Osa-M ؛ پرکاربردترین سامانه پدافند موشکی دریاپایه شوروی

[Goebbels 38,204]

به نام خدا

 

با سلام

 

 

 

در اواخر دهه 50 میلادی نیروهای مسلح شوروی به یک سامانه پدافندی لشکری (divisional) که امکان تامین پوشش پدافند برد کوتاه و ارتفاع پست برای واحد های زمینی را داشته باشد ، اعلام نیاز کردند. نیاز واحد های زمینی همراه با علاقه نیروی دریایی به در اختیار گرفتن چنین سامانه ای برای دفاع نقطه ای (Point defence) از شناورها در نهایت منجر به ایجاد یک رویکرد مشترک برای توسعه سامانه پدافندی مد نظر شد ، سامانه ای که طرح آن در تاریخ 27 اکتبر سال 1960 توسط دفتر سیاسی شوروی نیز مورد تایید و موافقت قرار گرفت. موسسه بیستم تحقیقات و پژوهش های علمی شوروی مسئول یکپارچه سازی پروژه ساخت سامانه دریاپایه با پروژه اصلی (ساخت نمونه زمین پایه) بود.

 

 ساخت نمونه زمین پایه با نام Osa ( یا Wasp به معنی زنبور) در طی یک روند طولانی مدت به نتیجه رسیده و در نهایت این نمونه در سال 1969 به خدمت واحد های پدافندی شوروی درآمد. با اینحال ساخت نمونه دریاپایه با نام Osa-M پیش از آنکه به نتیجه مطلوب دست یابد و به عنوان پر کاربرد ترین سامانه دفاعی موشکی در شناورهای شوروی شناخته شود ، درگیر مشکلات متعددی بود و روند توسعه آن بیش از نمونه زمین پایه به طول انجامید. ساخت موشکی که به صورت همزمان قادر به تامین الزامات عملیاتی یگان های پدافندی دریایی و زمینی باشد کار دشواری بود. در ابتدا ساخت یک موشک زمین به هوا از نوع شلیک کن فراموش کن (fire-and-forget) با طول 2.65 متر مد نظر بود که در طی مراحل توسعه با آشکار شدن محدودیت های این طرح ، ابعاد موشک تغییر یافته و موشک بزرگتری طراحی شد  و سیستم هدایتی مد نظر برای آن نیز تغییر یافت.

 

مدلی از طرح ابتدایی سامانه زمین پایه

 

 

روند طراحی و توسعه موشک مورد نظر تا سال 1964 و تغییر پیمانکار اجرای پروژه ادامه داشت. مشکلات طراحی موشک و خصوصا پرتابگر ابتدایی آن موسوم به SM-126 در نهایت نیروی دریایی شوروی را وادار ساخت تا پیمانکار جدیدی برای پروژه انتخاب کند ، در نتیجه کار ساخت موشک و پرتابگر به دفتر تحقیقات و توسعه Altair و دفتر طراحی Fakel سپرده شد.  تیم طراحی جدید ،سیستم پرتابگر/بارگذار جدیدی را طراحی و آن را ZIF-122 نام گذاری کرد. این سیستم به عنوان سیستم اصلی پرتابگر/بارگذار نمونه دریاپایه سامانه Osa تا پایان پروژه و حصول به نتیجه بود. در سال 1967 آزمایشات دریایی سامانه Osa-M با استفاده از ناو وروشیلف (Voroshilov) صورت گرفت.این ناو در سال 1963 تا 1965 تحت پروژه 33 ام (Project 33M) به روزرسانی شده و نام جدید OS-24 برای آن برگزیده شده بود. برای نصب سامانه Osa-M تغییراتی دیگری نیز بر روی این ناو انجام شد. در نهایت به دلیل انجام اصلاحات در سامانه و دوباره طراحی شماری از سیستم ها و اجزا و در نتیجه نیاز به تغییرات مجدد بر روی ناو ، شناور جدیدی به عنوان پلتفرم نصب سامانه اصلاح شده مد نظر قرار گرفت که ناو MPK-2 از ناو های کلاس گریشا (Grisha) بود.

