سامانه دفاع هوایی اچ.کیو-16 سامانه دفاع هوایی اچ.کیو-16(HQ-16)

[Mohammad74 736]

HQ-16

 

HQ-16 یک سامانه موشکی سطح‌ به‌ هوای میانبرد چین هست که توسعه یافته سامانه دفاعی بوکm1 روسیه هست که قادر به درگیری اهداف

در فاصله 40 کیلومتری وارتفاع درگیری 400 متر تا 14 کیلومتری می باشد همچنین سر جنگی موشک این سامانه 70 کیلوگرم و سرعت آن 3 ماخ می باشد

 

  

 

      

 

 

FK-3

سامانه دفاع هوایی FK-3 دارای چهار پرتابگر موشک هست که می تواند به صورت همزمان موشک های کروز، هواپیما، هلیکوپتر

و پهپاد های بزرگ را شناسایی و مورد هدف قرار دهد . این سامانه دارای محدوده عملیاتی 50 تا 100 کیلومتر و ارتفاع عملیاتی 5 تا 27 کیلومتر می باشد . 

 

  

 

    

[MR9 115,312]

اچ.کیو.16

پیشگام در حوزه سامانه های دفاع هوایی میانبرد

 

 

از ابتدای دهه نود میلادی و پس از شکست کامل شبکه دفاع هوایی ارتش بعث عراق در برابر حملات هوایی نیروهای ائتلاف ، ارتش آزادیبخش چین  سرمایه گذاری گسترده ای را با اولویت بالا برای توسعه شبکه دفاع هوایی خود صورت داده بود . درواقع امر ، نقاط ضعف ارتش عراق برای ایجاد یک سد دفاعی قابل اطمینان در برابر قدرت هوایی کشورهای غربی باعث شد تا

 

نقل قول

فرماندهان ارشد چینی ، به این نتیجه رسند که تمرکز تلاشها بطور همزمان برای دستیابی به سامانه های دفاع هوایی روسی و همچنین ارتقاء پایگاه فناورانه داخلی به منظور طراحی و تولید سخت افزار بومی بواسطه سرمایه گذاری در حوزه تحقیق و توسعه می بایست در راس برنامه های نظامی این کشور قرار گیرد .

 

در طراحی این استراتژی ، ارتش چین نه تنها  بدنبال خرید و طراحی بومی جتهای جنگنده جدید برای ایفای نقش برتری هوایی و بدنبال آن ، اجرای حملات زمینی رفت و تنها چند ماه پس از شکست عراق ، قرارداد خرید جتهای سوخو-27 و بدنبال آن سامانه های اس-300 پی ام یو  را منعقد نمود . تا این زمان ، چینی ها قابلیت پدافند زمین و هوا پایه بسیار ضعیفی را به نمایش گذاشته بودند ، چرا که  ناوگان جنگنده های نیروی هوایی این کشور نه تنها بدلیل اتکاء به  فناوری دهه 50 روسی منسوخ شده بود ، بلکه سیستم های دفاع هوایی آن نیز به طور قطع ، در برابر یک عملیات کاملا هماهنگ شده  سرکوب دفاع هوایی از سوی یک مهاجم احتمالی ، آسیب پذیر می نمود .

 

 

بدین ترتیب ، چین با فرصت بدست آمده از فروپاشی اتحاد شوروی ، موفق شد تا پس از خرید سیستم های اس-300 پی .ام.یو-2 و اس-400 ، بستر لازم را برای توسعه سامانه دفاع هوایی بومی برد بلند خود که هم اکنون HQ-9 نامیده میشود ، فراهم آورد تا آمادگی لازم را برای ورود به  صحنه عملیات رزمی در قرن 21 را بدست آورد . اما در حالی که تمرکز چینی ها بر روی نوسازی شبکه دفاع هوایی برد بلند قرار داشت ، به شکل هم زمان ، نیازمندی ساختار دفاع هوایی این کشور برای پر نمودن خلاء موجود در حوزه سامانه های دفاع هوایی کوتاه و میان برد نیز مورد توجه قرار گرفت که در میان سیستم های معرفی شده ، سامانه دفاع هوایی HQ-16 جایگاه خاصی را در اختیار دارد .

