کشف نشانه هایی از وجود سیاره شماره ۹ در منظومه خورشیدی

[mahdavi3d 14,067]

* سیاره ای افسانه ای که تاکنون به نام "سیاره ی X" شناخته می شد شاید به راستی وجود داشته باشد و اکنون دانشمندان آن را "سیاره ی ۹" نامیده اند.
* ستاره شناسان شواهدی برای وجود سیاره ای ۱۰ برابر بزرگ تر از زمین در دوردست های سامانه ی خورشیدی یافته اند که در فاصله ای ۲۰ برابر دورتر از نپتون به گرد خورشید می چرخد.
* در واقع این سیاره برای آن که یک دور مدارش به گرد خورشید را کامل کند به زمانی میان ۱۰ هزار تا ۲۰ هزار سال نیاز دارد.

مایک براون، پژوهشگر بنیاد فناوری کالیفرنیا (کلتک) در پاسادنا می گوید: «این می تواند واقعا سیاره ی نهم باشد. از پس از روزگار باستان تاکنون تنها دو سیاره ی واقعی دیگر یافته شده، و این می تواند سومی باشد. این یک تکه ی بسیار ارزشمند از سامانه ی خورشیدی ماست که باید پیدایش کنیم.»

شاید سیاره ای با جرم ۱۰ برابر زمین باشد که در آن سوی مدار نپتون به گرد خورشید در چرخش است.

این تصویر مدار انگاشتی این سیاره ی غول پیکر و شش جرم دیگرِ سامانه ی خورشیدی در آن سوی نپتون را نشان می دهد. تصویر بزرگ تر
 

این "سیاره ی نه" احتمالی هنوز دیده نشده. ولی براون و همکارش در کلتک، کنستانتین باتیگن، بر پایه ی مدل سازی و نیز مدارهای نامعمول شماری از اجرام کوچک در کمربند کویپر که در آن سوی مدار نپتون است، به وجود احتمالی آن پی برده اند.
 
دقیق تر بخواهیم بگوییم، شش تا از اجرام کمربند کویپر (KBOها) در مسیرهایی بیضی به گرد خورشید می چرخند که همگی در یک سمت است، حتی با این که سرعتشان با هم تفاوت دارد [مدارهای بنفش در عکس نخست]. افزون بر آن، کجی یا انحراف مداری هر شش جرم نیز با هم یکیست- حدود ۳۰ درجه رو به پایین نسبت به صفحه ی مدار هشت سیاره ی شناخته شده ی دیگر. (پلوتو که تا پیش از بازبینی انجمن بین المللی اخترشناسان در سال ۲۰۰۶ به عنوان نهمین سیاره شناخته می شد، صفحه ی مداری متفاوتی دارد.) به گفته ی پژوهشگران، احتمال آن که کجی مداری آن ها شانسی باشد چیزی نزدیک به ۰.۰۰۷ درصد است. براون می گوید: «در واقع چنین چیزی نباید به گونه ی تصادفی رخ دهد. از همین رو به گمان ما حتما چیز دیگری دارد این مدارها را دستکاری می کند.»
 
براون و باتیگن نخست این احتمال را در نظر گرفتند که شاید برخی از دیگر اجرام کوچک ترِ کمربند کویپر دارند این مدارها را دگرگون می کنند. ولی محاسبه های آن ها نشان داد که برای چنین کاری، کمربند کویپر می بایست ۱۰۰ برابر بیش از برآوردهای کنونی جرم داشته باشد.

 

این نمودار داده‌نمایی همه‌ی چیزیست که ما درباره‌ی
"سیاره ی ۹" احتمالی می دانیم. تصویر بزرگ تر

 

پس به سراغ احتمال دیگری رفتند: یک سیاره ی بزرگ و ناشناخته در دوردست های سرد و بیرونی سامانه ی خورشیدی. این یک اندیشه ی خام یا بی سابقه نبود؛ در چند سال گذشته پژوهشگران دیگری هم برای توضیح مدارهای ناهنجارِ اجرام نویافته ی کمربند کویپر، اندیشه ی وجود سیاره ی رازگونه و بزرگ X را مطرح کرده بودند.
 
