سرگذشت نادر شاه آخرین فاتح شرق از ظهور تا سقوط سرگذشت نادر شاه آخرین فاتح شرق از ظهور تا سقوط

[psaresetare 33]

بزرگترین اشتباه نادر شاه افشار از نظر تاریخ دانها به فتح هندوستان برمیگرده. نادر شاه با فتح هندوستان با دریافت غنائم پادشاه رو بر سر کار نگه داشت در حالی شاهنشاهی گورکانی به اوج خفت و زبونی گرفتار شده بود.

 

رفتن نادر همانا و ورود انگلستان در قالب کمپانی هند شرقی به هند همانا. بعدشم که دیگه ماجرا رو خودتون بهتر میدونین. نتیجه اش شد استعمار انگلیس و سالها توطئه که نوزم ادامه داره.

 

خیلی میگفتن اگه نادر شاه رو خلع میکرد و یکی از اقوام لایق یا فرماندهان کاردان خودش مثل کریم خان و خاندان قجر و ....... رو رو کار میاورد اونها نمی گذاشتن هندوستان به اون شکل به دست انگلیس بیفته. هر چند استعمار شکلی تدریجی و دراز مدت داشت ولی این جابه جاییمیتونست تاثیرات خودش رو بگذاره.

[adelkhoje 5,060]

بزرگترین اشتباه نادر شاه افشار از نظر تاریخ دانها به فتح هندوستان برمیگرده. نادر شاه با فتح هندوستان با دریافت غنائم پادشاه رو بر سر کار نگه داشت در حالی شاهنشاهی گورکانی به اوج خفت و زبونی گرفتار شده بود.

 

رفتن نادر همانا و ورود انگلستان در قالب کمپانی هند شرقی به هند همانا. بعدشم که دیگه ماجرا رو خودتون بهتر میدونین. نتیجه اش شد استعمار انگلیس و سالها توطئه که نوزم ادامه داره.

 

خیلی میگفتن اگه نادر شاه رو خلع میکرد و یکی از اقوام لایق یا فرماندهان کاردان خودش مثل کریم خان و خاندان قجر و ....... رو رو کار میاورد اونها نمی گذاشتن هندوستان به اون شکل به دست انگلیس بیفته. هر چند استعمار شکلی تدریجی و دراز مدت داشت ولی این جابه جاییمیتونست تاثیرات خودش رو بگذاره.

 

با سلام دوست عزیز ...

 

فرمایشات شما کاملا صحیح...

 

به هرحال همین غنایمی که از هندوستان حاصل نادرشد هم کمک موثری برای ادامه سلطنت افشاریه نکرد (به خاطر خسیس بودن نادرشاه ) ...

 

البته غنائم حاصل از نبرد کرنال باعث شد که نادر به سرمایه هنگفت وبی نهایت برای ادامه سلطنتش پیدا کند و البته همین دست یافتن به ثروت بسیار زیاد مانع از ادامه سیاست های اقتصادی در سلطنتش باشد ، البته با توجه به خصلت لئیمی که شاه افشار داشت ، نادر شاه حتی نتوانست استفاده موثری از این ثروت داشته باشد و در نهایت بعد از کشته شدن در نزدیکی مشهد ، قاتلین شاه افشار ، به دژ کلات نادری حمله و ثروت بی حدش را به یغما ببرن...

 

[url=http://gallery.military.ir/albums/userpics/10298/khlt_ndry_1.jpg][/url]

 

کلات نادری (دژخزانه داری نادرشاه) ، دژ تسخیر ناپذیری که با حیله تصرف شد

 

 

شکست سلطان گورگانی هند از نادرشاه کبیر آخرین ضربات اساسی برای از دست رفتن حکومت هند از دست سلاطین مسلمان گورگانی و دستیابی منابع غنی به بریتانیا (در غالب کمپانی هند شرقی) بود ...

 

ممنون از نظر شما دوست عزیز  :rose:  :rose:

ویرایش شده در آبان 94 توسط adelkhoje

[adelkhoje 5,060]

 

 

 

 

دوره دوم جنگهای ایران و عثمانی و فتح گنجه

 

به هنگام فتح گنجه در جمادی الاخر سال 1147 ه گنجعلی پاشا وسایل جنگی بسیار و آذوقه فراوان در قلعه ذخیره کرده بود و 14 هزار سرباز ترک را نیز آماده دفاع ازآن نمود.لشکریان نادر با رسیدن به این ناحیه،دورحصار و باروی قلعه را درعرض 3 روز سنگرهای مختلف ساختند و در درون آن ها مستقر گردیدند.سپس با فاصله یک تیر پرتاب از قلعه ، برجی از چوب ساختند تا از بالای آن درون قلعه را نظاره کنند.ولی این برج دیده بانی در اولین فرصت توسط مدافعان قلعه ویران شد.

 

 به امر نادر یگانهای تحت امر علی خان توپچی باشی در روز بعد،ازهنگام صبح تا پاسی از شب حصار ، برج ها و دروازه های قلعه را زیر آتش خمپاره های آتش افشان  و توپخانه سنگین گرفت . 

 

ولی با وجود تخریب بسیار ،مدافعان دژ شبانه آن ها را ترمیم و تعمیر کردند.تا مدتی به همین وضع دو طرف یکدیگر را زیر آتش توپ و تفنگ داشتند تا اینکه عابت حسنعلی خان یکی از امرای درگاه نادر ،نقشه و طرح عملیات مهمی را پیشنهاد نمود که مورد توجه نادر و سایر فرماندهان قرار گرفت . 

 

به موجب این طرح از ولایات مختلف سربازان 100 هزار توبره (کیسه) جمع آوری کردند و تمامی آنها را از خاک و خاشاک انباشتند.آنگاه کیسه ها را در یک منطقه مشخص بداخل خندق دوشهر ریختند تا آنجا را کاملاً پرکردند.بدینوسیله راه عبور و گذر برای جنگاوران سپاه نادر بوجود آمد.

ولی هربارکه تعدادی از سربازان از روی آن معبر عبور می کردند بلافاصله مدافعان از دروازه ها بیرون می آمدند و با آتش توپخانه و تفنگ تفنگچیان آن ها را کشته یا وادار به عقب نشینی می نمودند .

 

 

[url=http://gallery.military.ir/albums/userpics/10298/F1907_201.jpg][/url]

 

 

 یک ماه نیز اوضاع بدین منوال گذشت در این مدت مدافعان قلعه توانستند 60 نفر از جزایریان تفنگچی را که نادر بر بالای مناره های مسجد خارج از قلعه مستقر کرده و به طو دائم کوچه و خیابان را به زیر آتش گرفته بودند ، با به توپ بستن مناره ها همگی را به دیار عدم بفرستند.

 

سرداران و سربازان عثمانی در این مدت به هیچ وجه از مقاومت کوتاه نکرده بودند.زیرا این دژ به همراه ایروان ، تفلیس و قارص 4 پادگان بزرگ مرزی نیز محسوب می شدند که شدیداً مورد توجه و پشتیبانی استانبول قرار داشتند.بعلاوه از دست دادن این 4 شهر یا قلعه موازنه قوا را در این سرحدات کاملا به نفع حریف برهم می زد.

 

قوای ایران که در این ستیز ملالت آور مستاصل شده بود ، تصمیم گرفت از خاکریزهای پیچ در پیچ و طولانی که به آن "کوچه سلامت" می گفتند بهره ببرند ،بنابراین اقدام به حفر آن نمودند در طول این چند روز مدافعان گنجه گلوله های خمپاره خود را تمام کردند و مجبور شدند منجنیقهائی همچون پله ترازو بسازند و میان آنها را پر از سنگ نمایند و روی سپاه نادر خالی کنند و بسیاری را این گونه به هلاکت بندازند.ولی سربازان نادر دست از خاک برداری نداشتند و قادر گردیدند با استفاده از حفاریها زیرزمینی خود را تا پای حصار برسانند.

 

در اینجا نقب چیان در زمان کوتاهی چهار نقب عریض به زیر برج و بارو قلعه بردند و آنرا مملو از باروت ، گلوله و چوب کردند.به نوشته میرزا مهدی استرابادی فقط 3500 من (تقریبا 10 تن) باروت زیر نقب ها کار گذاشتند ،دراین مدت مدافعان دژ بیکار ننشستند و از چند نقطه شروع به حفر نقب کردند آن چنانکه در دو مکان ناگهانی در زیر زمین مقابل نقابان ایرانی در آمدند و با شمشیر ، نیزه و طپانچه به جان هم افتادند.

 

 

 

درفشدار ارتش افشاریه

 

 

تفنگچی ها جزایری

 

 

سرانجام نقب زیر دروازه آتش زده و منفجر شد.این انفجار تخریب زیادی ایجاد کرد طوریکه راه را برای عبور یک نیروی ویژه و ضربتی 3 هزار نفره که از قبل آماده هجوم و رخنه بودند گشود. این گروه در زیر باران گلوله های تفنگ خود را به ابتدای درونی قلعه رساندند ولی پس از یک جدال خونین و تن به تن و دادن تلفات زیاد مجبور به عقب نشینی شدند.

 

طولانی شدن محاصره اینک نیروها را بیش از گذشته به شدت عاصی کرده بود ولی خشونت رفتاری موجود در شخصیت نادر و تعدادی از افسران کادر فرماندهی اش ، قدرت و جرائت هرنوع اعتراضی را از جنگاوران سلب نموده بود.برای چندمین بار عملیات دیگری در دستور کار فرماندهان قرار گرفت.

 

اینبار مقرر گشت دو دیوار بلند و موازی به حد ارتفاع حصار قلعه بسازند و در پایان آنها را به حصار اتصال دهند.چنین نیز کردند و پس از اتمام کار،آب رود منطقه را در درون این کانال بلند مصنوعی هدایت کردند تا کاملاً پر و سریز گردید.با ادامه جریان آب بخشی از برج و بارو تخریب شد.

 

سرانجام در یک حمله سراسری که تمام ارکان ارتش شرکت داشتند و به مدت 10 شبانه روز ادامه یافت تفنگ چیان ،توپچیان ،زنبورکچیان،غازان،امرا،حفاران و قدراندازان نقاط گوناگون برج و بارو را ویران نموده و توپچیان خراسان و قورچیان قرخلو از راه نقبی که نقب چیان حفرکرده بودند به داخل قلعه رفتند...ونقاره شادیان را بصدا درآوردند.بدین طریق گنجه فتح شد.اماهنوز چند روزی از این واقعه نگذشه بود که عبدالله پاشا سپهسالار معروف با ارتشی بزرگ که میرزا مهدی استرابادی تعداد آنرا 120 هزار نفر ذکر کرده از راه رسیدند.وباردیگر جنگ خونینی درگرفت.

 

عثمانیها با وجود کثرت نفرات کاری از پیش نبردند و 50 هزار نفر تلفات نیز برجای گذاشتند.سردار آنها عبدالله پاشا کشته شد و بسیاری از فرماندهان آنان هم اسیرگشتند (یکشنبه 26 ماه محرم).

نادر دستور داد نعش عبدالله پاشا را کفن کردند و در تابوتی شمشادی نهاده به همراه تعداد از فرماندهان اسیرشده ترک،ازجمله ینگیچری آقاسی ،توپچی باشیها،سنجق بیگیان که در محضر نادر به گریه افتاده بودند،روانه درگاه سلطان عثمانی نمودند.

 

پس از این جنگ تمام توپخانه اعزامی عثمانیها ، بخش تدارکات ، چادر ها و خیمه ها،چهارپایان فراوان و ادوات جنگی بیشمار به غنیمت ایرانیان در آمد .سپس خبر این پیروزی بوسیله فتح نامه ها متعدد به شهرهای مختلف از جمله آذربایجان ،عراق ، فارس ،همدان ،خراسان و مازندران ارسال گردید و دستور داده شد در تمام این نقاط "کوس شادمانی" بنوازند.پس از فراغت از این کار غنائم بیشمار را بین نظامیان تقسیم کردند.

 

مقداراین غنائم بحدی بود که نظامیان "ماکولات،شکر،قهوه،ظروف چینی و امثال آنرابرنداشته و برای آن ارزش قائل نمی شدند"آنگاه "شادمانه بزرگی"برگزار شد که در طی آن به جنگاورانی که در میدانگاه رشادت زیادی از خود نشان داده بودند،خلعت و هدایای فراوانی بخشیدند.تعدادی را نیز همچون بخت علی خان فارسی که درمنطقه ایروان در مقابل لشکر حسین پاشا اهمال کاری و قصور داشتند،محاکمه کرده و به قتل رساندند.

 

پیروزیها و دستاورد های این دوره از جنگ ها ،رقیبان و دشمنان عثمانی از جمله اروپائیان و روس ها را به وجد در آورد و به عکس العمل واداشت.روس ها شادمانه به لواشف فرمانده نیروهای خود در جنوب دستوردادند عده ای از مهندسان نظامی خود را با لباس مبدل و تعدادی توپ به کمک نیروهای ایرانی بفرستند.عثمانیها نیز که قانع شده بودند اوضاع در ایران کمی متحول شده و روبه ثبات و بهبودی است ، از درسازش  و مصالحه برآمدند.

 

 

 

 اردوگاه نظامی ارتش ایران در عصر نادرشاه غالباً حدود 6 تا 7 کیلومتر جای را اشغال می نمود.بقیه نفرات ارتش هم در اطراف اردوگاه خیمه می افراشتند.اصل نقشه متعلق به بازن طبیب نادر بود

 

 

آنها احمد پاشا والی بغداد را مامور عقد معاهده صلح با ایرانی ها نمودند و پذیرفتند که ایروان را به ایران تسلیم کنند و در عوض قارص را در تصرف خود داشته باشند.بدین ترتیب در سال 1148 ه صلح سابق بین ایران وعثمانی از طرف باب عالی تصویب و بسیاری از ولایات و شهرهای غربی و شمال غربی را به ایران بازگرداند.

 

نشستن نادر تخت پادشاهی

 

نادر اینک سردار بزرگ،ناجی و فاتحی محسوب می گشت که دو دشمن بزرگ یعنی افغان ها و عثمانیها را به زانو در آورده و سایه نهب و غارت آنها را از سرزمین ایران برچیده بود.بهمین دلیل این فاتح نظامی اوضاع را برای مانورهای سیاسی و قبضه کردن کامل قدرت نیز بسیار مساعد یافت.

 

 

[url=http://gallery.military.ir/albums/userpics/10298/715px-Persian28IRAN29_Empire_1747.jpg][/url]

 

 

پس در هشتم رمضان 1148 ه در دشت مغان اردو زد و نمایندگان بسیاری از سراسر ایران به آنجا فراخواند تا تکلیف حکومت و سلطنت را معین و یکسره کنند.دراین اجتماع بزرگ که 20 هزار نفر از رجال ،اعیان،خان ها،سرطایفه ها و... به همراه 80 هزار خدمه خود شرکت کرده بودند.که در 12 هزار ساختمان موقت جای داده شدند.دربین این اشخاص 54 خان بزرگ نقش رهبری و تعیین کننده ای داشتند.جشن بزرگی در نوروز همین سال برپاگردید که طی آن نادر با پیشنهاد چند شرط پادشاهی ایران را پذیرفت و سپس در روز پنج شنبه 25 شوال 1148 ه تاجگذاری نمود.

 

پنج شرط نادر عبارت بودند از :

 

1- ایرانیان باید از عقاید و تعصبات گذشته خود نسبت به سنی ها دست بردارند و اهل سنت و جماعت هم باید مذهب شعیه را مانند مذاهب چهار گانه قبول کرده و آنرا مذهب پنجم بشناسند.

 

2- شیعیان باید در مکه رکنی خاص داشته باشند و ایرانیان بتوانند در آنجا به آئین جعفری نماز بگذارند.

 

 

3- همه ساله از طرف ایران امیرالخاص معین شود و از راه شامات به حجاز برود و دولت عثمانی باید او را مثل دیگرامیران حجاج به رسمیت بشناسد.

 

4- همه اسیران جنگی و غیرجنگی بین ایران و عثمانی مبادله شوند و خرید وفروش آنها موقوف گردد.

