برداشت های متفاوت از‌ امنیت ملی

[worior 25,987]

به نام حق



تحوّلات‌ مفهوم‌ امنیت ملی



نوشتهء دکتر محمد علی بصیری‌ استادیار دانشگاه اصفهان



مقدمه

از آنجا که فلسفهء اصلی تأسیس دولت(ملت-کشور)دو مسئلهء اساسی،یعنی نخست تضمین‌ امنیش شهروندان(مردم و سرزمین)و دوم تحصیل‌ منافع عمومی(رفاه و توسعهء همه جانبه)است،پس‌ از شکل گیری عناصر اصلی دولت یعنی قلمرو، مردم،حکومت و حاکمیت،و تشکیل دولت‌ بر اساس فلسفهء اوّلی تأسیسی آن،نخستین نهادها یعین سازمانهای نظامی-انتظامی پدید می‌آیند و در بعد داخلی و خارجی وارد عمل می‌شوند(شایان‌ ذکر است انسانها با دریافت این حقیقت که به خودی‌ خود نمی‌توانند برقرار کنندهء امنیت خویش باشند و برای حل این مشکل نیاز به سازمانهای بزرگتری‌ دارند گامهای ابتدایی را در جهت ایجاد دولت‌ برداشتند.)از اهداف اصلی و اوّلیهء همهء دولتها همین دو مسئله است.عرصهء تجلّی و تحقق این دو هدف اصلی سیاست داخلی است ولی در صحنهء بین‌المللی نیز تعقیب می‌شود یعنی اصل تأمین‌ منافع ملی و امنیت ملی در سیاست خارجی تجلّی‌ این دو نیاز اولیهء داخلی است.ولی در صحنهء بین‌المللی نیز تعقیب می‌شود یعنی اصل تأمین‌ منافع ملی و امنیت ملی در سیاست خارجی تجلّی‌ این دو نیاز اولیهء داخلی دولت است.به عبارت‌ دیگر،بی‌وجود امنیت هیچ برنامه‌ای در داخل یک‌ کشور قابل اجرا نیست.شکوفایی اقتصادی، سرمایه‌گذاری،طرح‌ریزی برای رشد و هر گونه‌ برنامهء دیگر نیاز به آرامش و زمینهء مطمئن در سطوح مختلف جامعه دارد که همگی در گرو برقراری امنیت است.در واقع امنیت در زمرهء اهداف و ارزشهای اصولی و پایدار هر جامعه است.
بر این مبنا تمام دولتها اعم از چپ،راست و میانه‌رو،بی‌استثنا این دو اصل(امنیت ملی-منافع‌ ملی)را از اهداف اولیهء سیاست خارجی خود می‌دانند.هر چند امنیت ملی چه در داخل و چه در خارج کشور از اهداف حیاتی و تردید ناپذیر و غیر قابل معاملهء تمام دولتهاست امّا دربارهء معنای‌ امنیت دیدگاهها و تحوّلات مفهومی مختلفی پدید آمده است که در این نوشته تلاش خواهد شد با ارائهء تعریف آن سیر دگرگونی مفهوم آن نیز بررسی‌ شود.

