جنگ های صلیبی و نقش ترکمانان سلجوقی

[adelkhoje 5,060]

 

 

 

 

 

 

 

قبل از تهاجم اقوام بدوی به امپراطوری روم باستان ،این امپراطوری به دو قسمت غربی به پایتختی رم و قسمت شرقی (بیزانس) به مرکزیت قسطنطنیه تقسیم شده بود.آنچه از این امپراطوری به میراث باقی ماند جهان مسیحیت به رهبری پاپ ها بود که در مقاطعی خاص بر سلاطین بزرگ اروپا همچون شارلمانی (پادشاه فرانک ها) نیز حکمشان نافذ بود.به تدریج براثرعوامل مختلف در اروپا،اختلاف میان پاپ ها افزایش یافت و دو کلیسای رم و قسطنطنیه هم سرانجام در سال 1055 میلادی از هم جدا شدند.با این جدایی دو شعبۀ بزرگ مسیحیت یعنی کاتولیک (در رم) و ارتدوکس (در قسطنطنیه) به وجود آمدند.

 

این وقایع هم زمان بود با پیشروی ترکمانان سلجوقی در غرب ایران به سوی آسیای صغیر و سپس جنگ ملازگرد.از آن سو فاطمیان شیعی مذهب هم در مصر،شام،فلسطین و نواحی اطراف حکم می راندند که با هجوم سپاهیان سلجوقی مواجه شدند و شام را از دست دادند.این جنگ ها و به دنبال آن نبرد های متعدد بین امرا و شاهزادگان سلجوقی در شام و آسیای صغیر بر بی نظمی ها ونابسامانی ها افزود و شرایط را برای تجارت و مسافرت،به ویژه مسیحیان در نواحی شام،آسیای صغیر،فلسطین و نواحی ساحلی درهم ریخت.از این اوضاع امپراطوری و مردم تحقیر شدۀ روم (به خاطر شکست در ملازگرد) و پاپ های قسطنطنیه به خاطر رقابت با کلیسای رم  بهره بردند،زیرا در این دوران حاکمیت فئودال ها باعث بروز مشکلات اقتصادی و اجتماعی بسیاری در اروپای آن زمان شده بود.

 

آنها با آن که املاک وسیعی داشتند،اما با این حال برای دست آوردن زمین های بیشتر ،مدام به جنگ و جدال با یکدیگر مشغول بودند.جنگ فئودال ها با یکدیگر به تدریج امنیت و آرامش را ازمیان می برد و از آنجا که اروپا قارۀ کوچکی است روز به روز جنگ میان آن ها نیز بیشتر می شد.نیروی نظامی فئودال ها ،شوالیه ها بودند.شوالیه ها که نجیب زادگان سواره نظام به شمار می آمدند،کار و افتخارشان جنگیدن بود.یعنی هنگام جنگ و جدال،مشغول به کار بودند و هنگام آرامش اوضاع بی کار می شدند و درآمدی نداشتند و به همین سبب درچنین مواقعی دست به راهزنی و غارتگری هم می زدند.

 

علاوه بر جنگ میان فئودال ها و راهزنی شوالیه ها،گرسنگی دهقانان (روستاییان) نیز عاملی بود که بر خرابی اوضاع می افزود ،زیرا رعایا به خاطر کمبود زمین،جنگ ها،غارتگری ها و استثمار شدید وضع بسیار نابسامانی داشتند.به سبب وجود چنین اوضاع و احوالی ،پس از آن که پاپ فرمان جنگ های صلیبی را صادر کرد،تمام این گروهها در پی منافع خود به جنبش در آمدند.

 

 

بنابراین علل مهم آغاز این جنگ ها را می توان چنین بر شمرد :

 

• شکست بیزانس در جنگ ملازگرد و تقاضای امپراتور بیزانس از پاپ برای جلوگیری از پیشرفت ترکمانان سلجوقی
•  
• تمایل پاپ به مطیع ساختن کلیسای ارتدوکس (قسطنطنیه) از طریق کمک به بیزانس.
•  
• تصمیم پاپ برای تصرف بیت المقدس
•  
• علاقۀ فئودال ها برای دست یافتن به زمین و زندگی بهتر
•  
• اشتیاق شوالیه ها برای بدست آوردن ثروت و افتخار
•  
• امید دهقانان گرسنه اروپا برای بدست آوردن زمین و زندگی بهتر
•  

 

 

 

آلپ ارسلان در نبرد ملازگرد به طرز فاجعه‌باری سپاه روم شرقی را به فرماندهی امپراتور رومانوس چهارم شکست داد و وی را اسیر کرد. در این نگاره آلپ ارسلان با نهادن پای خود بر گردن امپراتور رومانوس او را تحقیر می‌کند

 

 

اما در شرق چه می گذشت.از اواخر دورۀ غزنویان،ترکمانان سلجوقی گاه به گاه شمال غرب ایران و ارمنستان را مورد هجوم قرار می دادند.بعدها پس از استیلای کامل سلجوقیان بر ایران،حملات به ارمنستان شکلی علنی و دائمی به خود گرفت.

این منطقه نگهبان مهمی برای خاک امپراطوری روم محسوب می گشت.طغرل فقط یک بار و آن هم به سال 1054 تا نواحی ملازگرد آمد،ولی پس از پیشروی وی به سال 1059 ،برای نخستین بار جنگاوران ترکمان قدم به خاک روم نهاده و سیواس را فتح کردند.در سال 1064 میلادی شهر آنی پایتخت دیرین ارامنه منهدم و سال بعد قلعۀ مرزی ادسا(رها) را مورد تهاجم قرار دادند سپس سه سال بعد قیصریه شهر عمدۀ ایالت کاپادوکیه را فتح کردند.به دنبال این موفقیت ها آن ها تا سال 1070 میلادی قیصریۀ نو (نیکسر)،آموریوم(عموریه)،قونیه تا سواحل دریای اژه را به زیر سلطه در آوردند و یک سال بعد (1071) در نبرد ملازگرد با اسیر نمودن امپراتوری روم شرق سایۀ وحشت را بر اروپا گستراندند.

