شاه تهماسب صفوی " بخش دوم و پایانی "

[Che 2,529]

[center][img]http://gallery.military.ir/albums/userpics/10270/004.jpg[/img][/center]



[size=5]سپاه ایران در عصر شاه تهماسب[/size]


صاحب منصبان نظامی در طول حکومت 54 ساله ی تهماسب نفوذ و اعتبار زیادی به دست آورده و در معادلات سیاسی وزنه ی قدرتمندی به حساب می امدند. این افراد که همان امرای قزلباش بودند ، علاوه بر نفوذ نظامی و سیاسی ، از نظر تمکن مالی و بنیه ی اقتصادی وضع مطلوبی داشتند. آنها با درآمد های حاصله از املاک تحت تملک ، در مناطق تحت سیطره ی خود نیرو های محلی را تجهیز نموده و سازمان میدادند. مجموعه ی این امتیازات در عرصه ی اجتماع ، به آنها قدرت مانور سیاسی نیز داده بود. به نوشته اسکندر بیک ترکمان (( اربابان مناصب و ملازمان درجه اول سلطان 6000 نفرند که 4500 نفر از آنها قورچیان باشند )) همین تعداد کثیر اربابان مناصب بودند که بلافاصله پس از مرگ تهماسب ، به رهبری ولی بیک افشار یوزباشی فرمانده ی نگهبانان مسلح قصر شاهی ، نیمه شب تمام دروازه های آن را بستند و محوطه ی آن را اشغال نمودند.آنان بدین وسیله با بهره گیری از نفوذ نظامی-سیاسی خود نقش عمده ای در تعیین جانشین ایفا نمودند.
جنگ های مداوم ازبکان و سپس عثمانی ها ، سرکوب پی در پی شورشیان داخلی و مدعیان قدرت از عوامل مهم دیگر در قدرت یابی نظامیان و امرای ایلات بزرگ ( هفت طایفه ی قزلباش ) در اوایل حکومت صفوی بود. احساس ناامنی در مقابل دشمنان خارجی و داخلی ، آرام آرام افکار عمومی داخل را برای نقش برتر نظامیان در عرصه سیاست مهیا نمود و آنها را به عنوان حافظ امنیت و اقتدار ملی نمایاند. وینچنتو دالساندری ونیزی که در زمان تهماسب ( 1571م - 978هـ ) به ایران آمده بود، توضیحات زیبا و مفصلی درباره ی این امرا و و ضع ارتش از خود به یادگار گذاشته است. وی می نویسد: (( مملکت ایران به 5 قسمت تقسیم شده و 50 سلطان دارد. آنها امیرانی هستند که اداره ی ممالک دست آنهاست و فرماندهان سپاه نیز میباشند و هرکدام سرکردگی 5000 الی 3000 سوار را بر عهده دارند و از تیولهایی که بدیشان داده شده درآمد کافی به دست می آورند طوریکه ملازمان و سوارانشان را کفایت میکند و می توانند مرتب سپاهیان را جمع کنند.شاه به همین دلیل کاری ندارد جز اینکه یکی دو ماه قبل از جنگ قاصدانی نزد این امیران بفرستد.آنها چون همیشه در کارزار هستند بلافاصله در میعادگاه( لشگرگاه و اردوگاه بزرگ ) حاضر میشوند...سواران ایران 60.000 نفرند که البته بر روی کاغذ بیشتر از اینها هستند. سواره ی ایرانی نیکو منظر ، تندرست ، نیرومند ، خوش اندام ، دلیر و جنگاورند.اسلحه آنها شمشیر،نیزه ، سه پر و تفنگ است...اسلحه ی آنها نسبت به اسلحه های سایر کشور ها بسی آبدیده و بهتر است....لوله ی تفنگها عموما به طول شش وجب و وزن گلوله هایشان کمتر از 3 آونس است. سپاهیان ایران این سلاح را با چنان سهولتی به کار می برند که مانع کمان کشیدن و شمشیر زدن آنها نمیشود.شمشیر را از تاج زین می آویزند و هنگام ضرورت آن را به کار می برند. یعنی تفنگ را در پست می گذارند تا مانع به کار بردن دیگر سلاح ها نشود. آنها اسب ها را ( برای سواره نظام ) خوب تربیت کرده اند و نیازی به وارد کردنشان از دیگر کشور ها ندارند. این کار زمانی آغاز شد که سلطان بایزید گریخت و به ایران آمد و تعدادی اسب های نژاد تازی و قرامانی به همراه آورد...این اسب ها را در سراسر کشور پراکندند و بعدها که بایزید کشته شد،1000 راس اسب و مادیان از نسل آنچه که او آورده بود در ایران باقی ماندند.بایزید 3 عراده توپ نیز با خود آورده بود که آنها را به سن مارکو در حوالی دریای کاسپین فرستاد)).
