جنگنده-بمب افکن استراتژیک اف-111 آردوارک جنگنده-بمب افکن استراتژیک اف-111 آردوارک ( F-111 Aardvark)

[Reza6662 37]

General Dynamics F-111

بمب‏افكن استراتژيك اف111


هواپيماي F-111 ساخت جنرال دايناميكز، يك هواپيمای بمب افکن محسوب می شود که قادر است در نقش های متفاوتی چون بمب‏افكن استراتژيك ميان‏برد، هواپیمای شناسايي و جنگندهء ضربتي به کار گرفته شود. اف111 در دههء 1960 وارد خدمت شده است. امروزه تنها كاربر F-111، نيروي هوايي سلطنتي استراليا (RAAF) مي‏باشد و اين كشور قصد دارد بمب‏افكن‏هاي F-111 خود را كه در استراليا با نام Pig شناخته مي‏‎شوند، تا سال 2010 در خدمت نگه دارد. استراليا، به تازگي، علاقمندي خود را جهت به خدمت‏گيري جنگندهء فوق‏پيشرفتهء F/A-22 یا F-35 جهت بازنشستگي F-111 ها، اعلام كرده است.

[align=center][/align]

طراحی منحصر به فرد اف111، پیشگام معرفی تکنولوژی‏های نوینی در عرصهء هواپیماهای نظامی محسوب گردید. از جملهء آنها می‎توان به تكنولوژي منحصر به فرد بالهای متغیر، موتور توربوفن دارای پس‏سوز و سیستم راداری پنهان شدن در پوشش عوارض طبیعی زمین (Terrain Following Radar) جهت پرواز در ارتفاع پست با سرعت بالا را اشاره کرد.
طراحی اف111 از ابتدا بی‏نقص و کامل بود، علی‏الخصوص برای مهندسین هوافضای روس که تا آن موقع، چنین هواپیمایی را مشاهده نکرده بود. بسیاری از سامانه‏هایی که در اف111 براي اولين بار به کار گرفته شدند و ما امروزه آنها را پیش پا افتاده و عادی می‏دانیم، در زمان طراحی اف111، بسیار پیشرفته محسوب می‏شدند.

اف111 در ابتدا، با مشکلات عدیده‏ای دست به گریبان بود. در آن زمان، وزارت دفاع ایالات متحده، از اف111 توقع انجام ماموریتهای بسیار متفاوتی را داشت. از جملهء توقعات وزارت دفاع، به ماموریتهایی چون «رهگیر ناونشین» اشاره کرد که به عللی که توضیح خواهم داد، کنار گذاشته شد. (ماموریت رهگیر ناونشین، بعدها بر عهدهء جنگندهء بسیار موفق و پیشرفتهء اف14 تامکت گذاشته شد)

[align=center][/align]
[align=center]F-111B: یک جنگندهء ناونشین ناموفق[/align]

نیروی هوایی ایالات متحده، رسمن جنگندهء F-15E را جایگزین بمب‏افکن‏های قدیمی F-111 نموده است؛ F-15E قرار است جهت انجام ماموریتهای ضربتی با دقت بالا مورد استفاده قرار گیرد. ضمن اینکه ماموریت بمباران سنگين با سرعت مافوق صوت نیز بر عهدهء بمب افکن سنگین B-1B Lancer نهاده شده است.
بمب افکن های B-1B در جریان جنگ سال 2003 با عراق که منجر به سقوط رژیم صدام گردید، بسیار موفق عمل کردند. بمب افکن های B-1 با استفاده از سیستم پرواز در ارتفاع پست، خود را به بغداد رساندند و مخفیگاه صدام در محلهء المنصور را با موشکهای کروز در آسمان حومهء بغداد هدف قرار دادند. (صدام 5 دقیقه قبل از این محل خارج شده بود)


طراحي
جنگندهء F-111 يك بمب‏افكن تاكتيكي با كاربري‏هاي گوناگون محسوب مي‏شد كه قادر بود ماموريتهاي خود را با سرعت مافوق‎‏صوت به انجام برساند. اين جنگنده يكي از هواپيماهايي بسيار بحث‏برانگيز زمان خود محسوب مي‎شد. اف111 يكي از ايمن‏ترين هواپيماهاي عملياتي تاريخ نيروي هوايي ايالات متحده محسوب مي‎شد كه توانايي رزم بسيار فوق‏العاده‏اي در شرائط گوناگون آب و هوايي را دارا بود. اين هواپيما، ماحصل تلاشي بود جهت ساخت يك جنگندهء مشترك براي نيروي هوايي و دريايي ايالات متحده كه تحت برنامهء TFX به انجام رسيد. همچنان كه در ذيل مطلب توضيح داده‏ام، چنين توليد مشتركي، امكان پذير نشد و جنگندهء F-111B مختص نيروي دريايي كه ماحصل برنامهء TFX بود، هيچگاه توليد نگرديد.

[align=center][/align]
[align=center]F-111B[/align]

اف111 مختص نيروي هوايي، در گونه‏هاي مختلفي توليد گشت كه از جملهء آنها مي‏توان به اف111 در مدل‏هاي A‏، D، E و F اشاره كرد. به جز اينها، جنگندهء FB-111A نيز توليد گشت كه يك بمب‏افكن استراتژيك محسوب مي‏‎شد و داراي مشكلات عديده‏‎اي بود. در اين بين، تنها نوع F دقيقن با مشخصات مورد نظر نيروي هوايي در برنامهء TFX مطابقت مي‏كرد. اين مدل، نسبت به ساير گونه‏هاي ساخته شده توسط جنرال‏دايناميكز داراي نقائص كمتري بود.

F-111A اوليه، داراي مشكلات جدي در موتورها بود و از نقائص كمپرسور، خفگي و واماندگي رنج مي‏‎برد. خلبانان و مهندسين ناسا جهت رفت اين مشكلات، فشار زيادي وارد مي‏آوردند. بررسي‏هايي كه در مورد شكل دهانهء ورودي هواي موتورها صورت گرفت نشان دادند كه هواي مكيده شده از طريق دهانهء‌ ورودي موتورها، به دليل شكل ظاهري خاص دهانه، به طور طبيعي باعث خفگي و واماندگي كمپرسور موتورها مي‎شد. سرانجام، با توجه به نتايج تحقيقاتي كه توسط ناسا، نيروي هوايي و كمپاني جنرال‏دايناميكز حاصل گشت، مشكل موتورها با طراحي يك ورودي جديد هوا، رفع گرديد.

F-111 قادر بود از كمترين ارتفاع كه نوك درختان بود تا ارتفاعي فراتر از 60 هزار فوت (18200 متر) به عمليات بپردازد. اف111 مجهز به بالهاي متمايل به عقب متغير بود (Variable-Sweep Wings) كه اين امر به خلبان اجازه مي‏داد جهت فرود با حداقل سرعت اقدام نمايد يا با سرعت مافوق‏صوت در سطح دريا پرواز كند و به سرعتي بيش از دو برابر سرعت صوت در ارتفاعات بالا دست پيدا كند.

زاويهء بالها بين 16 (كاملن باز) تا 72.5 درجه (كاملن رو به عقب) قابل تغيير بود. در حالتي كه بالها كاملن رو به سمت جلو قرار گرفته بودند، حداكثر مساحت بال فراهم مي‏گشت و بدين جهت حداكثر ميزان نيروي برا كه مناسب برخاست با حداقل دويدن روي باند بود، فراهم مي‎شد. اف111 به هيچ نوع مانع فيزيكي جهت افزايش نيروي پسا و يا استفاده از رانش معكوس موتورها پس از فرود نيازي نداشت.

[align=center][/align]

دو خدمهء اف111 در كنار يكديگر مي‏نشستند. در كابين، يك اطاقك تحت فشار جهت خروج اضطراري به شكل يك محفظهء نجات براي سطح دريا يا زمين تعبيه شده بود. در شرائط اضطراري، هردو خدمهء درون كابين، درون آن باقي مي‏ماندند، سپس مادهء منفجره، باعث جدا شدن اطاقك كابين از بدنهء هواپيما مي‏شد. پس از آن، اطاقك به وسيلهء چتر نجات، پائين مي‏آمد. اطاقك نجات، داراي يك قسمت صيقلي كوچك به شكل بال است تا به هنگام جداشدن از هواپيما، دچار بي‏ثباتي نشود. كيسه‏‎هاي هوا به اين اطاقك كمك مي‏كنند تا در سطح آب شناور باقي بماند. اين اطاقك نجات را مي‏توان در هر سرعت و ارتفاعي، حتا زير آب، آزاد نمود. براي نجات در زير آب، كيسه‏هاي، پس از جداسازي كامل اطاقك از بدنه، باعث بالا آمدن اطاقك به سطح آب مي‎شوند.

درون بالهاي هواپيما و همچنين قسمت اعظمي از بدنهء پشت كابين خدمه، تانكهاي سوخت تعبيه شده است. تنها با استفاده از مخازن سوخت داخلي، اف111 قادر است به راحتي بردي فراتر از 2500 ناتيكال مايل (4000 كيلومتر)‌ را طي نمايد؛ ضمن اينكه از مخازن سوخت خارجي نيز مي‎توان در جايگاههاي مخصوص زير بالها استفاده كرد و در صورت لزوم آنها را پرتاب نمود.

هر چند كه اف111 به جهت انجام بمباران اتمي اتحاد شوروي طراحي گشت، اما قادر است انواع تسليحات معمول را نيز به خوبي بمب‏هاي هسته‏اي حمل نمايد. اف111 قادر است دو بمب يا سوخت اضافي را در محل تسليحات درون بدنه حمل كند. اما تسليحاتي كه در بيرون بدنه مي‏توانستند حمل شوند، شامل تركيبي از انواع بمب‏ها، موشكها و تانكهاي سوخت بود. جايگاههاي بارگذاري مهمات در دو محل زير بالهاي نزديك به بدنه، هنگام چرخش بالها، طوري مي‏چرخند كه تسليحات نصب شده، همواره موازي بدنه باشند. دو جايگاه بيروني‏‎تر نسبت به بدنه، قابليت چرخش ندارند، اما براي پرواز مافوق‏صوت‎، مي‏توان آنها را رها ساخت.

سيستم‏هاي الكترونيك اف111، شامل تجهيزات مخابراتي، ناوبري، رادار تعقيب عوارض زمين، سامانهء هدفيابي و حمله و سيستم‏‎هاي از كارانداز دفاع هوايي دشمن مي‏باشد. ضمن اينكه يك رادار مخصوص بمباران، جهت افزايش دقت آزادسازي تسليحات بر روي هدف در شب يا شرائط نامساعد آب و هوايي به كار گرفته مي‎شود.

اف111 مجهز به رادار تعقيب خودكار عوارض طبيعي زمين مي‏باشد كه به هواپيما اين امكان را مي‎دهد بدون ترس از برخورد به تپه،‌كوه يا سطح زمين، در يك ارتفاع ثابت پرواز كند و خطوط تراز زمين را تعقيب نمايد. اين سيستم همچنين امكان پرواز ايمن درون شكاف دره‏ها يا ميان كوهها را در شب يا روز بدون توجه به وضعيت آب و هوا را فراهم مي‏سازد. هرگاه يكي از سيستم‏‎هاي مربوط به اين قابليت، دچار نقص شوند، هواپيما به طور خودكار، ارتفاع مي‏گيرد.


پروژهء TFX چه بود؟
شروع ساخت F-111 به زمانی باز می‏گردد که برنامهء ساخت هواپیمای TFX در پنتاگون آغاز شده بود. طی این برنامهء جاه‏طلبانه که در اوائل دههء 1960 کلید خورده بود، پنتاگون و شخص وزیر دفاع، رابرت مک نامارا، قصد داشت تا از یک طرح واحد، دو ماموریت کاملن متفاوت را بهره بگیرد. یعنی هواپیمایی که برای نیروی هوایی یک جنگنده - بمب افکن باشد و برای نیروی دریایی یک جنگندهء ناونشین با قابلیت دفاع هوایی بسیار دوربرد. در آن زمان چنین جنگنده‏ای قرار بود در نیروی دریایی جایگزین هواپیماهای F-4B و F-8 Crusader شود. فلسفهء مورد نظر نیروی دریایی برای یک جنگندهء رهگیر این بود که هواپیمای جدید، دارای قابلیت شکار و رهگيري دوربرد با موشکهای هوا به هوا، از فاصلهء بسیار دور و سرعت زیاد باشد.

سر فرماندهی تاکتیکی نیروی هوایی، (Tactical Air Command یا TAC) به دنبال طرحی شکاری – بمب افکن بود که قادر باشد در عمق خاک دشمن، عملیات ضربتی انجام دهد، اما تمرکز عمدهء عملیات ضربتی مورد نظر، در اوائل دههء 1960 و پس از وقوع بحران موشکی کوبا، بر روی بمباران هسته‏ای مراکز مهم اتحاد شوروی قرار گرفت. هواپیمایی که قرار بود جایگزین جت‏های قدیمی F-105 Thunderchief شده و در ارتفاع کم، قادر باشد بمب‏های اتمی را رها کند، سریع و دورپرواز باشد. اما وقوع نبردهای هوایی در دههء 1960 با جنگنده های چابک و سریع MiG-17/19/21 در ویتنام، نیروی هوایی را به تعمق بیشتر واداشت.

[align=center][/align]
[align=center]F-105 Thunderchief[/align]

به تاریخ ژوئن 1960، نیروی هوایی ایالات متحده، اقدام به صدور اطلاعیه‏ای کرد و در آن نیاز خود به یک هواپیما با قابلیت نفوذ در عمق پدافند هوایی شوروی و در ارتفاع پائین با سرعت زیاد را جهت رهاسازی بمبهای هسته‏ای اعلام کرد. این بمبهای هسته‏ای می‏بایست بر روی تاسیسات حیاتی روس‏ها، نظیر فرودگاهها و مراكز نظامی پرتاب شوند؛ ضمن اینکه هواپیما می‏بایست قادر به پرواز با سرعت 1.2 ماخ در ارتفاع کم و 2.5 ماخ در ارتفاع بالا بوده و دارای شعاع عمل رزمی فراتر از 890 مایل (1430 کیلومتر) باشد. این هواپیما همچنین می بایست قابلیت عمل در محدودهء کوچک را نيز داشته و دارای برد عبوری کافی جهت رسیدن به اروپا بدون سوختگیری هوایی باشد.

همزمان، نیروی دریایی نیز از سال 1957، به دنبال یک شکاری رهگیر بردبلند بود تا بتواند در برابر بمب‏افکن‏های جدید شوروی که مجهز به موشکهای دوربرد ضدکشتی با کلاهک اتمی بودند، از ناوگان خود دفاع کند. نیروی دریایی به یک ناوگان دفاع هوایی (Fleet Air Defense یا FAD) نیاز داشت که چابک بوده، توانایی حمل سلاح آن از اف4 فانتوم بیشتر بوده و مجهز به یک رادار بسیار پرقدرت به همراه موشکهای دوربرد هوا به هوا باشد تا هم بمب‏افکن ها و هم موشکهای شلیک شده را منهدم نماید.


F-111B
همان طور که گفتیم، نیروی دریایی، جنگنده‏ای شکاری رهگیر را در نظر داشت تا از ناوگان جنگی خود در برابر موشکهای کروز دوربرد و همچنین شکاری بمب‏افکن‏های شوروی محافظت نماید. می‏دانیم که رزمناوها، دارای توانایی دفاع از خود با استفاده از سیستم‏های پدافندی هستند. یعنی یک حباب حفاظتی را به دور مجموعهء ناوها ایجاد می‏کنند. چنین سیستمی نسبت به حملات دشمن، حالت دفاعی و واکنشی پیدا می‏کند و هرچه برد محدودهء دفاعی کمتر باشد، امکان نفوذ بمب‏افکن‏ها یا موشکهای کروز ضدکشتی دشمن به درون آن، افزایش می‎یابد. به کارگیری ناو هواپیمابر و تشکیل مجموعه ناوهای جنگی دفاعی، امکان گسترش کمربند دفاعی را به اندازهء شعاع عمل هواپیماهای موجود، افزایش می‎دهد. این مجموعه که بدان Carrier Battle Group می‏گویند، مجهز به حدود 100 فروند هواپیما می‎باشد که حدود نیمی از آنها را هواپیماهای دفاع هوایی تشکیل می‎دهند. با این حال، ناو هواپیمابر به اندازهء پایگاههای هوایی و شاید خیلی بیشتر از آنها، آسیب‏پذیر است. بنابراین بدست آوردن برتری هوایی در دریا، بسیار حیاتی است.

ستون فقرات گروه ناوگان جنگی هواپیمابر ایالات متحده را تا پایان سال 2006، جنگنده های بسیار توانمند F-14 Tomcat تشکیل می دادند. این جنگنده ها قادر بودند موشکهای ضدکشتی دشمن را از فواصل بیش از 100 مایل، با موشکهای دوربرد AIM-54 (فونیکس) هدف قرار دهند. بسیاری از موشکهای ضدکشتی پرتابی هواپیماهای عراقی در جریان جنگ با ایران، طعمهء فونیکس‎های پرتابی از تامكتهاي ایراني گشتند. یک موشک ضدکشتی مانند AM-39 (اگزوسه) یا Sunburn به راحتی می‏تواند توسط موشک فونیکس جنگندهء اف14 منهدم شود، امری که در دههء 1960 از عهدهء هواپیماهایی چون F-4B و F-8 به هیج وجه برنمی‏آمد.