به اعتقاد رانسیمان از زمان ملکشاه سلجوقی ، ترکمانان بی قرار دشت های مرکزی آناطولی را که به وسیلۀ نجیب زادگان بیزانطی (رومی) اداره می شد و تقریباً جمعیت انبوهی نداشت و شرایط بسیاری مساعدی نیز از نظر اکولوژیک برای چرای دام ها داشت ،مورد توجه قرار داده بودند.به همین دلیل سلطان ملکشاه عموزادۀ خود سلیمان بن قتلمش را بعد ازکروفرهای اولیۀ پدرش،اینک دوباره در راس گروهی از ترکمانان بدین نواحی رهسپارکرد.

 

 

 

افسر سلجوق

 

 

در اروپا به ویژه در روم شرقی این واقعه را زیر ذره بین گرفته بودند و طلیعۀ هجوم ترکمانان و ظهور آن ها مشاهده می کردند،مخصوصاً آنکه به تدریج اصطکاک های سلجوقیان با فاطمیان مصر نیز شدت یافت و مشکلات فراوانی برای کاروان های تجاری و زائران مسیحی اعزامی به سوی بیت المقدس به وجود می آورد.در این میان مردم شهرهای بزرگ و تاجر پیشۀ روم از جمله پیزا،ژن،ونیز و آمالقی بیش از همه متضرر می شدند.آنها از مدت ها قبل در مدیترانۀ شرقی نبض اقتصاد تجاری را در دست داشته و نظر بر بازارهای شرق دوخته بودند.

 

 

 

اثر تذهیبی متعلق به قرن ۱۵ام که پاپ اوربان دوم را در حال موعظه جمعیت برای بازپس‌گیری سرزمین‌های مقدس نشان‌می‌دهد

 

 

مسیر حرکت جنگجویان صلیبی در جنگ صلیبی اول

 

 

اما صدای بلندتر زنگ های خطر زمانی به گوش این مردم شرق اروپا رسید که در ابتدای سال 1073 میلادی ناگهان هجوم های بزرگتر ترکمانان به سرداری سلیمان پسر قتلمش ، آغاز گشت . سلیمان خود به دنبال دستیابی به قلمرویی برای سلطنت بود و سرداران و امرایش همچون دانشمند،چکا ( که به سال 1091 میلادی به دست دامادش قلیچ ارسلان پسر سلیمان به قتل رسید) و منکوچک فقط قلعه هائی را برای حکمرانی می خواستند تا آنها را تبدیل به پایگاهی برای غارت نواحی اطراف بنمایند .با آغاز هجوم این سرداران ترکمان که با آتش زدن ها و غارت های شدید همراه بود،مسیحیان خانه و کاشانۀ خود را باقی گذاشته و می گریختند.در این میان میکائیل دوکاس ( میکائیل هفتم) پسر خواندۀ امپراطور اسیر شده روم که قدرت را در دست گرفته و خود را اسیر اختلافات شدید در کلیسای رم و قسطنطنیه نیز بود،سپاه بزرگی را به سرداری آیزاک کامنوس به سوی لشکر ترکمانان فرستاد تا جلوی پیشروی بیشتر آنان را بگیرد.ولی وی شکست خورد و اسیر ترکمانان غز سلجوقی شد.این شکست که بیشتر به خاطر خیانت راسل بایلویل نیز بود،چنان امپراطور میکائیل را مستاصل کرد که مجبور شد از سلیمان بن قتلمش طلب صلح و همکاری کند.

 

سلیمان هم با کسب اجازه از ملکشاه سلجوقی چنین کرد.وی که تا این زمان شرق آناطولی را تسخیر نموده بود اینک موفقیت بهتری به دست آورده و نیقیه را پایتخت خود قرار داد تا بر خطۀ تحت حکومت خود یعنی از مصر تا شام تسلط داشته باشد.ولی هنوز در داخل آسیای صغیر چند شهر در دست مسیحیان باقی مانده بود .

 

اما با مرگ سلیمان اوضاع در آناطولی آشفته گشت و امیران و سرداران ترکمان به جان هم افتادند و نیقیه برای مدت شش سال به دست یکی از سرداران متمرد ترکمان به نام ابولقاسم افتاد . تا آنکه سرانجام ملکشاه به وسیلۀ قلیچ ارسلان پسر سلیمان او را سرکوب کرد.

 

 

 

 

 

 

اما اندکی بعد با مرگ خود ملکشاه اوضاع آشفته دو چندان شد .در این میان آلکسیوس امپراتور جدید روم شرقی سعی کرد برای مقابله با ترکمانان سلجوقی از این هرج و مرج میان آنان به نحو اکمل بهره ببرد،به علاوه از آن سو در پی استفاده از اختلافات میان پاب اوربان دوم و پاپ گریگوری هفتم نیز برآمد.از قضا در این اوان (سال 1095 میلادی) پاپ اوربان از همۀ کلیساهای غرب خواست تا برای حضور در نخستین شورای بزرگ وی که در ماه مارس در پیاچنزا تشکیل می شد با اعزام نماینده شرکت نمایند.آلکسیوس از این فرصت طلایی استفاده کرد و یک هیئت بلند پایه را بدان اجلاس فرستاد با بتواند زمینه را برای سربازگیری و بسیج قوا آماده کند . هیئت اعزامی وی در این اجلاس به همگی قبولاند که خطر ترکمانان از سوقی شرق و نرمان ها از جنوب ایتالیا (روم) جدی است.