تهماسب به تقلید از پدرش با انتخاب زبده ترین جوانان کشور هنگ پاسداران دائمی شاهی را که مرکب از 5000 تن بودند و دسته قورچیان نامیده میشدند ، تشکیل داد که هسته ی اصلی ارتش نیز محسوب میشد. این شالده بعدها اساس سازمان ارتشی شد که شاه عباس آنرا تکمیل نمود.
پس از آنکه اوزن حسن ارتباط سیاسی- نظامی با ونیزی ها برقرار نمود و آنها مقداری سلاح از جمله توپ و تفنگ به تبریز فرستادند ، اینک در عصر شاه تهماسب پرتغالی ها چنین امری را به عهده گرفتند. انها که در میان انبوهی از مشکلات سیاسی و نظامی صفویان در مقابل دشمان خارجی به دنبال فرصت مطلوبی بودند ، ناگهان دربار ایران را مورد توجه خویش یافتند.پرتغالی ها از زمان شاه اسماعیل به دنبال منابع تجاری و راه نفوذ به ایران ، به تکاپو افتاده و از نداشتن نیرو دریایی ایران بهره ها بردند.و توانستند قدرتی نیز در خلیج فارس به دست آورند. حال با تقاضای ایران جهت آموزش نخستین تفنگداران منظم ارتش ، به آرزوی خود رسیده بودند. به علاوه پاپ و سلاطین اروپا نیز این نفوذ را به فال نیک گرفته و از آن حماین می کردند.زیرا در این زمان آنها هم به دنبال تقویت ارتش ایران علیه عثمانی ها برآمده بودند تا بدین وسیله نگاه عثمانی را از غرب ( اروپا ) به سوی شرق (ایران) متوجه نمایند. کروسینسکی در خاطرات خود در این باره چنین می نویسد: (( .... سلطان سلیم با قشون عثمانی که مرکب از 200.000 نفر بود به جنگ با ایرانی ها آمد . از سپاه 100.000 نفره تهماسب 10.000 نفر توسط پرتغالی ها تامین گردیده بود و 200 عراده توپ نیز در اختیار ایرانی ها نهاده بودند...در این جنگ ترکان شکست خوردند و سلیمان خود نیز زخمی گردید و 130.000 سرباز عثمانی کشته شدند)).
متاسفانه با توجه به عنایت زیادی که تهماسب تا اواسط حکومت خود به ارتش ایران نمود ، در سالهای آخر از این امر کمی غافل ماند. مخصوصا در امر تجهیز نیرو های مسلح و پرداخت مواجب نظامیان خست زیادی به خرج داد و فقط به انباشتن خزائن شاهی پرداخت. به همین علت 15.000نظامی، ایران را ترک گفته و به خدمت تاتار ها یا هندی ها در امدند.پس از مرگ وی فقط از خزائن سلطنتی در دژ قهقهه380.000 تومان سکه طلا و نقره و 600 شمش طلا و نقره که هر یک 3000 مثقال وزن داشتند ، 200 خروار ابریشم و 30.000 دست لباس گرانبها و اسلحه ی کامل30.000 سواره نظامی بدست آوردند.میر خواند در این باب چنین نگاشته است: (( در زمان مرگ تهماسب با آنکه 114.000 سپاه علوفه خوار در ایران بودند ، در جباخانه ی شاهی بقدری اسلحه جمع شده بود که قدرت محاسبه ی آن نبود.زیر قریب به 200 سال هر ساله اکثر شهر های ایران اسلحه ی آماده کرده و تحویل جباخانه می دادند....همچنین 12.000 اسب و 12.000 استر در زمان مرگ او در سر کار پادشاهی وجود داشت )).
[center]
[img]http://gallery.military.ir/albums/userpics/10270/450px-Safavid-guns.jpg[/img][/center]
[center][size=3][color=#ff0000]نمونه ای از تفنگ فیتیله ای عهد صفوی[/color][/size][/center]