این سامانه دفاع هوایی میان برد بومی ، در سال 2011 وارد خدمت ارتش چین گردید و در حالی که طیف قابل توجهی از تحلیلگران غربی براین اعتقاد قرار داشتند که  این سامانه ، گونه ای مشتق شده از سیستم روسی بوک.ام-2 بشمار می رود ، اما تفاوتهای چشمگیری میان این دوطرح قابل مشاهده است ، در واقع ، تمایل افراطی ناظران غربی در مشابه سازی هر سامانه جدید تسلیحاتی با واژه هایی نظیر " سرقت " یا "روگرفت"  موجب شده تا از ارزش تحلیلی این منابع تا حدودی کاسته شود .

 

 

در این میان ، گرچه هر دو سیستم چینی و روسی برای پوشش دفاع هوایی در برد متوسط کاربرد دارند ، اما از نظر قابلیتهای ارائه شده  و فیزیک ظاهری تفاوتهایی میان آنها دیده می شود . بدین ترتیب ، سامانه چینی ، تنها سامانه پدافند زمین پایه  میانبرد بشمار می رود که از سلولهای پرتاب عمودی بهره می برد ، در حالی سیستم روسی فاقد این ویژگی بوده و مزیت آن برای چینی ها بدین قرار است که می توان آن را در  میان پوشش متراکم گیاهی ( جنگل ) و یا حتی بافت پیچیده شهری مستقر و مبادرت به اجرای آتش کرد . علاوه براین ، این سلولهای پرتاب عمودی به کاربر اجازه میدهد تا به هرهدفی در یک قوس 360 درجه  شلیک شده و در نهایت ، از ورود به فرآیندهای دست و پاگیر قرار دادن  مستقیم پرتابگر بسمت هدفهای هوایی خودداری گردد .  

 

 

 

از سویی دیگر ، سیستم چینی به خدمه خود اجازه میدهد تا  در برابر طیف متنوعی از اهداف شامل جتهای رزمی سرنشین دار ، پهپادها ، موشکهای کروز و موشکهای بالستیک  برد کوتاه و میانبرد در ارتفاعات بالاتر وارد عمل گردد . همچنین بر خلاف بوک .ام-2 ، سامانه چینی از یک کامیون 6×6 با تحرک بالا  به جای شاسی شنی دار استفاده می کند که موجبات سهولت تعمیر و نگهداری و عملکرد به نسبت بهتر در سطوح جاده ای را فراهم می نماید ، اما در سطوح خارج جاده ای ، این مساله با مشکل صورت می پذیرد . ارتش چین نیز پس از تولید این سامانه ، از آنها برای محافظت از تاسیسات کلیدی نظامی و دارایی های صنعتی در سرزمین اصلی چین و همچنین در مجاورت با مرز پاکستان استفاده می کند .صنایع دفاعی چین ، تا حال حاضر ، 4 گونه از این سیستم دفاع هوایی را برای اهداف گوناگون معرفی نموده است .

 

 

 

گونه نخست ، HQ-16A بوده که نسخه پایه واصلی محسوب میشود . دومین گونه ، با شناسه HHQ-16 شناخته میشود که بطور خاص برای شناورهای نیروی دریایی ارتش چین توسعه پیدا کرده  و اولین نمونه آن بر روی شناورهای تایپ054 نصب و تحویل نیروی دریایی کشورهای پاکستان و تایلند شده است . نسخه HQ-16B با برد بهینه شده 70 کیلومتری ( در مقایسه با برد 40 کیلومتری نسخه پایه ) شناخته می شود و برای دفاع از تاسیسات حیاتی ارتش چین ، حسگرهای قدرتمندتر و سیستم های جنگ الکترونیک پیشرفته تری را بخود می بیند .

 

 

 

 

 

سومین گونه ای که هم اکنون در مراحل نخست توسعه خود قرار دارد ، گونه HQ-16C است که انتظار می رود تا قبل از 2023 وارد خدمت رزمی گردد . براساس داده ای منتشر شده از سوی منابع چینی ، همه این سامانه ها ، می توانند به یکدیگر متصل شده و حتی با سامانه های دفاع هوایی دیگر ارتش چین نظیر HQ-9B نیز سازگاری حاصل نمایند . درواقع ، اچ.کیو-16 در مقایسه  با گونه HQ-9B از تحرک بالاتر و سرعت استفاده بیشتری برخوردار هستند که عامل بسیار مهمی در بقاء آنها در صحنه رزم بشمارمی آید .