تعریف امنیت ملی

در مورد امنیت ملی تعاریف مختلفی ارائه شده‌
است که قبل از اشاره به تحوّل مفهومی آن در زمانهای گذشته لازم است نخست به این تعاریف‌ اشاره‌ای داشته باشیم.تا دههء 1880 تعریف جامعه و کاملی از امنیت ملی ارائه نشده بود و بعد از آن‌ به تدریج تعاریف کامل شد.هافندورن معتقد است‌ که«در قرن هفدهم میلادی شکل گیری دولت ملی‌ و تمایل آن به بقا باعث مطرح شدن این مفهوم‌ شد».امّا«می»اشاره می‌کند که«این واژه فقط در قرن بیستم خصوصا بعد از جنگ جهانی دوم‌ متداول شده است».1مسلّم اینکه امنیت ملی‌ (national security) به دنبار تولد ملت-کشور مطرح شد که ریشه آن به قرن 17 میلادی‌ باز می‌گردد در آن زمان این مفهوم نوظهور تحت‌ عنوان«بقای ملی» (national survival) مطرح‌ شد.
این مفهوم مانند دیگر مفاهیم در علوم انسانی‌ دارای تعریف واحدی که مقبول تمامی یا حداقل‌ بیشتر صاحب نظران باشد نیست.ریشهء این عدم‌ اتفاق نیز به برداشت متفاوت افراد،گروهها و کشورها از این واژه باز می‌گردد.شاید علت این‌ عدم اتفاق گستردگی و کلیّت اکثر مسائل و ارزشهای انسانی-اجتماعی باشد که همگی‌ تحت تأثیر این مفهوم قرار دارند.بر همین اساس‌ آرنولدو لنوز می‌گوید«امنیت ملی نماد ابهام آمیزی‌ است که اصلا ممکن نیست دارای معانی دقیق‌ باشد».آلستایر بوکان نیز معتقد است«امنیت‌ واژه‌ای است که معانی بسیاری دارد»و بری بوزان‌ هم می‌گوید«امنیت ملی را نمی‌توان بطور کلی‌ تعریف کرد بلکه تنها در موارد مشخص می‌توان آن‌ را تعریف نمود.»2او در جای دیگری چنین‌ می‌گوید«امنیت ملی از لحاظ مفهومی ضعیف و از نظر تعریف مبهم ولی از نظر سیاسی مفهومی‌ قدرتمند باقی مانده است چون مفهوم نامشخص‌ امنیت ملی راه را برای طرح راهبردهای بسط قدرت توسط نخبگان سیاسی و نظامی باز می‌گذارد.»3با این احوال از سوی صاحبنظران در این مورد تعاریف مشخص‌تر و دقیقتری نیز مطرح‌ شده است.برای نمونه،در دائرة المعارف علوم‌ اجتماعی این واژه چنین تعریف گردیده است:«توان یک ملت برای حفظ ارزشهای داخلی از تهدیدات خارجی».4سازمان ملل متحد طی پژوهشی در این زمینه باعنوان«مفاهیم امنیت»آن‌ را چنین تعریف می‌نماید:«اینکه کشورها هیچگونه احساس خطر حملهء نظامی،فشار سیاسی یا اقتصادی نکنند و بتوانند آزادانه‌ گسترش و توسعهء خویش را تعقیب کنند».5در فرهنگ علوم سیایس نیز چنین آمده است:«امنیت ملی عبارت از احساس آزادی کشور در تعقیب هدفهای اساسی و فقدار ترس و خطر جدّی از خارج نسبت به منافع سیاسی،اساسی و حیاتی کشور می‌باشد».6در فرهنگ‌ اصطلاحات روابط بین‌الملل این مفهوم‌ بدین صورت تعریف شده است.«حالتی که ملتی‌ فارغ از تهدید از دست دادن تمام یا بخشی از جمعیّت،دارایی یا خاک خود ره سر می‌برد».7والترلیپمن (Walter Lippman) محقق و نویسندهء آمریکایی نخستین کسی بود که مفهوم‌ امنیت ملی را به روشنی تعریف نمود:«یک ملت‌ وقتی دارای امنیت است که در صورت اجتناب از جنگ بتواند ارزشهای اساسی خود را حفظ کند و در صورت اقدام به جنگ بتواند آن را پیش‌ ببرد.»8رابرت مک نامارا نیز می‌گوید«اگر امنیت‌ دال بر وضعی باشد که آن وضع حداقلی از نظم و ثبات است»و ریچارد کوپر می‌گوید«توان جامعه‌ در حفظ و بهره‌گیری از فرهنگ و ارزشهایش‌ امنیت ملی است.»9
برژینسکی سیاستمدار آمریکایی در اوج‌ جنگ سرد دربارهء امنیت معتقد بود که‌«نقطهء شروع کنکاش در باب امنیت ملی باید با شناسایی صحیح ماهیّت تغییرات عصر ما قرین‌ باشد.به اعقتاد من چهار انقلاب مرتبط با هم‌ دنیای معاصر را دستخوش تحوّل کرده است:انقلاب سیاسی،انقلاب اجتماعی،انقلاب‌ اقتصادی و انقلاب نظامی.تأثیرات این چهار انقلاب بطور هماهنگ روی نظام بین‌الملل، رقابت دو ابر قدرت،ثبات و موازنهء نظامی آنها آشکار است و در آینده ابعاد گسترده‌تری پیدا خواهد کرد.»10
رابرت ماندن نیز چنین می‌گوید:«امنیت‌ ملی شامل تعقیب روانی و مادّی ایمنی است و اصولا جزو مسئولیت حکومتهای ملی است تا از تهدیدات مستقیم ناشی از خارج نسبت به بقای‌
رژیمها،نظام شهروندی و شیوهء زندگی شهروندان‌ خود ممانعت به عمل آورند.»11با دقت در تعاریف فوق می‌توان چنین برداشت نمود که نقطهء مشترک قابل قبول همهء صاحبنظران ضرورت‌«حفظ وجود خود»است که می‌توان به شکل‌ دیگر آن را به«حفظ ذات و صیانت نفس در برابر اساسی‌ترین خطرات»تعبیر کرد.برخی از صاحبنظران حفظ خود یا«صیانت ذات و نفس»را در چهار پدیدهء با ارزش خلاصه می‌نمایند:
1-حفظ جان مردم
2-حفظ تمامیت ارضی
3-حفظ سیستم اقتصادی و سیاسی
4-حفظ استقلال و حاکمیت کشور
چهار مقولهء فوق به عنوان جوهرهء«امنیت‌ ملی»این خصوصیت را دارد که تمام کشورها در سیاست داخلی و خارجی‌شان،و نیز افراد، گروهها و احزاب موجود در کشورها بدون توجّه‌ به گرایش،سلیقه‌ها و اختلافات فردی،گروهی، طبقاتی،سیاسی و اجتماعی در مورد اهمیّت‌ حفظ و تلاش برای رفع تهدیات علیه این چهار ارزش،در حد توان و امکان اتفاق نظر کامل دارند.اهمیّت امنیت ملی به حدی است که بسیاری از دانشمندان علم سیاست و روابط بین‌الملل بر این‌ نظرند که تحقق این مهم«فلسفهء وجودی دولت»یا«فلسفهء تشکیل دولت»را به دست می‌دهد و علیرغم تمامی قیودی که این امر برای آزادیهای‌ فردی ایجاد کرده است تأسیس دولت را برای‌ پاسداری از حریم امنیت دانسته و ضرورت‌ تأسیس آن را قبول کرده‌اند.