 

پاپ اوربان از 18 تا 28 نوامبر 1095 شورای کلرمون را با حضور 300 مرد روحانی مسیحی تشکیل داد و بحث های مفصلی دربارۀ بسیاری از مسائل در دستور کار قرار گرفت که یکی از آن ها اوضاع به وجود آمده از شرایط تجزیۀ دولت ترکمانان و وضع نابسامان ایجاد شده توسط آنان برای زوار مسیحی بود.بنابراین از همۀ مسیحیان خواسته شد به جای اختلافات و کشتار یکدیگر ، به عنوان مجاهدان راه دین در جهاد مقدس آتی شرکت نمایند.

 

پس از این اجلاس پاپ در سال بعد از مجاهدان و جنگجویان مسیحی خواست در قسطنطیه پایتخت روم شرقی (بیزانس) گرد آیند،زیرا مطمئن بود آلکسیوس از آنها حمایت می کرد.انتخاب این شهر بزرگ برای تجمع قوا در حقیقت ترس از پیشروی یک نیروی بزرگ ،خطرناک ومهاجم از سوی شرق یعنی ترکمانان سلجوقی بود.چرا که مرکز امپراطوتوری بیزانس یعنی قسطنطنیه در آینده قطعاً در برابر خطر سقوط قرار می گرفت.چناکه 357 سال بعد (در سال 1453 میلادی) این امر البته توسط گروهی دیگر از ترکمان ها یعنی عثمانی ها جامعۀ عمل به خود پوشید و با سقوط قسطنطنیه توسط سپاه عثمانی ، برای همیشه روم شرقی از صفحۀ تاریخ محو شد.با این فراخوان پاپ،سخنرانی ها و تحریکات توده های عوام مسیحی در سراسر اروپا شروع شد و دوک ها،کنت ها ، شوالیه ها و اسقف ها بر آتش آن دمیدند.شعارهای گوناگون با محوریت جهاد مقدس علیه مسلمانان ( سلجوقیان سنی وفاطمیان شیعی ) در بسیاری از نقاط طنین انداخته بود.حتی به توابین وعده داده شد که اگر برای نجات کلیسای مسیح راهی بیت المقدس شوند آمرزیده خواهند شد.

 

 

 

 

گادفری بوین شوالیه فرانسوی فرمانده جنگ صلیبی یکم و بنیادگذار پادشاهی اورشلیم

 

 

لازم به ذکر است که کنت ها در این ایام به بخشی از فئودال های نظام فئودالیته قرون وسطای اروپا اطلاق می گشت که شوالیه ها را در اختیار می گرفتند .شوالیه ها هم جوانان در خدمت این اربابان زمین دار بودند که در مراسم های ویژه ای برای خدمت به اربابان و خانواده هایشان یاد می کردند تا طی مراسمی لقب شوالیه بگیرند.مردم تحت ستم این شیوه تولید قرون وسطایی نسبت به این گروه نظراحترام آمیزآمیخته به رعب و وحشت داشتند.

 

به هر صورت اوضاع به غایت بحرانی و نابسامان اقتصادی اروپا که محصول نظام ناکارآمد آن زمان این قاره بود،بسیاری از اقشار و طبقات یعنی روحانیون مسیحی ،کنت ها ،دوک ها ،شوالیه ها،دهقانان فقیر و... را زیر پرچم اتحاد جهاد و مبارزه علیه مسلمانان گرد آورد.این امر چنین حسنی را داشت که بر بحران های قابل انفجار درون اروپا موقتاً سرپوش نهد.

 

بلاخره در اوج تبلیغات این عوامل ، سیلی از جنگاوران به سوی بیت المقدس روان شدند تا در قسطنطنیه تحت فرمان گودفری،رایموند وبوهموند برای اولین دورۀ جنگ های صلیبی (1095-1099 میلادی)آماده گردند.آلکسیوس اولین هدفش اعزام آنها نخست به نیقیه یعنی پایتخت ترکمانان سلجوقی روم بود.

 

بنابراین در ماه آوریل سپاهیان صلیبی را از لشکرگاه پلکانوم به حرکت در آورد،آن هم در زمانی که قلیچ ارسلان دور از پایتخت با ترکمانان هم نژاد خود یعنی دانشمندیان در ملطیه در نبرد بود.

 

سلجوقیان با شنیدن این اخبار با شتاب خود را به نیقیه رساندند ،اماکاری از پیش نبردند و شهر در برابر جنگاوران صلیبی به زانو در آمد و سقوط کرد . متاسفانه دراوج پیشروی صلیبیان کشمکش بین امرا و حکام محلی ترکمان از یک سو و اختلاف گروهی از اینها با فاطمیان از سوی دیگر شرایط را بهره برداری بیشتر صلیبیان فراهم نموده بود.

 

در سوریه که تا سال 1095 میلادی تتش تاج الدوله (برادر ملکشاه سلجوقی) با اقتدار حکومت کرده بود،پس از وی در این ایام دو پسرش رضوان در حلب و دقاق در دمشق حکومت می کردند که با هجوم سپاه فاطمیان مصر به بیت المقدس مواجه شدند.این شهرتوسط ترکمانان ارتقی تحت الحمایه سلجوقیان اداره می شد.پس از مرگ اتسز ترکمان،تتش بیت المقدس را به عنوان اقطاع به امیر سقمان بن ارتق ترکمان سپرده بود،اما اینک پس از شکست از فاطمیان،ترکمانان مجبور به عقب نشینی به ایالت جزیره در شرق فرات می شدند.آنها در زمان مهاجرت در مارس 1098 میلادی در جنگ بزرگ کربوغای موصلی علیه صلیبیان برای آزاد سازی انطاکیه شرکت کردند.از سوی دیگر امرای ترکمان نواحی دیگر هم دست به اقدامات مشابه زدند.از جمله اتابک دمشق که خبر اسارت زن و فرزند قلیچ ارسلان وبسیاری از سران ترکمان را در سقوط نیقیه شنیده بود،با مودودحاکم جدید موصل هم پیمان شد تا تحت حمایت سلجوقیان ایران علیه فرنگیان (صلیبیون)وارد عمل شود.

