فاجعه ندلین و بزرگترین حادثه موشکی جهان در شوروی

[deserthawk 5,518]

بسم الله الرحمن الرحیم

در روزهای آغازین پروازهای فضایی برنامه های فضایی ایالات متحده و اتحاد شوروی بسیار با توسعه موشک های ICBM در هم تنیده شده بود. این وسایل برای این طراحی شده بودند تا بتوانند کلاهک های هسته ای را در مسافت زیادی حمل کنند و هیچ نقطه ای از کره زمین را از تهدید حمله هسته ای در امان نگه ندارند. به هر حال تکنولوژی های پیشگام برای این سلاح های جنگی هدف دومی را نیز دنبال می کرد و آن فراهم آوردن اولین راکت ها برای اکتشافات فضایی بود.

 

موشک R-7 اولین موشک فضایی اتحاد شوروی

 

در حقیقت پروازهای اولیه اسپوتنیک و یوری گاگارین در اتحاد شوروی همانند نمونه آمریکاییشان مانند اکسپلورر-1 و جان گلن ، همه مرتبط با توسعه موشک های بالستیک بود. وسیله پرتاب اولیه اتحاد شوروی در آن زمان راکت R-7 بود که نمونه های بهبود یافته آن حتی تا امروز نیز موشک پروازهای فضایی روسیه را تشکیل می دهند. راکت R-7 در اساس از یک موشک ICBM تحت مدیریت سرگئی کورولف طراح راکتی برجسته آن زمان توسعه یافته بود. راکت R-7 بطور موفقیت آمیزی بین سال های 1957 تا 1959 چندین تست پروازی را طی کرد که برخی از آنها شامل فرستادن دوسفینه اولیه شوروی به مدار بودند.

 

[url=http://gallery.military.ir/albums/userpics/10058/93938526662485075932.jpg][/url]

 

موشک R-7 حامل ماهواره اسپوتنیک

 

با اینکه تنها 4 نمونه از راکت R-7 از سال 1960 تا 1968 به عنوان موشک بالستیک تست شدند ولی طراحی اصلی آن برای استفاده در برنامه های فضایی روسیه باقی ماند. نمونه های جدیدتر R-7 همچنان به پرتاب ادامه دادند و این نمونه نرخ موفقیت نزدیک به 98% را در 1600 پرتاب تا سال 2000 بدست آورد. با این حال در رقابت با آن یک طراحی راکت نیز توسط دستیار سابق کورولف به نام میخاییل یانگل در اوایل 1950 توسعه یافت. این راکت جدید با نام R-16 یک ICBM قویتری نسبت به نمونه R-7 بود. به دلیل آنکه موشک R-7 نیاز به اکسیژن مایع به عنوان پیشران داشت و مخزن نگهداری و سیستم های سوخت رسانی آن پیچیده بودند، برای مقاصد نظامی عملی به نظر نمی رسید. در مقابل موشک ICBM R-16 به گونه ای طراحی شده بود که از سوختهایی استفاده کند که نگهداری آن آسانتر باشد و به موشک زمان پاسخ بسیار سریعتری را بدهد.

 

موشک R-16 در سیلو آماده پرتاب

 

سوخت موشک R-16 دی متیل هیدرازین غیر متقارن (UDMH) بود. از آنجایی که موشک R-16 برای شوروی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بود نظارت پروژه به مارشال توپخانه میتروفان ندلین (Mitrofan Ivanovich Nedelin) فرمانده نیروهای موشکی استراتژیک شوروی (نیروی موشک های هسته ای) سپرده شد. تحت مدیریت مارشال ندلین تیم طراحی به سختی کار می کرد تا اولین راکت R-16 را هرچه زودتر آماده کند. اگرچه در پیشرفت کار برخی مشکلات تکنیکی حل نشده باقی مانده بود یانگل سرطراح تیم، با اکراه با پرتاب اولین موشک در سپتامبر 1960 از مرکز تست برد که اکنون جزئی از مرکز پرتاب های فضایی بایکونور است موافقت کرد. هم ندلین و هم یانگل می خواستند تا با پرتاب موفقیت آمیز موشک R-16 پیش از 7 نوامبر سالگرد انقلاب بولشویکی نظر نیکیتا خروشچف را به خود جلب کنند.   