مدل تازه ی براون و باتیگن این اندیشه ی فریبنده را تقویت کرد. شبیه سازی های آن ها نشان دهنده ی نفوذ گرانشی سیاره ای به بزرگی حدود ۱۰ برابر زمین در مداری با راستای مخالف همه ی سیاره های دیگر بود. در این مدار، نزدیک ترین فاصله ی سیاره به خورشید ۱۸۰ درجه با سیاره های دیگر تفاوت داشت. به گفته ی پژوهشگران، این سیاره ی پنداشتیِ شماره ۹ می تواند مدارهای ویژه و شگفت انگیز دو سیاره ی کوتوله در کمربند کویپر را هم توضیح دهد: سدنا (که براون در سال ۲۰۰۳ آن را یافت) و 2012 VP113. شبیه سازی های آن ها همچنین پیش بینی کرده که که برخی از KBOها باید در اثر گرانش سیاره ی ۹ مدارهایی داشته باشند که نسبت به صفحه ی مداری هشت سیاره ی رسمی سامانه ی خورشیدی "عمود" باشند. به گفته ی دانشمندان، چهار جرم از این دست به تازگی یافته شده.
 
براون می گوید: «ما جایگاه های این اجرام و مدارهایشان را پیش بینی کردیم و دیدیم که کاملا با شبیه سازی ها همخوانی داشتند. هنگامی که به این پی بردیم، دهان من از شگفتی باز ماند.» باتیگن هم می گوید: «هنگامی که در شبیه سازی، اجرام دوردست کمربند کویپر و اجرامی مانند سدنا در یک تراز جای گرفتند، بسیار حیرت زده شدیم- با یک تیر دو نشان زدیم. ولی وجود این سیاره این مدارهای عمودی را هم توضیح می دهد، پس ما نه تنها با یک تیر دو نشان زده بودیم، بلکه نشان دیگری که انتظارش را نداشتیم را هم زدیم!»
 
به گفته ی براون و باتیگن، سیاره ی ۹ می توانسته در جایی نزدیک تر به خورشید پدید آمده باشد، ولی سپس در پی یک بر همکنش گرانشی با مشتری یا کیوان (زحل) به جایگاه کنونی پرتاب شده. آن ها می افزایند اگر سیاره ی ۹ واقعیت داشته باشد، شکاف چشمگیری را در سامانه ی خورشیدی پر خواهد کرد.
 
باتیگن می گوید: «یکی از شگفت انگیزترین یافته ها درباره ی سامانه های سیاره ای بیگانه این بوده که رایج ترین گونه ی سیاره در آن ها جرمی میان زمین و نپتون دارد. ما تاکنون فکر می کردیم که این رایج ترین گونه ی سیاره در سامانه ی خورشیدی ما وجود ندارد. شاید ما هم از این به بعد طبیعی باشیم.» اکنون براون و دیگر ستاره شناسانِ رصدی (باتیگن نظریه پرداز است نه رصدگر) سرگرم جستجو برای یافتن سیاره ی ۹ هستند. نقشه ی مدار این سیاره کشیده شده، ولی جایگاه دقیقش ناشناخته است. گرچه به گفته ی براون، تلسکوپ های زمینی بسیاری هستند که برای یافتن چنین سیاره ای -اگر وجود داشته باشد- دید خوبی دارند.
 

 

استاد کلتک، مایک براون و استاد همکارش کنستانتین باتیگن در پژوهشی با همکاری یکدیگر، وجود "سیاره ی ۹" را پیش بینی کردند، یک جرم بزرگ که در مداری دورتر از مدار نپتون به گرد خورشید می گردد.

براون می گوید: «من خیلی دلم می خواهد آن را پیدا کنم. ولی اگر کس دیگری آن را بیابد هم بسیار خوشحال خواهم شد. برای همین است که این پژوهشنامه را منتشر کرده ایم؛ ما امیدواریم کسان دیگری از آن الهام گرفته و جستجو را آغاز کنند.» براون پیش از این چند جرم را در فضای بیرونی سامانه ی خورشیدی یافته یا در یافتنشان همکاری داشته، از جمله سدنا و سیاره ی کوتوله ی اریس، که تقریبا هم‌اندازه ی پلوتو است. این یافته ها در رده بندی دوباره ی پلوتو به عنوان "سیاره ی کوتوله" در سال ۲۰۰۶ نقش داشتند- تصمیمی که براون هم پشتیبان آن بود.
 