 

 

5- سفرای دولتین ایران و عثمانی از دو جانب معین شوند و در پایتخت یکدیگر به فیصله امور مورد اختلاف بپردازند.

 

ادامه دارد ...

[psaresetare 33]

 

با سلام دوست عزیز ...

 

فرمایشات شما کاملا صحیح...

 

به هرحال همین غنایمی که از هندوستان حاصل نادرشد هم کمک موثری برای ادامه سلطنت افشاریه نکرد (به خاطر خسیس بودن نادرشاه ) ...

 

البته غنائم حاصل از نبرد کرنال باعث شد که نادر به سرمایه هنگفت وبی نهایت برای ادامه سلطنتش پیدا کند و البته همین دست یافتن به ثروت بسیار زیاد مانع از ادامه سیاست های اقتصادی در سلطنتش باشد ، البته با توجه به خصلت لئیمی که شاه افشار داشت ، نادر شاه حتی نتوانست استفاده موثری از این ثروت داشته باشد و در نهایت بعد از کشته شدن در نزدیکی مشهد ، قاتلین شاه افشار ، به دژ کلات نادری حمله و ثروت بی حدش را به یغما ببرن...

 

 

کلات نادری (دژخزانه داری نادرشاه) ، دژ تسخیر ناپذیری که با حیله تصرف شد

 

 

شکست سلطان گورگانی هند از نادرشاه کبیر آخرین ضربات اساسی برای از دست رفتن حکومت هند از دست سلاطین مسلمان گورگانی و دستیابی منابع غنی به بریتانیا (در غالب کمپانی هند شرقی) بود ...

 

ممنون از نظر شما دوست عزیز  :rose:  :rose:

 

 

خواهش می کنم نظر لطف شماست.

 

در کل به نظر من البته شایدم درست نباشه ولی به شخصه نادر افشار رو بیشتر از اون که شاه بدونم یک فرمانده بزرگ نظامی می دونم که البته بر میگرده به عقبه نظامی این ادم. در واقع درسته که همه ما من جمله خودم به این ادم افتخار می کنم و لقب اخرین فاتح شرق مزین به نام نادر افشار هستش اما واقعیت اینه که نادر شاه تنها از هیس نظامی و کشورگشایی و البته دفع فتنه افغان و عثمانی به کشور خدمت کرد که البته کم کاری هم نبود از دست کسی جز اون در اون مقطع بر نمیومد و البته اولین تلاشها رو برای داشتن نیروی دریایی مدرن در اون زمان مخصوصا در شمال ایران انجام داد که ای کاش بعد از اون مورد بی مهری قرار نمیگرفت ولی

 

 

ولی داره اونم اینه که نادر تقریبا هیچ عمران و ابادانی در ایران ایجاد نکرد . اقتصاد ایران که بعد از سقوط اصفهان به دست افاغنه و نابودی صفویه ویران شده بود ترمیم نکرد. بررسی گسترش علم و دانش که شوخی بیش نیست

 

در کل همون طور که گفتم بیشتر یه فرمانده بزرگ نظامی بود تا شاهی برای ایران. واقعیت تلخ این هستش که ایران صفویه اون حکومت بزرگ و مقتدر و حتی به جرات میشه گفت به روز با جهان غرب رو از دست داده بود. حکومتی که نه تنها کشور رو متحد کرد بلکه دشمنان بزرگ ما رو بیرون کرده و شکست داده و اقتصاد ایران رو جانی دوباره بخشید. عمران و ابادی ایران رو توسعه داد و .......

 

این ضعف تا روی کار اومدن قاجار ادامه داشت تا این که خان قجری ایران رو دوباره متحد کرده و .... که این خودش قصه جدایی که امیدوارم در اینده بهش بپردازید چون اکثر مواقع همه حتی خودم فقط نقاط سیاه حکومت قاجار رو میبینیم در حالی که این حکومت مواهب خودش رو داشت.

 

جدا از این ها اشتباهات نادر شاه تمومی نداشت. از انحلال صفویه به اون شکل گرفته تا کور کردن پسرش و ایجاد تخم کینه بین خودش و فرماندهانش. الیته این تغییر خلق و خوی نادر شاه دلایل خودش رو داشت که در تاریخ بهش اشاره شده. یکی همین که فهمید در ماجرای پسرش دچار اشتباه شده و دچار بدبینی به اطرافیانش شد و دیگری بیماری نادرشاه بود که از قرار معلوم ورم معده یا درد شدید معده بود. این بیماری به شدت نادر شاه رو عصبی و بی حوصله کرد و خودش باعث سختگیری و بد رفتاری بیشتر نادر با اطرافیان مخصوصا فرماندهان سپاهش شد. ( خودم مدتها درد معده داشتم و این حالت نادر رو درک میکنم واقعا ادم بی حوصله و عصبی میشه جوری که سگ هار در مقابلش لنگ پهن میکنه)

 

 

اخرین چیزی که می خواستم بگم راجع به مرگ نادرشاه هستش. همونطوری که میدونید در هین لشکر کشی به سمت بلاد روس به دست فرماندهانش کشته شد. جناب  adelkhoje به نظر شما عجیب نیست که هر ایرانی که قصد روسیه میکنه در بین راه بدست اطرافیان و خدمه خودش کشته میشه؟ ایا این موضوع مشکوک نیست که هیچ کس حتی خان قاجارم موفق نشد به مرز روسیه برسه؟

 

 

 

 

 

 

 

[adelkhoje 5,060]

 

بسم الله الرحمان الرحیم 

 

 

 

نادر شاه و فرزندانش

 

 

به شخصه از بحث های تاریخی لذت میبرم ، از شما هم تشکر میکنم با نظراتون باعث میشید اطلاعات تاریخی خودم وبقیه عزیزان افزوده بشه ...

 

بله کاملا با شما هم عقیده هستم ، حتی در ادامه تاپیک به این ویژگی نبوغ نظامی و عکسش ضعف در اداره حکومت اشاره خواهم کرد ، همانطور که خودتون اشاره کردین نادر با نبوغ نظامیش ، ایران رو از دست یاغی ها افاغنه خلاص کرد و با شکست عثمانی ها کشور رو از دست تجزیه و هضم شدن در حکومت ها جزیره ای (حکومت های کوچک فاقد قدرت) نجات داد ، ولی باید این رو هم پذیرفت که نادر صرفاً حکومت را در یک حکومت میلیتاریستی می دید و به افراد سپاه و افسران و سردارانش بیش از هر چیزی اهمیت می داد .

 

و بیشتر عمرش را در سلطنتش در جنگ سپری کرد تا در اداره حکومت ، از طرفی چون یک فرد میلیتاریستی بود ، با شورشیان نیز رفتار خشونت باری انجام می داد حتی تا جایی که بعد از شکست دادن عثمانی ها در دومین جنگش و فتح هند ، باقی عمر حکومتش رو صرف سرکوب مخالفان و شورشیان کرد تا جایی که یکی از همین شورشیان ، یعنی علی خان افشار ( برادرزاده نادر) نادر رو به قتل رساند و فرزندان و نوادگان نادر رو به قتل (به جز نوه نادریعنی شاهرخ میرزا که از طرف مادری نصبش به سلسله صفوی می رسید ) رساند و خود به اسم عادل شاه سلطنت نشست و بعد از مدتی بدست ائتلاف محمد حسن خان قاجار و چند تن از امرای مخالف عادل شاه ، علی خان افشار ( عادل شاه افشار) شکست خورد و به قتل رسید .

 

 

 

سواره نظام سپاه افشاریه ، در جشن های 2500 ساله پهلوی دوم

 

 

دقیقاً حتی تا حدودی میشه این سردار بزرگ ایران را شاید حتی با ناپلئون هم مقایسه کرد ، البته ناپلئون امپراطور فرانسه در کنار فتوحات قابل ذکرش کارهای عمرانی و آبادانی زیادی برای کشورش انجام داد ، پس میشه نادر شاه را به عنوان یک سردار قابل ستایش مورد بررسی قرار داد ، نادر در امورات سپاهی گری بسیار قابل بود و تا آنجایی که میشه اشاره کرد سپاهش به تمام معنا یک سپاه ایرانی ( متشکل از اقوام مختلف ایرانی ) بود . 

 

همانطور که قبلاً جناب مولتکه در تاپیک ، سازمان رزم ارتش افشار اشاره کرده بودند :

 

 

اهمیت کار نادر در این بود که برای اولین بار پس از اسلام ، ارتشی به وجود آورد که از همه مردم ساکن قلمرو ایران بزرگ در آن حضور داشتند . کاری که هیچ کس نه پیش تر انجام داده بود و نه پس از آن صورت گرفت .

از سواره نظام زبده ازبک و ترکمان و کرد تا جنگجویان پیاده قبایلی پشتون و بختیاری و حتی گرجیان و ارمنی ها با نظم و درایت نظامی ارتشی نیرومند را شکل داده بودند . توپخانه ارتش ایران برای نخستین بار در ردیف توپخانه های برتر آن روز جهان قرار گرفته بود و از توپخانه عثمانی هم بهتر عمل می کرد . ارتش ایران بر خلاف دوره های قبلی که اهمیت سواره نظام قربانی پیاده می شد یا برعکس ، این بار متوازن و بی نقص بود .

 

قلمرو دولت افشاری به حدود اصلی حوزه تمدنی ایران نزدیک شد . خان نشین های خیوه و بخارا و شهرهای مهم سمرقند و بخارا ، که گهواره ادبیات فارسی امروز بودند ،  بلخ و کابل و کشمیر و سراسر مناطق تاجیک و پشتون نشین به دولت افشاری ضمیمه شد . مهم تر از همه آن بود که تاجیک ها و پشتون های کوه نشین که قرن ها بود تسلط کسی را بر خود نپذیرفته بودند با نادر همراه شدند و نیروی نظامی خود را در اختیار او قرار دادند .

 

مردم ساکن ایران فارغ از قومیت و مذهب در دولت نادر نقش داشتند . این بزرگترین نقطه قوت او بود .

 

اما از سوی دیگر دولت افشاری ضعف های جدی داشت که برای پرداختن به آن بحث بسیار لازم است .

 

 

 

 

قلمرو خان نشین بخارا

 

قلمرو خان نشین خیوه

 

در مورد وضعیت اقتصادی حکومت افشاریه کاملاً حق با شماست ، البته نادر تلاش هایی برای جبران این لطمات کرد و حتی ایجاد نیروی دریایی در جنوب و شمال علاوه بر ایده های نظامیش نیم نگاهی هم به تجارت دریایی خلیج فارس ، که شاهراه تجارت شرق با غرب آن زمان بود و برای نادر در جهت افزایش ذخایر مالی خزانه سلطنت افشاریه اهمیت داشت ولی با فتح هند و پرشدن خزانه مملکت با غنیمت های بی حد هند این ایده کم کم به فراموشی سپرده شد . 

 

 

 

تجارت دریایی خلیج فارس که اهمیت بسزایی برای کمپانی هند شرقی داشت

 

 

البته در مورد کشته شدن نادر شاه حرف حدیث بسیار است ، که نزدیک ترین آن ها کشته شدنش به دست برادرزاده ش هست ، همانطور که خودتون اشاره کردین اواخر عمر نادرشاه بسیار بدبین شده بود و بسیاری را به خاطر همین بدبینی به هلاکت رساند ، در یکی از همین بدبین هایش به علی خان افشار ( که بعداً با نام عادل شاه افشار به سلطنت رسید) به سیستان تبعید کرد ، که این تبعید مقدمه ای برای ازمیان بردنش توسط نادر بود ، علی خان بعد از باخبر شدن از نقشه نادر پنهانی خودش را مشهد رساند و شنید که نادر در نزدیکی ها قوچان (شمال خراسان ) اردو زده و آماده سرکوبی یکی از شورش های مخالفینش است ، علی خان نیز چون بعد از سرکوبی شورش خودش را سیبل بعدی نادر می دید با مذاکرات پنهانی با سرداران نادر ( که اکثراً به خاطر رفتار های اواخر عمر نادر به ستوه در آمده بودند) نقشه قتل نادر شاه را کشید و آن ها را با خود همراه ساخت .

 

و در نهایت برادرزاده نادر و سرداران مخالفش در سال 1160 جمادی الثانی (28 یا 30 خرداد) در سن 60 سالگی نادرشاه را در بسترش به قتل رساندند ، پس از این واقعه علی خان افشار به سرعت سمت کلات نادری پیشروی و تصرف کرد و با ثروت نادری خود را به قدرت رساند ، البته سلطنتش بسیار کوتاه بود ...

 

راستش را بخواهید دوست عزیز ، نادر هرگز با روس ها نبرد مستقیم انجام نداد و بیشتر با سیاست خارجی و دیپلماتیکی درست اون ها را مهار می کرد ...

 

بازم ممنون از بحثی که مطرح کردین دوست عزیز ، بسیار لذت بردم ... :rose:  :rose:  :rose:

 

ویرایش شده در آبان 94 توسط adelkhoje

[adelkhoje 5,060]

 

 

 

 

 

فتح قندهار 

 

آرامش در مرزهای غربی و شمال غربی ،مصالحه با عثمانیها، ثبات و آرامش موقت حاکم شده بر اوضاع سیاسی ایران،بدست آوردن قدرت و سلطنت همه و همه سبب شد اینبار نادر و یاران او نگاهی به شرق ایران بیندازند.

 

زیرا بتازگی حسین افغان در منطقه قندهار بار دیگر به تحریک طوایف مختلف پرداخته وبا گشودن مرزها بر روی افغان های غلجه زائی فراری،سبب پناه بردن آنها به هندوستان شده بود.نادر پس از ارسال نامه های مکرر برای حسین افغان ،کادر افسری خود را که اکثراً از خان ها و سرطایفه های ایل افشار و سایر طوایف بودند قانع نمود باید بی تامل به دفع افغان ها بپردازند.

 

مدتی بعد ارتش 80 هزار نفره ای در ماه رجب سال 1149 ه از راه ابرقو و کرمان راهی قندهار شد.سپس در ذیحجه سال بعد پس از تصرف قلل کوههای اطراف و اشغال مواضع مستحکم حاشیه،در روز 23 همین ماه وارد نبردی خونین شدند که مولف عالم آرای نادری آنرا به زیبائی چنین توصیف نموده است :"خان سوزان بر مفارق حسین خن افغان به تابیدن درآمد صداهای و هوی گُردان ،نعره مبارزان،شلیک زنبورکچیان و جزایرچیان گوش کروبیان فلک را کر کرده،زلزلت الارض زلزالها در جبال قیطول و ارکان افغانیان انداخت.چشم حسین شاه افغان بدان سپاه فیروز کلاه و آنهمه حشمت و جبروت افتاد که موازی 16 هزار نفر جزایری (تفنگچی) کمر طلا و نقره ، با جزایریان یراق طلا و نقره ، کلاه نمدهای زابلستانی در سر،قبا از چرم بلغار در بر،شده های کنار زردوز،یکه ابلق پهلوانی در گوشه سرخلانیده،پوست پلنگ در کمر مرکبان (راکب)،زنگ زلازنگ در گردن اسبان و با یراق و اسباب نقره مرکبان خود را آراسته.

 

در آن منزل که محل نزول رایات ظفرعلامات نادر بود،آن 16 هزار نفر تماماً در دهنه جلوهمایون افتاده و بیدق الوان هریک برگوشه قنداق نصب کرده و جز ایران را بردوش گرفته یری های یری ( به ترکی یعنی برویم ، بنجنبید بریم ) گویان دوراسته صف بسته و 1700 راس اسب شامی را به زین و یراق مرصع به جواهر به رسم جنیبت درپیش می کشیدند.

 

وچهار صد نفر شاطر با کردینها و کمر خنجرهای مرصع یکی در راست و دیگری در چپ زده ، در دهنۀ  جلو همایون می رفتند.با قرقرهای دیبا و زربفت و کناره سمور.وموازی 1200 نفر چاوشان با گرزهای نقره و طلا ...و 3 هزار نسقچیان پرکلاه طلا چون پر تیر بر سرزده همه جا پیشاپیش سپاه نصرت پناه مامور و 14 هزار نفر یساول قورق چی در ترتیب صف آرائی مشغول و هزار نفر یساول صحبت با چماقهای طلا و نقره در حضور نادر می رفتند.