[align=center][/align]
[align=center]جنگندهء ناونشین F-4B (آگوست 1961 - ناو هواپیمابر فورستال)[/align]

در دههء 1950، نیروی دریایی ایالات متحده بدین نتیجه رسیده بود که برای مقابله با تهدیدات شوروی، هواپیمایی زیرصوت با توانایی شلیک هم‎زمان چندین موشک به سوی چندین هدف در فواصل بسیار دور مورد نیاز است. پاسخ به چنین نیازی در ابتدا منجر به ساخت جنگندهء مادون صوت F-6D Missileer، و سپس در اواسط دههء 1960 منجر به ساخت F-111B و در اواخر دههء 1960 منجر به ساخت F-14 Tomcat شد.

[align=center][/align]
[align=center]F-6D Missileer[/align]

جنگندهء تنبل و زیرصوت F-6D قادر بود موشک دو مرحله‏ای XAAM-M-10 (ایگل) را که مجهز به سیستم هدایت‏پذیری از نوع نیمه‏فعال راداری بود حمل و پرتاب کند؛ ضمن اینکه در این هواپیما از یک رادار پالس – داپلر بسیار نیرومند که دارای توانایی رهگیری به هنگام جستجو (Track While Scan) بود، استفاده شده بود که توانایی شلیک پشت سرهم و هدایت هم‎زمان چندین موشک ایگل را به F-6D می‏بخشید. بال مستقیم و بدون زاویه‏ای که همانند Cessna 172 در بالای بدئه نصب شده بود، امکان نصب 6 موشک ایگل را فراهم می‎نمود.

موتور جدید توربوفن TF30-P-2 ساخت پرات اند ویتنی، پیشرانهء F-6D را تشکیل می‎داد. این موتور توربوفن، بسیار کم مصرف بود و نسبت به موتورهای توربوجت مرسوم در آن زمان، بسیار پیشرفته محسوب می‏گردید. بدنهء F-6D ساخت کمپانی داگلاس بود. اما برنامهء جنگندهء F-6D مجهز به موشکهای ایگل، از آنجا که تنها قادر به انجام یک ماموریت بود، در دسامبر 1960 به دستور پنتاگون لغو گردید.

اما شوروی با دارای بودن انبوهی از موشکهای کروز ضدکشتی و بمب‏افکن‏هایی چون Tu-95، همچنان تهدید بسیار بالقوه برای ناوگان ایالات متحده به شمار می‏رفت، تهدیدی که بیشتر متوجه ناوهای هواپیمابر بی‏دفاع بود.

[align=center][/align]
[align=center]جنگندهء F-8 Crusader در حال رهگیری یک بمب افکن Tu-95[/align]

موشکهای کروز سطح به سطح قادرند در ارتفاع بسیار پائین پرواز کرده و خود را در پشش انحنای طبیعی کرهء زمین، پنهان نمایند. در نتیجه، کشف این موشکها به وسیلهء رادار کشتی‏های دفاعی محافظ ناوهای هواپیمابر، تا پیش از نزدیک شدن بیش از حد موشک، غیرممکن می‏شود. هرچند که موشکهای کروز ضدکشتی در ابتدا ساده بودند، اما با گذشت زمان، دارای سیستم‏های الکترونیکی بسیار پیشرفته شدند که آنها را قادر می‏ساخت در مسیرهای متغیری به سمت هدف رهسپار شوند؛ امری که بازهم بر دشواری رهگیری آنها می‎افزود. این نوع موشکها را می‎توان از طریق زیردریایی‏ها، ناوهای جنگی و بمب‏افکن‎ها شلیک نمود. بدین ترتیب بود كه تهدید علیه ناوهای هواپیمابر چند برابر شد.

آن زمان شوروی مجهز به بمب‎افکن‎های سنگین و دوربردی چون Tu-95، Tu-16 و Tu-22 بود که از طریق این هواپیماها می‏توانست چندین موشک کروز بسیار دوربرد را به سمت ناوگان ایالات متحده شلیک نماید. این موشکها دارای بردی بین 50 تا بیش از 250 مایل بودند و به هنگام شلیک از فواصل دور، رادار کشتی نمی‎توانست هیچگاه هواپیمای دشمن را در صفحهء رادار خود مشاهده نماید. به دلیل برد بالای موشکهای کروز و همچنین انحنای طبیعی کرهء زمین، استفاده از یک جنگندهء شکاری مجهز به ترکیب رادار قدرتمند و موشکهای دوربرد هوا به هوا، تنها راه منطقی جهت دفاع در برابر چنین تهدیدی بود. یک رادار پرقدرت با توانایی دید پائین شلیک پائین، می‎توانست با موشکهای مناسب هوا به هوا، موشکهای کروز را به راحتی کشف کرده و منهدم نماید.

[align=center][/align]
[align=center]معرفی رسمی F-111B[/align]

برنامهء TFX یا Tactical Fighter eXperimental یکی از برنامه‏هایی بود که در پنتاگون جهت ساخت یک هواپیمای مشترک برای نیروی دریایی و هوایی بود که منجر به ساخت F-111B گشت. هواپیمایی که قرار بود برای نیروی دریایی مجهز به رادار AWG-9 و موشکهای AIM-54A Phoenix شود و برای نیروی هوایی نیز نقش F-105 را ایفا کند. اما این در حالی بود که شرح وظائف مورد نیاز هریک از دو نیروی هوایی و دریایی، لزوم ساخت دو هواپیمای کاملن متفاوت را ايجاد كرده بود. پنتاگون و شخص وزیر دفاع قصد داشتند تا با ساخت F-111B، نیازمندی‏های هر دو نیرو را برآورده سازند و بدین طریق، صرفه‏جویی قابل ملاحظه‏ای در هزینه‎هاي پنتاگون انجام دهند. در آن زمان، گروه بررسي نیروی دریایی تحقیقاتی انجام داد و بدین نتیجه رسید که حمل و شلیک فونیکس از طریق F-111B امکان پذیر است.

[align=center][/align]
[align=center]F-111B در حال حمل موشکهای هوا به هوای فونیکس[/align]
[align=center][/align]

F-111B نخستین پرواز خود را به تاریخ 18 می 1965 به انجام رساند. اما همان موقع بود که ایرادات فراوان آن، سر باز نمودند: برای مثال شکل ورودی‏های هوای موتور و همچنين طراحي ضعيف سيستم سوخت‏‎رساني موتورها در برخی شرائط خاص، باعث خفگی کمپرسور می‏گردید؛ ضمن اینکه وزن F-111B برای حمل بر روی ناوهای هواپیمابر بیش از حد سنگین بود. برنامهء F-111B به هیچ وجه راضی کننده از آب در نیامد. خلبانان آزمایشگر نیروی دریایی از این هواپیما اصلن رضایت نداشتند. برای مثال نوع زاویهء شیشهء نصب شده در مقابل خلبان، در برخی زوایای خاص حمله یا به هنگام نزدیک شدن به سمت عرشهء ناو جهت فرود، باعث بازتابش نور می شد و دید خلبان را بسیار محدود می‏کرد. همچنین کابلهای نگهدارندهء هواپیما بر روی عرشهء ناو هواپیمابر، قادر به توقف هواپیمایی به وزن و ابعاد F-111B نبودند، ضمن اینکه فشار سیستم کاتاپولت موجود در ناوهای هواپیمابر، برای پرتاب F-111B، توان لازم را نداشت.
به دلیل این همه مشکل پیش آمده، به تاریخ می 1968، کنگرهء ایالات متحده، پس از بررسی گزارش کمیتهء تحقیق، پروندهء ساخت F-111B را برای همیشه لغو نمود.


تکنولوژی Variable geometry یا شکل هندسی متغیر
يك بدنهء هواپيما كه ايده‏آل پرواز مافوق‏صوت باشد، بايد مجهز به بالهايي متمايل به عقب با حداكثر زاويه باشد، اما اين نوع طراحي، همچنان كه باعث افزايش سرعت گشت‏زني مي‏گرديد، برد پروازي و ميزان بارگذاري مهمات را به شدت كاهش مي‏داد، ضمن اينكه سرعت بسيار بالايي را براي فرود نياز داشت. به عبارتي ديگر، هواپيمايي كه داراي بالهاي بدون زاويه يا اندكي متمايل به عقب باشد، ضمن اينكه داراي هدايت‏پذيري آساني است، قادر است حجم سنگيني از مهمات را حمل كند و به علت مصرف سوخت كمتر، فواصل دورتري را بپيمايد.

[align=center][/align]

طرح بدنهء موسوم به «هندسي متغير» يا Variable geometry كه نيروي دريايي ايالات متحده پيشتر آن را در طراحي جنگندهء XF10F Jaguar آزموده و سپس آن را به سال 1953 كنار گذارده بود، تنها راه‏حل امكان‏پذير براي يك بدنهء واحد بود.
بمب‏افكن F-111 اولين توليد رسمي در زمينهء هواپيماهايي مجهز به سيستم «شكل هندسي متغير» به شمار مي‏رفت. (با توجه به اينكه پيش از آن، طرح جنگندهء XF10F Jaguar نيروي دريايي، به سال 1953 لغو شده بود)

[align=center][/align]
[align=center]XF10F Jaguar ساخت گرومن: اولین جنگندهء بال متغیر جهان[/align]

طرح هندسي متغير يا بال متغير، تا دههء 1980 در بسيار از هواپيماها به كار گرفته شد، اما طرح قديمي بال رو به عقب، به دليل هزينه‏هاي بالاي ساخت بالهاي متغير، هنوز به طور كامل منقرض نشده بود، زيرا هواپيماهايي كه داراي طرح هندسي متغير بودند، ضمن اينكه هزينه‏هاي بيشتري را لازم داشتند، دچار اضافه وزن فراتر از حد معمول مي‏گشتند. با اين حال، انواع بسيار گوناگوني از هواپيماها، به تقليد از طرح هندسي متغير به كار گرفته شده در F-111 پرداختند كه از جملهء‌ آنها مي‏توان به جنگنده‏هاي ساخت شوروي Su-17 (به سال 1966)، MiG-23 (به سال 1967)، بمب‏افكن Tu-22 (به سال 1969)، بمب‏افكن Su-24 (به سال 1970) و بمب‏افكن سنگين Tu-160 (به سال 1981) اشاره نمود.
اما هواپيماهاي آمريكايي مجهز به تكنولوژي هندسي متغير، اينها هستند: F-14 Tomcat (به سال 1970) و بمب‏افكن سنگين B-1B Lancer (به سال 1974).
در اروپا نيز مي‏توان به هواپيماي Panavia Tornado (به سال 1974) اشاره كرد. ضمن اينكه، در جنگندهء Su-24، همانند F-111، دو صندلي خدمهء پرواز در كنار هم قرار داشتند.

[align=center][/align]
[align=center]تصويري از كابين F-111 قبل از انجام يك پرواز شبانه[/align]

به امید خدا ادمه دارد.

[Reza6662 37]

[align=center][/align]

[align=center]گونه‏هاي مختلف اف111[/align]

[align=center]F-111A[/align]
نوع A، اولين اف111 اي بود كه به تاريخ سپتامبر 1964 پرواز نمود. ضمن اينكه اولين اف111 عملياتي محسوب مي‏شد كه به تاريخ اكتبر 1967 به خدمت پايگاه هوايي Nellis (واقع در نوادا) درآمد. اين مدل از اف111 جهت انجام بمباران تاكتيكي در منطقهء آسیای جنوب شرقي، مورد استفاده قرار گرفت.

[align=center]اولین F-111A ساخته شده که اکنون در محل پایگاه هوایی ادوارد، قسمت موزهء AFFTC نیروی هوایی نگهداری می‏شود:[/align]
[align=center][/align]
[align=center]First F-111 (63-9766) to fly Preserved at Edwards AFB CA in the AFFTC Museum[/align]

اين هواپيما مجهز به دو موتور توربوفن TF30-P-3 بود كه هركدام كششي برابر 12000 پوند فيت (53 كيلونيوتن) در حالت خشك، و 185000 پوند فيت (82 كيلونيوتن) در حالت استفاده از پس‏سوز ايجاد مي‏كردند. همچنين داراي ورودي‏هاي هوايي موسوم به Triple Plow I بود. اين بمب‏‎افكن به راحتي قادر بود به سرعت 2.2 ماخ در ارتفاع بالا دست پيدا كند. (1450 مايل بر ساعت يا 2300 كيلومتر بر ساعت)

در نوع Mark I اين بمب‏افكن، از سامانه‏هاي زير بهره گرفته شده بود:
* رادار آتش: AN/APQ-113 ساخت جنرال الكتريك
* رادار پرواز در پناه عوارض طبيعي زمين: AN/APQ-110 ساخت Texas Instruments
* رادار ناوبري اينرسيايي: AJQ-20 ساخت Litton

جمعن تعداد 158 فروند از F-111A توليد گشت. ضمن اينكه قبل از توليد استاندارد، 17 پيش نمونه ساخته شد.

اولين F-111A توليد شده، به تاريخ 18 جولاي 1967، به اسكادران 429 و 430 تاكتيكي جنگنده متعلق به هنگ 474 يگان تاكتيكي هوايي تحويل شدند. اين هواپيماها ابتدا در پايگاه هوايي Cannon (نيومكزيكو) استقرار يافتند، سپس به پايگاه هوايي Nellis منتقل شدند.
[align=center][/align]

پس از انجام چند آزمون اوليه، يك دستهء 6 فروندي از اين هواپيماها به تاريخ مارس 1968 به آسياي جنوب شرقي اعزام شدند تا جهت انجام آزمون موسوم به Combat Lancer در شرائط جنگی واقعي در ويتنام، مورد سنجش قرار بگيرند. در مدت زماني حدود يك ماه، سه فروند از اين هواپيماها به دلیل نقائص فنی ساقط شدند و بدين جهت آزمونهاي رزمي به سرعت متوقف گشتند. سه فروند باقيمانده، به سرعت بازگردانده شدند، زيرا نقص فني مهمي در سيستم رادار ارتفاع پست مشاهده شده بود. اين نقص فني، باعث شد تا طوفاني در سناي آمريكا دربگيرد و سناتورها از مك‏نامارا (وزير دفاع وقت)‌ براي پروسهء ساخت هواپيما به دادگاه فدرال شكايت كردند. پشت اين جنجال‏هاي سياسي، درس‏هايي كه از نواقص هواپيما آموخته شد، باعث گشت مشكلات فني به سرعت رفع شوند، اما عملياتي شدن اين بمب‏افكن‏ها تا جولاي 1971 به طول انجاميد و پس از اين تاريخ، هواپيماها در اسكادران تاكتيكي 474 كاملن عملياتي شدند.

آزمونهايي كه بر روي اين هواپيما به سال 1969 انجام گرفتند، مشخص نمودند كه پيمانكار توليد هواپيما، به بازرسان پنتاگون مبالغي را پرداخت كرده است تا كار زير سطح استانداردي را كه بر روي ساختمان بدنه و اجزاء بالها انجام گرفته است، مورد تاييد قرار دهند؛ بدين جهت تمامي هواپيماهاي كه از چنين اجزائي استفاده شده بود، جايگزين شدند؛ منجمله هواپيماهاي F-111A اي كه تا آن موقع تكميل شده بودند.

[align=center][/align]

بازگشت مجدد به عرصهء جنگ ویتنام
به سال 1972، اف111 ها مجددن به ويتنام بازگشتند، و در عمليات Operation Linebacker II بر عليه كمونيست‏هاي ويتنام شمالي شركت جستند. در آن زمان، مهمترين خصيصهء F-111A آن بود كه جهت انجام ماموريت رزمي، به هواپيماي سوخت‏رسان يا پشتيباني جنگ الكترونيك نيازي نداشت، و در هر شرائط آب و هوايي كه باعث زمين‏گير شدن ساير هواپيماها مي‏شد، مي‏توانست پرواز كرده و عمليات انجام دهد.
يك فروند F-111A قادر بود به ميزان 4 برابر يك فروند اف4 فانتوم، مهمات حمل كند. ارزش اين هواپيما زماني آشكار شد كه بيش از 4000 ماموريت جنگي بر عليه ويتنام شمالي انجام داد و تنها 6 فروندشان ساقط گشتند.

به سال 1977، باقيماندهء ناوگان F-111A ها به هنگ تاكتيكي 466 هوايي منتقل گشتند و در پايگاه هوايي Mountain Home AFB استقرار يافتند و در اختيار اسكادرانهاي 389 و 391 قرار گرفتند.

به سال 1982، چهار فروند F-111A كه هنوز در خدمت بودند، به سطح استاندارد مدل C تبديل گشتند و به نيروي هوايي استراليا پيشنهاد شدند تا جايگزين برخي مدلهاي فرسودهء C در اين نيرو شوند. در این هواپیماها، از بالهایی با سطح بیشتر استفاده شده بود و سیستم ارابهء فرودشان نیز تقویت گشته بود و بدین ترتیب F-111C های جدید متمایز می‏شدند. معدود مدلهای A که تحویل استرالیا شدند، از جمله هواپیماهای شرکت کننده در ویتنام بودند و در بدنهء آنها، جای گلولهء توپهای ضدهوایی مشهود بود.

42 فروند F-111A باقیمانده، بعدها به مدل جنگ الکترونیک EF-111A Raven تبدیل شدند. این مدلها، به وسیلهء آنتن نصب شده در زیر هواپیما و همچنین بالای سکان عمودی از نوع A قابل تشخیص می‏شدند. مدل جنگ الکترونیک با نام مستعار Fat Tail نیز شناخته می‏شود.