براون می گوید: «همه ی کسانی که از رساندن جایگاه پلوتو به سیاره ی کوتوله خشمگین شدند شاید از این که هنوز یک سیاره ی واقعی برای پیدا کردن مانده به هیجان آیند. ما اکنون می توانیم به جستجوی این سیاره بپردازیم و کاری کنیم که سامانه ی خورشیدی دوباره ۹ سیاره ای شود.»
 
جزییات این پژوهش در شماره ی کنونی آسترونومیکال جورنال منتشر شده.

منبع: Space.com

 

۱۱/۰۱/۱۳۹۴

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

http://1star-7skies.blogspot.com/2016/01/blog-post_84.html

[naserr 7,221]

با سپاس از شما برادر مهدوی عزیز . قصد داشتم که این خبر رو پوشش بدم که شما زحمتش رو کشیدی و بسیار کامل و زیبا هم بهش پرداختید.

ویدیوی تشریح این دستاورد توسط پژوهشگران دانشگاه کَلتِک :

 

[aparat]0Zt4g[/aparat]

 

https://www.caltech.edu/news/caltech-researchers-find-evidence-real-ninth-planet-49523

 

 

[mahdavi3d 14,067]

ناصر گرامی خوشحالم که این خبر مورد توجه شما و سایر دوستان واقع شد. از نویسنده وبلاگ پربار یک ستاره در آسمان (که بنده ایشان را نمی‌شناسم) متشکریم.
 
================

مورد مرموز «سیاره نهم»

طی روزهای گذشته، احتمالاً از گوشه‌کنار، به خبرهایی راجع به اجماع سیاره‌شناسان بر کشف شواهدی مبنی بر وجود یک «سیاره نهم» برخورده‌اید؛ سیاره نهمی در همین منظومه شمسی خودمان. اما ماجرای آنچه برخی رسانه‌ها از آن تحت عنوان «کشف» این سیاره، و برخی هم «کشف شواهد»‌ی مبنی بر آن یاد کرده‌اند، دقیقاً چیست؟ چرا در اینصورت این سیاره تاکنون از دیده‌ها پنهان مانده بود؟ این سیاره کجاست، و چه راهکاری برای کسب اطلاعات بیشتر از آن وجود دارد؟

در این مقاله نگاهی داریم به کمّ و کیف و پیشینه استدلال دو سیاره‌شناس مؤسسه فناوری کالیفرنیا (کلتک) مبنی بر وجود یک سیاره نهم در منظومه شمسی، که نمونه‌ایست واضح اما نادر از استدلال‌های هندسی و دقیقی که معمولاً در روایات مربوط به تاریخ علم از آن‌ها یاد می‌شود، حال‌آنکه این‌بار ماجرا مربوط می‌شود به همین امروز؛ به جایی در حیاط‌خلوت کیهانی‌مان – به جایی ‌که گمان می‌رفت دیگر هیچ نقطه کوری در آن باقی نمانده باشد.

 

مایک براون، از ایده‌پردازان «سیاره نهم»، موقعیت مداری این جرم فرضی (زردرنگ) را

بر حسب مدار شش جرم فرانپتونی (بنفش) نشان می‌دهد / واشنگتن‌پست

 

از «سیاره X» تا «سیاره نهم»
آخرین باری که خبر کشف یک سیاره از اعضای منظومه‌مان در رسانه‌ها پخش می‌شد، برمی‌گشت به ۸۵ سال پیش؛ زمانی‌که کلاید تومباو، از پرسنل جوان رصدخانه لاول در فلاگستاف آریزونا، تصادفاً موفق شد از پی جستجو بین بالغ بر ۹۰ میلیون ستاره، جابجایی نقطه‌نوری در دو عکس از منطقه‌ای مشابه از آسمان که به فاصله شش ماه از هم گرفته شده بودند را تشخیص بدهد. اما معلوم شد این سیاره تازه – که بعدها پلوتو نام گرفت – کوچک‌تر از آن است که پاسخی به معمای «سیاره X» باشد.