ابعاد و ویژگیهای امنیت ملی

امنیت ملی دارای دو بعد داخلی و خارجی‌ است که با یکدیگر مرتبط اند.در بعد داخلی‌ تهدیدهای آشکار و پنهان در درون مرز ناامنی به‌ بار می‌آورد از قبیل تهدیدات سیاسی(شورش، جدایی طلبی،انقلاب...)،اقتصادی(نابسامانی و بحرانهای اقتصادی،شغلی،فنی،حرفه‌ای)، نظامی(کودتا،جنگ داخلی...)،اجتماعی‌(آشوبهای اجتماعی...)که هر کدام مردم را تحت فشار قرار می‌دهد.در بعد خارجی نیزامنیت ملی می‌تواند از ناحیهء مسائل سیاسی(انزوا، اعمال فشارهای سیاسی)،نظامی(حمله،تعرّض‌ نظامی و تقویت قدرت نظامی دشمن)،اقتصادی‌(تحریمهای اقتصادی،تعرفه،لیست سیاه...)و...تهدید شود.امروزه به دلیل ارتباطات‌ گسترده و نزدیکی ملتها به یکدیگر امنیت ملی در بعد خارج و داخل کاملا با یکدیگر در پیوند است‌ و از یکدیگر تأثیر و تأثر می‌پذیرد.

ویژگیهای امنیت ملی

1-نسبی بودن امنیت:در جهان امروز دستیاری به امنیت مطلق ناممکن است زیرا قدرت‌ که مبنای تحصیل امنیت است متغیّر،متفاوت و نسبی است و به تبع آن امنیت حاصل برای دولتها نیز نسبی می‌گردد.بنابراین با تغییر میزان قدرت و وجود تهدیدات بالقوّه و بالفعل حتی قویترین‌ دولتها هم امنیت مطلق ندارند.
2-ذهنی بودن امنیت:اصولا احساس امنیت‌ یا عدم امنیت یک برداشت و امر ذهنی است که‌ ریشه در معتقدات و باورهای مذهبی،اخلاقی و فرهنگی مردم و رهبران یک کشور دارد.برآیند این باورها و اعتقادات باعث می‌شود یک ملت یا رهبران آن،کشوری را دشمن و کشور دیگری را دوست تلقی نمایند.چون احساس امنیت یا عدم‌ آن یک برداشت ذهنی است حتی با تغییر رهبران‌ سیاسی(احزاب)این مفهوم تغییر می‌یابد.12
3-تجریه ناپذیر بودن امنیت:بدین معنی که‌ امنیت در مقابله کردن با حاکمیت و استقلال یک‌ کشور رابطهء مستقیم دارد.یعنی اگر در شهر یا استانی از یک کشور جنگ داخلی یا ناامنی پدید آید نمی‌تواند ادعا کند که چون در دیگر شهرها امنیت به هم نخورده است دارای امنیت ملی کامل‌ است.13

دوره‌های مختلف نگرش به امنیت ملی

گرچه اگثر این دوره‌ها را به دو قسمت تقسیم‌ کرده‌اند ولی به نظر نگارنده امروز با توجّه به‌ تحوّلات نظم نوین جهانی می‌توان قائل به وجود سه‌ دوره شد که هر دوره دارای خصائص و مشخصات‌ خاص خود می‌باشد.14
1-دورهء اول 1945-1700:این دوره با
طرح دیدگاه ماکیاول آغاز می‌شود و شاید بتوان‌ به آن نام دورهء سنّتی مفهوم امنیت ملی را دارد.ماکیاوال می‌گفت«امنیت ما مساوی با ناامنی‌ دشمن است و بر عکس«یا»برای داشتن صلح‌ باید برای جنگ آماده بود» paix il faut preparer la guerre) (pour avair la ،به عبارت‌ دیگر برای داشتن صلح در داخل مرزهای خود باید در داخل مرزهای دشمن جنگ ایجاد کرد.در این دوره مفهوم صلح و جنگ قابل تفکیک‌اند هر دو از یکدیگر مجزا و جدا می‌شوند.15
در این دوره مفهوم امنیت جنبهء نظامی دارد و توصیهء صاحبنظران این دوره این است که دولتها با داشتن و تهیهء توان و قدرت نظامی برتر،امنیت‌ بیشتری به دست آورند؛یعنی آمادگی نظامی‌ در داخل و خارج کشور هدف آیده‌آل برای‌ امنیت ملی تلقی می‌شود.16بنابراین مفهوم‌ امنیت در این دوره امنیت نظامی سرزمینی است.به عبارت دیگر سرزمین بیشتر،جمعیّت بیشتر، سرباز و ارتش قویتر،و امنیت بیشتر.
2-دورهء دوم 1990-1945:این دوره با رشد اقتصادی،تجارت بین‌المللی،علم، تکنولوژی،ارتباطات و سلاحهای مدرن‌ مشخص می‌شود.شاید بتوان شروع جدّی این‌ دوره را از اواخر قرن 19 و ابتدای قرن 20دانست(گرچه پیش از این زمان هم بعضی از صاحبنظران مثر توسیدید یا توین‌بی به بعد اقتصادی امنیت اشاره داشته‌اند ولی دولتها عملا بیشتر در بعد نظامی امنیت حرکت می‌کردند).در این دوره ابعاد امنیت ملی گسترده‌تر شد و دیگر محدود به مسائل نظامی نماند.معنی‌ قدرت از شکل نظامی آن به اشکال اقتصادی، اجتماعی فرهنگی و ارتباطی نیز تعمیم یافت.دو جنگ جهانی اوّل و دوم در عمل نشان داد که‌ توان صنعیت و منابع اقتصادی یک ملت اساس‌ توانایی آن کشور برای جنگیدن است.بنابراین‌ کارشناسان امنیت ملی بحثهایشان را به صورت‌ فزاینده به سوی ملاحظات و روشهای اقتصادی‌ سوق دادند.17آنها مطرح نمودند،کشوری در صحنهء داخلی و خارجی دارای امنیت است که‌ در ابعاد مختلف اقتصادی،سیاسی،اجتماعی و نظامی برتری داشته باشد.تمرکز نظریات افرادی مانند بارنت،هانتینگتون،راپوپورت، آلموند ولاسول بر امنیت ملی از این زاویه‌ است.18در این دوره با نگرش تجزیه‌ای به امنیت‌ ملی نگاه می‌شود یعنی برتری در ابعاد نظامی، اقتصادی و سیاسی امنتی یک طرف را قویتر و طرف مقابل را ضعیف‌تر می‌کند.19مفهوم امنیت‌ ملی در این دوره از بعد نظامی درگذشت و عملا روی ابعاد اقتصادی تجاری متمرکز شد.یعنی‌ داشتن تکنیک و منابع اولیه بیشتر،تولید و تجارت‌ بیشتر،قدرت و امنیت ملی بیشتر.البته در این‌ دوره هنوز ریشهء فکری ماکیاولی در مورد امنیت‌ حاکم بود و این نگرش در صحنهء عمل میان دولتها تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق دوام‌ آورد.حتی خیلی از صاحبنظران یکی از علل‌ عمدهء فروپاشی شوروی سابق را توجّه محض‌ مقامات این کشور به بعد نظامی مفهوم امنیت ملی‌ دانسته‌اند.به عبارت دیگر تمام تلاش و سرمایه‌گذاری این کشور برای برقراری امنیت‌ ملی در بعد نظامی خلاصه می‌شد و در این زمینه‌ شوروی پیشرفت غیر قابل انکاری نموده بود در حالی که در ابعاد اقتصادی،اجتماعی،علمی و ارتباطی عقب مانده که نتیجهء آن عدم تعادل و ثبات‌ اقتصادی اجتماعی بود.مکاتب معروف روابط بین‌الملل مانند ایده‌آلیسم،رئالیسم و انترناسیونالیسم که از امنیت ملی تعاریفی ارائه‌ داده‌اند همگی مربوط به این دو دوره هستند.
الف-ایده‌آلیسم(طرفداری از حکومت‌ جهانی):این مکتب با نگرش کانتی به انسان،او را ذاتا خیر خواه و نوعدوست می‌داند و معتقد است اساس حرکت او در صحنهء بین‌الملل بر مبنای حقوق و اخلاق است.ایده‌آلیستها معتقدند تا زمانی که جامعهء جهانی مدنی متحقق نشود امنیت واقعی حاصل نیم‌گردد بنابراین تا دولت‌ و مرز هست جنگ و ناامنی خواهد بود.این‌ حالت رقابت و ستیز بین‌المللی باید تبدیل به‌ همکاری شود تا صلح و امنیت به معنی واقعی‌ تحقق یابد.افرادی مانند شلینگ،روز کرانس‌ وهاس با این دید امنیت ملی را تعریف کرده‌اند.البته این نگرش به امنیت ملی گرچه کلّی است‌ ولی چون با واقعیات این دو دوره منطبق نبود، عملی نبود.