AFTI
سه فروند از اولین نمونه‏های مدل A، جهت انجام آزمایشات گوناگون، تحویل سازمان NASA شدند. یکی از آنها تحت عنوان قسمتی از برنامهء «یکپارچه‏سازی تکنولوژی جنگنده‏های پیشرفته» (Advanced Fighter Technology Integration) به بالهای متحرک خمیده تجهیز شد. این هواپیما امروزه در خدمت قرار ندارد و از سال 1989 در یکی از مکان‏های متعلق به موزهء نیروی هوایی واقع در پایگاه هوایی Wright Patterson AFB در معرض دید عموم قرار گرفته است.

[align=center][/align]
[align=center]F-111A متعلق به ناسا (تحت برنامهء AFTI)[/align]

مابقی F-111A های باقیمانده، همگی به سال 1992 از خدمت خارج شده و در محلی به نام AMARC واقع در پایگاه هوایی Davis (مونتانا) مومیایی شده‏اند.
[align=center][/align]
[align=center][/align]
[align=center][/align]


مشاهدهء اطلاعات و تصاویر بسیار جالب از اف111 های از رده خارج

تصاویری از انبار نیروی هوایی در AMARC

منبع جهت اطلاعات بیشتر


به امید خدا ادامه دارد.

[Reza6662 37]

[align=center]General Dynamics/Grumman F-111B[/align]

اف111 اي كه براي نيروي دريايي ايالات متحده ساخته شد و مجهز به رادار بسيار پرقدرت AWG-9 و موشكهاي بسيار دوربرد AIM-54A Phoenix بود، اما به علت مشكلات فني و ساختاري، مورد پسند نيروي دريايي قرار نگرفت و هيچگاه به توليد انبوه نرسيد. (موتور، رادار و سيستم تسليحاتي اين هواپيما، دو سال بعد در ساخت جنگندهء بسیار موفق F-14 Tomcat عينن به كار گرفته شد)

[align=center][/align]

F-111B قرار بود به عنوان جزئی از برنامهء «ناوگان دفاع هوایی» در خدمت نیروی دریایی ایالات متحده قرار گیرد و نیاز ناوگان جنگی به یک دفاع دوربر را برآورده سازد. ناوگان جنگی نیروی دریایی در آن زمان به جنگنده‏ای نیاز داشت که قادر باشد موشکهای سنگین وزن و دوربردی را که دارای توانایی انهدام موشکهای کروز دوربرد ضدکشتی شوروی هستند، حمل نماید.

کمپانی جنرال داینامیکز، تجربه‏ای در ساخت هواپیماهای ناونشین نداشت و از این رو با کمپانی Grumman در طراحی و ساخت F-111B شریک شد. (گرومن، دارای پرسنل بسیار باتجربه‏ای در ساخت جنگنده‏های ناونشین بود) تصمیم بر این بود که کمپانی گرومن، یکپارچه‏سازی سامانه‏های الکترونیکی دریایی را انجام دهد و کل هواپیمای F-111B را مونتاژ کرده و آزمایش کند. به علاوه، کمپانی گرومن، به عنوان یک مقاطعه‏کار فرعی، جهت ساخت قسمت دم هواپیما و سیستم ارابهء فرود انتخاب هواپیمای اف111، توسط هر دو نیروی هوایی و دریایی انتخاب شده بود.

[align=center]تصویری از تیم کارکنان کمپانی گرومن که در امر امکان‏پذیر کردن F-111B جهت فرود بر روی ناو، فعالیت می‏کرده‏اند:[/align]
[align=center][/align]

به علت در در دسترس نبودن اطاقک نجات، اولین F-111B به یک جفت صندلی پرتاب شوندهء معمول مجهز شده بود. همچنین اولین F-111B به تاریخ 11 می 1965 از کارخانهء Bethpage بیرون آمد و بر روی زمین تا محل کارخانهء Calverton حمل گردید. اولین پرواز این هواپیما، به تاریخ 18 می 1965 در محل باند اختصاصی کمپانی گرومن واقع در کارخانهء کالورتون به وسیلهء «رآلف دانل» و «ارنی فون هایدن» انجام گرفت. جدا از مشکل واماندگی کمپرسور که پیشتر به هنگام آزمونهای پروازی F-111A نیز به اثبات رسیده بود، اولین پرواز، بدون هیچ مشکلی انجام پذیرفت.

F-111B تلاشی بود در جهت سازش بین نیازهای دو نیروی هوایی و دریایی. در ساخت این هواپیما، تلاش بسیاری شده بود تا نیازهای بسیار متفاوت نیروی دریایی، با هواپیمایی که تا حد زیادی، نیازهای نیروی هوایی را برای در اختیار گرفتن جنگنده‏ای ضربتی و مافوق صوت تامین می‏کرد، تطبیق دهد، تطبیقی که در نهایت معلوم شد غیرقابل انجام است.

F-111B قرار بود به عنوان جنگنده‏ء ناوگان دفاع هوایی نیروی دریایی به خدمت گرفته شود؛ F-111A نیز جهت نیروی هوایی همزمان با آن در حال ساخت بود و قرار بود به عنوان جنگنده‏ای ضربتی، دوربرد و با قابلیتهای هوا به زمین گسترده ساخته شود. هر دو مدل A و B ساختار کلی مشترکی داشتند: سیستم سوخت مشابه، موتور مشابه توربوفن TF30-P-1 ساخت پرات اند ویتنی، و کابینی که دو خدمه داشت و هر دو نفر، کنار هم می‏نشستند و دارای اطاقک فرار متصل به چتر نجات بود.

[align=center][/align]

دماغهء F-111B حدود 8 فوت و 6 اینچ بود که کوتاه‏تر از دماغهء F-111A بود، زیرا نوع B می‏بایست قابلیت جای‏گیری روی سکوی آسانسور ناوهواپیمابر را داشته باشد. ضمن اینکه F-111B در محل نوک بالها (Wingtip) دارای 3 فوت و 6 اینچ طول افزون‏تر بود که این امر به منظور بهبود مداومت پروازی هواپیما در گشت‏های دریایی اضافه شده بود. F-111B دارای دهندهء بال عظیمی معادل 70 فوت (21.3 متر) بود. این بالها در حالت کاملن باز، جهت افزایش برد پروازی و مداومت در گشت دریایی به کار می‏آمدند.

نیروی دریایی خواهان نصب راداری بود که قطر بشقاب آن جهت امکان کاوش مسافتهای دور، حداقل 122 سانتی متر باشد، در حالی که به علت محدودیت فضای دماغه، بشقابی به قطر 91.4 سانتی‏متر جهت رادار بسیار پرقدرت AWG-9 نصب گشته بود که عملن قدرت رادار را برای مسافتهای دور، تحلیل می‏داد.

در F-111B از رادار پرقدرت پالس – داپلر AN/AWG-9 ساخت هیوز استفاده شده بود و سلاح اصلی هواپیما، 6 موشک دوربرد AIM-54A (فونیکس) بود؛ در حالی که در F-111A که ویژهء نیروی هوایی بود، از رادار تهاجمی AN/APQ-113 ساخت جنرال‏الکتریک و رادار تعقیب عوارض زمین AN/APQ-110 ساخت تگزاس‏اینسترومنت استفاده شده بود.

نیروی دریایی خواهان وزن برخاستی حداکثر برابر 50000 پوند (22686 کیلوگرم) بود، اما وزیر دفاع وقت (مک‏نامارا)، آنها را راضی کرد تا به وزن 55000 پوند (24955 کیلوگرم) راضی شوند؛ در حالی که همین وزن 55000 پوند نیز در عمل اثبات شد که بسیار خوش‏بینانه است. افزایش مفرط وزن، آفتی بود که در سرتاسر طراحی F-111B پخش شده بود. نه تنها نمونهء اولیه دارای وزنی بسیار فراتر از 55000 پوند بود، بلکه تلاش‏های بعدی جهت طراحی دوبارهء بدنه به منظور کاهش وزن نیز، اوضاع را بسیار وخیم‏تر کرده بود. افزایش بیش از حد وزن، به طور جدی، توان هواپیما را سلب کرده بود.

در حقیقت می‏شود گفت که به هنگام فرود بر روی عرشهء ناو هواپیمابر، F-111B به دلیل وزن بسیار زیاد، قادر نبود تنها با یک موتور روشن حفظ تعادل کند، و این مشکل بسیار بزرگی بود که در حال نمایان شدن بود. بدتر از همه اینکه میزان دید به هنگام نزدیک شدن جهت فرود بر عرشهء ناو هواپیمابر، بسیار عمیق بود، و مانورپذیری آن، به ویژه به هنگام پرواز در ارتفاعات متوسط، بسیار ضعیف‏تر از «اف4 فانتوم» بود.

به دنبال درخواست کنگره دربارهء پرسش در مورد این هواپیما، دریاسالار «توماس کانلی» (Thomas Connolly)، در کنگره حاضر شد و به سوالات سناتورها در مورد اینکه آیا با نصب یک موتور پرقدرت‏تر، امکان رفع مشکلات فراهم می‏شود، به طور دقیق پاسخ گفت. وی این جمله را ادا کرد: «سناتورهای محترم، به عیسا مسیح قسم که هیچ جنگندهء ناونشینی از این هواپیما حاصل نخواهد شد.»

[align=center][/align]
[align=center]هواپیمای شمارهء 151970 مجهز به موشک فونیکس[/align]

اولین F-111B به شماره سریال 151970 در کارخانهء Bethpage (واقع در لانگ آیلند، نیویورک) به وسیلهء قطعاتی که به صورت مشترک توسط توسط جنرال داینامیکز و گرومن ساخته شده بود، مونتاژ شد. در F-111B از همان نوع موتورهای به کار رفته در نوع A یعنی موتور توربوفن TF30-P-1 استفاده شده بود.

به تاریخ اکتبر 1967، بالاخره نیروی دریایی ایالات متحده متقاعد شد که برنامهء F-111B موضوعی از دست رفته است و پیشنهاد داد که کل برنامه لغو شود، که در نتیجه، این امر، به سال 1968 و پس از تحویل تنها هفت فروند حاصل شد و F-111B برای همیشه به تاریخ پیوست؛ ضمن اینکه از این هفت هواپیما، دو فروند دچار سانح شده و سقوط کردند.

موشکهای فونیکس و رادار قدرتمند طراحی شده برای این هواپیما (که موضوع استفاده از چنین دفاع هوایی، از طرح کنسل شدهء F6D Missileer به ارث رسیده بود) سرانجام در تن جانشین موفق این هواپیما یعنی «اف14 تامکت» نصب شدند. موشک فونیکس و رادار کنترل آتش آن نیز از سیستم ASG-18 متعلق به نیروی هوایی ایالات متحده برجای مانده بودند که در اصل آنها نیز برای نصب بر روی پروژهء لغو شدهء هواپیمای F-108 Rapier طراحی شده بودند.

[align=center][/align]
[align=center]F-111B به شمارهء سریال 151971 به تاریخ 11 سپتامبر 1968 در منطقهء شمال غربی سن میگوئل (ایالت کالیفرنیا) دچار نقص فنی شد و سقوط کرد. سرخلبانان آزمایشگر شرکت هیوز: بارتن وارن و آنتونی بایلند کشته شدند.[/align]

اولین ارزیابی انجام شده بر روی F-111B توسط نیروی دریایی، به تاریخ اکتبر 1965 در منطقهء Patuxent River در همان مراحل ابتدایی، متوقف شد. F-111B دارای مشکلات بسیار جدی بود زیرا اضافه وزن بسیاری داشت؛ و در حالتی که به طور کامل بارگذاری شده بود، وزنی برابر 78000 پوند پیدا می‏کرد که از حداکثر وزن قابل قبول نیروی دریایی که 55000 پوند بود، بسیار فراتر بود.


برنامهء کاهش وزن (SWIP)
مشکلات ناشی از اضافه وزن F-111B بسیار شدید بودند، به طوری که جنرال‏داینامیکز و گرومن مجبور شدند برنامه‏ای به نام SWIP را جهت کاهش وزن هواپیما به انجام برسانند. (Super Weight Improvement Program)
در چهارمین نمونهء تولیدی F-111B، اغلب تغییرات مربوط به کاهش وزن اعمال شده بودند.

چهارمین F-111B به شماره سریال 151973، مجهز به اطاقک فرار تحت فشار نجات شده بود و صندلی‏های پرتاب شوندهء مجزا، (که در سه نمونهء قبلی موجود بودند) حذف شده بودند. با این حال، افزودن اطاقک فرار، بازهم باعث افزایش وزن می‏شد، در حالی که این امر، تخطی از اهداف برنامهء کاهش وزن (SWIP) محسوب می‏شد، و F-111B همچنان تحت فشار وزن زیاد خود، کم‏تحرک باقی می‏ماند. برد پروازی هواپیما، همچنان کمتر از مشخصات مورد انتظار بود و می‏بایست افزایش یابد، برای این کار باید میزان سوخت ذخیره شده، افزایش می‏یافت و بدین ترتیب بازهم وزن هواپیما زیاد می‏شد.

به منظور جبران مقدار اندک کشش نسبت به وزن، و همچنین رفع نقص واماندگی کمپرسور موتورها که در نوع F-111A نیز مشکل‏آفرین شده بود، مقرر گردید که در 32 فروند اولیهء تولیدی F-111B (به شماره سریالهای 152714 تا 717 و 153623 تا 642 و 156971 تا 978) از دو موتور توربوفن TF30-P-12 استفاده شود که هرکدام دارای کشش خشکی برابر 12290 پوند بودند و در حالت استفاده از پس‏سوز، 20250 پوند کشش ایجاد می‏کردند.

سومین F-111B به شماره سریال 151972 جهت آزمایش سیستم موشک فونیکس اختصاص داده شد. در این هواپیما، چهار موشک فونیکس در جایگاههای چرخندهء زیر بال نصب می‏شدند و دو موشک فونیکس دیگر نیز در داخل محفظهء تسلیحات بدنه جای می‏گرفتند. اولین آزمایش موفقیت‏آمیز پرتاب موشکهای فونیکس، به تاریخ جولای 1967 تحقق یافت.

[align=center][/align]
[align=center]هواپیمای 151973 مجهز به موشک AIM-54A در حین پرواز آزمایشی[/align]


پایان حیات
سرانجام به تاریخ اکتبر 1967، نیروی دریایی به این نتیجه رسید که ساخت F-111B موضوعی از دست رفته است و این پرنده، هیچگاه تبدیل به هواپیمایی مناسب برای حمل روی ناوهای هواپیمابر نخواهد شد، بدین جهت پیشنهاد داد که به این پروژه خاتمه داده شود. اما تیشهء اصلی بر ریشهء تولید F-111B به تاریخ می 1968 زده شد، و آن هنگامی بود که هم کنگره و هم مجلس نمایندگان سنا، هزینهء تولید F-111B را تصویب نکردند.

به تاریخ 19 جولای 1968، دستور توقف کار صادر شد و به دنبال آن، پیمانکار، پایان تولید را به تاریخ دسامبر 1968 اعلام نمود. توقف برنامه به هنگامی اعلام شد که 28 فروند F-111B (به شماره سریالهای 153623 تا 642 و 156971 تا 978) در حال تولید بودند. هفتمین و آخرین F-111B به شماره سریال 152715، پس از صرف 377 میلیون دلار در کل این برنامه، به تاریخ 28 فوریه 1969، تحویل نیروی دریایی شد.

اما برنامهء آزمونهای مختلف بر روی این هواپیما در دو مرکز آزمایشات وزارت دفاع به اسامی Point Mugu و China Lake همچنان پس از لغو برنامه، دنبال شد. هواپیمای شمارهء 151974 به تاریخ جولای 1968، جهت انجام آزمون بر روی ناو هواپیمابر USS Coral Sea، مورد استفاده قرار گرفت؛ سپس به سازمان NASA تحویل داده شد.

[align=center][/align]
[align=center]هواپیمای شمارهء 151974 برای آزمونهای تونل باد در اختیار NASA قرار گرفت. (1970)[/align]

کمپانی هواپیماسازی هیوز، در بهار سال 1971، هواپیمای شمارهء 152715 را مورد پرواز قرار داد. این آخرین هواپیمایی بود که قبل از توقف برنامهء تولید، تکمیل گشته بود. در طول این مدت، پس از انجام 1748 ساعت پرواز آزمایشی، دو فروند F-111B دچار سانحه شده و از دست رفتند. به تاریخ 21 آپریل 1967، هواپیمای شمارهء 151973 به هنگام برخاست در محل باند اختصاصی کمپانی گرومن واقع در محل کارخانهء کالورتون، دچار سانحه شد، و به تاریخ 11 سپتامبر 1968، هواپیمای 151971 در سواحل کالیفرنیا از دست رفت. بنابراین، تنها 5 فروند از هواپیماها توانستند ادامهء حیات دهند و آنها نیز به سال 1971، برای همیشه به تاریخ پیوستند.

[align=center][/align]

اطلاعات و تصاویر بیشتر: 1 و 2


به امیدا خدا ادامه دارد.

[Reza6662 37]

[align=center]F-111C Aardvark[/align]

نوعي كه توسط نيروي هوايي سلطنتي استراليا خريداري شد (Royal Australian Air Force) و قرار است تا سال 2010 نيز در خدمت باقي بماند.

[align=center][/align]

F-111C گونه‏ای صادراتی از بمب افکن اف111 بود که تنها به استرالیا صادر گشت. در نوع C، ترکیبی از سامانه‏های الکترونیکی مدلهای A و E نصب شده است. همچنین مساحت بالها افزایش یافته و سیستم ارابهء فرود نیز تقویت گشته است؛ بدین جهت از سیستم ارابهء فرودی که جهت جنگندهء ناونشین F-111B توسط گرومن طراحی شده بود، در نوع C عینن مورد استفاده قرار گرفته است.