 

و 1700 شتر زنبورک در همه جا شلیک کنان در دهنه جلو عازم.در دست راست موازی 16 هزار نفر جنگاوران آذربایجان غرق دریای آهن و فولاد گردیده ، ودر دست چپ نیز 16 هزار نفر دیگر از غازیان عراقی و فارسی در کمال آراستگی صف بسته و در پای علمهای زرنگار به قدر 24 هزار نفر از غازیان خراسانی غرق در آهن و فولاد گردیده ومی آمدند.قبل از ورود نشان های صاحبقرانی ( نادر ) سرداران و روسا و سرخیلان (سرکردگان سپاه) از قبیل : حاجی خان،علیقلی بیگ افشار،قاسم خان قاجار،مصطفی خان بیگدلو،علیمردان والی لرستان،لطفعلی خان ،فتحعلی خان و کلبعلی خان پسران باباعلی بیگ هریک با جمعیت سپاه خود فوج فوج آمده نزول می کردند.

 

چون چنگ شروع شد،دلیران سپاه ایران چو شیرغران و ببر بیان داخل معرکه جنگ شدند و به ضرب تیر تفنگ و پر تیر عقاب تیز چنگ ،تبرزین فرق شکاف ،خنجر،زوبین معرکه مصاف قطع حیات از ممالک ممات می کردند و با هر حمله جمعی کثیر از پا در می آمدند.دلاوران سپاه نادر به دروازه های قلعه قندهار حمله بردند ولی مدافعان قلعه قندهار با تیراندازی راه جنگاوران ایرانی را سد می کردند.

 

در روز اول کارزار 4700 نفر اسیر به نز نادر آوردند.روز دوم بین سرکردگان مدفعان قلعه قندهار وظایف تقسیم شد و مردان قندهار در جای جای قلعه اقدام به حفر سنگر و خاکریز کردند و منتظر هجوم سپاه ایران بودند تا با ضرب تیر تفنگ هایشان آن ها را ازپا در آورند.تنها یک قسمت از قلعه سنگر بندی نشد و آن قسمت متصل شهر به کوه بوددکه به قدر یک جاده سنگلاخی راه فرار برای سکنه آن دیار گذاشتند.

 

نادر برای درهم شکست قلعه قندهار دو توپ قلعه کوب که به وزن 42 من گلوله شلیک می کرد (به نوشته میرزامهدی استرابادی منشی و مورخ نادر وزن گلوله ها 7 و 8 من بود که پس از تصرف قسمتی از حصار دور قلعه و،توپ ها را بالا کشیده و به آتشباری بر روی کوچه و خیابان شهر پرداختند.)سرانجام با رخنه سپاه نادر به قلعه نادر فرمان حمله نهایی برای تصرف قندهار دستور داد و سپاهیان ایران فوج فوج به داخل قندهار حمله کردند ، البته در این هنگام نادر بسیاری از توپ های سپاهش را به دیوار قلعه فرستاد تا از روی دیوار قلعه به داخل کوی و سنگرهای داخل قلعه شلیک کنند تا راه را برای ورود سپاهیان تسهیل کنند.

 

 

از این تاریخ مدت مدیدی جنگ و ستیز بین لشکریان نادر با خان ها واهالی قلاع اطراف ادامه داشت که هرکدام از این جنگها را یکی از خان ها و سرداران نادر فرماندهی می کردند،علاوه بر آن همزمان حملات مکرر به قندهار نیز استمرار یافت،نقب ها زدند ، حصار را منفجر و تخریب کردند ولی افغان ها با گل ، گلیم و صندوق های پراز خاک بلافاصله اقدام به تعمیر و ترمیم نقاط تخریب شده می کردند.

 

سرانجام در یکی از شب های فوق العاده تاریک شخصی به نام آزاد خان خود را از درون قلعه قندهار به نادر رساند و تنها راه تصرف قلعه را هجوم سراسری در روز جمعه آینده دانست.زیرا در این روز قرار بود که اکثر اهالی و مدافعان شهر به خواندن نماز بپردازند.نادر پس از شنیدن این خبر،شواری نظامی بزرگی را تشکیل داد و فرماندهان داوطلب و فدائی را برگزید.آنگاه قرار شد این گروه به همراه 3 هزار نفر دست به عملیات ویژه بزنند که در صورت موفقیت هر نفر هزار نادری (50 تومان) انفعام دریافت می کردند.

 

به فوریت 100 نردبان و 2000 بیلدار و کلنگدار در اختیار آنان نهاده شد . سپس مقرر گردید شب جمعه مین باشیها ، 500 باشی ها،یوز باشی ها،ده باشی ها،وغازیان ( سربازان عادی-مبارزان در راه دین ) دسته دسته شبانه وارد میدان عملیات هجومی نزدیک قلعه بشوند تا پس از آغاز عملیات آنها 80 هزار نفر بقیه به حمایت از آنها برخیزند.

 

چنین نیز کردند و درروز جمعه نزدیک ظهر ، با شلیک توپ بر فراز برچ چهل زینه که نشانه آغاز و دستون هجوم عملیات بود،هجوم و حمله ناگهانی آغاز شد.نیروی ویژه ای متشکل از نامداران افشار،قاجار،چشمگزک و مروی در زیر باران شلیک و آتشباری مدافعان توانستند خود را به بوسیله نردبان ها به بلای حصار برسانند.با غوغوای حمله 80 هزار نفر بقیه ، تازه اهالی در درون قلعه قندهار متوجه واقعه شدند.حسین شاه افغان و وزیر او دوست محمد خان بلادرنگ 20 هزار نفر را به تعجیل سازماندهی کردند و اقدام به دفاع نمودند.ولی مقاومت آنها چند ساعت بیشتر به درازا نکشید و قندهار در میان سیلی از خون فتح شد.حسین شاه و امراء افغانی او به شمشیر به گردن،خود را تسلیم نموده و به اردوگاه نادر آمدند.نادر نیز آنها را بخشید و به همراه باقی طایفه قلیچه ای روانه خوار ،ری و به قولی مازندران نمود.

فتح قندهار 

 

آرامش در مرزهای غربی و شمال غربی ،مصالحه با عثمانیها، ثبات و آرامش موقت حاکم شده بر اوضاع سیاسی ایران،بدست آوردن قدرت و سلطنت همه و همه سبب شد اینبار نادر و یاران او نگاهی به شرق ایران بیندازند.

 

زیرا بتازگی حسین افغان در منطقه قندهار بار دیگر به تحریک طوایف مختلف پرداخته وبا گشودن مرزها بر روی افغان های غلجه زائی فراری،سبب پناه بردن آنها به هندوستان شده بود.نادر پس از ارسال نامه های مکرر برای حسین افغان ،کادر افسری خود را که اکثراً از خان ها و سرطایفه های ایل افشار و سایر طوایف بودند قانع نمود باید بی تامل به دفع افغان ها بپردازند.

 

مدتی بعد ارتش 80 هزار نفره ای در ماه رجب سال 1149 ه از راه ابرقو و کرمان راهی قندهار شد.سپس در ذیحجه سال بعد پس از تصرف قلل کوههای اطراف و اشغال مواضع مستحکم حاشیه،در روز 23 همین ماه وارد نبردی خونین شدند که مولف عالم آرای نادری آنرا به زیبائی چنین توصیف نموده است :"خان سوزان بر مفارق حسین خن افغان به تابیدن درآمد صداهای و هوی گُردان ،نعره مبارزان،شلیک زنبورکچیان و جزایرچیان گوش کروبیان فلک را کر کرده،زلزلت الارض زلزالها در جبال قیطول و ارکان افغانیان انداخت.چشم حسین شاه افغان بدان سپاه فیروز کلاه و آنهمه حشمت و جبروت افتاد که موازی 16 هزار نفر جزایری (تفنگچی) کمر طلا و نقره ، با جزایریان یراق طلا و نقره ، کلاه نمدهای زابلستانی در سر،قبا از چرم بلغار در بر،شده های کنار زردوز،یکه ابلق پهلوانی در گوشه سرخلانیده،پوست پلنگ در کمر مرکبان (راکب)،زنگ زلازنگ در گردن اسبان و با یراق و اسباب نقره مرکبان خود را آراسته.

 

در آن منزل که محل نزول رایات ظفرعلامات نادر بود،آن 16 هزار نفر تماماً در دهنه جلوهمایون افتاده و بیدق الوان هریک برگوشه قنداق نصب کرده و جز ایران را بردوش گرفته یری های یری ( به ترکی یعنی برویم ، بنجنبید بریم ) گویان دوراسته صف بسته و 1700 راس اسب شامی را به زین و یراق مرصع به جواهر به رسم جنیبت درپیش می کشیدند.

 

وچهار صد نفر شاطر با کردینها و کمر خنجرهای مرصع یکی در راست و دیگری در چپ زده ، در دهنۀ  جلو همایون می رفتند.با قرقرهای دیبا و زربفت و کناره سمور.وموازی 1200 نفر چاوشان با گرزهای نقره و طلا ...و 3 هزار نسقچیان پرکلاه طلا چون پر تیر بر سرزده همه جا پیشاپیش سپاه نصرت پناه مامور و 14 هزار نفر یساول قورق چی در ترتیب صف آرائی مشغول و هزار نفر یساول صحبت با چماقهای طلا و نقره در حضور نادر می رفتند.

 

و 1700 شتر زنبورک در همه جا شلیک کنان در دهنه جلو عازم.در دست راست موازی 16 هزار نفر جنگاوران آذربایجان غرق دریای آهن و فولاد گردیده ، ودر دست چپ نیز 16 هزار نفر دیگر از غازیان عراقی و فارسی در کمال آراستگی صف بسته و در پای علمهای زرنگار به قدر 24 هزار نفر از غازیان خراسانی غرق در آهن و فولاد گردیده ومی آمدند.قبل از ورود نشان های صاحبقرانی ( نادر ) سرداران و روسا و سرخیلان (سرکردگان سپاه) از قبیل : حاجی خان،علیقلی بیگ افشار،قاسم خان قاجار،مصطفی خان بیگدلو،علیمردان والی لرستان،لطفعلی خان ،فتحعلی خان و کلبعلی خان پسران باباعلی بیگ هریک با جمعیت سپاه خود فوج فوج آمده نزول می کردند.

 

چون چنگ شروع شد،دلیران سپاه ایران چو شیرغران و ببر بیان داخل معرکه جنگ شدند و به ضرب تیر تفنگ و پر تیر عقاب تیز چنگ ،تبرزین فرق شکاف ،خنجر،زوبین معرکه مصاف قطع حیات از ممالک ممات می کردند و با هر حمله جمعی کثیر از پا در می آمدند.دلاوران سپاه نادر به دروازه های قلعه قندهار حمله بردند ولی مدافعان قلعه قندهار با تیراندازی راه جنگاوران ایرانی را سد می کردند.

 

در روز اول کارزار 4700 نفر اسیر به نز نادر آوردند.روز دوم بین سرکردگان مدفعان قلعه قندهار وظایف تقسیم شد و مردان قندهار در جای جای قلعه اقدام به حفر سنگر و خاکریز کردند و منتظر هجوم سپاه ایران بودند تا با ضرب تیر تفنگ هایشان آن ها را ازپا در آورند.تنها یک قسمت از قلعه سنگر بندی نشد و آن قسمت متصل شهر به کوه بوددکه به قدر یک جاده سنگلاخی راه فرار برای سکنه آن دیار گذاشتند.

 

نادر برای درهم شکست قلعه قندهار دو توپ قلعه کوب که به وزن 42 من گلوله شلیک می کرد (به نوشته میرزامهدی استرابادی منشی و مورخ نادر وزن گلوله ها 7 و 8 من بود که پس از تصرف قسمتی از حصار دور قلعه و،توپ ها را بالا کشیده و به آتشباری بر روی کوچه و خیابان شهر پرداختند.)سرانجام با رخنه سپاه نادر به قلعه نادر فرمان حمله نهایی برای تصرف قندهار دستور داد و سپاهیان ایران فوج فوج به داخل قندهار حمله کردند ، البته در این هنگام نادر بسیاری از توپ های سپاهش را به دیوار قلعه فرستاد تا از روی دیوار قلعه به داخل کوی و سنگرهای داخل قلعه شلیک کنند تا راه را برای ورود سپاهیان تسهیل کنند.

 

 

از این تاریخ مدت مدیدی جنگ و ستیز بین لشکریان نادر با خان ها واهالی قلاع اطراف ادامه داشت که هرکدام از این جنگها را یکی از خان ها و سرداران نادر فرماندهی می کردند،علاوه بر آن همزمان حملات مکرر به قندهار نیز استمرار یافت،نقب ها زدند ، حصار را منفجر و تخریب کردند ولی افغان ها با گل ، گلیم و صندوق های پراز خاک بلافاصله اقدام به تعمیر و ترمیم نقاط تخریب شده می کردند.

 

سرانجام در یکی از شب های فوق العاده تاریک شخصی به نام آزاد خان خود را از درون قلعه قندهار به نادر رساند و تنها راه تصرف قلعه را هجوم سراسری در روز جمعه آینده دانست.زیرا در این روز قرار بود که اکثر اهالی و مدافعان شهر به خواندن نماز بپردازند.نادر پس از شنیدن این خبر،شواری نظامی بزرگی را تشکیل داد و فرماندهان داوطلب و فدائی را برگزید.آنگاه قرار شد این گروه به همراه 3 هزار نفر دست به عملیات ویژه بزنند که در صورت موفقیت هر نفر هزار نادری (50 تومان) انفعام دریافت می کردند.

 

به فوریت 100 نردبان و 2000 بیلدار و کلنگدار در اختیار آنان نهاده شد . سپس مقرر گردید شب جمعه مین باشیها ، 500 باشی ها،یوز باشی ها،ده باشی ها،وغازیان ( سربازان عادی-مبارزان در راه دین ) دسته دسته شبانه وارد میدان عملیات هجومی نزدیک قلعه بشوند تا پس از آغاز عملیات آنها 80 هزار نفر بقیه به حمایت از آنها برخیزند.

 

چنین نیز کردند و درروز جمعه نزدیک ظهر ، با شلیک توپ بر فراز برچ چهل زینه که نشانه آغاز و دستون هجوم عملیات بود،هجوم و حمله ناگهانی آغاز شد.نیروی ویژه ای متشکل از نامداران افشار،قاجار،چشمگزک و مروی در زیر باران شلیک و آتشباری مدافعان توانستند خود را به بوسیله نردبان ها به بلای حصار برسانند.با غوغوای حمله 80 هزار نفر بقیه ، تازه اهالی در درون قلعه قندهار متوجه واقعه شدند.حسین شاه افغان و وزیر او دوست محمد خان بلادرنگ 20 هزار نفر را به تعجیل سازماندهی کردند و اقدام به دفاع نمودند.ولی مقاومت آنها چند ساعت بیشتر به درازا نکشید و قندهار در میان سیلی از خون فتح شد.حسین شاه و امراء افغانی او به شمشیر به گردن،خود را تسلیم نموده و به اردوگاه نادر آمدند.نادر نیز آنها را بخشید و به همراه باقی طایفه قلیچه ای روانه خوار ،ری و به قولی مازندران نمود.

 

ادامه دارد ....

 

 

[psaresetare 33]

خوب تا از به سلطنت رسیدن نادر شاه دور نشدید یه ماجرایی در مورد چگونگی خلع شاه طهماسب دوم شنیدنم که گفتنش خالی از لطف نیست هر چند این رو در کتاب مطالعه نکردم و از شخصی شنیدم ولی اون شخص شخص اگاه و معلم تاریخ بود ( البته نه معلم من) :

 

 

ماجرا از این قراربود که نادر شاه که مطمئنا دنبال حکومت بود همونطوری که گفتید با شکست خفت بار شاه طهماسب دوم از عثمانی و امضا معاهده با اونها فرصت رو مغتنم شمرد و تصمیم گرفت شاه طهماسب دوم رو از سلطنت خلع کنه. برای همین نقشه ای چید.