تب جستجو پی سیاره X – سیاره‌ای فرضی در ورای مدار نپتون – را پرسیوال لاول، اخترشناس آماتور و تاجر آمریکایی بود که با احداث رصدخانه‌ای به همین منظور، شعله‌ورتر کرد – رصدخانه لاول. سابقاً در مقاله کشف آبراهه‌های فصلی مریخ: حل معمایی از قرن ۱۹، توضیح داده شده بود که از دیگر دلایل احداث این رصدخانه، علاقه لاول به شناخت «آبراه»‌های مریخی بود؛ عوارضی که البته معلوم شد به تعبیری که او و معاصرینش از آن‌ها مراد می‌کردند، اساساً وجود خارجی ندارند. هرچند که پلوتو به یمن احداث همین رصدخانه کشف شد، اما صید ایده‌آلی هم برای این رصدخانه نبود. فرض وجود یک سیاره X، راهکار پیشنهادی برخی اخترشناسان برای حل معمّای رقص مداری اورانوس بود – آشفتگی‌هایی در مدار این سیاره، که با توصیفات مکانیک نیوتونی همخوان نبودند. البته بخش اعظم همین آشفتگی‌ها بود که زمینه را برای کشف سیاره نپتون فراهم ساخت: در اواسط دهه ۱۸۴۰ میلادی، نپتون از قضا در موقعیّتی نسبت به اورانوس قرار داشت که می‌توانست اثرات مستقیمی را بر مدار آن اعمال کند. اوربین له‌وریه و جان کخ آدامز، ریاضیدانانی فرانسوی و انگلیسی بودند که مستقلاً از طریق تحلیل داده‌های دریافتی از رصدهای مستمر اورانوس، دست به پیش‌بینی موقعیّت مداری سیاره‌ای واقع در ورای اورانوس زدند، و این پیش‌بینی‌ عاقبت در رصدخانه برلین به تأیید تجربی رسید و سیاره‌ای که هم‌اینک آن را نپتون می‌خوانیم، در ۲۳ سپتامبر ۱۸۴۶ کشف شد.

اما کشف نپتون برای حل معمّای آشفتگی‌های مداری اورانوس کفایت نمی‌کرد، و به همین‌واسطه هم ایده وجود یک سیاره دیگر در ورای مدار نپتون رفته‌رفته قوّت یافت؛ ایده‌ای که کمابیش تا موقع حل این معما – به‌هنگام ملاقات کاوشگر ویجر-۲ با اورانوس، درست ۳۰ سال پیش، همین روزها – کمابیش طرفدارانی داشت. درک بهتر مختصّات مداری اورانوس حین ملاقات نزدیک با این سیاره، احتیاج به وجود هر سیاره‌ای را برای توضیح مشاهدات پیشین مرتفع کرد.

 

تیتر شماره ۱۴ مارس ۱۹۳۰ روزنامه نیویورک تایمز مبنی بر کشف پلوتو:

«کشف سیاره نهم بر لبه منظومه شمسی؛ نخستین بار از پی ۸۴ سال».

جالب‌‌اینکه با کمی اعماض، همین تیتر را می‌توان امروز هم راجع به خبر کشف شواهد غیرمستقیمی مبنی بر وجود «سیاره نهم» استفاده کرد.

 

اما چند روزی‌ست که در پی انتشار مقاله‌ای به قلم دو سیاره‌شناس نام‌آشنا، مایکل براون و کنستانتین باتایگین، در نشریه معتبر Astronomical Journal، موضوع سیاره X دومرتبه، این‌بار تحت عنوان «سیاره نهم»، به سرخط خبرهای علمی دنیا بازگشته است. گفتنی‌ست که با این‌همه، ماجرای این سیاره فرضی از اساس با ماجرای «سیاره X» لاول تفاوت دارد. مدّعای براون و باتایگین بر شواهد برگرفته از اجرامی مبتنی است که به‌هنگام درگرفتن بحث سیاره X هنوز اصلاً به وجودشان هم پی برده نشده بود: «اجرام فرانپتونی» (یا TNOها).