ب-رئالیسم(طرفداری از ملت-کشور):این مکتب نیز با نگرش هابزی با بشر،ریشهء جنگ و نزاع را از درون بشر می‌دانت و جنگ را زادهء منفعت طلبی،زیاده‌طلبی نهایتا قدرت طلبی‌ قلمداد می‌کند.رئالیستها جامعهء جهانی را در حالت هرج و مرج غیر قابل تغییر می‌دانند و بر این‌ اساس کسب قدرت بیشتر برای تضمین امنیت‌ ملی را انگیزهء اصلی عملکرد همه دولتها معرفی‌ می‌نمایند.به عبارت دیگر،مبنای نگرش آنها به‌ امنیت بر اساس زور و قدرت(بعد نظامی یا با کلیّتی اقتصادی)است.افرادی مانند مورگنتا، کاپلان،کسنیجر و هانتینگتون با چنین نگرشی‌ امنیت ملی را تعریف می‌کنند.
ج-انترناسیونالیسم(طرفداری از سازمانهای بین‌المللی):این مکتب تلاش نموده‌ تا پلی بین دو اندیشهء قبلی بزند.گرچه‌ انترناسیونالیستها نیز بازیگران اصلی صحنهء بین‌الملل را دولتها می‌دانند ولی رابطهء آنها را بر اساس رقابت محض نمی‌دانند تا در نتیجه‌ امنیت را قدرت غلبه بر دیگران تعریف کنند.آنها معتقدند امنیت و منافع ملی ایجاب می‌کند که‌ همکاری وسیعتر به جای رقابت ستیزه جویانه و استفاده از راه‌حل مسالمت آمیز و مذاکره به جای‌ منازعه و استفاده از قوهء قهریه به کار گرفته شود که‌ این خود در قالب نهادهای بین‌المللی عملی‌ است؛نهادهایی متکی به تعهدات بین‌المللی‌ ضمانت داری که در صورت تخلّف اعضا علیه آنها اعمال مجازات شود.البته نگر این مکتب به‌ امنیت ملی تا حدودی بر پایهء امنیت متقابل استوار بود.یعنی افزایش امنیت یکی برابر با افزایش‌ امنیت دیگری‌ان و بالعکس کاهش امنیت یکی‌ مساوی کاهش امنیت دیگران تلقی می‌شد.انترناسیونالیستها افرادی مانند گروسیوس،کلود، کلارک،سون،هنگین،فونکسیونالیستها، نئوفونکسیونالیستها و طرفداران تئوری وابستگی‌ متقابل را شامی می‌شوند.این دیدگاه گرچه‌ همزمان و شاید قبل از دو دیدگاه اول و دوم مطرح‌ گردید ولی تا پیش از اتمام جنگ سرد عملا با شرایط موجود قابل انطباق کامل نبود.
3-دورهء سوم از 1990 به بعد:این دوره با رشد سریع ارتباطات و اطلاعات و نزدیک شدن هر چه بیشتر ملتها با یکدیگر آغاز می‌گردد؛ عصری که آن را انقلاب اطلاعات و ارتباطات‌ می‌توان نامید(یعنی دورهء نظم پس از جنگ سرد و ورود به قرن 20 میلادی).جهان به یک دهکده‌ تبدیل می‌گردد و در این جهان مفهوم امنیت ملی نه‌ مانند دورّ اول بعد نظامی-سرزمینی یک جانبه دارد و نه مثل دورهء دوم ابعاد مختلف نظامی،اقتصادی، سیاسی و اجتماعی یک جانبه.بلکه به دلیل یک‌ دست شدن جامعهء جهانی همهء مسائل مانند جامعهء سیاسی داخلی به یکدیگر مرتبط و نزدیک می‌شود کهیکی از این مسائل امنیت است.به عبارت دیگر، در چنین جهانی امنیت یک کشور مساوی با امنیت‌ همه است و برعکس.یعنی مفهوم امنیت یک مفهوم‌ متقابل،مساوی و یکسان برای همهء دولتهاست.به‌ عبارت دیگر همان دیدگاهی که انترناسیونالیستها طرّاح آن بوده‌اند،عملا در حال شکل‌گیری است.در همین زمینه رابرت ماندل معتقد است که گرچه‌ شباتهایی دارد ولی از چهار نظر متفاوت گردیده‌ است:
1-اهمیت زیاد بازیگران سیاسی فراملی و فروملی،2-گسترش شبکهء پیچیدهء وابستگی‌ متقابل اقتصادی همراه با گونه‌ای ستایش جهانی‌ نسبت به اصول سرمایه‌داری و دموکراسی،3-افزایش فشارها بر محیط طبیعی و منابع‌ کشورهای فقیر و غنی،4-انتشار تکنولوژی‌ پیشرفتهء نظامی(شامل تکنولوژی سلاحهای اتمی)بین کشورها20.از جمله حوادث و وقایع جدیدی‌ که عملا مؤیّد تحقّق مفهوم جدید امنیت ملی در این‌ دوره است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