 

اون تمام بزرگان کشور رو در اردوگاهی که الان یادم نیست فکر کنم همون دشت مغان جمع کرد برای مشورت و بررسی چگونگی اداره کشور و مقابله با عثمانی. در همون زمان شاه که درون خیمه خود در حال عیش و نوش بود نادر زنی معلوم والحال و بدنام رو به داخل خیمه میفرسته و اونم شاه بدمست کرده رو اغوا و کرده و در ادامه به معاشقه مشغول میشن ( شاه رو عریان کردش) . نادر هم بزرگان رو بیرن خیمه جمع میکنه و ناگهان با کندن طنابها و باز کردن خیمه شاه مست رو دار حالت نامناسبی که بود به همه نمایان میکنه.

 

بعدم که مشخصه میگه این ادمی که نصف ایران داد عثمانی حتی لیاقت نامیده شدن پادشاه رو نداره. با این زن بدکاره که همه میشناسینش ( جالبه همه میشناختنش ) در حال زنا هست اونم با زنی نه خانواده اشراف و با اصل نصب بلکه یه ولگرد. حالا شما بگید که ایا این ادم لیاقت پادشاهی ایران رو داره.

 

بزرگان هم که علاوه بر دل پر خونی که از شاه به خاطر ضعف و شکستش داشتن مثل سگ از نادر میترسیدن موافقت کردن که شاه خلع و پسرش عباس سوم 6 ماه پادشاه و نادر ولیعهد و نایب السلطنه بشه.

 

جالبه زمانی هم که در دشت مغان مردم رو جمع کرد تا خودش رو شاه بنامه قبلش عباس سوم تب کرده و مردونده شده بود. ( در تاریخ رضا قلی میرزا پسر نادر رو قاتل عباس سوم صفوی مینامن)

ویرایش شده در آبان 94 توسط psaresetare

[sadra91 325]

باسلام

تشکر می کنم از تاپیک پر بار شما٬ شروط پنج گانه نادر برای قبول سلطنت ایران شباهت زیادی به یک پیمان صلح با حکومت عثمانی داره و در این بین شرطی دارای ارتباط مستقیم با وضعیت فرهنگی و اجتماعی داخلی کشور وجود نداره شاید به نوعی فقط مورد اول ٬به نظرتون دلیلش چی هست؟
درباره فرجام نادر شاه هم (خسرو معتضد ) به نقل از کتاب خاطرات پزشک اروپایی نادر می گفت دچار سرطان معده بوده و حتی اگر کشته نمی شد بزودی بر اثر این بیماری به مرگ طبیعی می مرد البته نمی دونم چقدر این مطلب صحت داره.

[adelkhoje 5,060]

 

 

نگاره ای از نادر در جنگ کرنال،نقاشی از عِدَل عدیلی

 

 

پیش ار شرح نبرد لازم است تدبیر عملیات دو سوی درگیری بیان شود:

 

تدبیرعملیاتی محمد شاه،پادشاه هند

 

1-تهیه ی استحکامات و ایجاد خطوط مستحکم پدافندی

2-محاصره و انهدام نیرو های ایرانی

3-تقسیم عرض جبهه به دو سردار،جناح راست به سعادت خان و چپ به خان دوران

4-پیشدستی دادن تک به ایرانیان

5-درگیر نمودن دشمن با فیل ها در عرض جبهه و همزمان اجرای مانور احاطه ی دو طرفه

 

 

 

 

تدبیرعملیانی نادر شاه

 

1-پرهیز از تک جبهه ای به انگیزه استقرار هندی ها در مواضع مستحکم

2-سعی در بیرون کردن هندی ها از مواضع و سپس تک به آنها

3-قرار دادن تلاش اصلی روی پهلوی راست هندی ها(سعادت خان)

4-احاطه ی یک طرفه ی ارتش هند جهت باز کردن راه دهلی

5-اتخاذ تمهید مناسب برای رویارویی با فیل ها

6-واگذاری ماموریت به سردار علی خان کیانی فرمانده تیپ جمازه سوار برای اجرای تمهید فوق.

 

برای آغاز نبرذ پیش دستی نکردند.در این ساعت به دستور نادر تیراندازی توپخانه ی ارتش سرافراز ایران آغاز گردید و دوفوج از 1000 نفره به مرکز و پهلوی راست ارتش هند تک نمودند که بدون درنگ،سواران دو پهلوی ارتش هند جهت رویارویی به حرکت در آمدند.

 

سپس به دستور نادر،نصر الله میرزا(فرزند دوم نادر) و تهماسب قلی جلایر به ترتیب به پیاده ها و جناح راست سعادت خان تک نمودند که وی در خواست کمک از محمد شاه نمود.به دستور وی، سربلند خان یکی از فرماندهان یگان احتیاط ارتش هند به جلو اعزام که منجر به شکست یگان جلایر شد.در این هنگام نادر به سواره نظام بختیاری فرمان داد تا علاوه بر کمک به سواران نصرالله میرزا،از جلو به نیروی سعادت خان تک نموده و خود نیز با بختیاری ها از عقب به نیرو های سربلند خان یورش برد که در پهلوی ارتش راست هند اختلال ایجاد شد و عقب نشینی هندی ها آغاز گردید.در این هنگام دستور توقف نبرد،توسط نادر صادر و با شکست پهلوی راست ارتش هند روز نخست نبر پایان یافت.

 

در روز دوم هندی ها پیش دستی نموده و با فیل ها تک خود را آغاز نمودند که با نزدیک شدن آن ها به نیرو های خط مقدم ایرانی،یگان جمازه سوار سر تیپ علی خان کیانی ماموریت خود را آغاز کرد.فیل ها با کشته شدن فیل بانان و پرتاب گلوله های آتشین از سوی ایرانیان،با عصبانیت به سوی نیرو های هندی بر گشتند که سبب از هم گسیختگی آنها شد.آنگاه نادر فرمان داد تا یک تیپ با پیاده نظام سعادت خان و دو تیپ با پیاده نظام خان دوران درگیر شوند.

 

این درگیری سبب به جود آمدن شکاف میان دو پهلوی ارتش هند گردید که حاجی خان بیک افشار،مامور وارد شدن در رخنه،توسعه ی آن و تک به پهلوی چپ خان دوران گردید.همزمان نصرالله میرزا و علی خان کیانی،مامور تک به پهلوی راست هندی ها شدند.هر دو پهلوی ارتش هند فرو ریخت و برادر و پسر خان دوران کشته و خود وی نیز زخمی شد و سعادت خان اسیر گردید.نیرو های هندی عقب نشینی کردند و شب هنگام از هر سو در محاصره قرار گرفتند و ارتباط آنها با دهلی قطع شد.

 

در همین زمان،محمد شاه که ادامه ی نبرد را بی فایده دید،نظام الملک و شماری از افسران هندی را جهت عقد متارکه پیش نادر فرستاد.آنان شرایط نادر را به محمد شاه یادآوری کردند که با حضور شخص محمد شاه در اردوگاه نادر و پذیرش شرایط،آتش بس برقرار گردید.

 

چند روز بعد در میان تشریفات فراوان و جشنی بزرگ ،نادر و گروهی از افسران و سربازان ارتشش وارد شاه جهان (دهلی) شدند.او برتخت شاهان هند نشست و امر به جمع اوری موجودی خزاین داد.

 

 

 

 

تخت طاووس 

 

غنایم جنگ

 

به نوشته محمد کاظم مروی مورخ عهد نادری که در بعضی از سفرهای جنگ نیز حضور داشت غنایم فتح هند به شرح زیر است : "موازی 30 هزار شتر را زیر بار کشیده و آماده کردند ، 4 هزار شتر را جواهر و مرصع آلات پادشاهی،2 هزار شتر را طلا آلات دیگر مثل جام و زیرجام بلورین کنده کاری شده به طلا و طرحی یشم و طلا وسرپوش های بلورین که عقل از خیال آن عاجز بود بارگیری بنمودند.همچنین 6 هزار شتر را اشرفی مهر (سکه) باربگرفتند و موازی 24 هزار راس استر بردعی را طلا سفید و نقره آلات بار بستند...

 

دیگر تخت طاووس بود که چند پادشاه هند برآن طلا کاری نموده بودند که به همراه چند چیز دیگر بار 70 شتر می کشیدند"به نوشته میرزا مهدی استرابادی"چون سعادت خان ناگهانی دار فانی را وداع گفت محصلان ایرانی به لکنهو که محل حکومت وی بود رفتند و 500 هزار تومان طلا و جواهرات نیز از آنجا بر پیلهای بزرگ بار کرده بیاوردند"جمع آوری غنایم به این مقدار محدود نشد و تا مدت ها ادامه یافت.

 

کوه نور و دریای نور دوقطعه الماس بزرگ و بسیار گرانقیمت،خزائن متعدد،ثروتهای هنگفت اعیان و واشراف هندی و کتاب های نفیس بقدری بود که فقط آقا محمد خزانه دار و صندوق دار نادر توانست 3 خروار طلا را متقلبانه تصاحب نماید.فریزر علاوه بر اقلام ذکر شده 7.5 کروه فقط اسلحه و توپ،1000 راس فیلم،200 آهنگر،7 هزار اسب،10 هزار شتر،100 خواجه،130 نویسنده،300 معمار و بنا،100 سنگ تراش،200 تاجر،60 هزار جلد کتاب ارزشمند را از دیگر غنایم ذکر کرده است.بازن پزشک دربار نادر نیز که نفرات ارش هندیان را در جنک کرنال 140 هزار نفر و سپاه نادر را 60 هزار نفر قید نموده،کل غنایم بدست آمده را 300 هزار روپیه (که به پول فرانسه آن روز 525000000 بود) دانسته است.

 

این غنایم هنگفت هم هزینه سفرهای جنگی گذشته نادر را تامیین نمود و هم هزینه های جنگ های آینده او را وهمچنین برای اقناع حرص و طمع خان ها و فرماندهان ارتش نادر بسیار مهم و ارشمند بود،آن ها پس از چندین سال نبرد هم اینک به ثروتی عظیم دست یافته بودند.در پایان نادر شاه حکومت هند را دوباره به محمد شاه واگذار کرد.وی نیز به پاس قدردانی سکه ای بنام نادر ضرب کرد و خطبه ای هم بنامش در سراسر هند خواند.این مصالحه سیاسی برای طرف مخصوصا نادر و فرماندهانش ،ضروری و حتی اجباری می نمود.زیرآنها هرگز نمیتوانستند سرزمینی با وسعت و جمعیت هند را برای مدتی طولانی تحت نفوذ و سیطره خود نگه دارند.

 

 

 

نگاره نبرد کرنال بر دیوار چهلستون اصفهان

 

 

لازم به تذکر است که منظره میدانگاه جنگ کرنال به طرز زیبای در کاخ چهل ستون اصفهان به تصویر کشیده شده که این یادمان هنوز به شکل قابل تحسینی قابل رویت است.

 

نتیجه نبرد

 

1-تلفات ارتش هند 40000 نفر و تلفات ارتش ایران 8000 نفر.

2-خارج شدن مناطق باختری رود سند از دست هندی ها ورسیدن مرز دو کشور به رودخانه برابر خطوط و علایم تاریخی زمان ساسانیان.

3-تماشایی و قابل تحسین بودن دلیری و فداکاری سرباز ایرانی پس از راهپیمایی هزاران کیلو متری و از گذر از مناطق خطرناک.

4-نبوغ نظامی نادر و روح استوار و ابتکارات او در هدایت ارتش سرافراز از تنگه های خیبر و پنج شاخه ی رود پنجاب و رویارویی با ارتشی که سه برابر ارتش ایران بود.

5-افزوده شدن به حیثیت ارتش ایران و معرفی نادر به عنوان یک نابغه ی نظامی در جهان.

6-تقویت بنیه ی اقتصادی ایران با به دست آوردن غنائم و تاوان جنگی.

7-پاک کردن لکه ی ننگ شورش راهزنان بی نشان محمود و اشرف غلزایی از برگ های تاریخ ایران.

8-دوراندیشی نادر در تاج بخشی دوباره به محمد شاه

9-نقش برجستگی و پایه های مورد توجه نادر یعنی اطلاعات،روحیه،انضباط،احتیاط کافی و اداره کردن نیرو ها از نظر اداری،لجستیکی و مدیریت نظامی در پیروزی نبرد.

10-توجه به اصول جنگ که همگی به مورد اجرا گذاشته شد و در پیروزی قاطع ارتش ایران،نقش به سزایی داشت.

 

بازگشت به ایران

 

بعد از پیروزی برهندی ها ،ایالت مغرب رود سند ،نواحی غزنین،کابل،قسمتی از پنجاب،تته و کوهستانهای افغانستان به تصرف ایرانی ها در آمد.نادر پس از 58 روز اقامت در دهلی تصمیم به بازگشت گرفت.

 

او به هنگام حرکت دست به اقدام مهمی زد ، نخست در کابل و پیشاور 40 هزار افغانی را که از طوایل مختلف از جمله جماعت هزاره بودند،به قشون خود ملحق کرد،دوم نسقچیان سپاه (دژبان) به همراه چند تن از معتمدان،اموال و غنایم سپاهیان را قیاس و سنجش نمایند تا هرگاه ملازمین بیش از50 تومان،یوز باشی بیش از 200 تومان،پانصد باشی ها بیش از 1000 تومان،مین باشی ها بیش از 2000 تومان و امراء و سرکردگان بیش از 3000 تومان نقد یا جواهرات در اختیار می داشتند از آنها گرفته و ضبط کنند.علت این امر آن ضرب المثل معروف ، آن بود که "سگ سیر به شکار و لشکر مالدار به کارزار نمی رفت.معلوم نیست که جمع آوری این غنائم هنگفت به خاطر طمع ورزشی نادر یا دست یابی به آنها بوده است یا سبک کردن و وادار نمودن لشکریان به ادامه جنگ ها و کشورگشائیها آتی.

 

پس از برگشت از هند و سرکوب مناطق شرقی کشور نادر به بتدریج ارتش خود را به سوی ترکستان به حرت در آورد.در ادامه این سفر جنگی بر روی رودخانه چهار جوی ،معماران و بنا ها 45 روزه پل بزرگی را روی این رود احداث کردند.عرضی این پل به قدری بود که دو شتر با بار کامل می توانستند از روی آن عبور کنند.نادر پس از ساخت پل امر کرد که در دو طرف رود قلعه های استوار بنا کنند که در هر قلعه 5 هزار تفنگچی ،اغور و اهالی اردو و بازار که جمعا به قدر 30 یا 40 هزار نفر گردیدند در آنجا سکنی گزیدند.این سپاه پس از مدتی کر و فر بسوی بخارا روانه شد.

 

سربازان نادر با طی کردن مسافت طولانی و پیاده شد در ساحل ،بدون فوت وقت آماده نبرد شدند.

در آرایش نیروها نادر و فرماندهانش قسمت های مختلف سپاه یعنی مرکز،سمت راست ، سمت چپ،عقبه لشکر،کمینگاه و توپخانه را تحت فرماندهی های جداگانه ای در آوردند.در روز موعود دو سپاه در برابر هم به صف آرائی پرداختند.با آغاز نبرد رسته آتشباری ارتش افشاریه که شامل توپ های بزرگ ،زنبورک ، بادلیج و صف پوزن بود،در اولین لحظات ترتیب و نظم سپاه ازبکان در هم ریخت و چون آنها با این سلاح ها آشنائی درستی نداشتند، بشدت وحشت زده شدند و در نهایت به شکست آنها یعنی سپاه ترک ابوالفیض خان آتالیق انجامید.پس از این نبرد آتالیق (سلطان ترکستان) به همراه امرایش خود را تسلیم نادر کردند.

 

ادامه دارد ...