 

شواهد برگرفته از «اجرام فرانپتونی»
برخلاف تصوّر مرسوم، اینطور نیست که با پشت سر گذاشتن مدار آخرین سیاره شناخته‌شده، یعنی نپتون، از مرز منظومه شمسی هم بگذریم و مستقیماً وارد فضای میان‌ستاره‌ای بشویم. پایان قلمرو نپتون مصادف است با ورودمان به قلمرویی سراسر متفاوت؛ قلمرویی که پُر است از قلوه‌سنگ‌های سرد و سرگردانی که روی‌هم‌رفته به ناحیه‌ای موسوم به «کمربند کوئیپر» شکل می‌دهند. در واقع پلوتو از بزرگ‌ترین اعضای کمربند کوئیپر است؛ و شرایطی که زمینه را برای اخراجش از رده سیارات منظومه شمسی فراهم کرد هم با کشف اعضای مشابه دیگری از این کمربند بود که میسّر شد.

شاید مهم‌ترین جرمی که کشف آن (توسط تیمی به سرپرستی همان مایکل براون) تیر خلاصی به جایگاه پیشین پلوتو به شمار می‌رفت، «اریس» (Eris) بود؛ جرمی تقریباً به ابعاد پلوتو که گرچه عضوی از کمربند اصلی کوئیپر به شمار نمی‌رود، اما با تعریف سابق «سیاره»، نمی‌شد آن را هم به جرگه سیارات منظومه‌مان راه نداد. حال‌آنکه با تصمیماتی که طی بیست و ششمین مجمع عمومی «اتّحادیه بین‌المللی اخترشناسی» (IAU) در اوت ۲۰۰۶ اتّخاذ شد، اجرامی از این دست، با توجه به جایگاه‌شان، روی‌هم‌رفته «اجرام فرانپتونی» (Trans-Neptunian Objects) نامیده می‌شوند، و آن‌ها که جرم کافی برای کروی کردن ساختار خود را دارند (اجرامی همچون پلوتو، اریس، سدنا و…) هم «سیاره کوتوله» (Dwarf Planet). با این حساب، و با اخراج پلوتو از جرگه سیارات، تعداد سیارات منظومه شمسی هم به هشت عدد کاهش یافت.

اما براون و باتایگین در مقاله‌ای که اخیراً منتشر کرده‌اند، حرف از یک سیاره نهم در همان قلمرو به میان آورده‌اند؛ یعنی چیزی حتی بزرگ‌تر از سیارات کوتوله‌ای که صحبت‌شان شد – سیاره‌ای به جرم تخمینی ۱۰ برابر زمین، و در مداری با حضیض ۲۰۰ واحد نجومی (یا ۲۰۰ برابر فاصله زمین تا خورشید)، و اوج نهایتاً ۱۲۰۰ واحد نجومی. این در حالیست که دورترین عضو کشف‌شده منظومه شمسی – سیاره کوتوله سِدنا – حتی به‌هنگام قرارگیری در نقطه اوج مداری هم فاصله‌ای در حدود ۷۶ واحد نجومی از خورشید دارد. در اینصورت این سیاره‌شناسان از کجا به وجود چنین سیاره دوردستی مطمئن شده‌اند؟

اصلی‌ترین مدرک این دو سیاره‌شناس مبنی بر وجود سیاره نهم، شکل مدار سدنا و همچنین پنج جرم فرانپتونی دیگر است: مدارهای بیضوی این شش جرم، علی‌رغم دوره‌های تناوب متفاوت‌شان، همگی به یک سمت نشانه رفته‌اند؛ که احتمال تصادفی بودن این چیدمان، یک درصد است. از این گذشته، هر شش مدار، انحرافی ۳۰ درجه‌ای از صفحه منظومه شمسی دارند. احتمال تصادفی بودن این تشابه اما بسیار بعیدتر است: ۷ هزارم درصد. اگر عاملی بیرونی در ساختار دینامیکی مدار این شش جرم دخالتی نمی‌کرد، حتماً آن‌ها می‌بایست تاکنون به یکدیگر برخورد کرده باشند. راهکار پیشنهادی براون و باتایگین برای حفظ ثبات این شش مدار در بلندمدت، طراحی یک مدار بیضوی در جهت عکس مدار این شش جرم فرانپتونی، برای سیاره‌ای با جرم دست‌کم ده برابر زمین بود. این سیاره فرضی، طی فرآیندی موسوم به «تشدید حرکت متوسط» (mean-motion resonance) می‌تواند از طریق نیروی کشند گرانشی خود، آن شش جرم را در موقعیت فعلی‌شان ثبات بخشد. اگر این سیاره وجود داشته باشد، دوره تناوبش می‌بایستی در حدود ۱۵ هزار سال باشد؛ یعنی هر سال آن، ۱۵ هزار سال زمینی طول بکشد (این در حالیست که هر سال نپتون، معادل ۱۶۵ سال زمینی است).