 

 

 

 

تصویر قرون‌وسطایی از پیتر هرمیت رهبر شوالیه‌ها، سربازان و زنان به سمت اورشلیم در جنگ صلیبی یکم

 

 

اما مسیحیان بدون توجه به این ائتلاف ،با ارسال نامه و پخش خبر فتح نیقیه در شرق اروپا،درامتداد جادۀ قدیمی بیزانطین در پهنۀ آناطولی(آسیا صغیر) مجدداً به حرکت درآمدند،قلیچ ارسلان در مقابل جنب و جوش مجدد آنها اقدام به جمع آوری سربازان پراکنده نمود و به اتفاق حسن حاکم دست نشاندۀ سلجوقیان در کاپادوکیه و نیز امیر دانشمندیان ترکمان که تازه هوشیار شده بود،آمادۀ جنگ شدند.این جنگ در ناحیۀ درولیه اتفاق افتاد که سرانجامی جز شکست برای سلجوقیان نداشت و باقی خزائن قلیچ ارسلان به دست صلیبیان افتاد.

 

پس از این وقایع ، قلیچ ارسلان قونیه را به پایتختی برگزید.اما صلیبیون بر آنجا نیز هجوم برده و شهر را با وجود مقاومت شدید ترکمانان،فتح کردند و مغولبین را به کوهستان ها متواری نموند.سپس در عملیات نظامی سریع بعدی اسمرنه و فریجیه را از دست پسران ترکمان چکا بیرون آوردند.ولی باز آرام نگرفتند و به سوی نواحی طرسوس و انطاکیه آمده آن نواحی را نیز متصرف شدند.انطاکیه در این ایام در دست ترکمنان بود.حکومت این منطقه در سال های قبل از طرف ملکشاه سلجوقی به یاغی سیان ترکمان تفویض شده بود.

 

سقوط این ناحیۀ مهم (انطاکیه)متاسفانه در اوج اختلافات امرای ترکمان اتفاق افتاد،زیرا بین دو برادر یعنی رضوان امیرحلب و دقاق امیر دمشق دشمنی شدیدتری به وجود آمده بود.یاغی سیان که دخترش زن رضوان بود در اوج محاصرۀ انطاکیه توسط سپاهیان صلیبی توانسته بود دقاق را به حمایت از خود برانگیزاند ولی وی در زمان حرکت به سوی انطاکیه ناگهان در وسط راه سپاهیان خود را برگشت داد.سپاهیان رضوان در 1098 با اکراه زمانی به حرکت درآمد که دیگر ثمری نداشت.امیرموصل که خود اتابک یک شاهزاده کوچک سلجوقی درقنداق بود با تلاش فراوان سعی کرد حدود 30 هزار سپاه را بدان سو اعزام کند.ولی این نیرو هم با شنیدن خبر عصیان مسیحیان ادسا بدان نواحی رهسپار شدند.

 

فشار و پیشروی صلیبیون در این مدت روز به روز افزایش می یافت و پیشروی آنها تا سال 1105 میلادی کار را بدان جا کشاند که وزیرالافصل مصری برای بازپسگیری فلسطین از سلجوقیان دمشق و امیر آنان کمک خواست .آنها برای توافق مدتی را به مذاکره گذارنده و به نتیجۀ مثبتی هم رسیدند ولی با مرگ دقاق اختلافات بین جانشینان او با اتابکش به قدری شدت یافت که از اهمیت این ائتلاف علیه مسیحیان صلیبی غافل ماندند.

 

از آن سو دوسال بعد قلیچ ارسلان هم در گذشت و موجی از ناآرامی ها را پشت سرباقی گذاشت.پسربزرگ او در جنگ خابور مغوب و اسیر سلطان محمد سلجوقی شد.پسر دیگرش مسعود به دربارترکمانان دانشمندیان پناه برد و پسرچهارمش در قونیه ناگهان با آزاد شدن ملکشاه ازسوی سلطان محمد روبرو شد که در قونیه مدعی حکومت بود.متاسفانه این اختلافات بین امرای ترکمان گاه در صحنه های سیاسی و نظامی به شکل بسیار قبیحی از جمله درخواست کمک از صلیبیون نیز می انجامید که این مسئله بیشتر در نواحی حلب ، شام و دمشق نمود می یافت.این امر سبب گشت تا گاهی شرایط بسیار مساعدی برای پیشروی صلیبیون به وجود آورد.

 

همین عوامل متعدد بود که موجب شد تا آنان در همان سال های اول یعنی تا 13 ژانویه 1099 با سرعت به سوی اورشلیم بیایند و آن نواحی را فتح کنند.اواخر ژوئیه (شعبان 492 ه) بیت المقدس فتح و حمام خون در شهر به راه افتاد.پس ازاین پیروزی صلیبیان در اندک مدتی چنیدن دولت – شهر را در سرزمین های متصرف شده ایجاد نمودند که مهمترین آنها در بیت المقدس ،طرابلس (لبنان) و ادسا بود.