 

__________

 

پی نوشت : http://www.military.ir/forums/topic/25313-%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AA%D8%AD-%D9%87%D9%86%D8%AF/

 

 

از نظر و توجه دوستان سپاس گزارم... :rose:  :rose:  :rose: 

ویرایش شده در آبان 94 توسط adelkhoje

[adelkhoje 5,060]

 

 

 

 

نادر نیز آن ها را مورد عفو قرار داد و مکلفشان کرد روز به روز مایحتاج ارتشش مخصوصاً،علوفه چهارپایان و آذوقه سپاهیان را تامین کنند.سپس در بخارا سکه بنام نادرضرب کردند و خطبه ای خوانده شد.وی در اینجا هم حکومت را دوباره دراختیارابوالفیض خان نهاد و پس از آنکه 30 هزار جنگاور ازبک را وارد ارتش خود کرد،یکی از دختران سلطان ترکستان را به همسری پسرش رضا قلی میرزا برگزید و دختردیگرش را هم به عقد برادرزاده ش علیقلی خان در آورد.پس از این ماجرا نادر بسوی خوارزم رهسپار شد.نادر قبل از حرکت جمعی از اهالی اردو بازار و سربازان هندی را که رفتن به سوی خوارزم برایش دشوار بود مرخص نمود،سپس از رود جیحون گذشتند.ایلبارس خان حاکم خوارزم به همراه 30 هزار سواره نظام ازبک ، آرال ، یموت و ترکمن آماده نبرد گشت.پس از اولین درگیری کوتاه ،ایلبارس خان و جنگویانش پا به فرار نهادند.نادر در پی این پیروزی به همه سرکردگان و امرا خلعت بخشید.

 

ارتش افشار در سفرهای جنگی شمال شرق در حدود 3 هزار کیلومتر راه را در مدت 8 ماه پیموده بود.اتخاذ سیاست درست نادر و فرماندهانش در این سفر جنگی قابل تحسین بود.زیراانتخاب سواحل جیحون به عنوان مسیراستراتژیک برای حرکت سپاهیان و انتقال تداراکات سپاه با توجه به صحراهای خشک ، بسیار عاقلانه و حساب شده بود.مخصوصاً آنکه تامین تدارکات ،آب و مواد غذائی از طریق صحرا و توسط چهار پایان بسیار مشکل می نمود.

 

اینک نادر با غرور و سرافرازی پس از فتح ماوراء النهر و ترکستان ، بسوی کلات نادری مراجعت می کرد تا غنائم و ثروت بیشمار ره آورد این سفر را در آنجا مخفی نماید.بعد از این وقایع بود که پایتخت را نیز از اصفهان به مشهد انتقال داد.در این مدت قلعه کلات یا کلات نادری در کوه های حوالی شمال مشهد ، در سینه یک تخته سنگ عظیم بنا شده بود که توسط حصاری ضخیم با خندقی عمیق حراست می گردید،آنچنانکه فتح آنرا با وسایل نظامی آن دوره محال می دانستند.در ساخت این کلات هزاران کارگر به مدت 5 سال کار کردند. بدستور نادر دیوار آن را به قدری صیقل داده بودند که هیچ دستگیره یا ناهمواری برای آویختن اسلحه یا دست وجود نداشت.

 

در قلعه ادوات کامل برای جنگاوران و تمام وسایل زندگی برای 10 هزار نفر ذخیره داشتند.کرزن در دیداری که از کلات نادری داشت درباره آن چنین می نویسد:"نادر که از هندوستان غنائم زیادی آورده بود کلات را بهترین مکان برای انبار کردن جواهرات خود می دانست و آنجا را به قدرت استحکامات نظامی در آورد با برجها و باروی استوار...اینکه کلات را افراد نظامی دولت ایران که وابسته به لشکر خراسانند نگهبانی می کنند . در منطقه قلعه ای آن،500 سرباز با دوتوپخانه صحرائی مستقر هستند.نفرات نظامی هر سه ماه یک بار تعویض می شوند.فعلاً ارزش نظامی کلات در آن است که از این ناحیه میتوان آغاز اقدامات و شروع حمله نظامی بر ضد ناحیه ماوراء دریای خزر داشت...از روزگار نادر کلات یکی از مراکز عمده نظامی خراسان بود و انبار خوبی نیز برای مهمات محسوب می شده است".

 

 

کلات نادری

 

حمله به داغستان

 

نادر و کادر فرماندهی او پس از اندک استراحت در مشهد،بار دیگر تصمیم گرفتند در ذی الحجه سال 1154 ه به سوی داغستان لشکر کشی کنند و لزگیهای سرکش و عامل قتل برادر ناد را سرکوب نمایند.اتفاقاً در همین سفر بود که در جنگل های مازندران (ناحیه سواد کوه) به جان او سو قصد شد و آنرا منتسب به پسرش رضا قلی میرزا نمودند.

 

نادر که رهبر یک دولت میلیتاریستی (نظامی) بود و ارتش دائماً متحرک خود را در طول این چند سال به این سو و آن سو می کشاند،براثر خستگی مفرط به نوعی بیماری بدبینی و نگریستن برهمه وقایع از دریچه توطئه ، مبتلا شده بود.بعلاوه اخبار شورش ها و اعتراضات مداوم مردم نواحی مختلف ، براین خصلت اخلاقی او اثر مضاعف گذارده و آنرا تشدید می کرد.بنابراین بلادرنگ مجلس محاکمه ای تشکیل داد و در پی آن امر نمود چشمان رضاقلی میرزا را از حدقه در آوردند.

 

 

پس از این واقعه به سوی آذربایجان آمد و درنزدیکی اردبیل لشکریان را سان دید و برای تامین تدارکات سپاهش به حاکم های محلی امر کرد تداراکات و آذوقه را آماده و به سوی داغستان حمل کنند.به نوشته بازن پزشک نادر ، سپاه ایران در این زمان بالغ بر 150 هزار نفر بودند و از مجموعه جنگاوران نقاط مختلف ایران،هندوان،اوزبک ها،تاتارها و افغان ها تشکیل می شدند.

 

در منطقه داغستان تعدادی از امرای محلی به اردوگاه نادر آمدند و اظهار اطاعت کردند.وی آنها را مورد عفو قرار داد ولی از آنان خواست آذوقه و علوفه ارتش وی را تامین کنند.این درخواست او بدون تعلل پذیرفته شد و خانهای مذکور چنیدن هزار گوسفند و مقدار فراوانی غله به اردوگاهش ارسال کردند.اما از بین طوایف مختلف ،لزگیها و طبر سرائی ها تصمیم به مقاومت و مقابله گرفتند.

 

با شنیدن این خبر نادر 10 هزار سواره نظام تفنگچی خراسانی را به فرماندهی میر علم خان خزیمه،اسماعیل بین مین باشی و زمان بیگ مین باشی مشهدی مامور سرکوب آنها نمود .ولی این گروه در برابر 30 هزار تفنگچی لزگی کاری ازپیش نبردند.بنابراین نادر بار دیگر 10 هزار تفنگچی به سرداری رحیم خان اوزبک و 11 هزار نفر جنگاور از طوایف مختلف به حمایت از گروه اول فرستاد .

 

بارسیدن این گروه از نیروهای پشتیبانی ،لزگیها شکست سختی خوردند و پس از دادن 5 هزار نفر تلفات ،بقیه به نواحی کوهستانی گریختند.به نوشته بازن هرچند در این جنگ ارتش ایران خود را پیروز می دید ولی لزگیها به علت تبحر در نبردهای کوهستانی هرگز سربازان به طور کامل تن به تسلیم ندادند.

 

نادر نیز مجبور شد قلاع و دژهای نظامی زیادی را در این نواحی بسازد و سربازان بسیاری را در آنجا مستقر کند ولی این تمهیدات هم ره آوردی به همراه نداشت . تنها کاری که نادر توانست در اقدامات تهاجی آتی خود انجام دهد کوچ بسیاری از لزگیها به مناطق مختلف ایران بود.

 

 

ادامه دارد ...

[adelkhoje 5,060]

 

 

نگاره ای از نادر و سر های بریده شده سرداران عثمانی

 

 

 

سان بزرگ و جنگ با عثمانیها

 

دولت عثمانی پس از شورای دشت مغان و اعلام قطعنامه 5 ماده ای از سوی ایرانیان یکی از مواد را که قبول مذهب جعفری به عنوان مذهب پنجم اهل سنت و جماعت بود ، نپذیرفت و آنرا نوعی بدعت دانست.نادر با ارسال چند نامه آنان را تهدید کرد که اگر در پذیرش این ماده تعلل ورزند اقدام به جنگ خواهد نمود.ولی عثمانیها هیچ وقعی به تهدیدات وی ننهادند وبه قلعه داری پرداختند.

 

بنابراین پس از چند سال آرامش در مرز های غربی ایران،بار دیگر آتش جنگ شعله ور گشت.درزمان حرکت به سوی ارتش عثمانیها ،قلاع متعدد سرراه در نواحی مختلف بوسیله سرداران و گروه های اعزامی فتح می شدند.

 

ازجمله علیقلی خان ( برادرزاده نادر) در راس سپاهی 12 هزار نفره مامور سرکوب کردان منطقه سنجار گردید.در این سپاه بخشی از جنگاوران مسلح به شمشیر ،سپر،نیزه ، تیر و کمان بودند که در زمان جنگ آنها را پشت صف تفنگچیان آرایش دادند.

 

در حدود سال های 1156-57 ه قلعه موصل توسط ارتش ایران تحت محاصره در آمد.حفاران و نقب چیان بخشی از حصار زیر برج و بارو قلعه موصل را خالی کردند و پس ازانباشتن مواد آتشزا و باروت ،آنرا منفجر نمودند.با خراب شدن بخشی از حصار بلافاصله با صدای کوس ، کرنا جنگجویان 40 هزار نفری سپاه افشار به سوی شهر هجوم بردند.

 

اما مقاومت مدافعان قلعه موصل از جمله 40 هزار تیرانداز و،قاروره انداز و سنگ انداز ترک که بر روی برج ها موضع گرفته بودند.آن ها را اندکی به عقب راند.نادر که شاهد تلفات زیاد نیروهایش بود دستور عقب نشینی داد،در این عملیات در حدود 6 هزار نفر کشته و بسیاری هم مجروح شدند.تعدادی نیز در زیر جسد ها و زخمی ها پنهان گشتند تا شب فرا رسید آنگاه توانستند خود را از زیر اجساد بیرون بکشند و فرار کنند.

 

چند روز بعد با طرح و نقشه جدید عملیات مقرر شد 300 عراده خمپاره و 300 عدد منجنیق دور قلعه مستقر گردانند و به شلیک گلوله وپرتاب سنگ به درون قلعه بپردازند.آنها در مدت 3 شبانه روز 14 هزار گلوله غیر از سنگ های فراوان به داخل قلعه موصل پرتاب کردند و موجب قتل و جراحت بسیاری از اهالی شدند.عاقبت حسین پاشا حاکم قلعه با ارسال سفیر و هدایای فراوان ، مراتب اطاعت خود را اعلام نمود.

 

نادر نیز درخواست او را قبول کرد و پس از سر سامان دادن به این نواحی به سوی بغداد روانه شد.والی بغداد احمد پاشا بلافاصله از اطراف و بلوکات مختلف ،غله وخوراکی بسیاری جمع آوری کرد و در کنار کهنه بغداد به همراه عیان و اشراف به خدمت نادر رسید.

 

تحف و هدایایی این گروه شامل انواع آذوقه و لباس برای سربازان ایرانی نیز می شدبر 6 هزار شتر و 4 هزار استر بردعی بار شده بودند.نادر اطاعت و تسلیم وی را هم پذیر فت و خلعت جیفه ،4 فیل شاهنشاهی ،چند راس اسب عربی با زین و یراق طلائی برایش فرستاد.

 

اما انتهای این دوره از جنگ ها نیز مصادف با شورش های بزرگ داخلی ایران شد.از این تاریخ به بعد آشوب ها و شورشها همچون غدد چرکین پس از مدتی عفونت ،شروع به سرباز کردن نمودند.

 

محمد حسن خان قاجار (این شخص پس از فتحعلی خان که در فتح مشهد توسط نادر و عواملش بقتل رسیده بود به ریاست ایل قاجار رسید) به همراه ترکمنان یموت در استراباد ،شورش اهالی هزار جریب مازندران،شورش دنبلیها در خوی،قیام محمد تقی خان شیرازی در فارس،آشوب های خوارزم و ترکستان،عصیان محمد علی رفسنجانی ،عصیان مجدد داغستانی ها،قیام محمد علی قرخلو در راس لرها و بختیاریها (او یکی از سرداران بزرگ ایران بود که در جنگ های نواحی هند،سند و افغانستان حضور فعال و موثری داشت).

 

شورش فتحعلی خان سیستانی و سرانجام طغیان بزرگ علیقلی خان برادرزاده و سردار بزرگ نادر ،شیرازه امور را در سراسر ایران ازهم گسیخته بود.

 

 

 

به همین علت نادر مجبور شذ تا آخر عمر بیشتر وقت و تلاش خود را به کار آرام سازی و سرکوب شورشیان داخلی معطوف کند.وی برای این امر در هر ناحیه ای از خان ها ،سرداران و نیروهای طرفدار خود بهره گرفت،مگر در مواردی که کار شورشیان بالا می گرفت و ضرورت می یافت خودش شخصاً در راس سپاهی بزرگ به منطقه اعزام شود.

 

درشورش محمد حسن خان قاجار در ناحیه استراباد،ترکمنان دشت گرگان نیز به حمایت از او برخاستند.نادر دو سردار بزرگ خود بهبود خان اتک و ساروخان قرخلو افشار (حاکم کرمان) را مامور دفع آنان نمود.

 

سپس امر کرد میرزاتقی پیرزاده ،حسن بیگ کرد و حاجی محمد بیگ قرائی که از خان ها و فئودال های منطقه نیشابور و بلوکات اطراف آن بودند به همراه 5 هزار سوار تفنگچی ،یات و قرائی به کمک بهبود خان و ساروخان بشتابند.

 

ولی این شورش ها پایانی نداشت.سردار فاتح و ناجی مردم ایران در اواخر دوران صفویه،اینک پس از جنگ ها و لشکرکشی های پی در پی که او را از اوضاع اقتصادی و اجتماعی درونی جامعه غافل کرده بود.به عمق ناکامیها و بدبختیهای مردم واقف می گشت.

 

بنابراین تصمیم گرفت از ادامه جنگ با عثمانیها بپرهیزد و کار نام خود را در مرزهای غربی ایران با پیمان صلحی به پایان برساند.پس با رد و بدل کردن چند هیئت سیاسی بزرگ ،سرانجام بعد از پنج دوره مذاکره در تاریخ 17 شعبان سال 1159 ه.ق (4 سپتامبر 1746 میلادی) قرار داد صلحی بین دو طرف به امضا رسید.

 

 

ادامه دارد ...

 

ویرایش شده در آبان 94 توسط adelkhoje

[adelkhoje 5,060]

 

 

 

نیروی دریائی ارتش ایران

 

دو ساحل مهم ایران یعنی جنوب دریای خزر و شمال و شرق خلیج فارس عصر نادری از مراکز با اهمیتی بودند که احتیاج به نیروئی دریایی داشتتند.در ناحیه دریای خزر برای نبرد و مقاومت برابر حملات احتمالی روس ها و تجاوزات ترکمن ها،لزگیها و گرجیها و در خلیج فارس در برابر تهاجم کشورهای استعماری ،این امر را دوچندادن ضروری می نمود.

 

رشد سرمایه داری (کاپیتالیستی) در اروپا ، آغاز دریانوردی آنان برای بازاریابی،تامین مواد خام برای تولیدات کارخانه ای آن ها و ... سبب گردید بتدریج دکلهای کشتی های آن در پهنه آبهای خلیج فارس نمایان گردند.آمدن آلبوکرک به خلیج فارس و اشغال جزیره هرمز سبب شد پرتغالیها،انگلیسیها و هلندی ها چشم طمع به سواحل خلیج بدوزند.

 

در عصر صفویه فرصتی پیش نیامد تا سلاطین این سلسله اقدام به تشکیل ناوگان و پایگاه های دریائی بنمایند.بعلاوه با آغاز انحطاط دولت صفویان ، اعراب مسقط و عمان نیز به فکر نفوذ افتاده و هر از چند گاهی اقدام به تجاوز و تعدی در طول سواحل متعلق به ایران می کردند.آنها پس از سقوط اصفهان توسط افغانها بحرین را اشغال کردند و اندکی بعد شورشیان بزرگی همچون محمد خان بلوچ را که در کهگیلویه سرکوب شده بود،به جزایر خود پناه دادند.