 

مارشال ندلین فرمانده نیروهای موشکی استراتژیک شوروی

 

با این وجود مشکلات تکنیکی مربوط به سیستم کنترل پروازی تا هنگام تست های آمادگی ادامه داشت. با وجود این مشکلات در 21 اکتبر راکت از مرکز مونتاژ به سمت مرکز پرتاب موشک در مکانی که منطقه 41 نامیده می شد حرکت داده شد. در این نقطه رساندن سوخت سمی و به شدت خورنده پیشران به راکت آغاز شد. پروتکل های ایمنی تاکید می کرد که همه پرسنل غیر ضروری باید در طول عملیات سوخت رسانی و پرتاب مکان آن را ترک می کردند. به هر حال ندلین این مقررات را نادیده گرفت و در حدود 150 پرسنل عادی و نظامی نیز بنابر دستور او در آن مکان قرار داشتند. در ادامه مراحل آماده سازی مشکلاتی مانند نشتی سوخت و مشکلات الکتریکی پدیدار شد. در 23 اکتبر تعدادی از نقص های الکتریکی اتفاق افتاد که باعث شد پمپاژ سوخت به درستی صورت نگیرد. راکت باید پیش از تعمیر از سوخت خالی می شد ولی مارشال ندلین از این کار خودداری کرد چون این کار باعث تاخیر زیادی در پرتاب می شد. او اصرار کرد که متخصصان در حالی که هنوز سوخت در داخل راکت قرار داشت اقدام به تعمیر آن کنند.

 

قسمت موتور موشک R-16

 

تعمیرات تا روز بعد ادامه یافت و ندلین تقاضا کرد که برای فهمیدن آنچه در حال روی دادن است به کنار پد پرتاب برود. به همراه ندلین و دستیارانش ، یانگل و تعدادی از مقامات نیز به محل پد برده شدند تا شخصا بصورت مستقیم عملیات پیش از پرتاب را ملاحظه کنند. حضور افراد با نفوذ و قدرتمند استرس زیادی را بر کارگران تعمیرکار اعمال کرد و شرایط وقتی بدتر شد که مسکو درخواست کرد که پرتاب هر چه سریعتر انجام شود. تست های و عملیات های بسیاری بطور همزمان انجام شد و دستورالعمل های ایمنی به علت صرفه جویی در زمان نادیده گرفته شد. مهمترین اشتباه در دستگاهی به نام برنامه ریزی کننده توزیع جریان (PTR) اتفاق افتاد که سیستم های مختلف را در راکت فعال می کرد. به دنبال انجام یک تست دستگاه PTR بطور اشتباهی در مکانی اشتباه قرار گرفت. این اشتباه منجر به این شد که باتری ها و سوخت راکت فعال شوند که این بدین معنی بود که تنها یک شیر کوچک از روشن شدن موتورهای راکت جلوگیری می کرد. هنگامی که یک تکنسین بطور اتفاقی PTR را ریست کرد آخرین حفاظت نیز از بین رفت و حوادث وحشتناک بعدی به دنبال آن اتفاق افتادند.

 

[url=http://gallery.military.ir/albums/userpics/10058/29304839863130711761.jpg][/url]

موشک R-16  آماده پرتاب از بایکونور

 

در ساعت 6:45 صبح در محل پرتاب که حدود 250 نفر پرسنل و بازدید کننده حضور داشتند مرحله دوم از موتور راکتی R-16 روشن شد. آتش بلافاصله به محفظه سوخت قسمت اول سرایت کرد و باعث یک انفجار عظیم شد که به پاشش مواد شیمیایی اسیدی به مجموعه پرتاب منجر شد.