 

در سال 1971 سامانه جدید بر روی ناو Nikolaev از کلاس کارا نیز نصب شده و مورد آزمایش قرار گرفت و در نهایت تا دو سال بعد بدون تغییر نام به خدمت گرفته شد. این سامانه در ابتدا به منظور نصب در ناوهای ضد زیردریایی شوروی و تامین پدافند نقطه ای برای این ناو ها از جمله ناو های کلاس کارا و گریشا در نظر گرفته شد اما در ادامه بر روی طیفی گسترده ای از شناورهای رزمی شوروی همچون ناوچه های کلاس Krivak (پروژه 1135) ، ناو هواپیما بر کلاس Kiev (پروژه 1143) ، رزم ناو های اتمی کلاس Kirov (پروژه 1144) ،  ناو موشک انداز کلاس اسلاوا (پروژه 1164) ، ناوچه کلاس Nanuchka (پروژه 1234) ، ناو نیروبر کلاس Ivan Rogov (پروژه 1174) ، ناوچه های ضد زیردریایی کلاس Koni (پروژه 1159) و ........ .

 

شماری از شناورهای مجهز به سامانه Osa-M (یا نسخه های جدیدتر آن)

 

کلاس Kirov (پروژه 1144)

 

 

کلاس Kiev (پروژه 1143)

 

 

کلاس اسلاوا (پروژه 1164)

 

 

کلاس Nanuchka (پروژه 1234)

 

 

کلاس Ivan Rogov (پروژه 1174)

 

 

کلاس Koni (پروژه 1159)

 

 

کلاس کارا

 

 

سامانه دریاپایه Osa-M توسط ناتو با نام SA-N-4 'Gecko' شناخته میشود. از سال 1975 با ارتقای سامانه های Osa-M حداقل ارتفاع درگیری این سامانه به 25 الی 60 متر کاهش یافت. این نمونه ارتقا یافته بر روی یکی از ناو های کلاس گریشا با کد MPK-147 نصب و آزمایش گردید. نسخه بعدی سامانه ، Osa-MA نام داشت که در سال 1979 به خدمت پذیرفته شد. مدت کوتاهی پس از پذیرفته شدن این سامانه به خدمت ، کار بر روی نمونه بهبود یافته ای از آن با قابلیت های بالاتر در مقابله با موشک های کروز ضد کشتی با پرواز سینه مال یا در ارتفاع بسیار پایین (اصطلاحا sea skimming) آغاز شد ، سامانه ای که از  ارتفاع درگیری پایین تری نسبت به نسخه های پیشین بررخوردار بود. این سیستم در نهایت تا سال 1985 و با نام OSA-MA2 به خدمت در شناورهای نیروی دریایی شوروی پذیرفته شد.

 

شرح

 

Osa-M یک سامانه پدافند موشکی نقطه ای با قابلیت ثانویه مقابله با اهداف سطحی است که به منظور نصب و به کارگیری در شناورهای رزمی با حداقل تناژ جا به جایی 500 تن طراحی و ساخته شده است. این سامانه بسته به مدل از چندین موشک مختلف از جمله موشک های 9K33 ،  9K33M و 9K33M5 استفاده میکند. موشک 9K33 مورد استفاده در سامانه OSA-M از بدنه استوانه ای کشیده و باریک با چهار بالک هدایتگر در جلو (به صورت X شکل) و چهار بالک تثبیت کننده در عقب بدنه است (این بالک ها بر روی یک حلقه گردان که به بدنه موشک متصل است وصل شده اند). ترتیب قرارگیری اجزای داخلی موشک نیز بدین صورت است : در ابتدا آنتن فرستنده رادیویی فیوز مجاورتی و پس از آن سیستم محرک  بالک های هدایتگر ، در بخش بعدی پردازشگر و سیستم هدایت و کنترل موشک قرار گرفته است. پس از این بخش نیز سر جنگی موشک به وزن 14.5 کیلو (وزن سر جنگی موشک ها بسته به مدل موشک و زمین پایه یا دریاپایه بودن آن متفاوت است) و پس از آن پیشران و شتاب دهنده (بوستر) ترکیبی سوخت جامد و در نهایت گیرنده های سیستم هدایتگر موشک واقع شده اند.

 

نمای برش خورده از موشک 9K33

 

 

بخش های مختلف موشک

 

 

1- فرستنده رادیویی فیوز مجاورتی

2-محل قرارگیری کنترلگرهای حرکتی کانارد

3- محل قرارگیری محرک های کانارد

4-کپسول هوای فشرده (متصل به محرک های کانارد)

5- گیرنده رادیویی فیوز مجاورتی

6- محل قرارگیری سیستم هدایت فرمانی موشک و اجزای مرتبط آن

7- محل قرارگیری سیستم کنترل پروازی خودکار موشک (AutoPilot)

8- سر جنگی 14.5 کیلوگرمی

9- پیشران سوخت جامد

10- بالک های تثبیت کننده عقبی نصب شده بر روی حلقه چرخان متصل به بدنه

 