 

چند صباحی پس از این وقایع ، نادر از نمایندگی هند شرقی انگلیس تقاضا کرد چند فروند کشتی جنگی در اختیارش بگذارند تا بتواند 5 هزار سرباز پیاده و 1500 سواره را به سواحل عمان گسیل کند، ولی انگلیسیها این تقضا را رد کردند.این اولین تصمیم نادر برای جنگ دریائی با ناکامی روبرو شد و باعث گردید.از همان اوان حکومتش به فکر تشکیل یک نیروئی دریائی هرچند کوچک بیفتد.

اتفاقاً چنین نیز کرد و به قول عده ای اولین ناوگان نیروئی دریایی پس از دوران ایران باستان در تاریخ ارتش ایران بنیان گذارد.

 

 

 

 

درفش سه رنگ نادرشاه افشار

 

به اعتقاد برخی نادرشاه اولین شخصی بود که ناوگان نیروی دریایی ارتش ایران را پس از دوران ایران باستان ایجاد نمود

 

 

او و فرماندهانش در نخستین اقدام خود در سال 1150 ه 30 فروند کشتی کوچک توپدار از هلندی ها و انگلیسیها خریداری نمودند و سپس عده ای از ملوانان عرب و هندی را تحت فرماندهی سردار بزرگی هچون لطیف خان در آوردند تا کار سازماندهی این نیرو را به پایان رسانده و آماده عملیات ساحلی کنند.این نیرو بخوبی از پس ماموریت خود برآمد و توانست در اولین عملیات ساحلی و آبی –خاکی خود ، مسقط و عمان را از چنگال اعراب خارج کند،کیش را نیز فتح و محمد خان بلوچ را پس از مدتی دستگیر و به اصفهان بفرستد.

 

پس از این موفقیت ها ، لطیف خان به کاپیتانی کل برگزیده شد وسپس در طی نبردهای مختلف دریایی عصر نادر، به فرماندهی کل ناوگان وی ارتقا درجه یافت .او به تدریج چند کشتی از شیوخ منطقه نیز خریداری نمود وسپس مدتی بعد به امر نادر قلعه کهنه پرتغالیها در بوشهر را مرمت کرد و آنجا را مرکز ناوگان دریای و سرفرماندهی قوای دریایی ایران قرار داد.

 

ولی این چند کشتی و ناو جنگی کفایت بلند پروازی خای نادررا نمی کرد،علاوه بر آن در برابر تهاجم روز افزون مهاجمان استعمارگر و شورش های متوالی اعراب و شیوخ منطقه قدرت و عاملی بازدارنده ای محسوب نمی گردید.بنابراین تصمیم گرفته شد از دو طریق در جهت تهیه ناو های جنگی ،کشتیهای توپدار و توپخانه های ساحلی تلاش و اقدام گردد.

 

نخست در پی مذاکرات متعدد از طریق شرکت های هند شرقی انگلیس و هلند،کارخانه های کشتی سازی هندوستان 20 فروند کشتی در بندر سورات هند برای ایران ساختند و در بندرعباس آنها را تحویل دادند.دربین این تعداد دو ناو بزرگ 400 تنی که هریک 20 توپ به ارزش 80 هزارتومان داشتند.بیش از بقیه ارزشمند بودند.یکی از این کشتی ها فتح شاه نام داشت واین ناوها بزودی به دستور محمد تقی خان والی فارس در دو عملیات بزرگ دریای شرکت کردند.

 

 

 

 

قلمرو افشاریان در اوج حکومت نادر شاه

 

 

یکی علیه شیخ جباره حاکم بحرین که به کمک سایر اعراب علیه حق حاکمیت ایران مشکلات و تردید هائی ایجاد نموده بود و دیگری در مسقط علیه حاکم جدید به نفع فرمانروای خلع شده آن بنام سیف بن سلطان ثانی.در عملیات دومی ،امام سیف از نادر علیه شورشیان و رقیب خود بلعرب بن حمید درخواست کمک کرده بود که بلافاصله محمد تقی خان مامور حمایت از او شد.

 

 

وی با نیروئی مرکب از:

 

1- چهار ناوگان جنگی که از انگلیسی ها و هلندی ها خریداری شده بود

 

2- دوغراب که به انگلیسی Gralis می گفتند

 

3-چند کشتی کوچک که در خلیج فارس ساخته شده بودند

 

4- 5 هزار سواره و پیاده نظام و 1500 اسب ،به کمک سیف شتافت.

 

لطیف خان فرمانده ناوگان جنگی ایران ،ناو "فتح شاه" را بعنوان ناوش کشتی سر فرماندهی برگزید این مجموعه بقولی اولین ناوگان جنگی کامل و نظم ایران بعد از اسلام در خلیج فارس بود.

 

این ناوگان 11 ذیقعده 1149 ه از بوشهر وارد بندر عباس شدند و در صفر سال 1150 شکست سختی برحریف وارد نمودند.سپس برای ناویهای ایرانی همه جا خراج از اعراب دریافت کردند.نقاط فتح شده را نیز به ایران ملحق نمودند که اندک زمانی بعد باعث اعتراض و شورش امام سیف گردید.

 

اینبار ناوگان دریایی ایران مامور سرکوب خود سیف و سپاهیانش شد ولی بعلت بالا گرفتن اختلافات بین محمد تقی خان و لطیف خان که منجر به مسموم نمودن و کشته شدن لطیف خان گردید،پول ،آذوقه و مواجب نظامیان هم به تعویق افتاد و درنتیجه شورش ملوانان و سپاهیان باعث شد شکست نصیب ایرانیان گردد.پس از این واقعه قتل عام ایرانیها در قشم و بحرین شدت گرفت.هرچند نادر سعی کرد ایران نواحی را بار دیگر آرام کند ولی هرگز موفق به چنین کاری نشد و کار درگیری ها تا سال های 1156 ه که مصادف با قیام محمدتقی خان و پسرش محمد رضا خان علیه نادر بود به درازا کشید.

 

 

اما دومین اقدام نادردر جهت تامین کشتی های جنگی ، در داخل ایران انجام گرفت.او ابتدا دستور داد کارخانه کشتی سازی در بوشهر دایر کردند.الوارها و چوب های مورد احتیاج این کارخانه را از جنگلهای گیلان و مازندران بر دوش روستائیان و ارابه ها حمل نمودند.برای تهیه توپهای آنها نیز مقرر گردید در کارخانه توپ سازی بندرعباس اقداماتی انجام گیرد که در این جهت به فاصله کمی چند توپ از جمله دوتوپ برنجی ساخته شد.

 

 

 

 

نادر شاه آخرین فاتح شرق 

 

 

پس از خلیج فارس،شمال ایران یعنی سواحل جنوبی دریای کاسپین مورد توجه نادر قرار گرفت .در ابتدا او بوسیله سفیر روس ها کالوشکین از تزار روس برای سرکوب لزگیها و گرجی ها تقاضای تحویل 10 کشتی حمل آذوقه نمود،ولی روس ها با این درخواست موافقت نکردند.خوشبختانه در همین ایام یک مرد انگلیسی بنام التون که مدتی کارمند شرکت انگلیسی مسکوی یا کمپانی تجارت با روسیه بود،پس از پیداکردن اختلاف با همکارانش به خدمت نادر رسید و صراحتاً اعلام کر توان و قدرت تشکیل یک ناوگان دریائی برای ارتش ایران در دریای خزر (کاسپین) دارد .پس طبق فرمانی به تاریخ 1156 ه (ژانویه 1743 میلادی) لقب "جمال بیگ" به او عطا شد و ماموریت یافت کشتیهای بزرگی بسازد که بوسیله آنها بتوان آذوقه،مهمات و نفرات را حمل نمود.

 

التون هم در تابستان همین سال طی یک سفر دریائی به شناسائی ساحل جنوبی دریای خزر از خلیج استراباد تا جزیره چلیکن و خلیج بلخان پرداخت.

 

سپس لنگرود را مرکز نیروی دریائی شمال ایران و دریای خزر قرار داد و در جست و جوی لنگرگاه های سابق و قدیمی روس ها سواحل را درنوردید تا با یافتن آنها برای رفع بعضی از احتیاجات خود ازجمله از آهن های قراضه بهره ببرد.برای تامین چوب و الوار نیز متوسل به جنگلهای غنی و انبوه این ناحیه شد.

 

پنبه،الیاف کتانی ، کنف هم از نواحی مختلف تامین گردید.به نوشته لرد کرزن و هانوی که این دومی مدتی را در سال های 1154 ه در گیلان ،مازندران و استراباد به کار تجارت گذرانده بود،کارخانه آهن سازی و ریخته گری نیز در نزدیکی آمل مازندران احداث کردند تا در آنجا گلوله توپ،خمپاره و نعل اسب (برای مرکب سواره نظام) بسازند.

 

سرانجام التون توانست با این امکانات بوسیله چند کارگر ماهر و کشتی سازی انگلیسی ، هندی و روسی اولین کشتی جنگی توپدار را که گلوله های آن 23 پاوند و به قولی 11 کیلو وزن داشت در کرانه های گیلان به آب بیندازند وپرچم ایران را بر فراز آن به اهتزاز در آورند.

 

این امر موجب نگرانی روس ها شد و چون التون سابقاً مامور توسعه تجارت انگلیسیها بود،دولت روسیه در نوامبر سال 1746 میلادی  با صدور فرمانی تجارت با انگلیسی ها را از طریق دریای خزر ممنوع اعلام کرد.اندکی بعد افراد انگلیسی که با التون کار می کردند پس از اختلافات و مشاجرات فراوان وی را تنها گذاشتند وایران را ترک نمودند.اما التون به کار خود حتی پس از مرگ نادرادامه داد تا اینکه سرانجام در نزاعی داخل به سال 1751 میلادی به ضرب گلوله کشته شد و کار کشتی رانی در دریای خزر ناتمام ماند.

 

ادامه دارد ....

[adelkhoje 5,060]

 

 

 

 

مرگ نادرشاه 

 

اواخر عمر نادر مصاف با شورش های مکرر مردم و خان های مدعی شد.وی سعی کرد با خشونتی همچون سیاست های جنگی اش ،همگی را سرکوب نماید ولی موفق نگردید.از جمله این شورش ها قیام تقی خان والی فارس بود که در سال 1157 ه به شدت سرکوب شد و پس از دستگیری محمد تقی خان او را از یک چشم کور کردند و آنگاه .وی را وارونه به خری نشانده در شهر اصفهان چرخاندند.اما این پایان کار نبود بلکه برای ایجاد رعب و وحشت خصی اش نموند،فرزندش را در جلوی رویش سربریدند و در نهایت زنانش را نیز بین نظامیان اردو تقسیم کردند.

 

نادر پس از فارغ شدن از این کار به همراه پسرش نصراله میرزا به فارس و سپس به داغستان لشکر کشید تا قیام لزگیها را نیز فرو نشاند .آنگاه با اعزامی هیئتی بلند پایه به استانبول که ریاست آن را میرزا مهدی خان استرابادی و مصطفی خان شاملو به عهده داشت (محرم 1160)،بین ایران و عثمانیها پیمانی منعقد گشت که صلحی موقت را به همراه داشت.

 

همچنین در این سالها مشخص گردید گردید که طرح جابه جائی و اسکان عشایر،ایلات و طوایف که از مدت ها پیش توسط نادر و اطرافیانش برای جلوگیری از عصیان ها و شورش ها انجام میگرفت ،ثمری ببارنیاورده است.زیرآتش قیامها پس از پیمان صلح با عثمانیها همچنان شلعه ورترمی گشت.

 

اما وی بدون توجه به این امر در ادامه سیاست های انتقال و جابه جائی طوایل و ایلات در سال 1730 میلادی حدود 50 تا 60 هزار خانوار ازعشایر آذربایجان عراق و فارس را به خراسان کوچاند،سپس  60 هزار تن از ابدالیهای افغان حوالی هرات را به مشهد ، نیشابور و دامغان فرستاد.

 

مجدداً چهار سل بعد پس از فرونشاندن آتش قیام بختیاری ها ،عدۀ دیگری از عشایر هفت لنگ و چهار لنگ را که بالغ برا 10 هزار خانوار می شدند به منطقه جام خراسان انتقال داد.وی همچنین یکبار در سال 1145 ه پس از پیروزی ها مکرر در تفلیس 6 هزار خانوار گرجی را نیز به خراسان کوچانده بود.

 

جنگها ،خشونت ها،تبعید،کوچ جمعیت انبوه و بویژه شورش های خونین ، به درون ارتشی که ترکیبی ایلیاتی –عشیرتی داشت نیز رخنه کرد.سفرجنگی او به داغستان هم که سبب شد بسیاری از لشکریان از فرط سرما و گرسنگی به کام مرگ روند و جسد آنها در حاشیه جاده ها پراکنده ماند،برآشفتگی اوضاع سیسای و بدبینی او نسبت به اطرافیانش و برعکس بر آتش کینه نزدیکانش نسبت به وی افزود.این موارد آشفتگی و نابسامانی دقیقاً در نامه های نمایندگان سیاسی روس در ایران آن عهد منعکس هستند.

 

سرانجام در اواخر سال 1160 ه در پایتختش مشهد قاصدان و جاسوسان خبر آوردند که علیقلی خان برادرزاده اش نیز که به همراه طهماسب قلی خان جلایر برای فرونشاندن آتش قیام سیستانیها به آن ناحیه رفته بودند ولی علیقلی خان و طهمسب قلی خان نیز به نیروهای شورشی پیوستند ، در نتیجه خود نادر بدون توجه به آنکه ارتش وی دیگر انضباط و آمادگی سال های قبل را ندارد،شتابان به سوی خبوشان (قوچان) آمد ودر ناحیه فتح آباد خیمه و خرگاههای اردوگاه خود را بر افراشت.در همین مکان آتش اختلافات بین جناحههای مختلف ارتش او بویژه بین دو دسته بزرگ یعنی فرماندهان ایرانی و افغان ها از سوی دیگر بالا گرفت و شلعه ور گشت .

 

مخصوصا زمانی این اختلافات اوج گرفت که شایع گردید شاه قصد دارد با همدستی سرداران افغانی از سرداران ایرانی خود انتقام بگیرد.بنابراین خانهای و سرداران ایرانی به تحریک علیقلی میرزا توطئه ای را طراحی کردند که صالح خان رئیس نگهبانان یا به تعبیر دیگر افسرفرماندهی گارد به همراه چند تن از فرماندهان بزرگ قاجار و افشار در شب یکشنبه 11 جمادی الاخرآنرا به اجرا گذارند و نادر شاه را در سراپرده اش به قتل رساندند.

 

به نوشته هانوی،با هیاهو وشلوغ شدن سراپرده نادر سپاهیان مخالف و موافق نیز هم به جان هم افتادند آنچنانکه 50 هزار کشته و تلفات برجای نهادند.ترکمنان طرفدار نادر هم پس از یک مقاومت شدید و خونریز،سرانجام مجبور به ترک فتح آباد شدند.4 هزار افغان ابدالی هم و ازبک هم تحت امر احمد خان ابدالی نیز به سوی قندهار گریختند.احمدشاه درآنجا تاج سلطنت برسرنهاد و خود را احمد شاه درانی خواند.

 

 

جانشینان نادر 

 

پس از مرگ نادر نتایج بد و سختگیریهای شدید برمردم،خود را علنی تر گرداند.دراولین عکس العمل اجتماعی ، ارتش وی که حول محور کشورگشائیها بزرگ متحد شده بود،یکباره از هم پاشید و مدعیان متعدد سلطنت هریک بخشی از جنگاوران متفرق و سرکردگان را تحت فرماندهی خود درآوردند وبه جنگهای خانمانسوز وفرسایشی پرداختند.

 

آنها که جاه جلال و ثروت بدست آمده توسط نادرچوپان زادۀ پوستین پوش را به چشم دیده بودند،اینک هرکدام درپی این جلال و جبروت خودرا کمتر از او نمی دانستند.بنابراین بار دیگر یک دوران پر از کشمکش و خونریزی پس از مرگ نادر تا تشکیل حکومت زندیه ،صفحه ای از تاریخ ایران را سرخ و گلگون کرد.