[size=5]سان و رژه سپاه[/size]


در عصر حکومت تهماسب شرق و شمال شرقی ایران یکی از مراکز پر اغتشاش و دائما در معرض هجوم مداوم ازبکان بود. بدین جهت از نقاط حساس نظامی محسوب میشد و هر از چندگاهی در آنجا به مانور و سان می پرداختند. سان و رژه در ارتش به طور کلی به چند علت انجام می گرفت، الف : به خاطر حفظ روحیه ی انضباط، سلحشوری و آمادگی دائم نظامیان.انضباط نظامیان را باید مجموعه ضوابط و نظامات ویژه ای دانست که مساعی افراد ارتش را متمرکز ساخته و آن را به طرف یم مقصد و هدف معین سوق میدهد. به تعبیر دیگر انضباط مجموعه عوامل روحی است که سرباز را وادار میکند تا از روی صمیمیت و با تمام نیروی بدنی ، فکری و روحی خود را در راه اجرای فرمان ، تلاش و فداکاری کند.این کیفیات بر یک رشته احساسات ، یک سلسله عقاید ، مشتی سنن ، عادات و مقداری هم آموزش و تربیت بدنی متکی است.کلا انضباط برای یک توده ی سنگین و پرحجمی همچون ارتش ماندد نیروی محرکه محسوب میشود.ب : عرض اندام هیئت حاکمه در مقابل دشمنان داخلی مخصوصا در مناطقی که بستر مناسبی برای شورش وجود دارد پ : قدرتنمایی و به رخ کشیدن توانمندی نظامی سلطان و افسران عالی رتبه ی وی در برابر دشمنان خارجی به عنوان یک (( عمل بازدارنده )) در مقابل تحرکات نظامی احتمالی آنان.
اتفاقا هر سه این عوامل در بعضی از این نقاط مثل هرات برای شاه تهماسب و اطرافیانش مهم و مورد نظر بود. به همین دلیل در سال 936هـ در نزدیکی هرات سان بزرگی از شد که گزارش آن را قاضی احمد به عنوان (( کیفیت عرض سپاه شاه تهماسب )) اینگونه تشریح نموده است: ((شاه تهماسب و خاصگان درگاه ، در جایگاه عرض قرار گرفتند و تواچیان آمادگی سپاه را به عرض رساندند.....القاص میرزا برادر سلطان با 4000 سوار از برابر شاه عبور نمود ، برادر دیگر بهرام میرزا نیز با 3000 سوار بیامد، امرای تکلو با 15000 سوار پس از عبور بر میمنه قرار گرفتند ، امرای استاجلو چون عبدالله خان و دیگران با 16000 سوار در میسره بایستادند.....امرای افشار که در راس آنها احمد سلطان بود، با 3000 سوار از برابر شاه گذشتند....سایر طوایف همچون امرای شاملو مجموعا با 9150 سوار ، امرای ذوالقدر با 8000 سوار ، امرای قاجار سوار بسیار ، امرای ترکمان و غیره با 15.000 سوار ، فرقه ی سادات ، نقباء ، علما ، فضلا ، مشایخ ، قضات و خدام 4000 نفر اختصاصا خواجه مظفر با 1000 کماندار گرگانی و مازندرانی، امیر زاده های مازندران با 2000 سوار ، خواجه ترشیزی با 1000 کماندار ، تبرائیان با 400 نفر، وزراء ، مستوفیان ، منشیان ، محاسبان و اهل قلم ، 1700 نفر ، علمه ی بیوتات 3800 نفر ، قورچیان خاصه به رهبری ارواق بیگ با 5000 سوار همگی از برابر شاه بگذشتند)) . این رژه در تمام مدت شب نیز ادامه یافت. پادشاه صبح روز بعد مجددا به میدان سان آمد ، سپس تمام دسته ها در محل مناسب خود به صورت دایره در اطراف شاه مستقر شدند تا وی سوار بر از اسب از برابر آنها بگذرد. در این بین حاضران سه بار فریاد الله الله سر دادند که در مرتبه ی سوم با شلیک هزاران تفنگ، صدها توپ و نواختن طبل ها و نقاره ها همره گردید.
[center]
[color=#00ff00][size=5]"پایان شاه تهماسب صفوی"[/size][/color][/center]