اما برگ برنده مدل براون و باتایگین، پیش‌بینی وجود اجرام فرانپتونی‌ای بود که با وجود این سیاره، می‌تواند مدارشان تا ۹۰ درجه هم با صفحه منظومه شمسی زاویه بسازد. عجیب ‌اینکه سابقاً چهار جرم هم از این دست کشف شده بود. براون به خاطر دارد که “وقتی متوجه این مسأله شدیم، فکّم به زمین چسبید”.

 

طرحی از موقعیت مداری سیاره نهم (که در اینجا تحت عنوان «سیاره X» مشخص شده است). قلمرو کلیه سیارات شناخته‌شده منظومه شمسی و نیز

کمربند کوئیپر، همان دایره آبی‌رنگی‌ست که بزرگ‌شده‌اش را در بالای طرح اصلی می‌بینیم. شش بیضی کشیده، مدار هم‌خط شش جرم فرانپتونی

(از جمله سدنا) را نشان می‌دهد که همگی به یک سمت نشانه رفته‌اند. شبیه‌سازی‌های براون و باتایگین مشخص ساخت که در صورت وجود سیاره‌ای به

جرم دست‌کم ده برابر زمین در مدار قرمزرنگ، مدار این شش جرم فرانپتونی می‌تواند با گذشت زمان، چنین آرایشی را به خود بگیرد. محدوده‌ای که

هم‌اینک انتظار می‌رود بتوان این سیاره را در مدارش یافت را هم در مخروط سرخ‌رنگ می‌بینیم / نشریه Science

 

حال، اصلی‌ترین سؤالی که راجع به این سیاره فرضی مطرح می‌شود این است که سیاره‌ای به این بزرگی در آنجا چه می‌کند؟ در آن منطقه‌ای که درخشندگی ظاهری سیاره فرضی‌مان از مرتبه قدر مثبت ۲۲ خواهد بود (چیزی در حدود درخشندگی کم‌نورترین کهکشان‌های جهان)، مواد اولیه تشکیل چنین سیاره‌ای از کجا آمده‌اند؟ پاسخ براون و باتایگین، استناد به «جابجایی» قابل توجّهی‌ست که در مراحل ابتدایی تشکیل منظومه‌مان، هر چهار سیاره گازی شناخته‌شده (یعنی مشتری، زحل، اورانوس، و نپتون) را به مکانی دورتر از موضع اولیه‌شان نسبت به خورشید انتقال داد: احتمال دارد در جریان همین جابجایی، یا چه بسا به‌واسطه شتاب گرانشی ناشی از عبور ستاره‌ای از نزدیکی منظومه‌مان در همان مقطع، سیاره نهم از موضع اولیه‌اش به چنین مدار دوردست و کشیده‌ای نقل مکان کرده باشد.

البته در اغلب چنین مواردی که کشند گرانشی یک جرم خارجی موجب کشیدگی مدار سیاره تا به این حد می‌شود، آن سیاره به‌طور کامل از منظومه به خارج پرتاب می‌شود؛ حال‌آنکه چنین سرنوشتی گریبان سیاره فرضی‌مان را نگرفته. چرا؟ براون احتمال می‌دهد در همان مقاطع نخستین تشکیل منظومه شمسی، غلظت بالای سحابی پیش‌سیاره‌ای در حدفاصل مدار فعلی سیارات، بخش اعظمی از سرعت سیاره نهم را بر اثر اصطکاک گرفته است؛ احتمالی که البته کمی بعید به نظر می‌رسد.