 

 

 

دولت‌های صلیبی تشکیل‌شده پس از نخستین جنگ صلیبی

 

 

فئودال ها (کنت ها و دوک ها) اینک به هدف خود رسیده و ادارۀ این نقاط را برعهده می گرفتند.شوالیه ها نیز صاحب امکانات وسیع و مقام و منصب و گروهی از دهقانان هم صاحب زمین شدند.اما سقوط بیت المقدس و چند ناحیۀ پراهمیت دیگر،مسلمانان چه ترکمانان سنی و چه فاطمیان شیعی را به شدت تکان داد و موجب وحشت آنها گشت.

 

بنابراین حاکمان نواحی شام و دولت فاطمیان آمادۀ پیکار با شرایط بهتری شدند.در آن زمان دولتی به نام آل زنگی به قدرت رسیده بودند که حکمرانان آن توانستند چندین بار طمع تلخ شکست را بر صلیبیان بچشانند و حتی ادسا را از آنان پس بگیرند.

 

شکست در ادسا اروپاییان را وحشت زده کرد و پاپ را برآن داشت که فرمان دومین جنگ صلیبی (1147-1149) را به رهبری کنراد سوم ولویی هفتم صادر کند.صلیبیون با نظم بیشتر و فرماندهی بهتر عازم جنگ شدند،لینک در نبرد با آل زنگی شکست خوردند.

 

 

 

صلیبیان تسلیم صلاح الدین می شوند

 

 

ایوبیان و در برابر صلیبیون

 

 

درجریان جنگ های آل زنگی با صلیبیون،شخصی به نام صلاح الدین ایوبی که از کردهای ایران بود،دلاوری و شجاعت بسیار از خود نشان داد.پس از اتحاد دولت آل زنگی با دولت فاطمیان،صلاح الدین ازسوی دولت آل زنگی به منظور فرماندهی نیروهای فاطمیان به مصر عازم شد اما وی چون دولت فاطمیان را ضعیف و ناتوان دید به عمر آن خاتمه داد و با تشکیل دولت ایوبیان ،نیروی بسیار قدرتمندی برای جنگ با صلیبیون فراهم ساخت.

 

وی توانست به تدریج شام وبیت المقدس را ازچنگ صلیبیون بدرآورد.بازپسگیری بیت المقدس شکست بزرگی برای اروپائیان و مجموعه رهبران و طراحان جنگ های صلیبی بود. به همین جهت ماشین تبلیغات بار دیگر به راه افتاد و پاپ نیز فرمان سومین جنگ صلیبی (1189-1192 میلادی) را به فرماندهی پادشاهان اروپا همچون بارباروسا ،ریچارد شیردل  و فیلیپ دوم صادر کرد.با پخش این خبردرآسیای صغیر تا اورشلیم،صلاح الدین ایوبی بار دیگر به جمع آوری تجهیزات و بسیج قوا برآمد.دربین امرای ترکمان هم جنب و جوش به وجود آمد از جمله بار دیگر اتابک دمشق با حاکم موصل هم پیمان شدند و تحت حمایت سلجوقیان ایران سعی کردند با ایجاد ائتلاف بزرگ برای صلیبیان مشکلاتی ایجاد کند.اما این اقدامات هم ثمری به بار نیاورد.

 

دوره های چهارم جنگ های صلیبی (1202-1204) پنجم(1218-1221) ،ششم (1128-1229) هفتم (1248-1254  با حملۀ لویی نهم پادشاه فرانسه و ادوارد پادشاه انگلستان به تونس) و هشتمین و آخرین جنگ های صلیبی تا سال 1292 میلادی ادامه یافت.در این آخرین نبرد سیف الدین قلاوون فرمانروای مملوکان مصر،دژ عکا آخرین دژ صلیبیون را تصرف کرد و به جنگ های 197 سالۀ صلیبی پایان داد.

 

 

 

تابلو مینیاتور مرگ لویی نهم طی محاصره تونس در جنگ صلیبی هشتم

 

 

قابل ذکر است که دولت ممالیک یا مملوکان نیز گروهی از سربازان ترک نژاد در خدمت ایوبیان بودند که پس از مرگ صلاح الدین ایوبی،در اوج اختلافات میان بازماندگان او،ایوبیان را سرنگون و خود در مصرحکومتشان را بنیان گذاره بودند.

 

 

پ ن :

 

انتخاب نام ترکمان به جای ترکمن در این جا به این دلیل بوده است که بسیاری از متون و منابع تاریخی اوایل قرون هجری و قرن های بعد در داخل ایران،این قوم را اکثراً ترکمان نامیده اند، به علاوه اگر این نظریه را با احتیاط بپذیریم که ترکمن ها از اولین گروه ترک های مسلمان شده و ایمان آورده بوده اند و به همچین جهت "ترک ایمان" سپس ترک "ترک امان" و ترکمان نام گرفتند،موثق تر از "ترک مِن" (به معنی من ترک هستم) خواهد بود.

 

 

منابع :

 

روضه الصفا جلد 4

مدارس نظامیه و تاثیرات

تاریخ جهان آرا

اخبار سلاجقۀ روم

سسله های اسلامی

جامع التواریخ جلد 1

حبیب السیر جلد 2

تاریخ مغول در ایران ص 57 تا 59

نسب نامه خلفا و شهریاران صف 236

میراث ایران ص 81 تا 83

تاریخ هنر اسلامی ص 70 و 71

تاریخ جنگ های صلیبی جلد 1 صص 80 تا 82

جنگ های صلیبیان از دیدگاه شرقیان ص 22

تاریخ جنگ های صلیبی جلد 1 صص 240 تا 248

تاریخ جنگ های صلیبی جلد 2 صص 35 تا 38 ،102،137،159

 

سرچشمه کلی : تاریخ ، فرهنگ و هنر ترکمانان جلد اول نوشته اسد الله معطوفی

 

 

گردآوری و تنظیم عادل خدرخوجه 

 

کپی این مطلب بدون ذکر نام نویسنده شرعا و عرفا حرام می باشد

ویرایش شده در مرداد 94 توسط adelkhoje

[bmosavi 735]

یکی از منابع بسیار مهم تامین هزینه های جنگهای صلیبی، چیزی مثل زکات یا "یک دهم" اموال بود که کلیسا بر مردم سوئد تصویب کرده بود.