استرالیا، در ابتدا به سال 1963، تعداد 24 فروند اف111 را سفارش داد، اما مشکلات بروز کرده حین طراحی و نقائص ساختاری، باعث شدند تا سال 1973، ورود این هواپیماها به خدمت، به تاخیر افتد.

چهار فروند از اف111 های استرالیا، ضمن حفظ توان عملیات ضربتی، به گونهء شناسایی RF-111C تبدیل شدند. در RF-111C یک مجموعه سامانه شناسایی با چهار دوربین عکاسی بسیار قدرتمند و یک اسکنر خطی حساس به حرارت، جهت شناسایی اهداف زمینی تعبیه شده است.

[align=center][/align]

F-111C همچنین قادر است غلاف خارجی موسوم به Pave Tack را که دارای سامانهء FLIR (سیستم فرانگر حساس به حرارت) و نشانه گذاری لیزری می‏باشد، حمل کند. بعدها این هواپیماها، تحت برنامه‏های به‏روزرسانی و ارتقاء سامانه‏های الکترونیک واقع شدند و در آنها تغییرات زیر، اعمال گردید:

* نصب رادار تهاجمی AN/APQ-169 (به جای رادار قدیمی AN/APQ-113)
* نصب رادار جدید تعقیب عوارض زمین AN/APQ-171 ساخت تگزاس اینسترومنت
* نصب سامانهء جدید و بسیار پیشرفتهء ناوبری H423 ساخت Honeywell مجهز به گیرنده‏های INS و GPS از نوع لیزر حلقه‏ای (ring-laser gyro)
* نصب خطوط انتقال داده‏ای دیجیتال و بسیار پیشرفته
* نصب رادار برنامه‏ریزی ماموریت
* نصب سیستم مدیریت تسلیحات بارگذاری شده
* نصب نمایشگرهای رنگی چندکاره (MFD)
* بهبود و ارتقاء موتورها به سطح استاندارد TF30-P-108/109RA (با کشش خشک 21000 پوند یا 93 KN )

چهار فروند از F-111A های مازاد نیروی هوایی ایالات متحده، پس از ارتقاء به سطح استاندارد C، تحویل نیروی هوایی سطلنتی استرالیا شدند تا جایگزین برخی مدلهای فرسودهء C شوند.

در اواخر سال 2001، مشکلاتی ناشی از خستگی فلز در بالهای یک فروند F-111C ایجاد شد. در نتیجه، نیروی هوایی استرالیا به تاریخ می 2002 بر آن شد تا از قطعات انبار شده و از رده خارج F-111F ها که در آرامگاه ابدی اف111 های آمریکایی واقع در AMARC قرار داشتند، استفاده کند. اما بالهای کم‏سطح‏تر F-111F نسبت به نوع C، نیروی هوایی استرالیا را وادار ساخت تا برنامه‏ای را جهت افزایش سطح بالها و رساندن ابعاد آن به سطح C، اجرا کند.


[align=center][/align]

عمر خدمتی
قرار است اف111 تا سال 2010 در خدمت نیروی هوایی سطلنتی استرالیا باقی بماند، اما با توجه به تاخیرهای طولانی در برنامهء تولید F-35 و احتمال زیان در به خدمت‏گیری این هواپیما، زمان خروج از خدمت اف111 حداقل تا پایان سال 2012 تمدید شده است؛ اما با توجه به برنامه‏های بهبودسازی فراوانی که جهت ارتقاء و به‏روزرسانی سیستم‏های آویونیکی اف111 در استرالیا اعمال می‏شود، انتظار می‏رود این هواپیماها، بین سالهای 2015 تا 2020 از خدمت خارج شوند.

[align=center][/align]

با توجه به اینکه عمر بدنهء این هواپیماها، در حال افزایش می‏باشد، و قطعات یدکی این هواپیماها نیز دیگر تولید نشده و در دسترس نمی‏باشد، استرالیا، برنامه‏های متعدد بومی نظیر مهندسی معکوس را جهت ساخت قطعات مورد نیاز، آغاز کرده است. ضمن اینکه بازدیدهای فنی و از نزدیک تمام قطعات بدنه را به جهت آگاهی از خستگی فلزات، همان طور که هر هواپیمای فرسوده‏ای نیازمند آن است، جهت احتیاط به انجام می‏رساند.



[align=center][/align]
[align=center]استرالیا، نیو ساوت ولز،22 اکتبر 2006، نمایش موسوم به Dump & Burn توسط F-111C[/align]
[align=center][/align]



[align=center][/align]
[align=center]F-111C به شماره سریال A8-271 اندکی پس از برخاست، نمایشگاه هوایی ریچموند، 2006[/align]



[align=center][/align]
[align=center]F-111C به شماره سریال A8-274 با بالهایی در حالت کاملن باز، نمایشگاه هوایی ریچموند، 2006[/align]



[align=center][/align]
[align=center]دوم سپتامبر 2006، اثرات زیبای نمایش هوایی موسوم به Dump & Burn توسط دو فروند F-111C استرالیا، کوئین لند[/align]



خواندن گزارش سال 2006 کمیتهء روابط خارجی و وزارت دفاع استرالیا

اطلاعات و تصاویر بیشتر در مورد F-111C

مطلبی جامع در مورد وضعیت F-111C در نیروی هوایی استرالیا

[Reza6662 37]

[align=center]F-111D[/align]

مدلي از اف111 كه سيستم‏هاي الكترونيك آن بهبود يافته‏اند: داراي سامانهء ناوبري بهتر، مجهز شده به سيستم شليك و هدفگيري تسليحات هوا به هوا و موتورهاي توربوفن جديد. اين هواپيما توسط اسكادران 27 ام، واقع در پايگاه هوايي Cannon (ايالت نيومكزيكو) به كار گرفته شد.

[align=center][/align]
[align=center]15 آگوست 1982، نمایشگاه هوایی Jurby، 1982، انگلستان، Isle of Man ؛ جنگندهء F-111D[/align]

F-111D يك نمونهء ارتقاء يافته F-111A بود كه به تجهيزات جديد آويونيكي Mark II، موتورهاي پرقدرت‏تر، شكل هندسي ورودي هواي موتورها بهبود يافته بود، مجهز شده بود و در واقع كابين آن، از انواع ابتدايي يك Glass Cockpit يا كابيني كه در آن كمتر از ادوات آنالوگ استفاده شده بود، به شمار مي‏رفت. اين مدل از اف111 ابتدا به سال 1967، سفارش داده شد، اما مشكلات گستردهء طراحي، ورود به خدمت آن را تا سال 1974 به تاخير انداخت و تنها 96 فروند از اين مدل توليد گشت.

[align=center][/align]
[align=center]آگوست 1992، نمایشگاه هوایی Sioux، آیوا، ایالات متحده، نمایش عمومی F-111D[/align]

در F-111D از يك شكل جديد براي ورودي هواي موتورها استفاده شد كه در اصطلاح Triple Plow 2 ناميده مي‎شد كه حدود 4 اينچ (100 ميلي‏متر) از سمت چسبيده به بدنه، عريض‎‏تر شده بود تا مانع مكش رطوبت موجود در لايه‏هاي هواي سطح زمين شوند؛ زيرا در عمل ثابت شده بود كه عامل اصلي خفگي كمپرسور در موتورهاي TF30 همين رطوبت سطحي مكيده شده به موتورها هستند.

در F-111D از موتور پرقدرت TF30-P-3 استفاده شده بود كه در حالت خشك، كششي براي 12000 پوند يا 53 كيلونيوتن و در حال پس‏سوز، كششي برابر 18500 پوند يا 82 كيلونيوتن را ايجاد مي‏كرد.

اما مسئلهء بسيار مهم و حائز اهميت، سيستم‏هاي آويونيكي Mark II بودند. برخي از اين سيستم‏ها، كه به صورت ديجيتالي، با ريزپردازنده‏ها،‌ يكپارچه شده بودند، اولين بار بود كه در نيروي هوايي ايالات متحده، به كار گرفته مي‎شدند و توانايي بسيار فوق‏العاده‏اي را ارائه مي‏كردند، هرچند كه در ابتدا, با مشكلاتي همراه بودند.

[align=center][/align]
[align=center]کابین پیشرفتهء F-111D[/align]

رادار اصلي اين هواپيما، AN/APQ-114 نام داشت و ساخت جنرال‏الكتريك بود. اين رادار، مجهز به آنتن داپلر بود و داراي قابليت نمايش اهداف متحرك (MTI يا Moving Target Indicator) بود، ضمن اينكه داراي حالت ارسال امواج پيوسته بود كه به رادار، امكان هدايت موشكهاي هدايت نيمه‏فعال راداري (semi-active radar homing) را مي‏بخشيد. (در حالي كه رادار قديمي نصب شده كه AN/APQ-113 نام داشت‏، فاقد چنين قابليتي بود)

يك مطابقت و هماهنگي بين رادار ناوبري اينرسيايي Autonetics ساخت «هاني‏ول»، رادار مخصوص ناوبري و از نوع داپلر ساخت «ماركني»، يك نمايشگر موقعيت افقي، يك پردازندهء ساخت IBM، يك سامانهء رهاسازي دقيق بمب به نام Norden يكپارچه شده با صفحات نمايشگر، با صفحات نمايشگر چندكاربره يا MFD ايجاد شده بود.
اما مشكلات بروز كرده در برخي از سيستم‏ها، مانع از توليد انبوه اين سيستم مي‎‏‏شد. ضمن اينكه اختلافات بروز كرده بين پيمانكاران مختلف، سالها حل اين مسائل را به تعويق انداخته بود.

خدمهء اف111 اعتقاد داشتند كه مدل D، تواناترين و سهل‏الستفاده‏ترين نوع از يك هواپيما بوده است كه تا آن موقع، يعني قبل از سال 1980، عملياتي شده بود.

اتفاقن F-111D قادر به حمل غلاف نشانه‏گذاري Pave Tack، كه توسط اغلب اف111 حمل مي‏شد، نبود. اين غلاف كه AN/AVQ-26 نيز ناميده مي‎شود، جهت هدايت بمب‏ها و موشكهاي هدايت ليزري مورد استفاده قرار مي‏گيرد.

[align=center]آشنایی با غلاف نشانه گذاری Pave Tack[/align]

[align=center][/align]
[align=center]فلوریدار، موزهء نیروی هوایی ایالات متحده، 16 نوامبر 2006، نمایش عمومی یک فروند F-111D[/align]

هواپيماهاي F-111D به سال 1992 از خدمت خارج گشته و در محل انبار نيروي هوايي به نام AMARC موميائي شدند.

[align=center][/align]
[align=center]آریزونا، ایالات متحده، F-111D به سوی قبرستان AMARC[/align]



[align=center]F-111E[/align]

به دنبال طولاني شدن طراحي و آماده‏‎سازي هواپيماي F-111D، جنگندهء F-111E به عنوان ميان‏‎بر و يك جايگزين موقت تا رفع مشكلات F-111D سفارش داده شد.

در F-111E، از همان ورودي‏هاي هواي نوع D و موتورهاي پرقدرت‏‎تر TF30-P-3 استفاده شد، اما آويونيك كه همانند مدل A و از نوع Mark I بود، دست نخورده باقي ماند.

هرچند كه F-111E پس از نوع D طراحي شد، اما قبل از نوع E وارد خدمت گشت. اولين پرواز نوع E به تاريخ 20 آگوست 1969 انجام پذيرفت و در كل 94 فروند از اين هواپيما ساخته شد.

برخي از هواپيماهاي F-111E در محل پايگاه نيروي هوايي انگلستان به نام Upper Heyford واقع در آكسفوردشاير، مستقر شدند و تا سال 1993 در آنجا بودند. اين هواپيماها در عمليات «طوفان صحرا» به كار گرفته شدند. تمامي هواپيماهاي F-111E بين سالهاي 1993 تا 1994، از خدمت خارج شدند.

[align=center][/align]
[align=center]پرسنل فنی در پایگاه هوایی Upper Heyford، در حال چکاب سیستم های آویونیک F-111E[/align]

در این مدل از اف111، ورودی های هوا، به جهت بهبود عملکرد موتورها در سرعتهای فراتر از 2.2 ماخ، دچار تغییر گشتند. اغلب اف111 های نوع E در اسکادران 20 ام نیروی هوایی سلطنتی در Heyford انگلستان جهت پشتیبانی ناتو، عمر خدمتی خود را سپری کردند. این هواپیماها در پایگاه اینجرلیک ترکیه نیز استقرار داده شدند و در عملیات طوفان صحرا، مورد استفاده قرار گرفتند.

سابقهء عملیات رزمی
در بامداد مورخ 17 ژانویهء 1991، بمب افکن های اف111 جهت انجام ماموریت خود که اولین عملیات رزمی طوفان صحرا محسوب می شد، رهسپار اهداف از پیش تعیین شده گشتند. بیش از 100 فروند از انواع گوناگون این هواپیما شامل بمب افکن و اخلال‏گر رادار، در اولین ماموریت رزمی بر علیه عراق، شرکت جستند.

منابع جهت اطلاعات بیشتر و دقیق تر:

New Tusks for the Pig

F-111 UPDATE

اطلاعات و تصاویر بیشتر در مورد اف111

به امید خدا ادامه دارد.

[Reza6662 37]

[align=center]F-111F[/align]

[align=center][/align]

F-111F آخرين گونهء توليد شده بر اساس بمب‏افكن اف111 بود كه در اختيار فرماندهي تاكتيكي هوايي قرار گرفت. اين مدل داراي سيستم‏هاي آويونيكي نوع Mark IIB بود. در كل تعداد 106 فروند از اين هواپيما بين سالهاي 1971 تا 1976 توليد شد. اغلب اين هواپيماها، تحويل اسكادران 48 ام جنگنده، واقع در پايگاه هوايي Lakenheath (انگلستان) شدند؛ هرچند معدودي نيز در اختيار اسكادران 57 ام تسليحات جنگنده واقع در پايگاه هوايي Nellis و اسكادران 366 ام مستقر در Mountain Home AFB (آيداهو) قرار گرفتند.

در سامانه‏هاي آويونيكي Mark IIB، نوع ساده شده‏اي از رادار جنگندهء FB-111A به نام AN/APQ-144 مورد استفاده قرار گرفته بود. عليرغم اينكه رادار مورد استفاده در F-111F، فاقد برخي حالتهاي خاص مورد نياز يك بمب‏افكن استراتژيك بود، اما به آن قابليت عمل در محدودهء فاصلهء 4 كيلومتري اضافه شده بود. با وجو اینکه در ابتدا، قابليت شاخص‏سازي اهداف متحرك (MTI يا digital moving-target indicator) در F-111F، مورد آزمايش قرار گرفته بود، اما هيچگاه در نمونه‏هاي توليدي، نصب و استفاده نشد.

برخي سيستم‏هاي آويونيكي نصب شده در F-111F عبارتند از :

* رادار بسيار پيشرفتهء تعقيب عوارض زمين به نام AN/APQ-146 ساخت تگزاس‏اينسترومنت
* سامانهء ناوبري اينرسيايي ساخت Litton
* تابلوي ويژة كنترل تسليحات

سیستم‏های الکترونیک به کار رفته در مدل F ترکیبی از سیستم‏های مدلهای D و E بودند. آخرین مدل F به تاریخ نوامبر 1976 تحویل نیروی هوایی ایالات متحده شد. مدل F به نحوی دگرگون شده بود که بتواند از غلاف‏های نشانه‏گذاری (هدفگیری) Pave Tack در محل دریچهء تسلیحات خود استفاده کند. سيستم Pave Tack، امكان هدفگيري دقيق را بسيار افزايش مي‏داد، به جستجوي اهداف زميني مي‏پرداخت و بر روي آنها علامت‏گذاري مي‏كرد. بدين جهت، خدمهء اف111 قادر مي‏شدند در تاريكي شب به وسيلهء بمب‏هاي هدايت ليزري، بمب‏هاي حساس به حرارت و بمب‏هاي هدايت الكترواپتيكالي، به اهداف مورد نظر خود حمله‏ور شوند.

[align=center][/align]

اگرچه تمامي اف111 ها قادر بودند تا بمب‏هاي هدايت ليزري (LGB) را حمل و پرتاب كنند، اما تنها دو مدل F و C توانايي حمل غلافهاي نشانه‏گذاري Pave Tack را داشتند. ساير مدلهاي اف111، براي هدايت بمب‏هاي ليزري، نيازمند ساير سامانه‏هايي بودند كه در بهينه‏سازي‏هاي اف111 ها، درون آنها نصب مي‏شد.

[align=center][/align]
[align=center]نمایی از نحوهء به کارگیری تسلیحات به کمک سیستم Pave Tack[/align]

AVQ-26 Pave Tack
در محل دروني ذخيره‏سازي تسليحات، به طور معمول، غلاف نشانه‏گذاريAVQ-26 موسوم به Pave Tack نصب مي‏گردد؛ اين غلاف، داراي سامانه‏هاي حساس به حرارت مي‏باشد و از اين نظر، يك غلاف FLIR به شمار مي‏‎آيد. اين سامانه، قادر به نشانه‏گذاري اهداف زميني به وسيلهء اشعهء ليزر است و بدين ترتيب، اف111 قادر مي‏شود تا بمب‏هاي هدايت ليزري را با دقت بسيار زیاد به سمت اهداف مورد نظر، رها كند.