-خطرات زیست محیطی:

پارگی لایهء اوزون و اثر گلخانه‌ای که یکی از مهمترین نگرانیهای دولتها در عصر جدید به شمار می‌رود تهدیدی است که سلامتی بشر را در تمام‌ کرهء زمین به صورت یکسان و گسترده به خطر می‌اندازد.این مسئله با نگرش غلب در دو دورهء قبل قابل درک نیست.تحصیل امنیت در این مورد برای تمام ملتها به صورت یکسان و برابر مطرح‌ است.21نتیجهء این مسئله پامدهای گرم شدن کرهء زمین،از بین رفتن جنگلها،بارش بارانهای اسیدی، ضایعات سمی،آلودگیهای هوا،دریا و خاک خواهد
بود.اجلاس کرهء زمین در سال 221992با همّت‌ سازمان ملل متحد در شهر ریودوژانیروی برزیل با شرکت 178 کشور مؤیّد این مسئله بود.این‌ اجلاس هشدار داد که محیط زیست یک سیاست‌ کلان و همسنگ با اقتصاد بین‌المللی و امنیت ملی‌ است.این اجلاس کمک کرد تا عملا کانون‌ توجّهات از امنیت یک جانبه به سوی امنیت‌ چندجانبه تغییر جهت دهد به این معنی که روشن‌ شد اقدامات یک جانبه و ناهماهنگ از سوی‌ کشورها نسبتا بی‌فایده است و هر کشوری برای‌ حفاظت از محیط زیست خود نیاز به همکاری‌ دیگران دارد.

-مواد مخدّر:

قاچاق مواد مخدّر و خطرات آن دیگر متوجه‌ یک ملت و یک منطقه نیست.شبکه‌های گستردهء حمل و نقل مخفی و آشکار چنین موادی می‌تواند به‌ همهء ملتها و کل بشریت لطمه وارد کند.23امروزه‌ توزیع مواد مخدّر و مصرف آن گستره‌ای جهانی‌ دارد زیرا تولید و توزیع آن در شبکه‌های جهانی‌ صورت می‌گیرد.بر همین اساس،شبکه‌های‌ منظّم،وسیع و مخفی پدید آمده است که سازمانهای‌ بزرگ حمل و نقل جهانی،شرکتهای دارویی و شیمیایی،بادهای تبهکار بین‌المللی و محلی،و حتی دولتمردان و مقامات برخی کشورها در آن‌ فعّالیت دارند.بنابراین برخورد با این مسئله ناامن‌ کننده نیاز به بسیج و حرکتی دارد و تک‌تک‌ دولتها نمی‌توانند بطور جدّی با آن برخورد نمایند.24

-مسئلهء تروریسم فردی،گروهی و دولتی:

این مسئله نیز از مسائلی است که رشد و گسترش آن امنیت همهء ملتها را تهدید و مهار آن‌ امنیت همگی را تضمین می‌کند.به دلیل‌ حساسیت میئله،نهادی به نام سازمان بین‌المللی‌ پلیس جنایی‌25شکل گرفته است.سازمان انترپل‌ (Interpol) در شصت و هفتمین اجلاس مجمع‌ عمومی خود در قاهره(آبان 1377)در بیانیهء ضد تروریسم خود ضمن ابراز نگرانی از افزایش‌ فعّالیتهای تروریستی و محکومیت این گونه اعمال، بر تقویت همکاریهای پلیسی و قضایی برای رفع‌ مشکلاتی که مانع استرداد تروریستهای پناهنده‌ می‌شود تأکید کرد.همچنین از کشورهای عضو خواست اجازه ندهند خاک کشورشان به وسیلهء گروههای تروریتس بر ضد صلح و امنیت دیگر کشورها مورد استفاده قرار گیرد.26

-بحث تغذیه و بهداشت سالم و مطلوب:

نبود بهداشت و تغذیهء نامطلوب و نتایج منفی آن‌ امروزه دیگر حدود به مرزهای ملی یا یک منطقهء خاص نمی‌شود.آثار منفی این معضل در یک‌ کشور از مرزهای آن خواهد گذشت و دیگر ملتها و در نهایت امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی را تهدید خواهد کرد.27نمونهء این مسئله بیماری ایدز است‌ که امروزه تهدید ویروس آن متوجه تمام ملتهاست و مبارزه و مهار آن حرکتی جهانی را می‌طلبد.