[arminheidari 24,406]

خیلی جالب و قشنگ بود 

وقت گذاشته بودید که این قدر ارزشمند شده است

[GAHERRRR 840]

خوب بود از نظر املا بهت میدم 19 بیت المقدص یعنی چی درس بنویس بیت المقدس icon_cheesygrin  :mrgreen:  icon_eek

[adelkhoje 5,060]

خوب بود از نظر املا بهت میدم 19 بیت المقدص یعنی چی درس بنویس بیت المقدس icon_cheesygrin  :mrgreen:  icon_eek

 

اصلاح شد دوست عزیز ...

 

ممنون عزیزان ، امیدوارم مورد قبول باشه .... :rose:  :rose:

 

همانطور که همه شما عزیزان میدونید ترکمن ها هم مثل سایر اقوام ایران عزیز ،در کشورمون به قدرت رسیده اند و چندین حکومت را تاسیس کرده اند و نقش خودشان را در اعصار و قرون گذشته ایفا کرده اند ، شاید ایجاد همچین تاپیکی برای آشنایی با ترکمن ها مفید واقع بشه ( البته قصد دارم در تاپیک های بعدیم در مورد ترکمن ها بیشتربنویسم که این قوم چگونه در ایران به قدرت رسید و...)

ویرایش شده در مرداد 94 توسط adelkhoje

[shogun 234]

با تشکر از اقای عدل بابت این تاپیک زیبا. من تاجایی که می دونم سلجوقیان یا سلسله های ترک دیگر را نمی توان فقط از یک نژاد ترک مثل ترکمن متصور شد. البته اطلاعات دقیقی ندارم .یک سوال دارم ایا سلجوقیان تنها از ترکمن ها بودند یا از اقوام ترک دیگر نظیر ازبک ها و قزاق ها نیز در بین انها بود؟

[Stuka 8,826]

ایا سلجوقیان تنها از ترکمن ها بودند یا از اقوام ترک دیگر نظیر ازبک ها و قزاق ها نیز در بین انها بود؟

 

 

در زمان سلجوقیان ازبک ها هنوز وارد آسیای میانه نشده بودند و در دشت های سیبری زندگی میکردند

ازبک تنها بعد از حمله مغول هست که وارد آسیای میانه و ماورالنهر میشوند.

[shogun 234]

در زمان سلجوقیان ازبک ها هنوز وارد آسیای میانه نشده بودند و در دشت های سیبری زندگی میکردند

ازبک تنها بعد از حمله مغول هست که وارد آسیای میانه و ماورالنهر میشوند.

از زمان حکومت گوک ترک (ترک های اسمانی ) ترک ها در اسیای میانه بودند و شامل تمامی ترک ها (اغوز ها و اویغور ها) می شدند . به همین خاطر به نظرم می اید در امپراطوری سلجوقیان که ماورائ النهر نیز تحت سلطه انها بوده نمی توانند فقط شامل ترکمانان باشد و دیگر ترک ها نیز وجود داشته اند . و اینکه غزنویان که پیش از سلجوقیان بودند بیشتر حکومت ترک نژاد تعبیر می شود تا ترکمن من را به این فکر می برد که سلجوقیان تنها شامل ترکمن ها نمی شود. به همین خاطر باز این سوال در ذهنم باقی مانده. و در مورد ازبک ها هم فکر کنم خیلی قبل تر از حمله ی مغولان در اسیای میانه بوده اند.البته الان که نگاه میی کنم محمود غزنوی جزو مردم ازبک طبقه بندی شده . پس فکر کنم می شود نتیجه گرفت ازبک ها قبل تر از مغولان در اسیای میانه بوده اند. .

ویرایش شده در مرداد 94 توسط shogun

[death 4,593]

چند وقتیه سرم شلوغه و وقت چندانی برای بودن در میلیتاری ندارم ولی خوب علی الحساب مثبت رو دادیم بعدا بخونیم خسته نباشی عادل جان

[adelkhoje 5,060]

با تشکر از اقای عدل بابت این تاپیک زیبا. من تاجایی که می دونم سلجوقیان یا سلسله های ترک دیگر را نمی توان فقط از یک نژاد ترک مثل ترکمن متصور شد. البته اطلاعات دقیقی ندارم .یک سوال دارم ایا سلجوقیان تنها از ترکمن ها بودند یا از اقوام ترک دیگر نظیر ازبک ها و قزاق ها نیز در بین انها بود؟

 

 

اغوزخان پدر ترکمن ها یا ترک ها

 

 

درود خواهش میکنم دوست عزیز ...

 

 

نظر شما محترم ولی به طور کلی میشه ترکمن ها رو همون غز ها (اغوزها) نامید ، که این کلمه مرکب از دو بخش اوغ و اوز هست یعنی به معنی تیر و قبلیه و اوز هم هم علامت جمع است که معنی قبیله ها را می دهد، به علاوه از ازمان اوغوز خان ( پدر ترکمن ها) با پیدا شدن تیر و کمان ایل اغوز به دوشاخه بوزاق (تیر خاکستری) و اوچ اوق ( سه تیر) تقسیم شدند .