[align=center][/align]
[align=center]غلاف هدفگیری Pave Tack[/align]

[align=center]Pave Tack and the GBU-15[/align]

رادار بمب‏افكن F-111F در نهايت به نوع AN/APQ-161 ارتقاء داده شد. جهت اينكار، از مجموعهء رادار تعقيب عوارض زمين AN/APQ-171 استفاده شد. در آخرين برنامهء ارتقاء سامانه‏هاي آويونيك كه Pacer Strike نام داشت، سيستم‎‏هاي الكترونيكي ديجيتال جديد و همچنين كانال‏هاي انتقال داده به هواپيما افزوده شدند.


بهبود موتورها و دهانهء مكش هوا
در مدل F، از موتورهای بهبود یافتهء توربوفن استفاده شده بود که این موتورها، باعث افزایش کشش به میزان 35% نسبت به مدل اولیهء F-111A و همچنین مدل E می‏گشتند. در F-111F همچنين از ورودي‏هاي جديد و اصلاح شدهء هواي موسوم به Triple Plow 2 استفاده شد؛ ضمن اينكه موتور بسيار پرقدرت TF30-100 با كشش در حالت پس‏سوز 25100 پوند (112 كيلونيوتن) در اين هواپيما نصب شد. اين تغييرات، در اصل باعث بهبود قابليتهاي پروازي F-111F شدند، به طوري كه اين هواپيما، به راحتي به سرعت 2.5 ماخ در ارتفاعات بالا دست پيدا مي‎‏كرد و در حالت خالي از مهمات، به راحتي قادر به پرواز سوپركروز مي‏گشت. (يعني پرواز در سرعتهاي مافوق‏صوت، بدون نياز به استفاده از پس‏سوز موتورها)

بين سالهاي 1985 تا 1986، موتور هواپيماهاي F-111F به نوع TF30-P-111 ارتقاء داده شد.

[align=center][/align]
[align=center]عملیات طوفان صحرا، 1991، یک فروند F-111F بارگذاری شده با بمبهای GBU-15[/align]

سابقهء عمليات جنگي
F-111F در عملياتهاي زير شركت داشت:
* عمليات «ال‏دورادوكانيون» بر ضد رژيم ليبي به سال 1986. (Operation El Dorado Canyon)
* حضور بسيار موفق در عمليات «طوفان صحرا» عليه رژيم بعث عراق به سال 1991. (Operation Desert Storm)

[align=center][/align]
[align=center]پرسنل زميني، مشغول آماده كردن يك فروند F-111F بارگذاری شده با بمبهای GBU-10 متعلق به اسكادران 48 ام جنگنده جهت انجام حملهء هوايي به ليبي[/align]

در عمليات طوفان صحرا، اين هواپيماها، در نقش يك جنگندهء ضدزره وارد عمل شدند و به شكار تانكهاي عراقي پرداختند. توانايي رزمي F-111F به واسطهء بمباران سال 1986 ليبي و جنگ 1991 خليج فارس، به اثبات رسيد. اگرچه خدمهء F-111F در جريان عمليات طوفان صحرا بر عليه عراق، در ابتداي جنگ، تنها پروازهاي شبانه انجام مي‎‏دادند، اما سپس در يك عمليات روزانهء مهم شركت جستند و با استفادهء از بمب‏هاي GBU-15 (Guided Bomb Unit) خطوط لولهء نفت را بمباران كردند. دليل اين كار نيز، مسدود كردن جريان ورود نفت به خليج فارس بود كه به عنوان عمليات خرابكارانه توسط عراقي‏ها اجرا شده بود.


عمر خدمتي
برنامه‏هاي گوناگوني جهت ارتقاء هواپيماهاي F-111F مطرح شد كه از جملهء آنها، پيشنهاد نصب موتور F110-GE-400 ساخت جنرال الكتريك (همان موتور جنگندهء F-14D) بر روي اين هواپيماها بود؛ اما اين كار هيچگاه صورت نگرفت زيرا اين امر، مي‏توانست نوعي اخلال در كار توليد جنگندهء F-22 Raptor را پديد آورد و نيروي هوايي را تا مدتي، از خريد هواپيماهاي جديد و گران‏قيمت اف22، بي‏نياز نمايد؛ بنابراين، بنا بر مصالح سياسي (و شايد اقتصادي) كارخانه‏هاي درگير در توليد جنگندهء اف22، اين امر كنار گذاشته شد.

در نهايت، نيروي هوايي بر آن شد تا اف111 ها را از خدمت خارج كند. اولين يگاني كه مشمول اين تغيير شد، اسكادران 27 ام بود كه در اواخر سال 1995، تعداد 74 فروند از هواپيماهاي F-111E/F را بازنشست نمود به جاي آنها 54 فروند F-15C/D را وارد خدمت نمود.

سرانجام، آخرين اف111 نيروي هوايي ايالات متحده، به تاريخ 27 جولاي 1996، از خدمت خارج گشت و به جاي آن، جنگندهء F-15E Strike Eagle وارد سرويس شد.

امروزه، تمامي اف111 هاي موجود در نيروي هوايي ايالات متحده، بازنشسته شده و تحويل «مركز تعمير و بازسازي هوافضا» (Aerospace Maintenance and Regeneration Center) واقع در پايگاه هوايي Davis (واقه در آريزونا) گشته‏اند؛ و در نهايت تا اكتبر 1996، اين مركز به عنوان استراحتگاه ابدي باقيماندهء F-111E/F ها شناخته شد.

[Reza6662 37]

[align=center]FB-111A / F-111G[/align]

66 فروند از اين مدل ساخته شد و توسط يگان فرماندهي هوایی تا سال 1990 مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن، این هواپیماها تبدیل به F-111G شده و تحویل فرماندهی تاکتیکی نیروی هوایی گشتند. این هواپیماها نیز تحویل اسکادران 27 ام واقع در پایگاه هوایی Cannon شدند و تنها برای انجام پروازهای تمرینی به کار گرفته شدند.

تغییرات انجام شده در این مدل، شامل ارتقاء اندکي در سیستم‏های الکترونیک و همچنین نیرومندتر کردن سازهء بدنه بود تا هواپیما قادر باشد همانند یک جنگنده، توانایی دینامیکی افزون‏تری داشته باشد.

[align=center][/align]
[align=center]An air-to-air front overhead view of two FB-111 aircraft in formation[/align]

به تاريخ دسامبر 1966، كمپاني جنرال دايناميكز، برندهء مناقصه‏اي جهت طراحي و ساخت يك نمونهء‌ استراتژيك بر پايهء جنگنده – بمب‏افكن اف111 شد. مطابق برنامه، قرار بود FB-111A جايگزين بمب‏افكن‏هاي B-58 شود تا بتواند خلاء وجود B-58 را در ماموريتها پر نمايد. طرح موسوم به بالهاي رو به عقب، راه‏حل كليدي نيازمندي‏هاي نيروي هوايي جهت يك ساخت هواپيمايي با قابليت پرواز مافوق‏صوت، برد متوسط و توانا در بمباران ارتفاع پست و بالا بود. اولين پرواز هواپيماي ساخت جنرال دايناميكز، به تاريخ جولاي 1967 به انجام رسيد و اولين هواپيماي توليد شده، به تاريخ آگوست 1968، تحويل نيروي هوايي گشت.

F-111/FB-111 همانند بمب‏افكن‏هاي B-58 و XB-70، با مشكلات عديده‏اي دست و پنجه نرم مي‏كرد و در نيروي هوايي، به بدنامي، مشهور گشته بود، بدين جهت از 210 هواپيمايي كه مطابق برنامهء FB-111 قرار بود ساخته شوند، تنها 76 فروند به توليد رسيدند. FB-111 بمب‏افكني ميان‏بر محسوب مي‏شد و قرار بود تا زمان جايگزيني با B-52، ماموريت نفوذ و بمباران پست را انجام دهد.

FB-111A بمب‏افكني با دو موتور توربوجت مجهز به پس‏سوز بود و بر خلاف بمب‏افكن‏هاي استراتژيك قبلي، موتورها به جاي نصب در جايگاههاي زير بالها، در داخل بدنه نصب شده بودند. بالهاي متغير نصب شده در بالاي بدنه، توانايي تغيير زاويه از 16 تا 72.5 درجه را داشتند. خدمه كه دو نفر، يك خلبان و يك افسر ناوبر بودند، در كنار يكديگر مي‏نشستند و كابين خدمه نيز به يك اطاقك فرار جهت مواقع اضطراري مجهز بود.

FB-111A قادر بود با وزن ناخالص 114000 پوند، برخاست كند. اين هواپيما، 75.5 فوت طول، 17 فوت ارتفاع و داراي دهنهء بال در حالت كاملن باز به ميزان 70 فوت بود. بر خلاف نوع جنگندهء اف111، گونهء بمب‏افكن استراتژيك FB-111A داراي 3.5 فوت اضافهء بال در قسمت نوك بالها بود كه اين امر باعث بهبود برد پروازی مي‏‎شد. به جز اينها، سيستم‎هاي الكترونيكي افزون‏تر، موتورهاي جديد، يك مجموعهء ارابهء فرود مستحكم‏‎تر و بدنه‏اي كه در برابر وزنهاي سنگين مقاومت بيشتري داشت، از جمله مشخصات FB-111A بودند.

اگرچه برد پروازي بمب‏افكن FB-111A از نوع جنگندهء اف111، بيشتر شده بود، اما هنوز يك بمب‏افكن فاصله متوسط محسوب مي‎شد كه براي مداومت پرواز، هم نياز به حمل تانكهاي سوخت اضافي داشت و هم نياز به سوختگيري در پايگاههاي بين راه. به دليل جثهء كوچك FB-111A نسبت به ساير بمب‏افكن‏ها، فضاي اندكي براي تغييرات و افزودن امكانات جديد در اختيار بود و بدين جهت، داراي سازگاري و قابليت انعطاف كمي بود. براي مثال، افزودن سيستم‏هاي اقدام متقابل الكترونيك (ECM) جهت مقابله با سامانه‏هاي جديد پدافند هوايي، در اين هواپيما غيرممكن بود. ضمن اينكه به علت محدوديت فضا، افزودن سامانه‏هاي جديد آويونيكي در كابين كه در ساخت آنها از تكنولوژي‏هاي نوين الكترونيك بهره گرفته شده بود، امكان‏پذير نبود.

همانند بمب‏افكن B-58، اغلب تغييرات اعمالي، تنها در حوزهء زيرسيستم‏ها قابل اجرا بودند، كه اين امر، بسيار پرخرج بود و نيازمند تكنولوژي مناسب و جديدتري بود كه بتواند سامانه‏‎هاي جديد الكترونيكي را در همان قالب‏هاي قديمي جاي دهد. ضمن اينكه يكپارچه‎سازي سيستم‏هاي الكترونيكي جديد، به دليل افزايش وزن اطاقك فرار خدمه، كار را بسيار محدود كرده بود. با وجود اين مشكلات و محدوديتها، بازهم FB-111A نسبت به ساير بمب‏افكن‏هاي برد متوسط، داراي مزيت‏هاي فراواني بود. طراحي اين هواپيما، براي انجام عمليات در شب و ارتفاع پست بسيار مطلوب بود. FB-111A داراي سطح مقطع راداري اندكي بود (RCS)، ضمن اينكه به رادار پرواز در پناه عوارض طبيعي زميني يا Terrain Following Radar تجهيز شده بود كه امكان نفوذ اين هواپيما در عمق خطوط پدافندي دشمن و در ارتفاع پست را هموار مي‏كرد. در اين هواپيما همچنين از سامانه‏اي جهت افزايش ضريب امنيتي و بقاپذيري استفاده شده بود، بدين شكل كه خدمه را از تهديدات هوايي به فوريت آگاه مي‏ساخت و از نقاطي در زمين كه در آنها سامانه‏هاي رهگير و موشكهاي ضدهوايي مستقر بود، خدمه را مطلع مي‏ساخت.

دو موتور نصب شده در FB-111A به سرعت مي‏توانستند روشن شوند، ضمن اينكه بر خلاف بمب‏افكن‏هاي اسلاف اين هواپيما، به سرعت بمب‏افكن را قادر به برخاست در باندي كوتاه مي‏كردند. به جز اين مسائل، ميزان بارگذاري مهمات همانند B-58 محدود نبود و FB-111A قدر بود تا 24 بمب متعارف را حمل كند. با اين حال، حمل اضافه بر سازمان مهمات، نيازمند بارگذاري در محل جايگاههاي زير بالها بود كه اين امر، باعث افزايش پسا و بالطبع كاهش برد پروازي را در پي داشت. جايگاههاي مخصوص حمل كلاهك‏‎هاي هسته‏اي، دو جايگاه داخلي بودند كه در آنها موشكهاي SRAM و بمب‏هاي سقوط آزاد نصب مي‏شدند و تا 4 جايگاه خارجي نيز در محل زير بالها موجود بود.

مجموعهء‌ چنين طرحي در FB-111A، باعث افزايش هزينه‏ها مي‏شد، زيرا به علت قيمت گران، برد پروازي محدود، ميزان حمل مهمات كم، باعث ضعيف ديده شدن قابليتهاي اين هواپيما در قياس با B-52 و B-1 اي مي‏گشت كه آن زمان بر روي برد طراحي بودند؛ در نتيجه، برنامهء FB-111، در يك سطح نازل‏‏تر قرار مي‏گرفت. هرچند FB-111 قادر بود انواع گوناگوني از نقش‏هاي رزمي را به انجام برساند، زيرا در طراحي آن، سازگاري در انجام ماموريتهاي مختلف پيش‏بيني شده بود، اما نكتهء‌ مهم اين بود كه به علت جثهء كوچك، برد پروازي كمي داشت و داراي فضاي اندك براي تغييرات فني و همچنين بارگذاري مهمات بود. براي حل چنين مشكلاتي، برخي طرح‏ها، نظير كشيده‏تر كردن بدنهء FB-111A مورد مطالعه و تحقيق قرار گرفت تا قابليتهاي اين هواپيما افزايش يابد، اما هيچ تغييري در برنامه اعمال نشد.

طرح جديد متحول شده بر پايهء FB-111A اي بود كه كمي بدنهء‌ آن طويل گشته بود تا قادر باشد حجم بيشتري سوخت را حمل كند و فضاي كافي براي سيستم‏هاي جديد الكترونيكي موجود، ايجاد شود. ضمن اينكه ميزان بارگذاري مهمات هم در درون و هم در جايگاههاي بيروني، افزايش يابد. همچنين موتورهاي قدرتمندتر F-101 به جاي موتورهاي قبلي قرار بود نصب شوند. تخمين زده شده بود كه برد پروازي FB-111 با اين بدنهء‌ كشيده، به حدود 1200 ناتيكال افزايش يافته و اين تغييرات باعث خواهند شد تا هواپيما قادر باشد همزمان مجموع 15 عدد بمب هسته‏اي را در تمامي جايگاههاي خود حمل كند.

طرح جالب توجه جديد، مجددن به سال 1980 در محل «تحقيقات هواپيماهاي رزمي برد بلند مورد» (Long Range Combat Aircraft يا LRCA) بررسي قرار گرفت. در اين مركز، دو هواپيماي FB-111A و F-111D جهت تبديل به نمونهء FB-111B/C مورد آزمايش قرار گرفتند. يك بار ديگر، بدنه جهت افزايش حجم سوخت ذخيره شده، توسعهء سيستم‏هاي الكترونيك و موتور جديد پركشش، طويل گشت؛ اما اين طرح توسعه، به دليل ارجح داده شدن بمب‏افكن B-1 نسبت به FB-111B/C توسط نيروي هوايي، كنار گذاشته شد. اين طرح مي‏بايست كنار گذاشته شود و انتخاب نيروي هوايي نيز بي‏دليل نبود زيرا FB-111 بهبود يافته، قادر نبود در زمينه‏هاي برد پروازي و ميزان بارگذاري مهمات، با بمب‏افكن‏هاي دوربرد B-52 و B-1 برابري كند.

هواپيماي FB-111A يك نوع بمب‏افكن استراتژيك محسوب مي‎شود كه به طور موقت جهت فرماندهي استراتژيك هوايي ساخته شد، تا جايگزين بمب‏افكن خوش‏استيل اما پردردسر B-58 Hustler و مدلهاي اوليهء B-52 شود.

[align=center][/align]
[align=center]دو تصویر از بمب افکن B-58[/align]


Advanced Manned Strategic Aircraft
برنامهء تدوين شده جهت جايگزيني، به كندي پيش مي‏رفت و نيروي هوايي به شدت نگران بروز نقص فني به دليل فرسودگي ناوگان B-52 خود بود. از دست اين ناوگان پرقدرت، باعث حذف بمب‏افكن استراتژيك در نيروي هوايي تحليل شديد قدرت ايالات متحده مي‎شد.

اگرچه در ابتدا 263 طرح مورد بررسي قرار گرفت، اما در نهايت تعداد 76 طرح باقي ماند و بقيه كنار گذاشته شدند. اولين هواپيماي توليدي، به سال 1968 تحويل شد. هواپيماي FB-111 هيچگاه داراي يك نام رسمي و خاص نگرديد، هرچند كه از اين هواپيما، عمومن با نام Switchblade ياد مي‏شد.

FB-111A مقدار 2 فوت و 1.5 اینچ (650 م م) از F-111A طویل‏تر بود. همچنین این هواپیما قادر بود تا 585 گالن (2214 لیتر) سوخت اضافی را حمل کند، که این مقدار سوخت اضافی، در بالهای درازتری که پیشتر برای گونه،های F-111B و F-111K ساخته شده بود و جهت افزایش برد پروازی و توانایی بارگذاری کاربرد داشت، ذخیره می‏شد.