 

انفجار موشک R-16

 

خوش شانس ترین افراد کسانی بودند که بلافاصله بعد از انفجار راکت کشته شدند. بقیه بسیار آهسته تر جان دادند و در حالی که تلاش داشتند از امواج دوزخی فرار کنند کشته شدند. بسیاری از افرادی نیز که فرصت فرار از آتش را داشتند بر اثر خفگی ناشی از گازهای مسموم تولید شده از سوختن ترکیب سوختی کشته شدند.

انفجار های عظیم برای مدت 20 ثانیه محل نقطه پرتاب را به لرزه در آورد و آتش سوزی های بعدی برای مدت 2 ساعت ادامه یافت. شعله آن از 50 کیلومتری محل قابل مشاهده بود.

 

میخاییل یانگل طراح اصلی پروژه R-16

 

زندگی یانگل و تعداد کمی از مسئولان رده بالا به علت اینکه آنها دقایقی قبل از آن برای استراحت به یک پناهگاه رفته بودند نجات یافت ولی بسیاری دیگر شامل تعدادی از پیشگامان برنامه فضانوردی شوروی آنقدر خوش شانس نبودند و کشته شدند. در میان آنها افراد زیر به چشم می خورند.

• مارشال میتروفان ندلین فرمانده نیروهای استراتژیک موشکی شوروی
• بوریس کونوپلوف سر طراح سیستم کنترل R-16
• لو گریشین معاون کمیته دولتی برای تکنولوژی های دفاعی
• سرهنگ نوسوف فرمانده پایگاه پرتاب هوایی بایکونور که شخصا اسپوتنیک را در سال 1957 پرتاب کرده بود
• سرهنگ نیکلای پروکوف معاون فرماندهی مدیریت تجهیزات و نیروهای موشکی
• تیوراتام گریگوریانتس فرمانده مدیریت تست های R-16
• اوگینی اوستاشو فرمانده مدیریت پروژه تست های R-7 که برای اسپوتنیک پوسترهای راکتی را ساخته بود.
• کونتسوسکوی و برلین دو تن از معاونان یانگل و مدیران تست

بالافاصله بعد از این تراژدی کمیته ای به فرمان نیکیتا خروشچف و به رهبری لئونید برژنف برای بررسی آن تشکیل شد. این کمیته در نهایت مرگ 90 نفر را اعلام کرد که از این تعداد 74 نفر در انفجار اولیه کشته شده بودند و شامل 57 نفر نظامی و 17 غیر نظامی می شدند. 49 نفر مجروح شدند که 16 نفر بعدا بر اثر شدت جراحات جان خود را از دست دادند. 2 نفر نیز از خفگی کشته شدند که آمار نهایی را به 92 نفر رساندند. به هر حال آمار واقعی کشته شدگان به صورت یک راز باقی ماند.

 

[url=http://gallery.military.ir/albums/userpics/10058/55901805161137339278.jpg][/url]

سوختن افراد در آتش ناشی از انفجار

ت

حقیقات اخیر مرگ حدود 200 نفر را پیش بینی می کند. بهترین تخمین ها مرگ حدود 122 نفر را محاسبه کرده اند. این آمار شامل 74 نفر کشته شده در اثر انفجار و 48 نفر در اثر جراحات ناشی از سوختگی یا مواد شیمیایی است.

در تعیین علت اصلی فاجعه کمیته تشکیل شده گزارش داد که :

علت اصلی حادثه از طراحی سیستم کنترل است که بدون برنامه ریزی عملیاتی به شیرهای کنترل EPKV-08 اجازه روشن شدن موتور اصلی مرحله دوم موشک را پیش از پرتاب داده است. این اشکال در تست های قبلی کشف نشده بود. اگر پیکره بندی دوباره این قطعه به خوبی صورت گرفته بود از آتش گرفتن موشک می توانست جلوگیری شود.