با این‌حال، هیچ شاهدی بهتر از رصد مستقیم این «سیاره نهم» نمی‌تواند ادّعای براون و باتایگین را به تأیید برساند. اما سؤال اینجاست که چرا با گذشت بالغ بر ۸۵ سال از کشف جرمی نظیر پلوتو در دوردست‌های منظومه‌مان، آن‌هم به ابعاد تقریباً یک‌هفتم زمین، تاکنون نشانی از آن سیاره، آن‌هم به ابعاد دست‌کم ده برابر زمین، یافت نشده؟ پاسخ، در بُعد مسافت قابل توجّه آن است. این سیاره فرضی، در حالات اوج مداری‌اش آن‌قدر از زمین دور است که حتی می‌تواند اطمینانی که تلسکوپ فروسرخ WISE در سال ۲۰۱۴ به اخترشناسان داده بوده را بی‌اعتبار سازد: WISE اطمینان داده بود که تا شعاع ۱۰ هزار واحد نجومی از خورشید، هیچ سیاره‌ای به ابعاد زحل یا بزرگ‌تر وجود ندارد. هرچند که ابعاد تقریبی سیاره نهم، کمی کوچک‌تر از نپتون تخمین زده می‌شود، اما حتی هم اگر ابعادی بزرگ‌تر از این می‌داشت، در بخشی از مدارش می‌توانست رکورد فاصله ۱۰ هزار واحد نجومی از خورشید را هم بزند، و در اینصورت دیگر نمی‌شد آن را با حتی تلسکوپ‌های فروسرخ هم دید.

اما سیاره‌شناسان در نظر دارند تا طی پنج سال آینده، رصدهایی سیستماتیک را با هدف کشف این سیاره، در راستای صفحه منظومه شمسی (در منطقه‌ای از آسمان موسوم به «منطقه‌البروج»، که محل جولان سیارات است) صورت بدهند. درخشندگی پایین این جرم، رصدش را فقط از طریق یک تلسکوپ فضایی پیشرفته (نظیر هابل) یا تلسکوپ‌های زمینی کلاس ۸ متر به بالا (یعنی با قطر دهانه ۸ متر به بالا) ممکن می‌کند. اما از آنجاکه میدان دید هابل و اغلب تلسکوپ‌های یادشده در زمین (اعم از تلسکوپ‌های دوقلو و ده‌متری کک در هاوایی، یا تلسکوپ‌های چهارقلو و هشت‌متری VLT در صحرای آتاکامای شیلی) بسیار محدود است و لاجرم وقت قابل توجهی را برای جستجویی تصادفی پی این سیاره – حتی در محدوده‌ای از پیش‌تعیین‌شده در آسمان – می‌گیرد، فقط تلسکوپی از این جرگه با یک میدان دید باز می‌تواند به درد چنین جستجویی بخورد: تلسکوپ هشت‌متری سوبارو در همسایگی تلسکوپ‌های کک.

 

دورنمایی از تلسکوپ هشت‌متری سوبارو، متعلق به ژاپن و مستقر بر قله موناکی در جزیره هاوایی (آشیانه ۱۲ رصدخانه دیگر)؛ که ابزار

ایده‌آلی برای جستجو پی سیاره نهم به شمار می‌رود / عکس از جاناتان کینگستون؛ نشنال‌جئوگرافیک
 

تا وقتی شاهدی رصدی مبنی بر وجود سیاره نهم پیدا نشود، این سیاره همچنان یک فرض هست – هرچقدر هم که فرضی ضروری به نظر برسد. اگر تعداد بسیاری بیشتری جرم فرانپتونی در قلمروی سدنا و همتایانش یافت شود، چه بسا هم‌خطی مدار آن شش جرم هم آن‌قدرها که هم‌اینک به نظر می‌رسد اتفاق بعیدی نبوده باشد و لذا نیاز به وجود این سیاره‌ی «تنظیم‌کننده» را هم مرتفع کند.

با این‌همه براون، کاشف اریس، سدنا، و مؤلف کتاب «چطور پلوتو را کُشتم و چرا چنین شد؟»، راه منتهی به کشف شواهد حاکی از وجود یک «سیاره نهم» را هیجان‌انگیزترین برهه از زندگی حرفه‌ای‌اش می‌داند. باید منتظر ماند و دید که آیا براون و همکارانش این‌بار هم شگفتی دیگری را رقم می‌زنند؟

 

۰۶ بهمن ۱۳۹۴
احسان سنایی

http://www.radiozamaneh.com/257977