سیستم ارابهء فرود بسیار مستحکم‏تر، چرخ‏های بسیار مقاوم‏تر، جبران کنندهء وزن افزایش یافتهء حین برخاست بودند. (وزن ناخالص این هواپیما، بالغ بر 119250 پوند یا 54105 کیلوگرم بود) اما به جز اینها، FB-111A اولین اف111 ای بود که از نوع جدید ورودی‏های هوای موتور موسوم به Triple Plow 2 و موتورهای توربوفن TF30-P-7 با کشش خشک 12500 پوند (56 کیلونیوتن) و کشش با پس‏سوز 20350 پوند (90 کیلونیوتن) بهره‏مند شد.


آویونیک
FB-111A دارای سامانهء الکترونیکی جدیدی بود که با نام SAC Mk IIB شناخته می‏شدند. در مجموعه سامانهء Mk IIB، رادار پرواز در ارتفاع پست AN/APQ-134 ساخت تگزاس‏اینسترومنت و رادار ارتفاع‏سنج AN/APN-167 ساخت «هانی‏ول» ابقاء شده بودند. رادار کنترل آتش هواپیما، AN/APQ-114 و ساخت جنرال‏الکتریک بود. این رادار دارای یک نمایشگر جدید و رو به بالا بود و دارای حالت ویژهء شناسایی چراغ بیکن (Beacon) سایر هواپیماها و همچنین حالت ثبت تصویر بود.

سایر تجهیزات الکترونیک نصب شده در FB-111A :

* سامانهء ناوبری اینرسیایی به نام AN/AJN-16 ساخت «هانی‏ول»

* رادار داپلر AN/APN-185 ساخت Singer-Kearfott

* رادار ناوبری به وسیلهء اجرام آسمانی (astrocompass) به نام AN/ASQ-119 ساخت Litton (مشابه مدل نصب شده در هواپیمای جاسوسی SR-71 Blackbird)

* نشان دهندهء تغییر مکان افقی در نمایشگر AN/AYK-6

* یکپارچه‏سازی رادار پرواز در ارتفاع پست (TFR) با سامانهء خلبان اتوماتیک، که امکان پرواز دست آزاد (Hands-Off) را در سرعتهای بسیار زیاد و ارتفاع بسیار کم (کمتر از 200 فوت)، حتا به هنگام پرواز در برابر باد مخالف، امکان پذیر می‏سازد.


تسلیحات
از جمله تسلیحاتی که برای بمباران استراتژیک استفاده می‏شود، موشک اتمی AGM-69 SRAM ساخت بوئینگ است که دارای سرعتی برابر 3 ماخ و بردی برابر 110 مایل می‏باشد. دو عدد از این موشکها در جایگاههای حمل سلاح درون هواپیما می‏تواند تعبیه شود و چهار عدد دیگر، در جایگاههای زیر بالها نصب می‏شود.

[align=center][/align]

به سال 1990، موشک SRAM از خدمت خارج شد. دلیل این امر نیز احتمال بروز آتش‏سوزی در سرجنگی این موشکها بود؛ بنابراین تنها بمب‏های غیرمسلح در اختیار این بمب‏افکن قرار داشتند.

[align=center][/align]
[align=center]FB-111A در حال رهاسازی تعداد زیادی بمب Mk 82[/align]

بمب‏های سقوط آزاد اتمی، از جمله تسلیحات معمول FB-111 به شمار می‏روند. تانکهای خارجی حمل سوخت، به طور معمول در جایگاه سوم غیرمتحرک زیر بالها نصب می‏شوند. تصاویری که بعدها از FB-111 منتشر شد، نشان داد که این بمب‏افکن با 50 عدد بمب متعارف 750 پوندی (340 کیلوگرمی) نوع M117 بارگذاری شده است. این بمب‏ها در 8 جایگاه و دریچهء داخلی مهمات نصب می‏شوند، اما هیچگاه چنین استفادهء متعارفی از FB-111 انجام نپذیرفت.

[align=center][/align]



[align=center]F-111G[/align]

پس از معرفی و ورود به خدمت بمب‏افکن B-1B Lancer، هواپیماهای FB-111 مازاد نیاز فرماندهی استراتژیک هوایی محسوب می‏شدند، بدین جهت، باقیماندهء هواپیماهای FB-111 با انجام تغییراتی، به گونهء تاکتیکی تبدیل شده و به نام F-111G اسم‏گذاری شدند. این هواپیماها، ابتدا جهت مقاصد آموزشی به کار گرفته شدند.

[align=center][/align]

F-111G تحت برنامهء ارتقاء سامانه‏های آویونیک واقع گشت و به آن، یک کامپیوتر دیجیتال افزوده شد؛ که شامل دو سامانهء ناوبری لیزر حلقه‏ای از نوع INS به نام AN/ASN-41 و سامانهء ناوبری داپلر به نام AN/ASN-218 و یک رادار بهبود یافتهء تعقیب عوارض زمین بود. سیستم ناوبری به وسیلهء اجرام آسمانی (astrocompass) نیز حذف گردید.

مدلهای G مدت زمان زیادی در خدمت نیروی هوایی ایالات متحده باقی نماندند و به سال 1993، مومیایی گشتند؛ اما 15 فروند از این هواپیماها، به وسیلهء استرالیا خریداری شدند تا مکملی برای ناوگان هواپیماهای F-111C این کشور باشند.

[align=center][/align]

در اواخر دههء 1970، برخی مدلهای کشیده‏تر FB-111، نظیر FB-111B که مجهز به موتور F101 و بدنه‏ای کشیده بود و همچنین مدل FB-111H که به شکل زیادی بزرگتر شده بود، جهت پر کردن خلاء ناشی از لغو ساخت بمب‏افکن B-1A معرفی شدند، اما هیچکدام به مرحلهء تولید نرسیدند.

اطلاعات بیشتر در مورد FB-111

Aussie Aardvarks


به امید خدا ادامه دارد.

[Reza6662 37]

[align=center]EF-111 Raven[/align]

[align=center][/align]

مقدمه
طراحي EF-111A موسوم به Raven، به تاريخ ژانويهء 1975 آغاز گشت. در آن زمان، نيروي هوايي، قراردادي را با كمپاني هواپيماسازي گرومن، جهت تغيير دو فروند بمب‏افكن F-111A به نمونهء هواپيماي جنگ الكترونيك منعقد ساخت. اف111 جديد، مي‏بايست داراي سرعت زياد، برد پروازي بالا، بارگذاري ذاتي و قيمت مناسب باشد تا قادر باشد ماموريت دفاع در برابر سامانه‏هاي پدافند هوايي و رادارهاي رهگير دشمن را براي ناوگان تاكتيكي نيروي هوايي به انجام برساند.

هنگام تبديل هواپيما به نمونهء جنگ الكترونيك، در ابتدا، سامانه‎هاي زير بر روي آن نصب شدند:
* اخلال‏گر رادار ALQ-99
* سيستم خودمحافظتي N/ALQ-137
* سيستم اخطارگر تهديد نهايي AN/ALR-62

[align=center][/align]

براي تطبيق سازي مقدار 6000 پوند از سامانه‏هاي جديد الكترونيكي، كمپاني گرومن يك ميلهء باريك به طول 16 فوت را در قسمت زير بدنه و يك غلاف الكترونيك را در محل بالاي سكان عمودي نصب كرد.

نمونهء اوليهء جنگندهء‌ EF-111A ساخت گرومن، اولين پروازش را به سال 1977 به انجام رساند. دو سال بعد از اين پرواز آزمايشي، نيروي هوايي ايالات متحده، به دليل كيفيت بسيار بالاي مهندسي كمپاني گرومن، قراردادي را جهت تبديل 42 فروند اف111 ديگر به نمونهء EF-111A با گرومن منعقد ساخت. اين تبديل، براي هر فروند، حدود 25 ميليون دلار هزينه ايجاد مي‏كرد و كل برنامه، بالغ بر 1.5 ميليارد دلار گشته بود. اولين EF-111 توليد شده براي نيروي هوايي، به تاريخ نوامبر 1981، به اسكادران 338 ام تاكتيكي جنگ الكترونيك مستقر در پايگاه هوايي Mountain Home واقع در Idaho تحويل گشت و به سال 1983 كاملن عملياتي شد.

برنامه مدرنيزه كردن سيستم‏هاي آويونيكي (The Avionics Modernization Program يا AMP)، شامل نصب 10 زيرسيستم جديد بود كه از جملهء آنها مي‏توان به سيستم رادار داپلر و سيستم ناوبري داخلي (در داخل هواپيما نصب شده) اشاره كرد. اين تغييرات و سامانه‏هاي جديد، بر روي 42 هواپيماي EF-111 اعمال شده و نصب گشتند و كل اين برنامه، تا سال 1994 تكميل گشت.

به دنبال برخي سوانح هوايي پي در پي كه به علت نقص در سيستم كنترل پرواز قديمي و آنالوگ F-111 ها به وقوع پيوست، كار نصب سيستم كنترل پرواز ديجيتال به سال 1990 آغاز شد و در سال 1997 پايان پذيرفت.

[align=center][/align]

آخرين اسكادران عملياتي EF-111 كه در خدمت باقي مانده است، و در پايگاه هوايي Cannon واقع در نيومكزيكو استقرار دارد، و ماموريتهاي «توقف دفاع هوايي دشمن» (Suppression of Enemy Air Defense يا SEAD) را بر عهده دارد. وزارت دفاع ايالات متحده (DOD)، تصميم دارد تا سامانه‏هاي اخلال‏گر قديمي اين هواپيماها با سيستم‎هاي جديد نيروي هوايي جايگزين سازد. از جملهء اين سيستم‏‎ها، موشكهاي «سرعت بالاي ضدرادار» موسوم به HARM يا High Speed Anti-Radiation Missile هستند كه توسط F-16CG و همچنين هواپيماهاي جنگ الكترونيك EA-6B نيروي دريايي به كار گرفته مي‎شوند. با توجه به تعداد اندك هواپيماهاي جنگ الكترونيك EA-6B، اين هواپيماها قادر نيستند همزمان به دو نيروي هوايي و دريايي سرويس دهند، بدين جهت وزارت دفاع قصد دارد، 12 فروند از EF-111 ها را تا به خدمت گيري EA-6B هاي بهينه شده، همچنان در خمت نگه دارد. EA-6B ها نيز در سال 2009، جاي خود را به جنگندهء‌ بسيار پيشرفتهء EA-18G Growler خواهند داد.


[align=center][/align]
[align=center]پرواز زیبای EF-111، اف4 فانتوم، اف15، اف16، کفیر و تانکر KC-135 بر فراز اهرام[/align]

شرح
جنگندهء EF-111A RAVEN ساخت شده توسط دو شركت جنرال‏دايناميكز و گرومن، يك هواپيماي جنگ الكترونيك محسوب مي‎شد كه جهت جايگزيني هواپيماهاي قديمي و فرسودهء Douglas EB-66 متعلق به نيروي هوايي ايالات متحده، ساخته شده بود.

به سال 1972، نيروي هوايي ايالات متحده، قراردادي را با شركت گرومن جهت تبديل برخي از هواپيماهاي F-111A موجود به نمونهء جنگ الكترونيك و اقدام متقابل الكترونيك، منعقد ساخت. هرچند نيروي هوايي ابتدا قصد داشت جنگندهء جنگ الكترونيك ويژهء نيروي دريايي، يعني EA-6B Prowler را به خدمت بگيرد، اما براي در اختيار گرفتن يك هواپيما ویژهء نيروي دريايي، بسيار بي‏ميل بود. نكتهء طنزآميز اين است كه پس از بازنشستگي EF-111 ها در دههء 1990، نيروي هوايي مجبور به استفادهء‌ مشترك هواپيماي EA-6B با نيروي دريايي شد تا خلاء ناشي از يك هواپيماي جنگ الكترونيك را پر نمايد!


طراحي و توسعه
قرارداد توليد EF-111A به سال 1974 با كمپاني گرومن منعقد گشت. اين قرارداد، شامل تغييراتي بر روي بدنهء هواپيماهاي F-111A موجود بود. اولين هواپيمايي كاملن تجهيز شده، به تاريخ 10 مارس 1977 پرواز نمود. اين هواپيما در آن زمان با نام Electric Fox شناخته مي‏‎شد و تحويل آن به واحدهاي رزمي، از سال 1981 آغاز شد. در كل تعداد 42 فروند از هواپيماهاي F-111A تبديل به گونهء جنگ الكترونيك شدند، تحويل آخرين آنها تا پايان سال 1985 به طول انجاميد و كل قرارداد، بالغ بر 1.5 ميليارد دلار بود. جنگندهء EF-111A، نام رسمي Raven را دريافت كرد، اگرچه در حين خدمت، نام مستعار Spark 'Vark به آن اطلاق مي‎‏شد.


آويونيك
در اين هواپيما، سامانه‏هاي ناوبري به كار رفته در F-111A حفظ شدند، ضمن اينكه رادار بهبود يافتهء AN/APQ-160 جهت نقشه‏برداري از سطح زمين در آن نصب شد. مهمترين سامانهء به كار رفته در اين هواپيما، اخلال‏‎گر رادار AN/ALQ-99 بود از از روي سامانهء ALQ-99 به كار رفته در جنگندهء Prowler نيروي دريايي اقتباس شده بود.

[align=center][/align]
[align=center]غلاف گيرندهء نصب شده در بالاي سكان عمودي و غلاف فرستندهء نصب شده در زير EF-111A Raven[/align]

سامانه‏هاي اوليهء الكترونيك، در محل داخلي نصب مهمات، تعبيه شدند، آنتن فرستنده نيز كه 5 متر طول داشت، در داخل محفظهء مخصوصي در زير بدنهء هواپيما نصب شد. در نهايت، پس از نصب كليهء تجهيزات، وزني برابر 6000 پوند (2723 كيلوگرم) به وزن هواپيما افزوده شد.

گيرنده‏ها، همانند EA-6B، درون غلافي كه در نوك سكان عمودي تعبيه شده بود، نصب شدند. سيستم‏هاي خنك كننده و الكتريكي هواپيما، به طور مداوم، ارتقاء و بهبود مي‏يافتند تا قادر باشند از اين تجهيزات، پشتيباني كنند. كابين نيز دچار بازچيني ادوات شد و تمامي سيستم‏‎هاي ناوبري پرواز و نمايشگرها، در محل جديدي كه كنار خلبان بود، نصب شدند. كنترل‏هاي پروازي، به جز اهرم كنترل گاز، از محل صندلي كنار خلبان حذف شدند، زيرا در آن مكان، قرار بود تجهيزات و آلات ويژهء افسر جنگ الكترونيك نصب شوند.

هواپيماي EF-111 غيرمسلح بود، اگرچه برخي منابع نظامي بر اين موضوع دلالت داشتند كه در محل دروني حمل مهمات، امكان نصب و حمل موشكهاي AIM-9 (سايدوايندر) جهت منظورهاي دفاعي، وجود دارد؛ اما مهم‏ترين وسيلهء دفاعي هواپيما، همانا سرعت و شتاب قابل توجه اين هواپيما بودند.

EF-111 قادر به شليك موشكهاي ضدرادار و انجام ماموريت موسوم به SEAD (شكستن پدافند هوايي) نبود كه اين امر، يك محدوديت تاكتيكي به حساب مي‏آمد.

در سال 1986، موتورهاي EF-111A به نوع پرقدرت‏تر TF30-P-9 كه پيشتر در مدل D به كار رفته بودند، ارتقاء يافتند. اين موتورها، در حالت خشك، كششي برابر 12000 پوند (53.4 كيلونيوتن) و در حالت پس‏سوز، كششي برابر 18500 پوند (83.3 كيلونيوتن) را ايجاد مي‏كردند.

[align=center][/align]


Avionics Modernization Program
بين سالهاي 1987 تا 1994، اين هواپيماها، مشابه برنامهء Pacer Strike كه براي مدل F به اجرا درآمد، تحت يك برنامهء‌ مدرنيزاسيون سامانه‏هاي آويونيكي به نام AMP قرار گرفتند. تحت اين برنامهء ارتقاء، يك سامانهء ناوبري دوگانه، شامل سامانهء ناوبري ليزر حلقه‏اي INS به نام AN/ASN-41 و رادار داپلر AN/APN-218 به هواپيما اضافه شد، ضمن اينكه رادار پرواز پست به نام AN/APQ-146 مورد ارتقاء قرار گرفت. نمايشگرهاي درون كابين با نصب نمايشگرهاي چندكاره‏اي كه دقيقن همان نمايشگرهاي به كار رفته در جنگندهء F-16 بودند، مورد ارتقاء قرار گرفتند.


سابقهء حضور در جنگ

* عمليات «ال‏دورادو كانيون» به سال 1986 بر ضد رژيم ليبي (Operation El Dorado Canyon)
* عمليات «جاست كاوس» به سال 1989 بر ضد رژيم پاناما (Operation Just Cause)
* عمليات «طوفان صحرا» بر ضد رژيم صدام (Operation Desert Storm)


[align=center][/align]
[align=center]دو فروند EF-111A مستقر در پايگاهي در عربستان سعودي[/align]

به تاريخ 17 ژانويهء 1991، يك فروند EF-111 نيروي هوايي ايالات متحده، با يك فروند شكاري ميراژ اف1 عراقي مواجه شد. خدمهء باتجربهء EF-111 تنها با انجام مانور، باعث اصابت ميراژ عراقي بر زمين شدند و تنها پيروزي هوايي را در برابر يك هواپيماي ديگر در تاريخ ناوگان اف111 به ثبت رساندند.