 

موشک های سامانه OSA-M در حدود 3.15 متر طول ، 127 کیلو وزن ، 1.8 الی 2 ماخ سرعت و در حدود 8 الی 10 کیلومتر برد دارند. این موشک ها از امکان رهگیری اهداف تا ارتفاع 5 کیلومتر (در برخی منابع اعداد دیگری نیز ذکر شده است) برخوردار هستند. سیستم هدایتی موشک های سامانه Osa-M از نوع فرمانی و با دریافت اطلاعات از واحد کنترل آتش است. این سامانه به سیستم پرتابگر/بارگذار ZIF-122 مجهز است که یک مجموعه استوانه ای به وزن 6.85 تن (به استثنای وزن موشک ها) است که در زیر عرشه قرار میگیرد. این سامانه دارای دو بخش است که بخش اول آن پرتابگر/بارگذار و بخش دوم آن مجموعه ذخیره سازی است.  سیستم بارگذار پرتابگر از نوع جمع شونده و دارای دو بازوی پرتابگر از نوع ریلی است. بخش ذخیره سازی موشک نیز شامل چهار مجموعه ذخیره سازی گردان موشک هر کدام با ظرفیت پنج موشک (در مجموع 20 موشک) است که هر دو مجموعه یک بازوی پرتابگر را تغذیه میکند. مکانیزم بارگذاری موشک ها نیز از نوع ترکیبی الکتریکی ،  هیدرولیکی و مکانیکی است.

 

پرتابگر با دو بازوی پرتاب ریلی

 

 

نمای فوقانی از محفظه استوانه ای سیستم (در حالت جمع شدن پرتابگر به داخل)

 

 

بخش استوانه ای مجموعه پرتابگر/بارگذار در حدود 5 متر ارتفاع و 4.2 متر قطر دارد. پرتابگر از قابلیت پوشش 360 درجه ای به صورت افقی و 90 درجه ای به صورت عمودی برخوردار است. البته در برخی شناورها به جهت نقطه قرارگیری پرتابگر زاویه پوشش افقی آن محدودتر از 360 درجه است. در زمان عدم استفاده از سامانه ، بخش پرتابگر به محفظه داخلی مجموعه جمع میشود و در زمان استفاده مجددا بیرون آمده و در ارتفاع اصلی خود قرار میگیرد. برای بارگذاری مجدد موشک ها دو بازوی پرتابگر در زاویه 90 درجه قرار گرفته ، دریچه بخش ذخیره سازی تحت پرتابگر باز شده و دو موشک از مجموعه های ذخیره سازی خارج شده و توسط بارگذار به سمت ریل های پرتابگر هدایت میشود. در نهایت دو موشک بر روی پرتابگر سوار شده و اماده شلیک میگردند.

 

تصویری از مرحله بارگذاری مجدد موشک

 

 

 

فرآیند بارگذاری مجدد موشک ها به صورت معمول در حدود 16 الی 20 ثانیه به طول می انجامد و سیستم پرتابگر در نهایت امکان شلیک موشک با نرخ 2 الی 3 موشک در دقیقه به سمت اهداف هوایی و تا حداکثر هشت موشک در دقیقه به سمت اهداف سطحی را خواهد داشت (حالت ویژه با افزایش سرعت در بارگذاری و شلیک). اکثریت شناورهایی که از مدل های مختلف این سامانه بهره میبرند دارای یک سیستم پرتابگر/بارگذار (با 20 موشک)هستند به جز شناورهای کلاس Kara ، Kiev ، Kirov و Slava که دارای دو سیستم پرتابگر/بارگذار (با مجموع 40 موشک) هستند.

 

سامانه Osa-M دارای سیستم کنترل آتش 4R33 MPZ-301 Baza است که در ناتو با نام Pop Group شناخته میشود. این مجموعه دارای چندین بخش است که عبارتند از :  رادار شبکه ای سهموی جستجو و کشف هدف/پیش اخطار در باند H (فرکانس کاری 6 الی 8 گیگاهرتز) و دارای برد کشف 30 کیلومتر و نرخ گردش 33 دور در دقیقه (به جز این رادار امکان استفاده از رادارهای نظارت هوایی/پیش اخطار نصب شده در ناو نیز جهت ارائه اطلاعات اولیه به سامانه وجود دارد). دو آنتن راداری بزرگ و کوچک سهموی از نوع کسگرین و دارای صفحه هم اندازه تغییر پلاریزاسیون هستند و در باند J (محدوده فرکانسی 10 الی 20 گیگاهرتز) عمل میکنند. آنتن بزرگتر از نوع پالس داپلر و باریک پرتو (Narrow Beam) است که جهت رهگیری اهداف تا حداکثر برد 15 الی 20 کیلومتر مورد استفاده قرار میگیرد.