 

 

هر واحد HQ-16 از دو رادار استفاده می کند که یکی رادار آرایه فازی غیرفعال باند L با برد 85 کیلومتر و دیگری رادار آرایه فازی غیر فعال سه بُعدی باند S با  برد 140 کیلومتر است . این رادارها در مجموع می توانند حداکثر 144 هدف را شناسایی و همزمان 48 هدف را ردگیری نمایند . بدین ترتیب ، هر واحد از این سامانه ، از 4 پرتابگر با شش سلول ، یک واحد فرماندهی و یک ژنراتور در کنار رادارها تشکیل شده است .

به اعتقاد بخش قابل توجهی از ناظران نظامی ، HQ-16  یک مکمل قدرتمند برای سامانه های روسی دوربرد نظیر اس-400 و اچ.کیو-9 بی بشمارمی آید و این میزان کشف ، ردگیری و انهدام جتهای سرنشین دار و موشکهای مهاجم را تا حدود زیادی افزایش می دهد . در حقیقت ، قرارگرفتن دو رادار باند L و رادار باند S به این سیستم موشکی امکان میدهد تا اهداف پنهانکاری نظیر موشکهای کروز را در بردهای بلند ، کشف و منهدم نماید .  

 

براساس اطلاعات موجود ، ارتش پاکستان در حال حاضر ، تنها کاربر خارجی گونه زمین پایه HQ-16 بشمار می رود  ، هر چند کشورهای جنوب آسیا تا حاضر برای شبکه دفاع هوایی خود از سیستم های برد کوتاه و میانبرد استفاده کرده اند . در این میان ، به استثنای دو سیستم  بوک.ام-3 و اس-350 روسی ، که در تعداد بسیار محدود تولید شده ، اچ.کیو-16 چینی یک نمونه جالب ولی ساده ، تا زمان معرفی نسخه C آن ، در حوزه سامانه های برد متوسط بشمار می رود .

 

 

اما یکی از رقبای بسیار نزدیک این سامانه چینی ، سیستم دفاع هوایی K-SAM کره جنوبی است  که از فناوری مشابه اس-350 استفاده می کند و بطور مشترک با روسیه طراحی و تولید شده است ، هر چند نسبت به اس-350 قابلیتهای آن محدودتر قابل ارزیابی است .

 

 

 

در این میان ، علت فروش بیشتر سامانه های سری بوک را در بازارهای تسلیحاتی ، میتوان بدلیل محبوییت نسبی سامانه اس-300 دانست که خریدار را مجبور می کند تا برای تکمیل شبکه دفاع هوایی خود ، در کنار اس-300 ، از سامانه بوک نیز استفاده کند . اما چین مشتری های احتمالی خود را در کشورهایی نظیر ایران و تایلند نیز جستجو می نماید که انتظار می رود در 5 سال آینده ، به مشتری اصلی سخت افزارهای چینی تبدیل شوند ، در حالی که کشورهایی نظیر کامبوج ، صربستان ، میانمار و اتیوپی نیز درصدد هستند تا چنین سیستم هایی را بخدمت گیرند . علاوه براین ، گزارش هایی در دست است که نشان میدهد سودان از سال 2018 در حال مذاکره برای این سیستم بوده  تا جایگزین سامانه های دفاع هوایی سام-2 روسی شود ،اما کودتای سال 2019 به این چشم انداز تا حدودی خاتمه داد .

 

پی نوشت :

 

1- بن پایه

2- تفکیک تاپیک سامانه HQ-16 از تاپیک نمایشگاه های تسلیحاتی خارجی ، بیست و هشتم تیر ماه سال 1400 خورشیدی

3-استفاده از مطالب برگردان شده به پارسی در انجمن میلیتاری ، براساس قاعده " رعایت اخلاق علمی " منوط به  ذکر دقیق  منبع است . امیدواریم مدعیان رعایت اخلاق ( بخصوص رسانه های مدعی ارزشمداری )  بدون احساس شرمندگی از رفرنس قرار گرفتن بزرگترین مرجع مباحث نظامی در ایران ، از مطالب استفاده نمایند .