 

البته عامل اصلی این چنین نابسامانیها و اغتشاشات را تنها در وجود اشخاصی همچون نادر نباید دانست،بلکه اساس آنرا در ساختار ایلیاتی-طایفه ای ، اقتصاد و اجتماع ایران آن دوران باید دید.چرا که قبل از نادر و نه بعد از او هیچگاه وحدت ملی  و یکپارچگی سراسری بلند مدت در سرزمین ایران بوجود نیامد مگر حول محور اقتدار گذرای بعضی از سلاطین.خان های متعدد هریک در گوشه ای از این سرزمین و در ایالات و ولایات با تکیه بر ایلات تحت امر خود و نیروهای مسلح آنها،حوزۀ قدرت و نفوذ ایجاده کرده بودند.

 

 

آنها بدینگونه قوه گریز از مرکز یافته و مانعی جدی برای یکپارچگی و وحدت ملی طولانی ومداوم به حساب می آمدند.شورشها،نابسامانیها و جنگهای مکرر در حیطه درون مرزی ایران را باید از این زاویه وتحلیل نگریست.

به همین علت جامعه پذیری یا همگرائی سیاسی و ایجاد وحدت در ساختار ایلاتی امکان پذیر نبود و اگر هم همچون دوره شاه عباس یا دوره کوتاه پرتلاطم 12 ساله حکومت نادر این وحدت گذرا و ناپایدار شکل می گرفت ،مبتنی بر منابع کوتاه مدت همین خان ها و یا«وحشت از قدرت برتر» بود.

 

 در اینجا لازم است تا از قول گلستانه مورخ این دوران که کتاب او در ذکر وقایع سالهای بعد از مرگ نادر تا شکل گیری حکوت زند است،به معرفی تعدادی از این خان ها،سرداران نظامی و شماره تحت قوای تحت امرشان بپردازیم تا خوانندگان گرامی شمائی کلی از اوضاع «اجتماعی – نظامی» آن دوران بدست آورند.

 

 

1- سلطان علیشاه برادرزاده نادر در راس 75 هزار سواره نظام و توپخانه در خراسان

2- امیراصلان خان عمه زاده نادر و سردار کل 30 هزار سواره نظام آذربایجانی

3- ابراهیم خان از نزدیکان علیشاه به دفعات از 5 هزار تا 50 هزار سپاه از میان افغان ها، ازبکان،قزلباش ها و ایلات مختلف بسیج نمود و توانست بربخشی از زرادخانه و خزانه نادر دست یابد.نامبرده در نواحی عراق عجم به کروفر پرسرو صدائی مشغول بود.

4- آزاد خان افغان به همراه 15 هزار نفر

5- شاهرخ در مشهد درراس 30 هزار نیروکه از سوی خان های خراسان و اکراد کردستان هم حمایت می شد

6- سرافراز بیگ خدابنده لو هزار سواراز ایلیات علیشکر (نواحی همدان) و 3 هزار نفر از شاهسون ها

7- کلبعلی خان در بروجد با 12 هزار سواره و پیاده

8- حسین خان بیک زنگنه حاج که در زمان نادر به اتهام خیانت کور هم شده بود،اینک در کرمانشاه از میان ایلات زنگنه و ندایلجاری 4500 سوار و پیاده در ید قدرت داشت و خود را حاکم مناطق کرمانشاه میدانست

9- الله یار خان افغان 8 هزار سواره افغانی را تحت امر داشت .آنها یکبار به انتقام کشتن افغان ها توسط مردم همدان ،اقدام به کشتاراهالی این شهر کردند

10- محمد علی خان تکلو به همراه 12 هزار سواره در حوالی همدان

11- کریم بیک (کریم خان زند آینده) که در نواحی پیری و کمازان به آرامی در حال قدرت گیری بود.وی قادر گردید در مدت کوتاهی بسیاری از سرکردگان مدعی را مغلوب نماید و پس از جذب جنگاوران آنها،سپاهی 12 هزار نفره ای را تشکیل دهد

12- حسن علی خان والی و بیگلربیگی اردلان صاحب 20 هزار سپاه قزلباش ،کرد و افغان

13- عبدالعلی خان عرب میش مست و میرزا محمد تقی گلستانه (عموی مورخ) در نواحی مختلف از جمله یک فرسخی کرمانشاه به همراه 6 هزار سواره و پیاده که از میان ایلات زنگنه و کلهر جمع آوری شده بودند،تهدیدی جدی در این مناطق محسوب می گشتند.

14- علیمردان خان که با قدرت و شتاب تمام مشغول متحد کردن سرداران و فرهماندهان کوچک و متفرق ناحیه بختیاری بود.

15- محمد حسن خان قاجارحاکم ایلات استراباد،دشت گرگان و مازندران که ازمدعیان پرقدرت و با نفوذ بود محسوب می شد و ازحمایت جنگاوران ترکمان آن نواحی نیز برخوردار بود.وی 35 هزار نفر از جنگجویان استراباد وترکمنهای گوکلان و یموت را در اختیار داشت و بعد ها درصحنه های سیاسی و نظامی ایران درخشید چنانکه کریم خان زن مجبور شد با 45 هزار سپاه به سوی قلعه استراباد بیاید و پس از چند جنگ خونین برآن نواحی مسلط شود.

16- ابولفتح خان که اونیز در حال تلاش برای متحد کردن و جمع آوری سپاهیان متفرق و سرکردگان بود.نامبرده که عنان حکومت اصفهان را در دست داشت اندکی بعد توانست علیمردان خان را شکست دهد و پس از پیوستن علیمردان خان به کریم خان در مدت کوتاهی 50 هزار نفر را برای مقابله با انها بسیج کند.

 

درمیان این تعداد از سرداران و مدعیان قدرت علیقلی خان برادرزاده نادر لیاقت و قدرت عمل بیشتری از خود نشان داد با پذیرفتن مخاطرات فراوان خود را به مشهد رسانید و در تاریخ 27 جمادی الثانی 1160 به نام عادلشاه برتخت سلطنت نشست.

 

وی بدون درنگ کلات نادری را که مملواز ثروت و غنائم به جا مانده ازدستاورد های جنگها و لشکرکشی های نادر بود،ضبط نمود،سپس پسران نادر (غیراز شاهرخ پسر رضا قلی میرزا) را به قتل رساند.اما هنوز از این کار فارغ نشده بود که خبر حرکت ارتش 120 هزار نفره برادرمدعی اش ابراهیم خان،رعشه بر ارکان حکومت متزلزل او انداخت.

 

دربین راه امیراصلان سردار بزرگ آذربایجان هم به همراه 30 هزار جنگاور به او پیوست.عادلشاه شتابان خود را به مازندران رسانده بود 75 هزار سواره و توپخانه بزرگی را آماده مقابله کرد.جنگ دربین سلطانیه و زنجان درگرفت که در همان ساعت اولیه نیمی از لشکریان و جنگاوران عادلشاه به ابراهیم خان پیوستند و بسیاری نیز پابه فرار نهادند.عادلشاه که بشدت خشمگین شده بود هرچه کرد نتوانست سپاهیان را دوباره جمع کرده و سازمان دهد،او دیگر توان آنرا نیافت که سپاهی بزرگ گرد آورد و درنتیجه مدت زمانی بعد در تهران دستگیر شد و بدستور ابراهیم خان ،جراح باشی چشمان او را از حدقه در آورد.

 

[adelkhoje 5,060]

 

 

 

نظام اجتماعی و سازمان رزم ارتش ایران در عصر افشاریه

 

عصر افشاریه را باید دوران برزخ بین دو سلسله صفویه و زندیه دانست.بنابراین نظام اداری،اجتماعی و ارتش این عصر با عهد صفویه فرق چندانی نداشت.علت و عوامل اصلی آن هم اولاً وجود یک ساختار اقتصادی-اجتماعی به ارث رسیده از قرون قبل و مشابه دوران صفوی بود.ثانیا دوران افشاریه بسیارکوتاه و حصر به حیات 12 ساله حکومت نادر می گشت . تنها تفاوت بارز دولت صفویه و افشاریه در آن بود که این نظام مخصوصاً در عهد نادر،«دولت پادگانی» و تماماً نظامی با روحیه سربازی و سپاهیگری همچن عصر سلطان محمد غزنوی بود . به قول هانوی «اردوگاه و دربار روزگار نادر یکجا و غالباً ارکان دولت و کارگزان کشور در التزام رکاب شاهانه بودند».

 

 

به طور کلی حکومت ایران در دوران افشاریه به سه خصلت عمده داشت :

 

1- اقتدار عمیق ،خود محوری و دیکتاتوری خشن شاه که بخش مهم این اقتدار توسط منهیان ،جاسوسان بویژه «همکلامها» حفظ و تضمین می گردید.همکلامها در ایالات از نزدیکان حاکم یا والی محسوب می شدند که وظیفه اصلیشان مواظبت از افعال و اعمال والی یا بیگربیگی ها بود.هیچکار مهمی بدون حضور این اشخاص انجام نمی گرفت.

 

2- تکیه برعناصر نظامی و قرار دادن آنها بر گلوگاههای قدرت حکومت .هرچند این سیاست نشان داد بهره خوبی ندارد و بزودی به عنوان آنتی تز بر ضد خودش عمل نمود.

 

3- تکیه بر غیرمذهبی بودن حکومت به خاطر گریز از اختلاف ها و اصطکاکهای درونی جامعه و هم به منظور پرهیز از جنگ یا تیره گی روابط دشمن مرزهای غربی ایران یعنی ترکان عثمانی که خود را مهد و کانون توجه مسلمانان سنی در جهان می دانستند.

 

 

 

قلمرو حکومت نادرشاه در زمان اوج

 

 

برخلاف عصر صفویه که به مدت 250 سال تبلیغات شدید مذهبی سلاطین آن ، بر روح و مغز مردم ایران به نحوی اثر گذاشته بودند که آهنها حکومت و مذهب را بیکدیگر پیوند داده و بین تعلقات معنوی و سلطه جبری و مادی شاهان تلفیق بوجودآورند تا بدین وسیله ثبات و استیلای سلاطین تضمین و بیمه شود،اما اینک شاهان افشار مخصوصاً نادر اصراری بر تلفیق دین و حکومت نداشتند.

 

به قول ناپلئون : «نادرجنگجوی بزرگی بود ولی فرزانگی آنرا نداشت تا فکر امروز و هم آینده کشور خود باشد» به تعبیر دیگر عصر افشاریه عصر ثروت شاه و صاحب منصب لشکری و کشوری و ذلت و فقر بینهایت ملت بود.

 

در عصر افشاریه در میان بخش مولد و گردش اقتصادی این عهد،فقط تجارت و آنهم داد و ستد ابریشم کمی رونق داشت و بطور بی رمق به حیات خود هنوز ادامه می داد.به نوشته هانوی نماینده «شرکت تجاری مسکوی انگلیسیها درایران» ابریشم در درجه اول محصول گیلان بود که مرغوبترین نیز به حساب می آمد پس از آن ابریشم شیروان ،مازندران،استراباد قرار داشتند.محصولات تولیدی گیلان بیشتر به روسیه و عثمانی صادر می شد و ابریشم استراباد و مازندران در داخل کشور به مصرف می رسید.

 

 

تجارت داخلی و بازار داد و ستد نیز بطور محسوس تحت تاثیر «اردوبازار»های تکراری ارتش نادار قرار داشت.زیرا جامعه ارتش سالار و سپاه عظیم دائما درحال تحرک ،طبعا نیازهای وسیعی به ابزار ،آذوقه ،مواد خوراکی و سایرکالاها داشتند.به همین سبب بازرگانی و داد و ستد در اردو بازهای ارتش یکی از پرسود ترین شغل ها محسوب می گشت.برای این امر بازرگانان گاهی سرمایه کافی از شاه دریافت می کردند تا به خرید کالا و تامین مایحتاج نظامیان بپردازند.

 

 

 

 

 

 

مجموعه نفرات ارتش بزرگ نادرشاه با آن ترکیب ناهمگونش در تشکیلات و سازمان مشخص شده ای فقط و فقط تحت فرماندهی کل شخص نادر انضباط و نظم می گرفت درجات و واحدهای سپاه در این تشکیلات به ترتیب از بالا به پایین عبارت بودند از :

 

فرماندهی کل (شخص شاه یا شاهزاده) سرداران و سرکردگان (خان ها و روسای طوایف و یا سرشاخه ایلات و عشایر) ،سرخیلان،مین باشیان،یوز باشیان،اون باشیان و سپس غازیان (نفرات عادی).

 

کوچکترین واحد یا جوخه،10 نفره بودند که فرمانده آنها را اون باشی می گفتند سپس از ترکیب ده واحد اون باشی یک دسته 100 نفره تشکیل می شد که فرمانده آنرا یوز باشی می گفتند واز ترکیب ده دسته 100 نفری یک فوج 1000 نفری تشکیل می گردید که فرمانده آنها را مین باشی می نامیدند ( به زبان ترکی و ترکمنی اون یعنی 10 ،یوز یعنی 100،مین یعنی 1000).از هردو فوج یک لشکر پیاده و از هرسه فوج سواره یک تیپ سواره نظام تشکیل می دادند.درمواقع ضروری هم به لشکر پیاده یک تیپ سواره و یک فوج توپخانه ملحق می کردند و عده آنراگاه به 15 هزار نفر می رساندند.

 

 

 

 

فرمانده کل قوا ارتش افشاریه ،نادر شاه افشار

 

 

نادر تمام این قوای نظامی را به 5 منطقه اردوئی تقسیم نمود . اردوی اول را درخراسان استقرار داد که همواره مترصد اعلام خبرهای مناطق شرقی کشور باشند.اردوی دوم قفقازیه متمرکز کرد که معابر عظیم تجاری و ارتباطی ایران در مقابل تعرض دو دولت همسایه مقتدر محافظت کنند.اردوی سوم در کرمانشاه قرار داشت که برای نقشه های آینده او در تصرق بین النهرین یا برای مقابله با حملات عثمانیها مفید می افتاد .

 

اردوی چهارم را در فارس مستقر نمود تا بر مناطق دیگر هم کمک برساند.وبلاخره اردوپنجم در قندهار قرار استقرار داشت تا بر افغان های دائماً متعارض و همچنین برتمام مناطق مشرف به هند و مرزهای قابل توجه جنوب شرق نظارت داشته باشند.برهریک از اردوهای مزبور نیز معتمد با تدبیری گماشت تا به رتق و فتق امورات بپردازند.

 

وی برای این ارتش عظیم جباخانه ها و سازمانهای تدارکاتی بسیار مهیا کرد.توپ ریزی در اصفهان بحدی رسید که در سال 1154 ه (1741 میلادی) ارتش ایران صاحب 5 هزار توپ گردید.باروتخانه دولتی نیز مرتب شد و برای تهیه شوره از کف انبارهای زیرزمینی بهره گرفتند تا باروت ارزانتری نیز بدست آید.

 

 

 

 

افسر ارتش افشاریه

 

 

ازبین ایالات و ولایات ،تعدادی به دلایل حساسیت استراتژیک و موقعیت خاص نظامی بیش از حد مورد توجه قرار داشتند.کرمانشاه یکی از این مناطق بود که به دلیل همجواری با مرزهای غربی و عثمانیهای مهاجم «زراد خانه غرب» ارتش و کشور ایران محسوب می شد.

سلاح های عمده نظامیان این عصر چه از نوع سرد و چه از نوع گرم ، به استناد نوشته های مورخین و سفرنامه نویسان آن عهد عبارت بودند از :توپ،خمپاره،زنبورک،نارنجک،تفنگ (فیتیله ای و چخماقی) ،طپانچه،جزایر(همان تفنگهای رایجی بود که گاهی بر روی سه پایه سوار می شدند) ،بادلیج،چماق (گرز)،شمشیر،نیزه،سپر،خنجر،ضربزن و تیروکمان.

 

ارتش ایران در این دوران کاملاًبرسلاح های آتشین تکیه داشت ولی هنوز سلاحهای سرد و بازمانده از قرون گذشته به طور جانبی و گاه به گه مورد استفاده قرار می گرفتند.