به تاريخ 13 فوريهء 1991، هواپيماي EF-111 به شمارهء سريال 0023 – 66 جهت پرهيز از افتادن در تيررس پدافند عراق، با انجام يك مانور سريع، بر زمين كوبيده شد و خلبان آن كاپيتان Douglas L. Bradt و افسر جنگ الكترونيك كاپيتان Paul R. Eichenlaub هردو كشته شدند. اين تنها مورد سقوط EF-111A در طول جنگ مي‏باشد و بين سه مورد سقوط EF-111، تنها موردي نيز به شمار مي‎‏رود كه هردو خدمهء آن كشته شدند.

در اواسط دههء 1990، هواپيماهاي EF-111 به پايگاه هوايي Aviano در ايتاليا اعزام شدند تا جهت پشتيباني عمليات Operation Deliberate Force شركت جويند.


خروج از خدمت
آخرين آرايش نظامي اين هواپيماها مربوط مي‏شد به EF-111 هايي كه تا آوريل 1998 در پايگاه هوايي Al Kharj در عربستان سعودي استقرار داشتند. اندكي بعد، مطابق برنامه، به تاريخ مي 1998، نيروي هوايي ايالات متحده، آخرين فروند EF-111A را از خدمت خارج نمود و آنها در محل انبار نيروي هوايي به نام AMARC جاي داد. (Aerospace Maintenance and Regeneration Center) در اين مكان، اف111 هاي از رده خارج نيروي هوايي نگهداري مي‏شوند.

[align=center][/align]
[align=center]EA-6B[/align]

امروزه هواپيماهاي EA-6B Prowler در همان نقش جنگ الكترونيك، هم در نيروي هوايي و هم در نيروي دريايي به كار گرفته مي‏شوند؛ هرچند كه نيروي دريايي، قصد دارد به زودي هواپيماهاي EA-18G Growler را در همان وظيفهء جنگ الكترونيك به خدمت بگيرد و EA-6B ها را از رده خارج نمايد.

[align=center][/align]
[align=center]EA-18G[/align]


محل استقرار
از 42 هواپيماي اف111 تبديل شده به نمونهء جنگ الكترونيك، 36 فروند به AMARC فرستاد شدند، 3 فروند در طول خدمت از بين رفتند و 3 فروند نيز در مكانهايي براي نمايش قرار داده شده‏اند.

هواپيماي 0016 – 66 در محل پايگاه هوايي Cannon در نيومكزيكو در معرض نمايش گذاشته شده است و بر روي آن اسامي خدمهء كشته شدهء هواپيماي 0023 - 66 در جنگ خليج فارس، درج شده است. (Pilot Capt. Douglas L. Bradt and EWO Capt. Paul R. Eichenlaub) ضمنن اين همان هواپيمايي است كه باعث سرنگوني ميراژ اف1 عراقي شد.

هواپيماي 0049 – 66 اولين پيش نمونهء EF-111 محسوب مي‏‎شود و در محل اصلي پايگاه هوايي Mountain واقع در آيداهو در معرض نمايش گذاشته شده است.

هواپيماي 0057 – 66 در محل موزهء ملي نيروي هوايي ايالات متحده واقع در ديتون (اوهايو) در معرض نمايش قرار گرفته است.

هواپيماي 0039 – 66 بر روي سكوي نمايش ساختمان AMARC قرار داده شده است و بدل به جاذبه‏‎اي توريستي شده است. به تاريخ جولاي 2006 و بر طبق آماري كه وب سايت AMARC در اختيار گذارده است، 32 هواپيماي EF-111A، در دو محل 23 و 24 نگهداري مي‎شوند. 3 فروند ديگر نيز به دليل اوراق شدن، از بين رفته‏اند.


[align=center][/align]
[align=center]EF-111 به شماره سريال 0057 – 66 در محل موزهء ملي نيروي هوايي ايالات متحده در شهر ديتون (اوهايو)[/align]


مشخصات

تعداد خدمه: 2 نفر (خلبان و افسر جنگ الكترونيك)
قيمت: 15 ميليون دلار براي هواپيما + 25 ميليون دلار جهت تبديلات انجام شده
طول: 76 فوت = 23.27 متر
گستردگي بالها: 63 فوت در حالت باز و 32 فوت در حال بسته = 19.2 متر تا 9.74 متر
ارتفاع: 20 فوت = 6.1 متر
مساحت بالها: 657.4 فوت مربع در حال باز و 525 فوت مربع در حالت بسته = 61.07 و 48.77 متر مربع
وزن خالي: 55.275 پوند (25.072 كيلوگرم)
وزن بارگذاري شده: 70.000 پوند (31.751 كيلوگرم)
حداكثر وزن قابل برخاست: 89000 پوند (40.370 كيلوگرم)

پيشرانه: در ابتدا دو موتور TF30-P-3 ساخت پرات اند ويتني كه بعدها به موتور TF30-P-9 ارتقاء داده شد؛ با كشش 20840 پوند (92.7 كيلونيوتن) براي هر موتور TF30-P-9


قابليت
حداكثر سرعت: 2.5 ماخ = 1650 مايل بر ساعت = 2985 كيلومتر بر ساعت در ارتفاع 30000 فوتي
برد: 2000 مايل (1740 ناتيكال مايل) = 3200 كيلومتر
سقف پرواز خدمتي: 45000 فوت = 13715 متر
درجهء اوج گيري: 11000 فوت بر دقيقه = 3353 متر بر دقيقه
نسبت كشش به وزن: 0.598
نسبت برا به پسا: 15.8


تسليحات
هيچ سلاح متعارفي پيش‏بيني نشده است و تنها احتمال حمل دو فروند موشك AIM-9 (سايدوايندر) مي‏رود.
دو مخزن 600 گالني سوخت

هواپيماهاي مشابه:
Panavia Tornado ECR
EA-6B Prowler
EA-18G Growler


منبع جهت اطلاعات بیشتر:

http://en.wikipedia.org/wiki/EF-111A_Raven

http://commons.wikimedia.org/wiki/EF-111_Raven

http://en.wikipedia.org/wiki/Electronic_warfare

http://en.wikipedia.org/wiki/Electronic_countermeasures

http://en.wikipedia.org/wiki/ELINT

http://www.globalsecurity.org/military/systems/aircraft/ef-111a.htm

[Reza6662 37]

عمر خدمتي

فرماندهي استراتژيك نيروي هوايي، بمب‏افكن‏‎هاي F-111 موسوم به Aardvarks را بين سالهاي 1969 تا 1990 در خدمت داشت. نيروي هوايي نيز بين سالهاي 1967 تا 1998 از اين هواپيما استفاده نمود. اين هواپيما، به تاريخ 1973 وارد خدمت در نيروي هوايي سلطنتي استراليا گشت و اين نيرو، قصد دارد حداقل تا سال 2010، اين هواپيماها را در خمت نگه دارد. طولاني شدن عمر خدمتي اف111 در نيروي هوايي استراليا نسبت به نيروي هوايي ايالات متحده، به دليل تاخير در پروژهء ساخت و تحويل F-35 Lightning II و همچنين عدم موافقت كنگرهء آمريكا با صادرات جنگندهء F/A-22 بوده است.


[align=center][/align]
[align=center]يك فروند F-111A در حال پرتاب 24 عدد بمب نوع Mark 82 low-drag[/align]


تسليحات
با در نظر گرفتن نقشي كه يك جنگندهء چندكاره ايفا مي‏كند، اف111 به عنوان يك هواپيماي ضربتي دوربرد درنظر گرفته مي‏شود كه با تسليحات هوا به زمين مسلح شده است.


* * محل دروني ذخيره‏سازي تسليحات

اف111 داراي يك محل كوچك و دروني ذخيره‏سازي تسليحات در زير بدنه است كه در آن، انواع گوناگوني از تسليحات تعبيه مي‏شود.

* مسلسل: تمامي مدلهاي رزمي به جز مدلهاي EF-111A، FB-111A و F-111G، قادرند يك مسلسل 20 م م نوع M61 Vulcan را با تعداد زيادي فشنگ (2084 گلوله) حمل نمايند. اين مسلسل، با يك روكش زرهي مخصوص، به هنگامي كه استفاده نمي‎شود، پوشانده مي‎گردد. اگرچه حمل مسلسل در اغلب هواپيماهاي نيروي هوايي ايالات متحده مرسوم است، اما عملن كاربرد زيادي در جنگ ندارد، به همين دليل اين مسلسل در اوائل دههء 1980، از هواپيماهاي اف111 حذف گرديد. در F-111C هاي استراليا نيز، محل پيش‏بيني شده جهت نصب مسلسل، حذف شده است.

* بمب: در محل دروني ذخيره‏سازي تسليحات، مي‏توان دو عدد بمب متعارف 750 پوندي (340 كيلوگرمي) از نوع Mk 117 را نصب نمود؛ ضمن اينكه نصب بمب‏هاي قوي‏تر 3000 پوندي (1400 كيلوگرمي) نوع Mk 118 نيز امكان‏پذير است.

* تسليحات هسته‏اي: تمامي مدلهاي اف111 به جز EF-111A و F-111C هاي استراليا، قادرند انواع گوناگوني از بمب‏هاي سقوط آزاد تسليحات هسته‏اي را حمل نمايند. در گونه‏هاي تاكتيكي اف111 به طور معمول از بمب‏هاي اتمي B43، B57 يا B61 و در مدل استراتژيك FB-111A به جز بمب‏هاي ذكر شده، از بمب B83 نيز مي‏توان استفاده نمود. همچنين بمب‏افكن تاكتيكي FB-111A قادر است يك يا دو موشك هسته‏اي كوتاه‏برد نوع AGM-69 SRAM را در محل دروني ذخيره‏سازي تسليحات حمل نمايد.

* محفظهء سنسورها: F-111C و F-111F طوري مجهز شده بودند تا قادر به حمل غلاف نشانه‏گذاري AN/AVQ-26 Pave Tack باشند. اين غلاف در محل چرخشي زير بالها نصب مي‏شد تا محل دروني ذخيره‏سازي تسليحات آزاد بماند. غلاف Pave Tack يك سامانهء جستجوگر مادون قرمز (FLIR) و هدفياب / نشانه‏گذار ليزري مي‏باشد كه به اف111 اجازه مي‏دهد بمب‏هاي هدايت ليزري را هدفگيري و رها كند.

* سامانهء شناسايي: هواپيماهاي استراليايي RF-111C، يك مجموعهء مخصوص اكتشافاتي، مشتمل بر انواع سنسورها و دوربين‏‎هاي عكاسي را جهت ماموريتهاي شناسايي حمل مي‏كنند. اين مجموعه، شامل دو دوربين ويديويي جهت تصويربرداري، يك اسكنر خطي حساس به امواج مادون قرمز به نام AN/AAD-5 ساخت Honeywell، يك دوربين عكاسي ارتفاع پائين به نام KA-56E و يك دوربين عكاسي ارتفاع بالا به نام KA-93 A4 ساخت Fairchild از نوع پانوراما، و يك جفت دوربين عكاسي دوتكه كنندهء افق از نوع CAI KS-87C مي‏باشد. اين مجموعه همچنين قادر است از صفحهء رادار تهاجمي، تصوير ثبت نمايد.

* موشكها: در جنگندهء F-111B، حمل دو موشك دوربرد هوا به هواي AIM-54A (فونيكس) در محل محفظهء دروني تسليحات در نظر گرفته شده بود. كمپاني جنرال‏دايناميكز پيشنهاد كرده بود كه در محل ذوزنقه‏اي شكل درون محفظهء تسليحات، به جاي مسلسل M61، امكان نصب دو موشك كوتاه‏برد AIM-9 (سايدوايندر) به موازات يك بمب (عمومن هسته‏اي) فراهم شود. اما اين امر، يعني نصب موشك به جاي مسلسل، توسط نيروي هوايي ايالات متحده و نيروي هوايي سلطنتي استراليا، پذيرفته نشد. امكان نصب موشكهاي هوا به هواي AIM-7 (اسپارو) و يا AIM-4 Falcon كه از تسليحات استاندارد اف4 فانتوم به شمار مي‏رفتند، هيچگاه ميسر نشد، اگرچه مدلهاي جديدتر اف111، مجهز به رادارهايي بودند كه امكان هدايت موشك اسپارو را فراهم مي‏آوردند.

* ساير تجهيزات: تانكهاي سوخت كمكي و محفظه‏هاي حمل بار


[align=center][/align]
[align=center]يك فروند F-111F در حال پرتاب بمب‏هاي تاخيري نوع Mk 82 داراي پساي زياد يا High-Drag[/align]


* * محل خارجي ذخيره‏سازي تسليحات

طراحي بدنهء اف111 به نحوي است كه مانع از بارگذاري تسليحات در زير بدنه مي‎شود. هرچند كه دو محل، يكي در زير قسمت محفظهء دروني تسليحات و ديگري در قسمت پشت بدنه، بين دو موتور، وجود دارد كه جهت نصب غلافهاي اقدام متقابل الكترونيك (ECM) يا غلافهاي ارتباط داده‏اي (Datalink) جهت هدايت تسليحات، به كار گرفته مي‎‏شوند.

تمامي مدلهاي اف111، داراي 8 جايگاه خارجي تعبيه شده در زير بالها هستند (4 جايگاه در زير هر بال) كه هر جايگاه، توانايي حمل 6000 پوند (2700 كيلوگرم) را دارد. جايگاههاي طرف داخل، (3، 4، 5 و 6 ) به همراه بال، مي‏چرخند، اما تنها يكي از جايگاهها در هر طرف، قابليت بارگذاري حداكثر را دارد. جايگاههاي بيروني‏تر، (1، 2، 7 و 8 ) ثابت هستند (به همراه بالهاي متحرك نمي‏چرخند) و تنها در صورتي قابل بارگذاري هستند كه بالها كمتر از 26 درجه باز شده باشند، كه در اين صورت هم باعث افزايش شديد پسا به هنگام برخاست هواپيما مي‎شوند. دورترين جايگاههاي حمل مهمات (1 و 8 )، هرگز عملياتي نشدند و دو جايگاه ديگر (2 و 7 ) به ندرت و آن هم براي حمل تانكهاي سوخت بارگذاري مي‎شوند. در دو مدل FB-111 و F-111G، پيش‏بيني شده است تا به هنگام پرواز و جهت كاهش پسا، جايگاههاي خالي خود را رها سازند.
محدوديت بارگذاري در جايگاههاي چرخندهء زير بالها، باعث كاهش حداكثر ميزان بارگذاري در اف111 گشته است، بدين جهت، در اين هواپيما، به جهت امكان بسته شدن حداكثر بالها، نمي‏توان به ميزان كامل، مهمات بارگذاري نمود در حالي كه در قياس با هواپيماهايي نظير اف14 تامكت و تورنادو، اين هواپيماها در حالت بسته بودن كامل بالها نيز قادرند حداكثر ميزان بمب را حمل نمايند.

[align=center][/align]
[align=center]يك فروند اف111 بارگذاري شده با بمب‏هاي BLU-107 Durandals[/align]


بارگذاري مهمات در جايگاههاي خارجي اف111 هاي تاكتيكي نيروي هوايي ايالات متحده به شرح زير مي‏‎باشد:

بمب‏هاي سقوط آزاد:
بمب 500 پوندي (227 كيلوگرمي) Mk 82
بمب 1000 پوندي (454 كيلوگرمي) Mk 83
بمب 2000 پوندي (907 كيلوگرمي) Mk 84
بمب 750 پوندي (340 كيلوگرمي) Mk 117

بمب‏هاي خوشه‏اي:

* بمب استحكام شكن 2000 پوندي (907 كيلوگرمي) BLU-109


بمب‏هاي هدايت ليزري سري Paveway :

* بمب 2000 پوندي (907 كيلوگرم) GBU-10

* بمب 500 پوندي (227 كيلوگرمي) GBU-12

* بمب بسيار ويژه و پرقدرت استحكام شكن 4800 پوندي (2200 كيلوگرمي) GBU-28 كه به صورت شتابزده جهت جنگ 1991 خليج فارس طراحي شد.

* بمب BLU-107 Durandal ويژهء نابودي باندهاي خزش هواپيما

* بمب الكترواپيتكالي GBU-15 كه همان بمب Mk 84 يا BLU-109 مي‏باشد كه همانند موشك AGM-65 (ماوريك) با استفاده از نمايشگر تلويزيوني و توسط غلاف الكترونيكي AXQ14 يا كانال ارتباط داده‏اي ZWS-1 هدايت مي‏شود.

* بمب (موشك) دورپرتاب AGM-130 كه بر اساس بمب سقوط آزاد Mk 84 يا BLU-109 با نصب سامانهء هدايت پذيري استفاده شده در بمب GBU-15 و يك موتور ساخته شده است كه به آن، بردي در حدود 40 مايل (64 كيلومتر) مي‏دهد.

از اوائل دههء 1980 به اين سو، بمب‏افكن‏هاي تاكتيكي اف111 به دو ريل جديد در جنب جايگاههاي چرخنده جهت حمل و پرتاب موشكهاي هوا به هواي سايدوايندر مجهز شدند. اين دو جايگاه جديد‎، به اسامي 3A و 6A نام‏گذاري شدند. موشك استانداردي كه براي اين جايگاههاي جديد در نظر گرفته شده بود، به جاي انواع جديدتر سايدوايندر، همان موشك قديمي AIM-9P بود؛ زيرا موشكهاي جديدتر AIM-9L و AIM-9M داراي بالچه‏هاي بزرگتري بودند كه امكان نصب آنها در ريل‏هاي جديد نصب شده، ميسر نبود. نيروي هوايي سلطنتي استراليا، به جاي سايدوايندر، استفاده از موشكهاي ASRAAM را در نظر گرفت.

