M-11 Shtorm ؛ اولین سامانه موشکی سطح به هوای اختصاصا دریاپایه شوروی

[Goebbels 38,204]

به نام خداوند جان و خرد

 

با سلام

 

 

 

سامانه پدافندی M-11  موسوم به Shtorm (به معنی طوفان) که در ناتو با نامگذاری SA-N-3 'Goblet' شناخته میشود ، اولین سامانه موشکی سطح به هوای شوروی است که به صورت اختصاصی به عنوان یک سامانه دریاپاه توسعه داده شد و حاصل توسعه سامانه زمین پایه نبود. توسعه این سامانه در 25 جولای سال 1959 کلید خورد. کار بر روی یکپارچه سازی سیستم های این سامانه برعهده موسسه تحقیقات علمی شماره 10 شوروی بود. این سامانه در ابتدا جهت نصب برروی ناوهای پروژه 1126 در نظر گرفته شده بود اما با توجه به لغو شدن پروژه این ناو ها در ژوئن سال 1961، در نهایت بر روی ناو های بالگردبر کلاس مسکوا (پروژه 1123) نصب گردید. کلاس مسکوا جهت انجام عملیات ضد زیردریایی (ASW) بر علیه زیردریایی های ناتو در پوشش محدود جنگنده های ناونشین خودی طراحی و ساخته شده بود و بدین جهت میبایست از سامانه دفاع هوایی مطمئنی جهت مقابله مستقل با هواگرد های دشمن نیز برخوردار میبود.

 

کلاس مسکوا

 

 

از این رو سامانه M-11 جهت نصب بر روی این ناوها در نظر گرفته شد. طراحی اولیه سامانه تا ماه اوریل سال 1962 پایان پذیرفت و نمونه تغییر یافته ای از پرتابگر ZIF-101  (مورد استفاده در سامانه SA-N-1 'Goa') برای پرتاب موشک های سامانه ساخته شد. رفع نواقص طراحی و طراحی مجدد برخی زیرسیستم های سامانه در نهایت تا سال 1963 صورت گرفت و در سال 1965 الی 1966 نمونه اصلی سامانه به ساخت رسید و جهت انجام آزمایشات دریایی بر روی ناو وروشیلف  (Voroshilov) نصب گردید. این ناو که نام جدیدOS-24   برای آن برگزیده شده بود ، به عنوان پلتفرم نصب و آزمایش سامانه های دریاپایه شوروی مورد استفاده قرار میگرفت. از جمله سامانه های نصب و آزموده شده بر روی این ناو سامانه OSA-M است. توسعه سامانه با نصب بر روی ناو مسکوا در 25 دسامبر سال 1967 ادامه یافت. با اینحال سامانه تا سال 1969 توسط کمیته دولتی مورد تایید قرار نگرفت تا اینکه در نهایت با نام M-11 Shtorm جهت نصب در ناو های نیروی دریایی شوروی تایید شد.

 

پس از تایید ، سامانه علاوه بر کلاس مسکوا بر روی ناوهای کلاس Kiev ،  Kara وKresta  نیز نصب گردید.  سامانه M-11 به هیچ کشوری صادر نشد و تنها کاربر آن نیروی دریایی شوروی و پس از آن روسیه بود. در سال 1972به روزرسانی هایی جهت مقابله با تهدیدات ارتفاع پست بر روی سامانه صورت گرفت و سامانه جدید M-11 Shtorm-M نام گذاری شد. در اواسط دهه هشتاد میلادی به روزرسانی های بیشتری بر روی سامانه انجام شد که حاصل آن سامانه M-11 Shtorm-N با بهبود قابلیت ها در مقابله با موشک های ضد کشتی با پرواز به صورت سینه مال (sea-skimming) بود. در نهایت در اواخر دهه شصت نمونه های ارتقا یافته سامانه M-11 به Shkval (به معنی بوران) تغییر نام یافتند.

 

کلاس Kiev

 

 

کلاس Kara 

 

 

موشک مورد استفاده سامانه که V611 یا 4K60 نام دارد توسط دفتر طراحی Lavochkin-Grushin طراحی و توسعه داده شده. این موشک دارای چهار بالک هدایتگر در انتهای بدنه و چهار بالک تثبیت کننده است. بالک های تثبیت کننده از وسط بدنه تا نیمه بخش عقبی موشک ادامه یافته اند. بالک های هدایتگر دارای شهپرهای کوچکی (Ailerons) هستند که برخلاف طراحی معمول به جای لبه فرار (trailing edge) در لبه حمله (Leading Edge) بالک ها قرار گرفته اند. این شهپرهای کوچک به صورت مستقل از بالک ها حرکت میکنند و جهت بهبود قابلیت کنترل بالک ها بر روی حرکت موشک تعبیه شده اند.