 

سیستم 4R33 MPZ-301 Baza

 

 

آنتن کوچکتر نیز از نوع باریک پرتو بوده و جهت رهگیری و اطلاع از مسیر حرکتی موشک های شلیک شده از سامانه استفاده میشود. به جز دو انتن مورد اشاره دو اتتن کوچک مدور و مستطیل شکل نیز در سیستم کنترل آتش مورد استفاده قرار میگیرد. این آنتن ها که از نوع پهن پرتو (Wide Beam) هستند جهت رهگیری موشک شلیک شده از سامانه و ایضا ارسال فرامین هدایتی به موشک به کار میروند. آنتن مدور (رهگیر موشک) در باند I و  محدوده فرکانسی  8 الی 10 گیگاهرتز عمل میکند. به جز اجزای مورد اشاره ، سیستم کنترل آتش Baza از مجموعه رهگیری اپتیکال در مدل های 9Sh33 یا 9Sh38-2 "Karat" نیز برخوردار است (البته نه در نمونه های ابتدایی) . اطلاعات سیستم کنترل آتش سامانه به بخش فرماندهی و کنترل منتقل میشود ، جایی که اپراتور با در اختیار داشتن پنل کنترل تصمیم میگیرد رهگیری به صورت خودکار یا دستی صورت گیرد.پس از کشف و شناسایی هدف توسط رادار پیش اخطار ،  رادار رهگیری بر روی هدف قفل کرده و در نهایت موشک به سمت هدف شلیک میگردد.

 

 

1-رادار رهگیری هدف

2-رادار رهگیری موشک

3- آنتن مدور سیستم ثانویه رهگیری موشک

4-آنتن مستطیلی سیستم ارتباط با موشک (انتقال فرمان)

 

نحوه عملکرد صفحه تغییر پلاریزاسیون در رادار Baza

 

 

به محض شلیک موشک رادار رهگیر موشک ، حرکت و موقعیت آن را زیر نظر گرفته و فرامین هدایتی با اطلاع همزمان و لحظه ای از موقعیت موشک و هدف به موشک ارسال میشود. پرواز موشک از حالت سکون (بر روی پرتابگر) تا دو ثانیه پس از آن از طریق شتاب دهنده یا بوستر صورت میگیرد حال انکه ادامه حرکت موشک تا اصابت به هدف با خاموش شدن بوستر و با روشن شدن پیشران اصلی انجام میشود. موشک پس از رسیدن به محدوده هدف با استفاده از فیوز مجاورتی در فاصله حداکثر 15 متری از آن منفجر میشود ( به جهت دقت سیستم هدایت و کنترل آتش ، فاصله انفجار از هدف در بیشتر موارد کمتر از ۱۵ متر است) .

 

در صورت عدم موفقیت در رهگیری هدف فرمانی برای خود انهدامی (Self destruct) به موشک ارسال شده یا مسیر پروازی آن توسط سامانه کنترل آتش به سمت آب تعیین میشود تا از خطر احتمالی موشک سرگردان فاقد هدف جلوگیری شود. سامانه Osa در مدلی همچون OSA-MA از قابلیت مقابله با اهدافی تا حداقل ارتفاع 25 متری از سطح آب برخوردار بود با اینحال نمونه های جدیدتر این سامانه همچون Osa-MA2 از قابلیت درگیری با هدف در ارتفاع 5 متر و حتی کمتر از آن نیز برخوردار هستند (به جهت مقابله با موشک های کروز ضد کشتی با پرواز به صورت سینه مال)

 

وضعیت :

تاکنون در حدود 280 واحد از این سامانه به ساخت رسیده و در نیروهای دریایی هفت یا هشت کشور جهان نیز مورد استفاده قرار گرفته است ضمن انکه این سامانه همچنان برای فروش به مشتری خارجی قابل عرضه است.

 

 

 

منبع : Jane's Naval Weapon Systems 45 OCR

 

مترجم : سینا نوریخانی

 

هر گونه برداشت از مطلب صرفا با ذکر نام وبسایت میلیتاری مجاز است

[VenomSnake 8,260]

[aparat]Hkxjd[/aparat]

[rezamottaghi 313]

اصلا پاسخگوی تهدیدات پیش روش نیست. پلتفرم تور خیلی خیلی بهتراز اینه