-انفجار جمعیّت و عدم کنترل آن:

آثار منفی و خطرات ناشی از انفجار جمعیّت‌ دیگر محدود به جهان سوم نیست.تسهیلات رو به‌ گسترش حمل و نقل امروز مهاجرتهای آشکار و مخفی را به دنبال داشته است به طوری که جمعیّت‌ مازاد جهان سوم به جهان اول و دوم سرازیر می‌شود و آثار ناامن کنندهء(اقتصادی)و بی‌ثبات کنندهء(سیاسی-اجتماعی‌و...)آن به دیگر ملتها منتقل‌ می‌شود.28از همین رو کنترل جمعیّت و برنامه‌های آن همکاری شمال و جنوب را ایجاب‌ می‌کند.

توسعه یافتگی و عدم توسعه:

گرچه امروز مسئلهء توصعه در ظاهر شمال و جنوب را از یکدیگر جدا کرده است ولی از دیدگاه‌ امنیت این مقوله و عوارض مثبت و منفی آن صرفا دامن یک نیمکره را نمی‌گیرد،زیرا معضل عدم‌ توسعهء جنوب به تدریج آثار کم و بیش غیر قابل‌ کنترل خود را به شمال منتقل خواهد کرد و زمینهء ناامنی آن را فراهم خواهد ساخت.29مشکلاتی‌ چون منازعات بین‌المللی،فقر جهان سوم،خطرات‌ زیست محیطی،افزایش جمعیّت از جمله مسائل‌ تویعه نیافتگی جنوب می‌باشد.امروزه مشکل‌ تایلند خاص این کشور نیست مشکل ژاپن، اندونزی و کره هم هست.مشکل افغانستان مشکل‌ ایران،پاکستان،هند و جمهوریهای شمال نیز هست.امروزه بیش از هر زمان دیگر سرنوشت‌ انسان و ملتهای با یکدیگر پیوند خورده است.از همین رو رفع این مشکلات بر دیگر حوزه‌های‌ جغرافیا هم تأثیر مثبت دارد.امروزه دیگر
کشورهای غنی و پیشرفته نمی‌توانند از آثار منفی‌ فقری که گریبانگیر جهان سوم(جنوب)است بر کنار بمانند،همانطور که مشکل بالکان(کوزوو)گریبانگر کل اروپا و جهان است.30
-مسئلهء ماهواره‌ها،اینترنت و تهاجم‌ فرهنگی:امروزه بسیاری از دولتها از لطمه خوردن‌ ارزشهای فرهنگی-اجتماعی خود احساس خطر و ناامنی می‌نمایند.گرچه این احساس خطر و نگرانی بیشتر از سوی دول جنوب به دلیل فقدان‌ توان تکنولوژی ارتباطی اطلاعاتی مطرح می‌گردد ولی میان دول شمال(اروپا و آمریکا-ژاپن و چین و آمریکا...)هم کم و بیش چنین احساسی(جنگ‌ فرهنگی)حاکم است.بنابراین چنین مسئله‌ای‌ امنیت ملی را از زاویه کلی‌تر و گسترده‌تر از گذشته‌ مورد توجه قرار می‌دهد.
-بحث نفت و انرژی(گاز-اتم...):تهدید جریان انتقال نفت و کاهش یا افزایش قیمت آن‌ امنیت اقتصادی اکثر کشورها(صادر کننده و وارد کننده)را متأثر می‌سازد.به تبع آن اقتصاد و تجارت بین‌الملل دچار رکود،تورّم یا رونق‌ می‌گردد.گواه این امر تحریم نفتی اعراب علیه‌ اسرائیل 1973(شوک نفتی اول)،دو جنگ خلیج‌ فارس(شوک نفتی دوم 1979 و شوک نفتی سوم‌8-1997)است.تصمیم در این زمینه نیاز به‌ همکاری،همفکری و همیاری بین‌المللی دارد.
نمونه‌های فوق عملا لزوم اتخاذ دیدگاه دورهء سوم در قبال مفهوم امنیت بین‌المللی را نشان‌ می‌دهد.با این حال هنوز در این مورد بین تمام‌ صاحبنظران علوم سیاسی و روابط بین‌الملل‌ اتفاق نظری وجود ندارد.اگر بخواهیم دیدگاههای‌ موجود را تقسیم‌بندی نماییم می‌توان به سه گروه‌ اشاره کرد:
1-گروهی بر این اعتقادند که مفهوم دورهء سوم‌ امنیت اجرا خواهد شد زیرا با توجه به نزدیکی ملل‌ به یکدیگر و تحقق دهکدهء جهانی دیگر مفهوم‌ امنیت ملی تجزیه‌پذیر نیست و همه را یکسان تحت‌ پوشش قرار می‌دهد.به عبارت دیگر،وابستگی و همکاری در زمینهء امنیت اختیاری نیست،بلکه بر تمام دولتها(شمال و جنوب)تحمیل می‌گردد.
2-گروه دوم با دیدگاه گروه اول مخالند.آنها استدلال می‌کنند که چون هنوز فاصلهء توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی بین این دو جهان‌(شمال و جنوب)وجود دارد مفهوم دورهء سوم‌ امنیت صرفا مربوط به دول شمال است و دول‌ جنوب در مرحلهء اول مفهوم امنیت ملی یا حداکثر در مرحلهء دوم آن به سر می‌برند.اینان‌ آزمایشهای هسته‌ای هند و پاکستان در دههء بعد از جنگ سرد را که نشانگر نگاه سنّتی به امنیت از بعد نظامی است یا خریدهای کلان نظامی دول‌ خلیج فارس پس از جنگ دوم خلیج فارس را مؤید نگرش خود می‌دانند.
3-گروه سوم بر این اعتقادند که مفهوم دورهء سوم برای تمام دولتها یکسان و تقسیم‌ناپذیر است،یعنی امنیت یا برای همه وجود دارد یا هیچکس،با این تفاوت که کشورهای‌ توسعه یافته(شمال)به درخواست کشورهای‌ توسعیه نیافته(جنوب)که خواهان حاکمیت بر منابع طبیعی خویش،بهبود شرایط مبادله،بالا بردن قدرت خرید و دریافت تکنولوژی پیشرفته‌ هستند،پاسخ مساعد نمی‌دهند.با این حال، جهان فعلی وقتی به امنیت و ثبات جهانی می‌رسد که چنین مشکلات تهدیدآمیزی بر طرف شود و زمینهء استقرار یک نظام امنیت دستجمعی و یک‌ نظام عادلانهء اقتصادی جهانی پدید آید.