 

موشک V611

 

 

هر کدام از بالک های هدایتگر در قسمت لبه انتهایی خود دارای آنتن کوچکی هستند که این انتن ها در حقیقت گیرنده فیوز مجاورتی رادیویی موشک هستند. علاوه بر این مابین بالک های هدایتگر چهار انتن کوچک قرار گرفته که از این آنتن ها برای ارتباط با سامانه کنترل آتش استفاده میشود. در روی بدنه موشک چندین مجرای عبور سیم (wiring conduits) از نوع کوتاه و بلند دیده میشود. مجرای بلند از انتهای بخش جلویی موشک تا ابتدای بخش عقبی آن امتداد یافته در حالی که مجراهای کوتاه تر صرفا در میانه بدنه کشیده شده اند و تا ابتدای لبه حمله بالک های تثبیت کننده امتداد دارند. از این مجراها جهت عبور سیم های ارتباطی به صورتی خارج از محظفه سرجنگی و پیشران موشک استفاده میشود. تقسیم بندی بدنه موشک به اینصورت است : در ابتدای بدنه جستجوگر نیمه فعال راداری و در ادامه بخش پردازشگر ، کنترل و هدایت پروازی موشک. در وسط بدنه سر جنگی 125 کیلوگرمی از نوع شدیدالانفجار ترکش شونده با فعال سازی توسط دو فیوز ضربه ای و مجاورتی. در انتهای موشک نیز بخش پیشران قرار دارد که از نوع سوخت جامد با ترکیب دو سوخت متفاوت (dual-thrust) است.

 

 

1- بالک های هدایتگر

2- شهپر کوچک در لبه حمله بالک

3-آنتن گیرنده سیستم فیوز مجاورتی رادیویی

4-آنتن ارتباط با سامانه هدایتگر (دریافت فرمان)

 

موشک های V611 با 6.16 متر طول ، 65.5 سانتی متر قطر و 1839 کیلوگرم وزن از حداکثر برد 40 کیلومتر برخوردار هستند و از ترکیب هدایتی آشیانه یابی نیمه فعال راداری با هدایت فرمانی بهره میبرند.  اعتقاد بر این است که دو نمونه موشک برای سامانه M-11 وجود دارد. نمونه نخستین که V611 است و سامانه آن در ناتو با نامگذاری SA-N-3A شناخته میشود و نمونه ارتقا یافته که سامانه آن در ناتو به SA-N-3B نامگذاری شده. در مورد موشک ارتقا یافته ، دو مسئله متفاوت از سوی منابع مطرح شده. نخستین مورد افزایش برد این موشک جهت استفاده در ناو هواپیمابر کلاس Kiev است که منابع روسی این مورد را رد میکنند. مورد دوم که از سوی منابع روسی اعلام شده بهبود قابلیت های موشک ارتقا یافته در مقابله با موشک های کروز ضد کشتی در حال پرواز به صورت سینه مال است. منابع روسی این موشک را V 611M/4K65 نامیده اند.

 

 

1- بالک تثبیت کننده

2- بالک هدایتگر

3-مجرای عبور سیم بر روی بدنه

 

در کل دو مورد متفاوت برای موشک ارتقا یافته عنوان شده که شامل افزایش برد و بهبود قابلیت های مقابله است. سامانه پدافندی M-11 به سیستم پرتابگر/بارگذار B-189 مجهز است. این سیستم شامل دو بازوی تثبیت نشده (unstabilised) پرتابگر از نوع ریلی است که هر کدام از این بازوها توسط یک سیستم ذخیره سازی و بارگذاری مجدد پشتیبانی میشود. بازوهای پرتابگر در زمان بارگذاری موشک به صورت عمودی قرار میگیرند تا امکان بارگذاری موشک ها به ریل پرتابگر از طریق سیستم بارگذاری (با مکانیزم هیدرولیکی) فراهم شود. در ناوهای کلاس مسکوا دو سیستم پرتابگر/بارگذار وجود دارد که هر کدام با چهار محفظه ذخیره سازی گردان هر یک با ظرفیت شش موشک پشتیبانی میشوند (مجموع موشک های ذخیره شده در ناو 48 موشک است). در ناوهای کلاس کارا  یک پرتابگر با 24 موشک ذخیره وجود دارد. ناو های کلاس Kresta II نیز از پرتابگر/بارگذار مدل B-187A استفاده میکنند که در بخش پرتابگر مشابه B-189 است و تفاوت آن در سیستم ذخیره سازی و بارگذاری است.