در نهایت برای پیشرفت برنامه R-16 این کمیته تست های شدیدی را برای سیستم کنترل توصیه کرد و یک ارزیابی دوباره برای بهبود دستورالعمل های ایمنی آن را در نظر گرفت. محل پرتاب بعد از دو هفته تعمیر شد و برنامه تست ها تا نوامبر از سر گرفته شد.

برخلاف خوشبینی ها پرتاب بعدی تا فوریه 1961 انجام نشد و در نهایت بعد از پرتاب در هوا نابود شد. به علت کشته شدن بسیاری از مسئولان پروژه برنامه R-16 تا ژوئن 1963 که برای خدمت نظامی مناسب تشخیص داده شد ادامه یافت.

 

[url=http://gallery.military.ir/albums/userpics/10058/51884482443018550338.jpg][/url]

موشک R-16 عملیاتی آماده پرتاب

 

یکی از جنبه های مهم از فاجعه ندلین این است که چگونه اتحاد شوروی توانست این حادثه را پوشش دهد. مارشال ندلین هنوز نیز به علت خدماتش در جنگ جهانی دوم به عنوان یک قهرمان در نظر مردم روسیه شناخته می شود. مرگ او به عنوان حادثه سقوط هواپیما توضیح داده شد. اقوام کشته شدگان فاجعه به علت واقعی مرگ عزیزانشان آگاهی نیافتند. دولت های غربی نیز به جز نکات مبهمی که از خائنین بدست می آمد چیزی از این واقعه متوجه نشدند و این حادثه تنها با سقوط کمونیسم در 1990 برای عموم فاش شد. امروزه مکان سایت 41 خالی و متروکه در گوشه ای از بایکونور قرار دارد.

مکان پرتاب موشک بعد از انفجار R-16 و بقایای آن

در ادامه دو فیلم درباره این حادثه تقدیم دوستان خواهد شد

ویدئو اول با حجم 3 مگابایت صحنه های انفجار و سوختن افراد را در این حادثه نشان می دهد.

ویدئو دوم با حجم 3.5 مگابایت گزارش کوتاه کانال هیستوری از این فاجعه را نشان می دهد.

 

منابع

 

http://www.aerospaceweb.org/question/spacecraft/q0179.shtml

http://en.wikipedia.org/wiki/Nedelin_catastrophe

 

همه حقوق متعلق به گردآورنده و مترجم و وبسایت میلیتاری می باشد.

ویرایش شده در آبان 93 توسط mahdavi3d

[mahdavi3d 14,067]

ممنون. احتمال می‌رود حادثه سقوط راکت LongMarch-3B چین در اطراف پایگاه Xichang (احتمالا روستای Mayelin) حامل ماهواره Intelsat-708 در سال 1996 هم مقیاسی در همین ابعاد (یا حتی بزرگتر) داشته باشد، هر چند دولت چین اعلام کرد 6 نفر کشه و 57 نفر زخمی‌ شدند اما منابع مستقل صحبت از چند صد کشته به میان آورده‌اند. +
 

ویرایش شده در آبان 93 توسط mahdavi3d

[Generalmohammad 3,178]

تشکر ، فیلم ها و کمیک زیر جالب هستند ، پیشنهاد میکنم مشاهده بکنید.

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Chief_Designer_(novella)

http://en.wikipedia.org/wiki/Space_Race_(TV_series)#Episode_one:_Race_For_Rockets_.281944.E2.80.931949.29

http://en.wikipedia.org/wiki/Taming_of_the_Fire

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Right_Stuff_(film)

http://en.wikipedia.org/wiki/Laika_(comics)

----

توسعه آر 16 نتیجه ای بود از عدم اطمینان ندلین به کورلوف ، به دلیل شکست های متوالی آر 7 و مشکلاتی که در زمینه طراحی موتور های قدرتمند بوجود آمده بود !