 

 

 

توپخانه ارتش افشار ،حربه کارآمد نادرشاه

 

 

یگان ها و رسته های توپخانه ، علاوه بر امر قلعه گیری،درمیدان جنگ نیز نقش بسیار موثری داستند.برای ساخت توپ،استادکاران کارخانه های توپریزی ارتش ایران بویژه کارگاه های نوع صحرائی آن دائما در زمان جنگ یا صلح به کار توپ ریزی اشتغال می ورزیدن.توپچی ها نقش بسیار مهمی را در عهد افشاریه بازی می کردند.توپخانه ارتش ایران در عهد افشاریه هرچند اعتبار و قدرت توپخانه ارتش عثمانیها را نداشت ،ولی اهمیت و جای خود را در سپاه باز کرده بود و عامل تعیین کننده ای در برابر فشار مهاجمین به حساب می آمد.

دسته زنبورکچیان نیز که از عصر صفویه در سپاه ایران مشاهده می شدند،در این عصر بیشتر مورد توجه قرار گرفتند.توپ،خمپاره زنبورک،نارنجک ،بادلیج وضرب زن همگی آتشباری واحدها و یگانهای توپخانه محسوب می گشتند.به تعبیردیگری همگی آنها سلاحی از نوع مهم توپ به حساب می آمدند.

 

 

 

 

درفش دار ارتش افشاریه

 

 

 

اما زنبورک نوعی توپ کوچک بود که بر پشت شتر سوار می شد.برای هریک قبضه زنبورک سربازی انتخاب می گردید که در امر شتر سواری،تیمار و رسیدگی به آن حیوان نیز تبحر داشت.این شخص را زنبورکچی می نامیدند.عده ای معتقدند اولین گروه زنبورک چیان در عصر شاه عباس اول بوجود آمدند،ولی اوایل مورد توجه قرار نگرفتند.اما بعد ها در زمان نادرشاه بخوبی از آنها در میدانهای جنگ بهره گرفته شد و درنتیجه موجب اعتبار و شهرتشان نیز گردید.رسته ها و واحدهای زنبورکخانه تا اوایل حکومت قاجارنیز در ارتش ایران جایگاه خود را حفظ کرده بودند.درزمان ناصرالدین شاه قاجار هنوز در تهران محلی برای نگهداری شترهای زنبورکخانه ارتش وجود داشت که آنجارا گود زنبورکخانه می نامیدند وبعدها بنام یکی از محلات تهران نیز شهرت یافت.

 

 

 

 

نفر شتر سوار زنبورکچی-دوران افشاریه

 

 

طرز استفاده اززنبورک به این ترتیب بود که روی کوهان شتر جهاز مخصوصی قرار می دادند،سپس زنبورک را طوری روی آن سوار می کردند که زنبورکچی بتواند پشت آن بنشیند.در طرف چپ جهاز کیسه محتوای بارتوت سیاه و گلوله آهنی آویزان می شد.به هنگام نبرد زنبورکچی فتیله ای بلند به کمر خود می آویخت و برروی شتر می نشست،سپس اقدام به شلیک می کرد و یا از شترپیاده می شد وپس از وادارکردن حیوان به نشستن ،به شلیک کردن می پرداخت.معمولاً روش دوم بیشتر مورد استفاده قرار می گرفت.زیرا هم زنبورکچی در زدن هدف دقیق ترعمل می کرد،هم شتر در برابر شکلیک و انفجار آرام و قرار بهتری داشت.بطورکلی شتران ویژۀ واحدهای زبورکخانه برای اینکار تربیت و شرطی می شدند.فقط به هنگام زخم برداشتن گاهی سراز عنان زنبورکچی برمی تافتند ودر بعضی موارد موجب هلاکت اونیز می گردیدند.

 

 

 

 

سرباز تفنگچی دوران افشاریه (یگان جزایری)

 

 

واحدهای جزایرچیان نیز بدلیل استفاده از سلاح آتشین هچون تفنگ،ممتازبوده و مورد توجه قرار داشتند.آنها جنگجویان مسلحی بودند که از زمان بنیان گذاریشان در عصر صفویه،جایگاه ویژه ای در سازمان رزم ارتش ایران پیدا کردند.نادر 20 هزار جزایرچی را درگردانها و هنگ های متعدد نظام داد و به تفنگهای بزرگ چخماقی مسلح نمود.چون این تفنگ ها بسیار سنگین بودند (در حدود 18 کیلو) ،عموما در زمان عملیات تفنگچی مجبورمی شد آنرا بر روی سه پایه مخصوص بنشاند تا تیراندازی وهدفگیری بهتر ودقیقتر انجام گیرد.کلاه تعدادی از جزایریان از نمد بود که به آن «کچه پاپاق» می گفتند و بر دو طرف آن در بعضی موارد منگوله هایی می آویختند ویا بر وسط ترک کلاه کلمه الله می نوشتند.

 

 

 

افسر شتر سوار زنبورکچی-دوران افشاریه

 

 

 

قراولان ارتش هرچند نیروی رزمنده وجنگجو بحساب نمی آمدند ولی نگهبانان مسلح حرفه ای اردوگاه های نظامی محسوب می شدند که بعضی از مقاطع تعدادشان به 6 هزار نفر می رسید.،آنان زیر نظر فرمانده خود علاوه بر حراست و تامین بخش امنیت اردوگاه و نظامیان در حال استراحت،شبها به عنوان گشتی مراقب اوضاع بودند تا اردوگاه دچار شبیخون دشمن نگردد.

 

شاطرها دونده های مسلحی بودند که در جلوی کوکبه شاه یا سرداران بزرگ راه را باز می نمودند،ریکایان یا پرچمداران که تعدادشان بالغ بر هزار نفر بود و نسقچیان (دژبانان) یا مسئولان نظم ومقرارت سپاه نیز از جمله نیروهای با اهمیت ارتش محسوب می گشتند.

 

منابع مالی برای هزینه های این ارتش بزرگ را هرچند هانوی فقط منابع داخلی دانسته،ولی به ضرس قاطع غنائم جنگی علاوه برآنکه عامل مهمی در تحریک نادر و خان های اطرافش در ادامه جنگ ها و لشکرکشیها بوده،سرچشمه مالی مهمی نیز برای نگهداری سپاهیان بحساب می آمد.دلیل بر این مدعا نوشته های مورخین آن عصر از جمله محمد کاظم است.به اعتقاد وی قبل از سفرجنگی نادر و سپاهیانش به هند،در نبرد دوم با عثمانیها به فرماندهی توپال پاشا،دیگر پولی در خزانه نادر برای پرداخت بدهکاریها و هزینه های نظامی اش باقی نمانده بود،آنچنانکه حتی 10 هزار تومان نیز نداشت به 500 نفر از جنگجویان شوشتری و هویزه ای بپردازد، و مجبور شد به طهماسب خان وکیل الدوله که مسئول دارالسطنه بود توسل جوید.

 

 

 

 

سلاح ها عصر افشاریه

 

نادر و فرماندهی کل قوا

 

 

عصر افشاریه به طورعمده باید در دوران حکومت 12 ساله نادر دید.زیرا چند سال پس از مرگ وی جز کشمکشها ، جنگها و قتل و غارت چیزدیگری به چشم نمیخورد.خود نادر نیز شخصیتی به تمام معنی نظامی و دولت وی نیز کاملاً دولت ارتش سالاربود.بنابراین آنچه هم که در عهد حکومت نادر شاخصص می گردد.نبوغ در امورجنگ و سپاهیگری است نه مسائل اقتصادی ،کشاورزی،تجارت،هنر،معماری و یا چیز دیگر.لرد کرزن درباری وی می نویسد: از شواهر بارز نبوغ نادر فقط آن بود که در مدت کوتاهی ایران به مقام درجه اول نظامی در آسیا ارتقا داد.

 

نادرشخصاً در تمام امورات ارتش دخالت یا نظارت می کرد.در این مورد به نوشته مورخان آن دوران ،اهرمهای مختلفی را همچون چاپار،منهیان و جاسوسان متعدد،بکارگرفته بود.آنها به طور مداوم اخبار و گزارشهای مختلف را از داخل مملکت و حتی درزمان جنگ از خط مقدم جبهه تا پشت جبهه را سریع و صریح به او می رساندند.این ابزارها لازمه هر حکومت دیکتاتوری است که قصد دارد انضباط تحمیلی و اقتدار را برجامعه حکمفرما کند.

 

در ارتش برای ایجاد نظم آهنین در بین فرماندهان و سربازانی که خصلتهای ایلی-عشیره ای را با خود به همراه آورده بودند،به طوار متواتر از آنها سان می دید و برمقررات وضع شده تاکید می نمود.گاه شخصاً در کوچکترین موارد مثل پرداخت مواجب و چگونگی تامین تجهیزات دخالت یا حداقل پرس و جو می کرد.دربرابر خیانت هرگزآرام نمی گرفت و نفر نظامی را حتی اگر در حد فرماندهی نیز بود به شدیدترین وجه مجازات می نمود.

 

کشاندن سپاهیان درجنگهای متعدد به درون صحراهای بی آب و علف و بسیار خطرناک علاوه برچشم طمع نظامیان در بدست آوردند غنائم ، نشانی از قدرت فرماندهی و ترس از مجازات دربرابر تمرد نیز بود،حتی اگر چنین سفرهای جنگی به مرگ انبوهی از نظامیان منجر می گردید.

در زمان صلح (اگر پیش می آمد) یا استراحت،این اقتدار و جذابیت فرماندهی ارتش بود که سربازان را به کار عمرانی نیز وا می داشت.دراین مورد محمد کاظم به ترمیم و ساخت سد ویران شده ای بر روی یک رودخانه در مرو توسط لشکریان اشاره نموده است.حکام منطقه چون قادر به ساخت و ترمیم آن سد نشده بودند،نادر این کار را برعهده 2 هزار سرباز تحت نظارت اسماعیل بیگ گورخرزن نهاد.هرچند این عده هم کاری از پیش نبردند و پس از 3 بار تلاش فشار آب براحتی سد را در هم می شکست.

 

 

 

 

 

 

بطور اجمال دلایل موفقیت نادر در امر ارتش و سپاهیگری را چنین میتوان بر شمرد :

 

1- بهره وری وی از فکر و نظرات فرماندهان بزرگ سپاهش ،هرچند در تاریخ چهره وی بعنوان شخصی دیکاتور و خود محور ترسیم گردیده است،ولی درموارد حساس مخصوصاً در زمان جنگ و عملیات بزرگ ، شورای عالی نظامی مرکب از خان ها یا فرماندهان بزرگ تشکیل می داد تا برای طرح عملیات از فکر آنها نیز مطلع گردد.یکی از خوبی های این کار آن بود که اگر عملیات منجر به شکست می شد،تنها وی مورد اعتراض و سرزنش قرار نمی گرفت.از آن گذشته ،این فرماندهان ارشد که هریک سر طایفه بزرگی نیز محسوب می شدند از نظر هویت اجتماعی ، اعتبارو ارزش بسیاری برای خود قائل بودند که با تشکیل شورای عالی نظامی در حقیقت این اعتبار آنها لحاظ شده و موجب آرامش روانی آنان نیز می گردید.

 

2- انتخاب استراتژی نظامی درست و مقتضا به شرایط

 

3- تهور و شجاعت شخص نادر وبعضی از سرکردگان لشکر وی ، آنچنانکه در بعضی از مواقع در خطرناک ترین صحنه های جنگی و هماوردگاه در میان سربازان حضور داستند.این حضور تاثیرمطلوبی در روحیه سربازان می گذاشت.در تعدادی ازجنگها اسب نادر براثر زخم سلاح دشمن کشته شده و حتی خود وی نیز مجروح گردیده بود.

 

4- نبوغ نظامی و انتخاب تاکتیک های صحیح عملیاتی .عده ای از تئوریسین های نظامی بزرگترین شگرد جنگی نادر را در سرعت حرکت به سوی دشمن و یا در عملیات او فرماندهانش دانسته اند.آنچنانکه گاه دشمن به هیچ وجه انتظار ورود او و سپاهیانش را در حیطه استقرار و اردوگاه خود نداشت.

 

5- استفاده از تدابیر،حیله هاوخدعه های جنگی مقطعی در بعضی از شرایط حساس نبرد که در مواقعی یکباره تمام نقشه های عملیاتی دشمن را بهم می ریخت و موقعیت جنگ را به نفع ایرانیها تغییر می داد.جالبترین آن تدابیر و حیله هائی بود که در مصاف با هندیها بکار گرفت.در یکی از این جنگ ها در زمانیکه ستون فیل سواران ارتش هند عرصه را برسپاهیان ایرانی تنگ نموده بود،بدستور نادر به گردن شترهای بنه و تدارکات سپاه تنورهای مسی آویختند و داخل آنها را پر از بوته ،چوب خشک و نفت کردند،سپس آنها را به آتیش کشیدند.ناگهان نعره های وحشتناک شتران بلند شد و پس از گریز به سوی هندیان ، نظم صفوف فیل سواران و سایر جنگاوران آنها را در هم ریخت و وضعیت را به نفع ایرانیها تغییر داد.

 

6- قاطعیت و عدم گذشت و اغماض نسبت به فراریان از میدان جنگ.درمواردی دیده شده بود که نادر شخصاً با تبرزین حتی در زمان هنگامه جنگ به دنبال نظامیانی بود که از ترس مرگ به پشت به میدانگاه نبرد کرده بودند.

 

7- استفاده از روش های تشویق ،ترغیب و تطمیع لشکریان پس از هر پیروزی که نمونه های متعدد از عطایا و بخشش های وی را مخصوصاً در زمان تقسیم غنائم جنگی بازگونمودیم.

 

8- عنایت و تقویت یگانهای آتشبار توپخانه و تفنگچیان ، که از این دوران بعنوان محور و هسته اصلی ارتش ایران بکار گرفته شدند ونقش بسیار مهمی در کسب پیروزی ها ایفا نمودند.

 

9- بهره برداری حساب شده از فضای سیاسی مطولبی که برای چنین ناجی پیش آمده بود.حضور بیگانیان اشغالگر (ازبکان در شمال شرقی،روس ها در شمال ،عثمانیها در غرب و شمال غربی) احساس حقارت شدیدی را در سطح ملی برای افراد جامعه بوجود آورده بود .ازدیدگاه علم جامعه شناختی یک ناجی دلاور چنین اوضاع و بستره ای فقط برای یک مدت کوتاه قدرت فروانی در بسیج عمومی مردم علیه بیگانان خواهد یافت.اما این سیاست جنگ طلبانه نمی توانست ادامه یابد و در دراز مدت به بار نشیند به همین دلیل بزودی با کشورگشائیها و جنگ های مکرر که منجر به کشتار مردم جامعه،فقر،بار مالیاتی و...شد،خودعاملی برای تنشها و شورش های بزرگ گردید و نتجه معکوسی نیز در اواخر عمر نادر برجای نهاد .

 

ادامه دارد ...

[adelkhoje 5,060]

 

 

 

منابع 

 

کتاب تاریخ عالم آرای نادری جلد 1و2

کتاب انقراض سلسله صفویه

کتاب جهانگشای نادری

کتاب مجمع التواریخ

کتاب سیاست و اقتصاد در عصر صفوی

کتاب تاریخ اجتماعی ایران در عصر افشاریه

کتاب تاریه ایران زین

کتاب از نادر تا رضاخان میرپنج

کتاب ایران و قضیه ایران

کتاب دریانوردی ایرانیان

کتاب مالک و زارع در ایران

کتاب تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان (دولت نادرشاه افشار )

کتاب تاریخ کریم خان زند

کتاب آئین کشور داری ایرانیان

کتاب تاریخ روابط بازرگانی وسیاسی ایران و انگلیس

کتاب سفرنامه ونیزیان در ایران

کتاب تاریخ نظامی ایران

کتاب تاریخ اجتماعی ایران در عصر افشاریه

کتاب نامه های طبیب نادرشاه افشار

 

 

سایر تصاویر

 

 

[url=http://gallery.military.ir/albums/userpics/10298/132123312.jpg][/url][url=http://gallery.military.ir/albums/userpics/10298/132123123231.jpg][/url]

 

 

پایان ...

ویرایش شده در آبان 94 توسط adelkhoje