دریا باقی ماندند و در نهایت برنده شدند. در حقیقت، رومی ها دیگر خیلی در دریا غریبه نبودند، بسیاری از متحدین آنها ،دولت-شهرهای ایتالیایی، در کنار دریا قرار داشتند و بزرگترین دارایی آنها کشتی های بادبانی بود. آنها در طی اولین دوره جنگهای فنیقی به برتری رسیدند و این برتری را در طی دوره دوم جنگهای فنیقی (202-218 ق.م) نیز نگه داشتند. اگر داستان پلیبیوس واقعیت داشته باشد علت کپی کردن رومی ها از روی کشتی کارتاژها شاید از این روی بوده که کارتاژها کشتی های جنگی بهتری می ساخته اند.

در سال 31 قبل از میلاد هنگامی که نبرد آکتیوم جنگ داخلی روم را به نفع اکتاویان (بعدها با نام آگوستوس بر تخت نشست) به پایان برد، کشتی های 5 ردیفه جنگی نبردناوهای استاندارد مدیترانه بودند. کشتی های بزرگتری ساخته شدند اما ثابت شد که کند هستند. کشتی های سبکتر، که می توانستند از بادبان به همراه پارو استفاده کنند، ارزش بیشتری از خود نشان دادند و در هنگام افول نیروی دریایی روم ،هنگامی که دیگر رقیبی برایش وجود نداشت، نقش بیشتری بازی کردند. در طی قرنها صلحی که بعدا از پی آمد کشتی های جنگی از مدیترانه ناپدید شدند.

[img]http://gallery.military.ir/albums/userpics/01%7E35.jpg[/img]
[color=red]نبرد اکنوموس: ناوگان رومی به استعداد 330 فروند به سمت آفریقا لنگر کشید اما در حوالی سیسیل توسط 350 فروند کشتی کارتاژی رهگیری شدند. رومی ها نبرد را بردند. آنها 64 فروند کشتی دشمن را سالم تصرف کردند و 30 فروند کشتی دیگر را غرق کردند در حالیکه تلفات شان 24 فروند کشتی بود. هر دو دریاسالار کارتاژ و یکی از کنسول های رومی بعدتر توسط کارتاژی ها شکنجه شدند تا جان دهند.
[/color][color=green]

نبرد آکسیوم: آخرین نبرد در جنگهای داخلی که پس از ترور سزار انجام شد در سواحل یونانی آکسیوم روی داد. ناوگان مصری کلئوپاترا مرکز دشمن را در هم شکست اما او بادبان کشید و با گنیجنه اش به سمت مصر فرارکرد. کشتی سرفرماندهی مارک آنتونی یک کشتی جنگی خیلی بزرگ با چند ردیف پارو بود اما بیشتر کشتی های دو طرف از نوع 5 ردیفه بودند.[/color]
[img]http://gallery.military.ir/albums/userpics/02%7E4.JPG[/img]
[color=green]مارکوس آگریپا دریاسالار اکتاویان بود و توانست ارتباط ناوگان مارک آنتونی را با پلوپونز قطع کند و تعدادی از افسران مارک آنتونی را به سمت خود بکشد. مارک آنتونی به دنبال نبردهای زمینی بود و حتی یکبار با اکتاویان بر روی زمین دست و پنجه نرم کرد اما آگریپا اکتاویان را قانع کرد که جنگ را در دریا ادامه دهند.
[/color]
[img]http://gallery.military.ir/albums/userpics/Battle_of_salamis.jpg[/img]
[color=brown]نبرد سالامیس: ناوگان پرتعداد ایرانی نتوانست به دلیل انتخاب یک نبردگاه نامناسب از برتری عددی خود بر علیه یونانی ها بهره گیری کند.[/color]

نویسنده[color=green]:رضاکیانی موحد[/color]
منبع:
http://wars-and-history.com/post/378