[center][color=#800080][size=5]تمام حقوق این نوشته متعلق به military.ir میباشد کپی از آن تنها با ذکر military.ir و درج لینک صفحه بلا مانع است[/size][/color][/center]
[b]================
سرچشمه : تاریخ چهار هزار ساله ی ارتش ایران
نویسنده : اسدالله معطوفی
================[/b]
لینک های مرتبط از جانب بنده :

http://www.military.ir/forums/topic/26825-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C%D9%87-1148-907-%D9%87%D9%80%D9%82-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%B6%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%86/
http://www.military.ir/forums/topic/26853-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84-%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA/
http://www.military.ir/forums/topic/26870-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84-%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AF%D9%88%D9%85/#entry361065
http://www.military.ir/forums/topic/26938-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84-%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D9%88%D9%85-%D9%88-%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C/
http://www.military.ir/forums/topic/26964-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AA%D9%87%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%A8-%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA/

[death 4,593]

يكم در موورد قزلباش ها توضيح ميدي ؟

[Che 2,529]

[quote name='death' timestamp='1391519855' post='363358']
يكم در موورد قزلباش ها توضيح ميدي ؟
[/quote]

قزلباش به مجموعه ایل های شمال غربی فلات ایران می گفتند که پیرو راه و رسم یا به عبارت دیگر صفوی بودند........البته بعد ها به کل ارتش ایران در زمان صفویه فارغ از نژاد و طایفه و خاندانشان قزلباش میگفتند.... واژه قزلباش یعنی سر سرخ هست که به علت کلاهی بود که قزلباشان بر سر میگذاشتند....این کلاه رو شیخ حیدر برای مریدان خودش طراحی کرده بود.....

[oldmagina 9,239]