تقریبا تا قبل از این حادثه مدتی کورولوف منزوی شده بود و به طرح های وی اهمیتی داده نمیشد ، اولین حمله قلبی وی هم در دو ماه بعد اتفاق افتاد و وضعیت جسمانی وی به طور کلی متشنج شد .

----

آمریکا آر 16 را در هنگام بحران کوبا به عنوان مهمترین خطر ارزیابی کرده بود ، در آن زمان شوروی فقط 50 موشک آر 16 و صرفا 20 دستگاه پرتابگر عملیاتی در اختیار داشت ولی اسلاف جی آر یو به خوبی توانستند سازمان اطلاعاتی آمریکا را منحرف بکنند به گونه ای که آمریکا در آن زمان تصور میکرد شوروی بین 200 الی 500 موشک در اختیار دارد . یکی از حربه های شوروی شرکت دادن اکثر لانچر های فعال در رژه ها بود !

[deserthawk 5,518]

با تشکر از دوستان.

دوست عزیزم جناب مهدوی فرمودند حادثه 1996 چین احتمالا موجب تلافات بیشتری بوده است. ممکن است ایشان صحیح گفته باشند ولی همانطور که خود ایشان هم تصدیق می کنند ادعای بدون مدرک ارزش کمی دارد. شوروی به مرگ 92 در حادثه ندلین اعتراف کرده است در حالی که دولت چین تنها مرگ 6 نفر را پذیرفته است. در هر دو مورد هم غربی ها در محل نبوده اند و گزارش مستدلی از سوی آنها ارائه نشده است. اگر اشتباه نکنم در حادثه چین تنها یک خبرنگار غربی از حضور صدها نفر در محل پرتاب خبر داده است که دولت چین اعلام کرده است آنها را پیش از پرتاب موشک از محل دور کرده است. به احتمال زیاد ادعاهای شوروی و چین هیچ کدام قابل پذیرش نیست ولی میزان انحراف از واقعیت باید نسبتی با میزان تلفات اعلام شده داشته باشد.

[RezaKiani 1,948]

خیلی جالبه چون توی یکی از کشورهای خاورمیانه هم همچنین اتفاقی افتاد و گفتن که در اثر جابجایی مهمات به انبارها و زاغه ها افنجار روی داده . حالا اینکه سرتیپ مملکت داشته با خودش گلوله ی توپ این ور اون ور می برده رو کسی توضیح نداد

ظاهرا همه جای دنیا آسمون یه رنگه

[deserthawk 5,518]

همانطور که جناب کیانی فرمودند همه جای دنیا آسمون یه رنگه. البته کشورهای شرقی تلفات بیشتری نسبت به غربی ها در سوانح مرتبط با فضا داده اند ولی غربی ها نیز بدون عیب نبوده اند و تلفاتی در این زمینه داشته اند. در ادامه لیستی از تلفات غربی ها در پرتاب های غیر فضانوردیشان (منظور پرتاب های سرنشین دار است) از بعد از جنگ جهانی دوم می آید.

1964-4-14 در پرتاب موشک دلتا از پایگاه فضایی کیپ کاناورال 3 نفر کشته شدند.

1964-5-7 در پرتاب موشک میل از برانلگ در آلمان غربی 3 نفر کشته شدند.

1990-7-9 در پرتاب موشک تیتان 4 از پایگاه هوایی ادواردز یک نفر کشته شد.

1991-8-9 در پرتاب موشک H-1 از کوماچی آچی ژاپن یک نفر کشته شد.

2003-8-22 در پرتاب موشک VLS-3 از آلکانتارا برزیل 21 نفر کشته شدند.

2007-7-26 در تست موتور موشک برای پرتاب در مرکز فضایی موجاوه 3 نفر کشته شدند.

علاوه بر اینها حوادثی نیز در سایر مراحل تعمیر و نگهداری در این کشورها اتفاق افتاده است.