 

(قرن 8 میلادی ) نام اغوز اولین بار بر طبق کتبیه های اولیه ترکان توقوز اغوز یا 9 قبلیه ( توقوز به معنی 9 در زبان ترکمنی و ترکی هست) دانسته شده و بعد ها از قرار معلوم به 24 قبلیۀ مهم تقسیم می شده اند،اما نام ترکمن بنابر یک اعتقاد ، پس از آنگه ترکان تحت نفوز اسلام قرار گرفتند ظاهر شد.یعنی از زمانی که اغوزهای مسلمان را ترکمن نامیده اند.

 

ترکمن ها همانطور قبل از اینکه به دین مبین اسلام ایمان بیارند ، جزو اقوامی صحرا نشین ترک بودند که به همه این اقوام ترک گفته می شدند تا زمانی که اقوام اغوز از مناطق سایر اقوام ترک غربی (چون قبل از این جزو اتحادیه های اویغور بودند) به مناطق غربی تر سرزمین های خودشان یعنی سرزمین های ماوراء النهر و ایران آمدند.

 

در اواخر قرن سوم هجری ( قرن 9 میلادی) جغرافی نویسان عرب از غزان بیشتر یاد می کنند،تا قرن چهارم هجری ترک ها غز (یعنی ترکمن ها) وسعت سرزمین هاشون از شمال به دریاچۀ آرال  و از مغرب به ولاگی سفلا و دریای خزر و از شمال شرقی به بستر رود ایرتیش محدود می شده .

 

پس از رسیدن به مناطق ماوراء النهر اقوام غز در نزدیکی سمرقند مستقر می شوند و به دین اسلام مشرف می شوند و زیر نفوذ امرای وقت به زندگی خود ادامه میدن تا زمانی که بعضی از اقوام ترک های غربی (کافر) به ماوراء النهر حمله می کنند و تقاضای خراج از امرای وقت (که بعداً همین امرا به کمک ترکمن ها اقدام به ایجاد سلسله سامانیان می کنند) در این زمان رئیس قبلیه یا رهبر یا هرچیزی دیگه اغوز هابه حکام مسلمان پیشنهاد غز (جهاد در مقابل کفار ترک) میدن که با این پیشنهاد لشکریان اغوز و حکام مسلمان وقت بر علیه نیروهای مهاجم برمی خیزند و در نهایت آن ها را شکست می دهند .

 

 

 

 

طغرل بیگ

 

 

پس از این ماجرا سامانیان اقدام به استخدام ( مقام دادن) به امرای اغوز می کنند و مناطق حکومت خودشان را وسعت می بخشند ولی همین مقام دادن و اعتماد به ترکمن ها آنها را سرانجام به نابودی کشاند و ترکمن ها یا اغوز ها را به قدرت رساند البته قبل از به قدرت رسیدن سلجوق ها این الپتکین (یکی از فرمانده های بزرگ منصور بن نوح سامانی) اقدام به سرپیچی از حاکم وقت سلسله سامانی کرد و به سوی غزنین و کابل تاخت و اولین دولت ترک در کشور عزیزمون ایران به تدریج بنیان نهاد .

 

و بعد ها در زمان سلطنت سلطان محمود غزنوی بود که با اجازه خود سلطان محمود غزنوی ، بقیه اقوام ساکن در مناطق شمالی (حدود کشور ترکمنستان فعلی ) وارد شمال شرقی ایران (ترکمن صحرا =استان گلستان+خراسان شمالی ) می شوند.و به تدریج اقدام به تشکیل سلسله سلجوقیان به بدست طغرل بیگ می کنند.

البته طغرل بیگ برای برداشتن نخستین گام ها برای ایجاد حکومتش باید آخرین حاکم سامانی یعنی اسماعیل منتصر را از میان می بردند که ازمیان نیز بردند.

 

بعد از این اقدامات طغرل با گروهی از قراخانیان اقدام به تشکیل یک اتحادیه برای مصاف با سلطان محمود غزنوی کرد ولی این اتحادیه نیز نتوانست جلوی شکست این نیروها را در مقابل محمود غزنوی بگید .و نیروهای طغرل اقدام به عقب نشینی به مناطق شمالی خراسان یعنی ترکمن صحرا کردند و در انتظار حمله دوباره در زمان مناسب شدند و برای این منظور با فرستادن پیغام برای به محمود غزنوی به ظاهر از سر اطاعت از سلطان غزنوی بر آمد.

 

 

 

 

سلطان محمود غزنوی

 

 

 

حال در این روزگار طغرل مغز متفکر ماجراهای نظامی سلجوقیان بود.در خصوص ترکیب دسته ها باید گفت که ممکنه پیروزهای سلجوقیان(به جز شکست برابر محمود غزنوی)،گروه های دیگر غز و عناصر قبایل دیگر را که در دشت های اطراف صحراگردی می کردند ، به سوی خود جلب کرده بود.در این زمان چهار قبیله تدریجا اهمیت زیادی در بین قبال اغوز ( که قبلا گفتیم 9 قبلیه حتی به 24 قبلیه هم می رسیدند) پیدا کرده بودند ، اسمای هر چهار قبلیۀ مذکور در فهرستی که کاشغری از قبایل اغوز می به دست می دهد وجود دارد (به صورت ایوا،توگر،سلغر و افشار).قبایل مورد نظر ما در آینده نقش بسیار بزرگی را در تشکیل امپراطوری بزرگ اغوزان یعنی سلجوقیان داشتند.