قزلباشان یا قزل برک یا سرخ کلاهان، به طوایف مختلف ترک، که با سلطان حیدر، و به ویژه با پسر او شاه اسماعیل اول صفوی، در ترویج مذهب و تشیع و تحصیل سلطنت یارى کردند، گفته مى‏شود. این طوایف ترک، به سبب کلاه سرخ دوازده ترکى که بر سر مى‏گذاشتند به قزلباش "[color=#ff0000]سرخ کلاه[/color] " معروف شدند. کلاه سرخ یا تاج قزلباش را نخست سلطان حیدر براى صوفیان و مریدان خود، که آن زمان طاقیه ترکمانى بر سر مى‏بستند، ترتیب داد. در تاریخ جهان آرا، منسوب به ابوبکر تهرانى آمده است: ".... سلطان حیدر شبى در خواب دید که ....حضرت علی امیرالمومنین صلوات الله علیه، ظاهر گشته فرمود که اى فرزند وقت آن شد که از عقب تو فرزند ما خروج کند و کاف کفر را از روى عالم براندازد. اما مى‏باید که از براى صوفیان و مریدان خود تاجى بسازى، از سقرلاط سرخ. و آن حضرت مقراض در دست داشت و هیئت تاج را برید و به دوازده ترک قرار داد. چون سلطان حیدر بیدار گردید، آن روش را در خاطر داشت و به همان روش تاجى برید و صوفیان را مقرر کرد که هر کدام تاجى بدان نحو ساخته بر سر گذارند و او را تاج حیدرى نام نهادند".
تاریخ جهان آرا، در جاى دیگرى بعد از بیان وقایع آغاز سلطنت شاه اسماعیل اول مى‏نویسد: " .... در آن حین سیدى از سادات، که در دار السلطنه تبریز مسکن داشت و موسوم به میرعبدالوهاب بود، تاجى گلدار موافق خاطر خواه آن حضرت به نظر کیمیا اثر شهریار شریعت پرور رساند. آن حضرت تعجب نموده فرمودند که تو این نوع تاج را در کجا دیدى که موافق است با آنچه من دیده ام. آن سید به ذروره عرض رسانید که چند گاه قبل از این در عالم رؤیا حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام را دیدم و آن حضرت تاجى بدین صفت از کاغذ بریده به من داده و فرمودند که یکى از فرزندان ما مروج مذهب به حق خواهد بود، و خطبه اثنا عشرى در این شهر خواهد خواند. تو این کسوت را دوخته به نظر او برسان که بر سر مبارک گذارد .... مقرر شد که صوفیان این سلسله .... تاج دوازده ترک حیدرى را در میان گلى بگذارند و دستار سفید بر دور آن تاج پیچیده جیقه و زلف و مار و ابلق نصب نمایند ....".
[color=#0000ff]اساس تاج قزلباش، کلاه نمدین سرخى بود که به نوک بلند قطور سرخى مى‏پیوست و این قسمت از کلاه، به عدد دوازده امام، دوازده چین کوچک، یا دوازده ترک داشت. گرد کلاه سرخ، دستارى سپید یا سبز از ابریشم مى‏پیچیدند، که آن را به صورت عمامه بزرگى جلوه مى‏داد و نوک سرخ و دوازده ترک از میان آن بیرون مى‏ماند و به صورت خاصى جلب توجه مى‏کرد. آن کلاه سرخ را با نوک دوازده ترکش تاج مى‏خواندند.[/color]
قزلباش شامل هفت قبیله مهم و اصلی بودند: استاجلو، تکلو، شاملو، روملو، ذوالقدر، افشار، قاجار. محل سکونت اصلی و اولیه آنان در شرق آناتولی (آسیای صغیر – شرق ترکیه امروزی) بود ( البته اون زمان اونجا ایران بود و نه ترکیه !).
[b] [/b] ویرایش شده در بهمن 92 توسط oldmagina

[death 4,593]

[url="http://www.bashgah.net/assets/articles/1390/11/11.26/19-26.pdf"]http://www.bashgah.net/assets/articles/1390/11/11.26/19-26.pdf[/url]
قزلباش ها فقط از قبايل ترك نبودن بينشون لر و كرد و تاتي و تالشي و... ديگه هم بودن اما قبايل بزرگ ترك بودن البته مهمترين اشتراك اين قبايل نه زبان نژاد بلكه رابطه مريد و مرشدي با شاه و همچنين فقر و بربريت و جنگ اوري بود كه البته هم فقر و هم بربريت و هم جنگ اوري با گذر زمان كاهش يافت هنوز هم بعضي كرد هاي علوي در تركيه با احترام از شاهان صفوي ياد ميكنن و اشعار شاهان رو به عنوان متون مذهبي در نظر ميگيرن متن بالا هم يه سري اطلاعات در مورد قزلباش ها هست تاريخ قزلباش ها خصوصا در دوره شاه تهماسب دچار تحول شد زماني كه ايل تكلو با شاه رو در رو شد و از ايران تبعيد شد و...