نتیجه گیری

در مقام جمع‌بندی می‌توان گفت که در دنیای‌ بعد از جنگ سرد،مفهوم جدیدی از امنیت‌ متولد شده است،که با مفهوم امنیت در دوره‌های‌ قبل تفاوتهای اساسی دارد؛بدین معنی که امنیت‌ چندجانبه،تجزیه‌ناپذیر و یکسان در حال‌ شکل‌گیری است.به عبارت دیگر،امنیت یکی‌ مساوی با امنیت دیگری شده است.در تحصیل‌ این امنیت مجموعه‌ای از افراد،گروهها و سازمانیها فراملی و فروملی و دولتها نقش ایفا می‌نمایند.با تأکید بر این نکته که ابعاد نظامی-سرزمینی،اقتصادی-تجاری امنیت همچنان‌ معتبر است ولی در دهه‌های آینده بعد ارتباطی-فرهنگی امنیت نقش بیشتری در برقراری‌ امنیت ملی و در نهایت امنیت بین‌المللی ایفا
خواهد کرد.دورهء جدید پس از جنگ سرد،هم‌ از لحاظ نظری و هم از لحاظ عملی زمینهء تحقق‌ امنیت دستجمعی،تجزیه‌ناپذیر و چندجانبه را هموار کرده است.

منابع و مآخذ

(1).رابرت ماندل،چهرهء متغیّر امنیت ملی، ترجمهء پژوهشکده مطالعات راهبردی،تهران،1377، ص 43.
(2) 1985,pp.20-30. national Relation.,Harvester Wheatsheaf, the national Security Problem in Inter-.Barry Buzan,People,States and Fear:
(3).ماندل،پیشین،ص 49.
(4).«مفهوم امنیت ملی»ترجمه از cyclopedia of Social Science International En- روزنامه‌ همشهری،9/2/1372.
(5).حاکم قاسمی‌"،برداشتهای متفاوت از امنیت ملی‌"، فصلنامهء سیاسیت دفاعی،سال اول،شماره دوم،بهار1372،صص 55-54.
(6).علی آقا بخش،علوم سیاسی،تهران،نشر تقریر،1363ص 173.
(7) 1988,p.40. lations Dictionary,California,Longman, .Jack Plano,(ed.)The International Re-
(8)جلیل روشندل،امنیت ملی و نظام بین‌الملل، تهران،سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی‌ دانشگاهها،1374،ص 11.
(9).حمید بهزادی،اصول روابط بین‌الملل و سیاست‌ خارجی،تهران دهخدا،1368،صص 104-103.
(10).زبیگنیو برژینسکی،در جستجوی امنیت ملی، ترجمهء ابراهیم خلیلی،تهران،سفیر،1368،صص‌4-3.
(11).ماندل،پیشین،صص 52-51.
(12).هوشنگ عامری،اصول روابط بین‌الملل،تهران، مؤسسهء انتشارات آگاه،1370،ص 179.
(13).علی اصغر کاظمی،زنجیرهء تنازعی در سیاست و روابط بین‌الملل،تهران،نشر قومس،1370، صص 116-115.
(14)برای مطالعه بیشتر ر.ک.به:
tional Security:A Conceptual Analysis, Robert Mandel,The Changing Face of Na-
ق Greenwood Press,1994,esp.pp.2-35.
(15)علی باقری،کلیات و مبانی جنگ و استراتژی، تهران،مرکز نشر بین‌الملل،1370،صص 250-220.
(16).ر.ک.گاستن بوتول،تتبعی در ستیزه شناسی، ترجمه حسن پویان،تهران،چاپخش،1364، صص 82-75.
(17).ر.ک.به:
Press,1991. National Security,USA,Duke University Draufurd D.Goodwin(ed.),Economics and
(18).ماندل،پیشین،صص 15-10.
(19) ain,Cambridge University Press,1993,p.10. Security:A System Approach,Great Brit-.Dietrich Fisher,Non Military Aspects of
(20).ماندل،پیشین،ص 17.
(21).برای مطالعه بیشتر ر.ک به:
1989. Ecology,3th ed.,London,Bellow Books, Narindar,Singh Economics The Crisis of
(22) velopment(UNCED). .UN Conference on Environment and De-
(23) Policy,Spring 1993,p.73. .ááThe Drug in the East Europr'''',Foreign
(24).تشکیل کمیته‌های مبارزه با مواد مخدر جامعهء ملل-سازمان ملل متحد و اخیرا سازمانهای منطقه‌ای مانند
سازمان اکو در سال 1992 دلیل این مدّعاست.
(25).سازمان بین‌المللی پلیس جنایی Criminal Police Organization) (International بزرگترین سازمان‌ بین‌المللی پلیس جهان است که با هدف همکاری متقابل‌ پلیس کشورهای عضو،برای مبارزه با جرایم و مجرمان‌ بین‌المللی تشکیل شده است.دبیرخانه این سازمان در شهر لیون فرانسه قرار دارد و در حال حاضر 178 کشور عضو این‌ سازمان هستند.
(26).نشریهء امنیت،سال دوم،شماره پنجم و ششم،آبان و دی 1377،ص 20.
(27) thuen,1987,pp.20-30. The Global Food System,New York,Me-.John Warnok,The Politics of Hunger:
(28).ر.ک.به:
versity Press,1991. Manage Earth,Cambridge,Cambrige Uni-E.G.Nisbet,Leaving Eden:to Protect and
(29) p.320 Security in Arab World,Macmillan,1993, nen(editors),The Many Faces of National .Bahgat Korany,Paul Noble and Rex Bry-
(30).نشریهء خبرنامه،دفتر همکاریهای علمی و بین‌المللی‌ وزارت آموزش و پرورش،فروردین و اردیبهشت 1378، سال دوم،شماره اول،ص 6.4