 

پس از مرگ سلطان محمود ، پسرش سلطان مسعود به قدرت رسید ولی غزنویان نیز نتوانستند در مقابل قدرت اولیه روبه رشد سلجوقیان به خوبی مقاومت کنند و سرانجام درآخرین نبرد ( به نقل از بیهقی) در جنگ دندانقان به زانو در آمدند و بقایای حکومت غزنوی تنها بخش های کوچکی مثل غزنین و مرزهای شرقی افغانستان فعلی محدود شد.غز ها یا ترکمن ها برای تضعیف غزنوی ها اقدام به جنگ های مورد علاقه ی خودشان یعنی اقدام به نبردهای چریکی کردند یعنی شبیخون زدن به پادگان های خراسان ، قطع مسیر های تدارکاتی لشکریان غزنوی و حتی مسموم کردن آب چاه ها برای به هلاکت رساندن بیشتر نیروهای سپاه سلطان مسعود غزنوی و پس از این اقدامات و ضعیف شدن لشکریان غزنوی ضربه نهایی را سپاه تضعیف شده غزنوی وارد و سپاه آن ها را منهدم کردن با نابودی کامل سپاه غزنوی راه تصرف مناطق خراسان نیز همراه شد .

 

بعد از این اتفاق بود که خورشید اقبال سلجوقیان طلوع کرد و هر روز بر درخشش افزوده شد و مرو ، هرات و نیشابور را تنها در عرض دو سال ( در سال های 428 و 429 هجری) به تصرف خود در آوردند،

 

تصرف نیشابور نیز در نوع خود جالب است ، برای تصرف نیشابور طغرل برادر خود یعنی داوود(پدر سلطان آلپ ارسلان) را اعزام کرد و توانست شهر را بدون جنگ و خون ریزی فتح کند .پس از آن طغرل هم وارد نیشابور شد و بر تخت سلطان مسعود نشست ( آن موقعه شهر نیشابور یکی از شهر های مهم ایران بود به نوعی پایتخت دوم غزنویا به حساب می آمد) ، برادر طغرل یعنی داوود به او پیشنهاد داد که شهر غارت شود ولی طغرل او را از این کار منع کرد ( به خاطر ماه رمضان ) ، بعد از ماه رمضان نیز داوود دست بردار نبود ولی سرانجام طغرل با گرفتن 30 هزار دینار از مردم و و دادن آن به لشکریان ، از غارت شهر زیبای نیشابور جلوگیری کرد و بعد از آن تا مدتی طغرل دو روز در هفته را اقدام به شنیدن سخنان مردم کرد و مسائل مردم رسیدگی می کرد.

 

 

 

 

بعد از استراحت نیروهای ترکمن ، گرگان و نواحی اطراف آن نیز سرانجام در سال 433 هجری به دست خود طغرل و با همراهی مراویج بن بیشو فتح شد،سپس قدرت این مناطق را به خود مرادویچ سپرد البته به شرط خطبه خواندن به نام طغرل و دادن خراج سالانه .

 

به طور کلی پس از نبرد دندانقان بود که ترکمانان اقدام به تصرف نهایی شهرها پراکنده کردند و موفق به این کار هم شدند، رهبران ترکمان سلجوقی با تصرف خراسان به شهریاری رسیدند و دیگر صرفاً روسای دسته های صحرا گردی نبودند .

 

آنان آداب گفت و گو با امیران دیگر دولت ها را فراگرفتند و آیین کشور داری رایج در کشورهای آباد را آموختند.اما حتی برای رهبران سلجوقی این فرایند کسب مسئولیت سیاسی پرزحمت بود،سلاطینی مانند طغرل، آلپ ارسلان و ملکشاه تا اندازه ای خود را با سنت پادشاهی ایرانی تطبیق داند و با گذشت ایام به زحمت از کار به دستان ایرانی خود تعالیمی فراگرفتند.

 

 

ادامه دارد ...

 

منابع :

 

 

حبیب السیر ،جلد 2،ص 354-تاریخ بخارا ،ص 127

تاریخ مردم ایران از پایان ساسانیان تا ، ص 181

سیر الملوک ،150

تاریخ بیهقی 

تاریخ ایران ،پطروشفسکی،ص 268 و 269

امپرطوری صحرا نوردان ،ص258

روضه الصفا ،جلد 4،ص 249

کامل ، جلد 16،صص 165 تا 167

ویرایش شده در مرداد 94 توسط adelkhoje

[shogun 234]

اقای عادل ممنون. از دوستانی هم که منفی دادند حداقل دلیلشان را ذکر می کردند . فکر نمی کردم برای سوالی که مربوط به تاپیک هم باشد بعضی ها منفی می دهند!

[sarbaz0sefr 153]

در زمان سلجوقیان ازبک ها هنوز وارد آسیای میانه نشده بودند و در دشت های سیبری زندگی میکردند

ازبک تنها بعد از حمله مغول هست که وارد آسیای میانه و ماورالنهر میشوند.

 

با سلام

ضمن  تایید فرمایش شما ، برای توضیح دقیقتر باید گفت که زبان ازبکی بازمانده زبان قراخانی است که در سده چهارم هجری  همراه با قراخانیان (آل افراسیاب ) که به سلسله سامانیان پایان دادند ، وارد ماوراء النهر شد . بعد از فتح ماوراء النهر توسط مغولان و قرار گرفتن این سرزمین در حکمرانی جغتاییان این زبان به نام جغتایی شناخته شد که از مهمترین گویندگان آن میتوان به امیر علیشیر نوایی وزیر دولت تیموری اشاره کرد . در سده دهم هجری امرای شیبانی که به نام جد ارشد خود ازبگ نامیده میشدند سرزمین ماوراء النهر را فتح کردند و نام خود را به این زبان و قوم دادند .  (همانطور که جناب stuka  اشاره کردند انها از سیبری آمده بودند و در واقع از اخلاف پسر ارشد چنگیز خان جوچی بودند ).

 

جناب آقای عادل ، از شما به خاطر زحمات فراوان و پستهای ارزشمندتان بسیار سپاسگزارم .

ویرایش شده در مرداد 94 توسط sarbaz0sefr