[Che 2,529]

[quote name='death' timestamp='1391522206' post='363372']
[url="http://www.bashgah.net/assets/articles/1390/11/11.26/19-26.pdf"]http://www.bashgah.n...11.26/19-26.pdf[/url]
قزلباش ها فقط از قبايل ترك نبودن بينشون لر و كرد و تاتي و تالشي و... ديگه هم بودن اما قبايل بزرگ ترك بودن البته مهمترين اشتراك اين قبايل نه زبان نژاد بلكه رابطه مريد و مرشدي با شاه و همچنين فقر و بربريت و جنگ اوري بود كه البته هم فقر و هم بربريت و هم جنگ اوري با گذر زمان كاهش يافت هنوز هم بعضي كرد هاي علوي در تركيه با احترام از شاهان صفوي ياد ميكنن و اشعار شاهان رو به عنوان متون مذهبي در نظر ميگيرن متن بالا هم يه سري اطلاعات در مورد قزلباش ها هست تاريخ قزلباش ها خصوصا در دوره شاه تهماسب دچار تحول شد زماني كه ايل تكلو با شاه رو در رو شد و از ايران تبعيد شد و...
[/quote]

بنده هم که فرمودم همه ی ایل هایی که پیرو طریقت صفوی بودند...نگفتم ترک!!! حتی از نژاد پارس هم قزلباش داشتیم

[death 4,593]

اون قسمت رو در جواب جناب اولد مگينا گفتم جناب پيشوا

[mahdishata 832]

قزل به ترکی میشه طلا
باش هم میشه سر(کله!).معنی نگهبان هم میده
سرجمع میشه سر طلایی یا نگهبان طلا!

اشتباه میکنم دوستان تصحیح کنن...

[Che 2,529]

[quote name='mahdishata' timestamp='1391526939' post='363388']
قزل به ترکی میشه طلا
باش هم میشه سر(کله!).معنی نگهبان هم میده
سرجمع میشه سر طلایی یا نگهبان طلا!

اشتباه میکنم دوستان تصحیح کنن...
[/quote]

قزل هم معنی طلایی میده هم سرخ.....ولی اینجا میشه سرخ و باش هم به معنی سر هست...به خاطر کلاه های سرخی هست که به سر میگذاشتند....

[oldmagina 9,239]

[quote name='mahdishata' timestamp='1391526939' post='363388']
قزل به ترکی میشه طلا
باش هم میشه سر(کله!).معنی نگهبان هم میده
سرجمع میشه سر طلایی یا نگهبان طلا!

اشتباه میکنم دوستان تصحیح کنن...
[/quote]
سلام
جناب پیشوا جواب دادند ولی می خواهم یه کمی بیشترش کنم .قزل در ترکی به معنی رنگ قرمز به کار برده شده و علت اطلاق این کلمه هم به طلا به خاطر رنگ طلا ( البته در قدیم که طلاها عیار پایین داشتند و به قرمزی می زدند در فارسی هم عنوان زر سرخ دارد) بوده است . میتونید برای مطابقت دادن به کلمه ای مثل خون سرخ ( قزل قان ) هم می توانید مراجعه بکنید.
[quote name='Pishva' timestamp='1391522795' post='363376']
بنده هم که فرمودم همه ی ایل هایی که پیرو طریقت صفوی بودند...نگفتم ترک!!! حتی از نژاد پارس هم قزلباش داشتیم
[/quote]
شروع قزلباشها در تاریخ از همان هفت طایفه ترک شروع می شوند که شاه اسماعیل را به قدرت رساندند . البته در ادامه به تمام سپاهیان صفوی کلمه کلی قزلباش اطلاق شد که شامل تمام سربازان و نژادهای موجود ارتش صفوی میشد که آنها هم به رسم قزلباشهای اولیه لباس می پوشیدند . ویرایش شده در بهمن 92 توسط oldmagina