http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/5261/166/text

[senaps 12,003]

امروز امنیت ملی ما در خطره؟

[worior 25,987]

امروز امنیت ملی ما در خطره؟

تمامی سیستم ها از بدو ایجاد در حال نابودی هستند ، تلاش هایی که یک سیستم انجام میده ، عمدتا در راستای حفظ موجودیت و بقای خودش هست ، حالا تفاوتی نداره ، این سیستم یک نظام سیاسی باشه ، بنگاه اقتصادی باشه ، ارتش باشه و یا هر چیز دیگری ، امنیت چیزیه که پیوسته در خطر هست ، اونقدر که دلیل برای نبود امنیت هست برای بودنش نیست ، امنیت ملی به اشکال مختلف تهدید میشه که مقداریش توی متن هست ، امروز که نه در تمام طول تاریخ امنیت ملی ما در خطر خواهد بود و این از بدیهیات سیستم های اجتماعی بشری هست ، حالا تفسیر های متفاوتی از این امنیت وجود داره و ابعاد مختلفی هم داره که هر یک میتونه به خطر بیفته و اثرش در جاهای دیگر نمود پیدا کنه ، مثلا ترکیدن جمعیت خطر هست ، بیکاری شدید خطر هست و میتونه به سقوط جامعه منتهی بشه ، البته جنگ و نبرد سیاسی هم خطرات خودش رو ایجاد میکنه و ..

[senaps 12,003]

تمامی سیستم ها از بدو ایجاد در حال نابودی هستند ، تلاش هایی که یک سیستم انجام میده ، عمدتا در راستای حفظ موجودیت و بقای خودش هست

واو.... این جمله برای شخص خاصیه یا خودتون گفتین؟
البته ربط چندانی به موضوع نداره، ولی به عنوان یه برنامه نویس کلا یه هدف برام تعیین شد!
ببخشید که بازم اسپم دادم!

[worior 25,987]

واو.... این جمله برای شخص خاصیه یا خودتون گفتین؟

این جمله که از بدو تولد در حال نابودی هست رو عینا جایی نشنیدم ، اما مقوله بقای سیستم و نظریه نظامها مفاهیمی معروف و شناخته شدهه هستند و اگر کاملترین رو میخواهید بدونین رجوع کنین به این لینک ، که تعریف نظری رایج در امریکا نسبت به سطوح مختلف سیستمی در نظامهای انسانی هست ، برای بقاپذیری الگویی به نام AGIL بطور عام تعریف شده ، البته تعریف های جدیدتری هم هست ولی خیلی پیچیده میشن ... ؛

1) انطباق­پذیری (Adaptation)؛ هر نظامی باید با محیط خود انطباق پیدا کند.
2) دست­یابی به هدف (Goal Attainment)؛ هر نظامی باید وسایلی برای بسیج منابع خود داشته باشد تا بتواند به هدف­های خود دست یابد و رضایت حاصل کند.
3) یکپارچگی (Integration)؛ هر نظامی باید هماهنگی درونی اجزای خود را حفظ کند و شیوه­های برخورد با انحراف را به‌وجود آورد؛ به‌عبارت دیگر باید خود را منسجم نگه دارد.
4) حفظ انگاره (Latent Pattern Maintenance)؛ هر نظامی باید تا حد ممکن خود را در حالت تعادل نگه دارد.[


http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=38355


..

[Lord-Soldier 2,200]

واو.... این جمله برای شخص خاصیه یا خودتون گفتین؟
البته ربط چندانی به موضوع نداره، ولی به عنوان یه برنامه نویس کلا یه هدف برام تعیین شد!
ببخشید که بازم اسپم دادم!

تمامی سیستم ها از بدو ایجاد در حال نابودی هستند ، تلاش هایی که یک سیستم انجام میده ، عمدتا در راستای حفظ موجودیت و بقای خودش هست

البته قانون دوم ترمودینامیک هم به نحو دیگه ای همین امر رو بیان میکنه