 

پرتابگر

 

 

تصویری مناسب برای درک ابعاد موشک و پرتابگر آن

 

 

 

در پرتابگر/بارگذار B-187A از سیستم ذخیره سازی زنجیره ای استفاده شده که البته این سیستم نیز ظرفیت حداکثر 24 موشک را دارد. در ناو کلاس Kiev نیز از مجموعه ذخیره سازی زنجیره ای برای تغذیه پرتابگر سامانه استفاده شده. سامانه پدافندی M-11 از سیستم کنترل اتش راداری موسوم به 4R60 Grom (رعد) برخوردار است که در ناتو با نام Head Light شناخته میشود و در باند G/H (محدوده فرکانسی 4 الی 8 گیگاهرتز) عمل میکند. هر کدام از سامانه های پرتابگر/ بارگذار توسط یک سامانه Grom پشتیبانی میشود. لازم به ذکر است که در ناوهای کلاس Kara  و  Kresta ، سیستم راداری Grom علاوه بر کنترل آتش مجموعه پدافندی ، کنترل سیستم موشکی ضد زیر سطحی RPK-3 Metel را نیز بر عهده دارد. این سیستم موشکی ضد زیردریایی در ناتو با نام SS-N-14 'Silex' شناخته میشود.

 

سیستم ذخیره سازی زنجیره ای موشک ها در ناو کلاس Kiev

 

 

سامانه راداری Grom

 

 

جستجو و کشف هدف برای سامانه Grom از طریق رادار نظارت هوایی ناو صورت میگیرد که در ناو های مجهز به این سیستم ، رادار سه بعدی با نام MR-600 Voskhod (با نام گذاری ناتو Top Sail ) است. پس از جستجو و کشف هدف توسط رادار MR-600 ، اطلاعات هدف برای رهگیری به سامانه Grom منتقل میشود. این سامانه شامل یک مجموعه راداری با پنج انتن سهموی است. دو آنتن کوچکتر فوقانی (به قطر 1.8 متر) که قابلیت حرکت مستقل از مجموعه سازه پایینی را دارند جهت رهگیری موشک های شلیک شده از سامانه استفاده میشوند. دو انتن سهموی شبکه ای بزرگ (به قطر 4 متر) نیز که در میان هسازه راداری قرار دارند برای رهگیری هدف مورد استفاده قرار میگیرند. در نهایت یک انتن سهموی کوچک نیز در پایین مجموعه راداری و مابین انتن های بزرگتر قرار دارد که به منظور انتقال فرامین به موشک ها استفاده میشود. سامانه راداری Grom از قابلیت هدایت دو موشک به سمت یک هدف تا حداکثر برد 60 کیلومتر در ارتفاع 100 الی 25000 متر برخوردار است. بنا بر گفته برخی منابع این سامانه امکان مقابله با اهداف سطحی را نیز به صورت محدود دارد. نمونه ارتقا یافته این رادار ، Grom-M نام دارد که دارای قابلیت های بالاتری در زمینه مقابله با موشک های ضد کشتی با پرواز به صورت سینه مال است.

 

رادار MR-600

 

 

اجزای مختلف سامانه راداری Grom

 

 

1-آنتن رهگیری موشک

2-آنتن رهگیری هدف

3-آنتن ارتباط با موشک (ارسال فرمان هدایتی)

 

وضعیت :

 

از این سامانه به تعداد 25 واحد به ساخت رسیده و تنها در نیروی دریایی شوروی/روسیه به خدمت گرفته شده است

 

 

منبع : Jane's Naval Weapon Systems 45 OCR

 

مترجم : سینا نوریخانی

 

هر گونه برداشت از مطلب صرفا با ذکر نام وبسایت میلیتاری مجاز است

[jj66 388]

اقا تاپیکی در مورد موارد استفاده و کارایی سیستم پدافند روسها از زمان جنگ ویتنام به این طرف وجود داره تو سایت