[align=center][/align]

بمب‏افکن استراتژیک FB-111A از همان تسلیحات متعارفی که توسط دیگر مدلهای تاکتیکی اف111 به کار گرفته می‏شد، استفاده می‏کرد، اما عمومن در محل جایگاههای زیر بالها، تانکهای سوخت و بمبهای سقوط آزاد هسته‏ای نصب می‏شدند. تا قبل از بازنشستگی FB-111A در سال 1990، این هواپیماها قادر بودند تا چهار بمب هسته‏ای نوع AGM-69 SRAM را در محل جایگاههای زیر بالها حمل نمایند، اگرچه حمل دو بمب هسته‏ای به عنوان ترکیب متعارف شناخته می‏شد.
بمب‏افکن‏های استرالیایی F-111C، طوری ساخته شده بودند تا بتوانند موشکهای ضدکشتی AGM-84 Harpoon (هارپون) و موشکهای دوربرد AGM-142 Popeye را حمل و پرتاب نمایند.



فروش خارجی

استرالیا
دولت استرالیا، 24 فروند اف111 را به سال 1963 سفارش داد. قرار بود این بمب‏افکن‏ها، جایگزین هواپیماهای قدیمی در نیروی هوایی سلطنتی استرالیا شوند و در ماموریتهای بمباران و ایراد ضربات تاکتیکی شرکت جویند.


[align=center][/align]
[align=center]تصویری از یک فروند اف111 استرالیایی در سال 2006[/align]

هنگامی که به طور رسمی، اولین فروند از این هواپیماها به سال 1968 وارد خدمت در نیروی هوایی ایالات متحده گشت، مسئلهء مشکلات ساختمانی ناوگان اف111 ها در نیروی هوایی آمریکا پدیدار شد و این امر باعث شد ورود به خدمت اف111 در استرالیا، تا سال 1973 به تاخیر افتد. بدین جهت، استرالیا، اقدام به اجارهء موقتی جنگنده‏های «اف4 فانتوم» از ایالات متحده به همان تعداد نمود.
از بین اف111 هایی که تحویل استرالیا شدند، چهار فروند مجهز به تجهیزات و ترکیب‏بندی‏های مورد نیاز یک هواپیمای شناسایی شدند و RF-111C نام گرفتند، ضمن اینکه قابلیت رزمی آنها حفظ گشته بود.

تعدادی از اف111 های از رده خارج نیروی هوایی ایالات متحده، به استرالیا تحویل شدند تا هم جایگزین هواپیماهای فرسوده شوند و هم ناوگان هوایی این کشور را تقویت نمایند. چهار هواپیما بدین شکل، مطابق مشخصات F-111C تغییر یافتند و به سال 1982 تحویل استرالیا شدند. ضمنن تعداد 18 فروند F-111G بین سالهای 1992 تا 1994، به استرالیا تحویل داده شدند. هواپیماهای از رده خارج نیروی هوایی ایالات متحده نیز به عنوان منبعی جهت تهیهء قطعات یدکی در نظر گرفته شدند.

از زمان ورود اف111 به نیروی هوایی سلطنتی استرالیا، این هواپیماها توسط اسکادران شمارهء 1 در نقش ضربتی و توسط اسکادران شمارهء 6 در نقش واحد آموزش پرسنل با هواپیمای جدید (OCU یا Operational Conversion Unit) به خدمت مشغول بوده‏اند.

اولین 12 فروند از اف111 های استرالیا، طی پروازی که Washington Flying Unit نام گرفت، به سال 1973 و به طور مستقیم از ایالات متحده پرواز کرده و تحویل «واحد پژوهش و توسعهء هواپیمایی نیروی هوایی سلطنتی استرالیا» (Aircraft Research and Development Unit) گشتند. اف111 های استرالیا، تا سال 2010 در خدمت باقی خواهند ماند و پس از آن تاریخ قرار است از رده خارج شوند. اسکادرانهای شمارهء 1 و 6 قرار است مطابق برنامه با هواپیماهای پیشرفته و رادارگریز F-35 تجهیز شوند.

هرچند اف111 های استرالیایی، در طول دوران خدمت خود، هیچگاه در یک نبرد واقعی شرکت نجستند اما به سال 1999 و به هنگام حضور نیروهای حافظ صلح استرالیایی در «تی‏مور شرقی» که فرماندهی آنها نیز بر عهدهء یک ژنرال ارشد استرالیایی بود، بمب‏افکن‏های اف111 در وضعیت آماده‏باش حداکثر قرار گرفتند.

در طول جنگ اول خلیج فارس به سال 1991، ایالات متحده از دولت استرالیا درخواست نمود تا هواپیماهای شناسایی – جاسوسی RF-111 خود را به منطقهء خلیج فارس گسیل نماید. اما این درخواست با مخالفت مقامات دولت استرالیا مواجه شد، زیرا استرالیایی‏ها بر این عقیده بودند که وجود این هواپیماها برای امنیت ملی آنها بسیار مهم است و صلاح نیست در منطقه‏ای بسیار دور نظیر خلیج فارس مورد استفاده قرار بگیرند.

ناوگان اف111 های نیروی هوایی سطلنتی استرالیا در طول زمان، دچار موضوعات بحث برانگیز بسیاری بوده‏اند، که برخی از آنها عبارتند از :
* تاخیر در تحویل به موقع این هواپیماها، در اواخر دههء 1960 و اوائل دههء 1970، باعث بحث‏های سیاسی داغی شده بود.
* از این هواپیماها به دستور نخست وزیر وقت استرالیا (Hawke) جهت تهیهء تصاویر و نظارت بر کار پروژه احداث سد فرانکلین در جزیرهء تاسمانی استفاده گردید.
* شرائط کاری نامناسب کارکنان پرسنل زمینی درگیر برای درزگیری و اتصال مخازن سوخت، باعث شد تا قبل از بهبود و رفع نقص این مشکل، برخی از آنان دچار ضربهء مغزی شوند.

در بین نظامیان استرالیایی و همچنین دست اندرکاران امور هوایی این کشور، اف111 هواپیمایی بسیار محبوب است و به نام Pig (خوک) نیز شناخته می‏شود، زیرا همانند خوک، شکار خود را از میان اهداف زائد و هرز انتخاب می‏کند و این امر به دلیل ویژگی بی‏همتای اف111 در استفاده از قابلیت «رادار تعقیب عوارض زمین» میسر می‏گردد.
نام دیگری که کمتر مورد استفاده قرار می‏گیرد Pigs Might Fly یا «خوک پرنده» می‏باشد. سومین نامی که از روی کلمهء انگلیسی Aardvark اقتباس شده است، Earth Pig می‏باشد.


[align=center][/align]
[align=center]یک فروند F-111C نیروی هوایی سلطنتی استرالیا، با بالهای کاملن بسته در حال انجام مانور سوزاندن سوخت (dump and burn)[/align]

به تاریخ سپتامبر 2006، وزارت دفاع استرالیا، اطلاعیه‏ای مبنی بر استخدام یک تیم متخصص ویژهء موتورهای TF30 را اعلام نمود. این قرارداد، جهت ثبت تجاری «واحد مربوط به تعمیر و نگهداری موتورهای اف111» (F-111 Engines Business Unit یا EBU) بود که این قرارداد در نهایت با شرکتهای زیر منعقد گردید:

* صنایع هوافضای تاسمان (Tasman Aviation Enterprises یا TAE)

* دفتر مدیریت برنامهء سامانه‏های شناسایی و ضربتی (Strike Reconnaissance Systems Program Office یا SRSPO)

* پایگاه هوایی Amberley (یکی از پایگاههای نیروی هوایی سلطنتی استرالیا)

شرکت TAE به عنوان واحد کارگاهی تعمیراتی شناخته شد و بر این اساس، عهده‏دار نگهداری ماشین‏آلات، سیستم‏های آبکاری و امور مهندسی معمول جهت نگهداری و پشتیبانی هواپیماهای اف111 گردید.

واحد EBU به عنوان یکی از چهار شرکت غیردولتی، عهده‏دار پشتیبانی امور مربوط به سامانه‏های تسلیحاتی اف111 ها گردید. شرکت EBU، پس از برنده شدن در مناقصهء مربوط به نگهداری موتورهای TF30، در سال 2001 تشکیل گردید. این شرکت از سال 1997 و پس از اجرای برنامهء به‏سازی وزارت دفاع، به صورت یک شرکت خانگی اما مستقل مشغول فعالیت بود.


بریتانیا
دولت بریتانیا، پس از لغو پروژهء ساخت هواپیمای BAC TSR-2 به سال 1965، با در نظر گرفتن هزینه‏های کاسته شدهء برنامهء TFX - که در آن برنامه، قرار بود بر اساس یک طرح واحد، دو هواپیما با دو کاربری متفاوت ساخته شود و از این طریق در هزینه‏ها صرفه‏جویی گردد – به سال 1967، سفارش تعداد 50 فروند هواپیمای F-111K را ارائه کرد. با این حال، تنها پس از یک سال، سفارش خود را پس گرفت زیرا قیمت اف111 بیشتر از مقدار تعیین شده گشته بود، ضمن اینکه هواپیماهای «اف4 فانتوم» و «بوکانیر» (Buccaneer) به جای آنها، وارد خدمت شده بودند.


ایران
موقعیت خطیر ایران با دارا بودن مرزهای طولانی با ابرقدرت شرق و همچنین همسایگی با کشور شروری چون رژیم بعث عراق، دولت ایران را همواره مجاب می‏کرد ارتش نیرومند و نیروی هوایی به روز و کارآمدی داشته باشد. «کیم روزولت» که از افسران سابق سازمان سیا بود، شرکتی جهت انجام معاملات با کشورهای خاورمیانه تاسیس کرده بود. کمپانی او، «کرمیت روزولت و شرکاء» نام داشت. کرمیت روزولت، به تاریخ ژانویهء 1965 به تهران آمد و با دوست قدیمی‏اش، زنده‏یاد ژنرال محمد خاتمی (فرمانده وقت نیروی هوایی ایران) صحبت کرد و پیشنهادهایی مبنی بر فروش چندین اسکادران جنگندهء «اف5 تایگر» ارائه داد. روزولت بدین جهت، به دیدار ش ا ه رفت. ش ا ه فقید ایران که در جریان خرید بمب‏افکن‏های دورپرواز Tu-16 از جانب رژیم بعث قرار گرفته بود، بسیار مایل بود در عوض هواپیماهای تایگر، و در مقام مقابله، هواپیماهای اف111 ساخت جنرال داینامیکز را خریداری نماید. ش ا ه اعتقاد داشت ایران به یک بمب‏افکن دورپرواز نیاز دارد و اف111 نیز هواپیمایی دورپرواز است. روزولت مجددن شش ماه بعد دوباره به ایران آمد تا دربارهء برنامه‏های آموزش الکترونیک برای نیروی هوایی، با مقامات ایران مذاکره کند و با توجه به مشکلات فنی اف111، ایران در آن زمان هواپیماهای F-5E را خریداری نمود.

در جریان سفر ژانویهء 1977 ارتشبد حسن طوفانیان به تل‏آویو و دیدار با عزر وایزمن، وزیر دفاع اسرائیل، خطرات تسلیح عراق به بمب‏افکن‏های سنگین و دوربرد Tu-22، شکاری‏های MiG-23 و موشکهای دوربرد زمین به زمین SCUD-B را به وی گوشزد کرد، برخی از خلبانان ارشد نیروی هوایی ایران، پروازهای مشترک و آزمایشی را با F-111A به انجام رساندند، اما با وقوع انقلاب اسلامی، ش ا ه موفق نشد قراردادی را جهت خرید اف111، اف18 و موشکهای زمین به زمین پرشینگ به امضاء برساند.


[align=center][/align]

مشخصات

ویژگی‏های عمومی
تعداد خدمه: 2 نفر (یک خلبان و یک اپراتوار سامانه‏های تسلیحات)
طول: 73.5 فوت = 22.4 متر
گستردگی بالها: 63 فوت در حالت باز و 32 فوت در حال بسته (19.2 تا 9.74 متر)
ارتفاع: 17.13 فوت = 5.22 متر
مساحت بالها: 657.4 فوت مربع در حالت باز و 525 فوت مربع در حالت بسته (61.07 و 48.77 متر مربع)
وزن خالی: 47481 پوند = 21537 کیلوگرم
وزن بارگذاری شده: 82843 پوند = 37577 کیلوگرم
حداکثر وزن قابل برخاست: 98979 پوند = 44896 کیلوگرم

پیشرانه: دو موتور توربوفن TF30-P-100 ساخت پرات اند ویتنی مجهز به پس سوز
کشش: 25100 پوند = 112 کیلونیوتن برای هر موتور

ضریب پسای حالت صفر کشش: 0.0186
ناحیهء پسا: 9.36 فوت مربع = 0.87 مترمربع


قابلیت
حداکثر سرعت: 2.5 ماخ = 1650 مایل بر ساعت = 2985 کیلومتر بر ساعت
برد رزمی: 1330 مایل = 2140 کیلومتر
برد عبوری: 3220 مایل = 5185 کیلومتر
سقف پرواز خدمتی: 56650 فوت = 17270 متر
نرخ اوج گیری: 25890 فوت در دقیقه = 131.5 متر در ثانیه
نسبت کشش به وزن: 0.61
نسبت برا به پسا: 15.8



[align=center][/align]

تسلیحات
یک مسلسل 20 م م از نوع M61 Vulcan
31500 پوند انواع مهمات (14300 کیلوگرم)


منابع جهت اطلاعات بیشتر:

Sukhoi Su-24 Fencer

BAC TSR-2

Panavia Tornado

Wikipedia

کتاب «شنود اشباح» نوشتهء رضا گلپور – صفحۀ 155 و صفحات 176 تا 177

در مبحث بعدی، به امید خدا، مقایسهء مختصری بین اف111 و سوخوی24 انجام خواهیم داد.

[kingraptor 45]

جنگنده اف-111، نتیجه تحقیقات گسترده مؤسسات هوافضایی آمریکا چون ناسا و شرکت های مشهور هواپیماسازی بود که سالها بر روی طرح هواپیماهایی با بالهایی متغیر برای سرعت های مختلف پروازی و استفاده از مزیت های هر دو نوع بال، یعنی بال معمولی و پسگرا کار کرده بودند.




این هواپیما، یک جنگنده چند منظوره و یک بمب افکن سبک، چه برای نیروی دریایی چه برای نیرو ی هوایی آمریکا به شمار می رفت که قادر به پرواز در سرعت های مافوق صوت نیز بود. در ابتدای انجام تست ها و آزمایش های اولیه، موتورهای هواپیما به شدت با مشکل وامانده شدن و استال کردن مواجه بودند که دلیل عمده آن، طراحی ناکارآمد ورودی های موتورهای آن بود که سرانجام، پس از یک دوره انجام تحقیقات بر روی انواع ورودی، مشکل موتورهای این هواپیما نیز به خوبی مرتفع شد. هواپیمای اف-111، جنگنده ای با بال های متغیر است، بدین معنی که زاویه بال های آن، در طی شرایط مختلف پروازی، از 16 درجه تا 72 درجه قابل تغییر است.





از سال ها پیش، محققان دریافته بودند که بال های معمولی بدون عقب گرایی، دارای ویژگی های مناسبی برای پرواز در سرعت های پایین و انجام نشست و برخاست های بی نقص بوده و بال های پس گرا نیز، برای سرعت های زیاد، بی نظیر می باشند. در نتیجه همیشه بال جنگنده ها با ترکیبی از این دو نوع طراحی می شد. تا جایی که تفکر بر این شد که سیستمی طراحی شود که قادر باشد با توجه به شرایط پرواز، به طور خودکار زاویه بال ها را تنظیم کرده و بدین گونه توانایی های فراوانی به جنگنده عطا کند. نتیجه، همان سیستم بال متغیر بود که این سامانه، علاوه بر گران بودن، دارای وزن زیادی نیز هست و این وزن را به کل وزن برخاست هواپیما اعمال می کند که خود یک نقص به شمار می آید.



در شرایط برخاست که حداکثر نیروی برا لازم است، بال ها تماماً رو به جلو باز شده و بیشترین برا را تولید می نمایند. با افزایش سرعت، بال ها به تدریج بسته شده و برای سرعت های بالا، سازگاری لازم را پیدا می کنند. از مشهور ترین هواپیماهای بال متغیر، می توان به هواپیمای اف-14 تامکت آمریکایی و سوخو-24 فنسر روسی اشاره کرد. طرح قرار گرفتن دو خلبان این هواپیما، به صورت کنار هم، مانند هواپیماهای مسافربری است که بدین گونه، از کپی آلات پروازی برای هر دو خلبان در دو کابین جلوگیری شده و تماس دو خلبان نیز آسان تر خواهد بود. صندلی نجات این هواپیما به صورت کپسولی است و قابلیت باز شدن در هر شرایط سرعت و ارتفاع و حتی زیر آب را نیز دارد. این کپسول که حاوی هر دو خلبان است، پس از به آب افتادن روی آب شناور می ماند.


اف-۱۱۱ در حال بسته بودن بال ها

این هواپیما، حتی بدون استفاده از مخازن سوخت خارجی و تنها با سوخت داخلی خود، دارای برد فوق العاده زیاد به میزان 4.000 کیلومتر است که این میزان، با اضافه کردن مخازن سوخت در بیرون افزایش نیز می یابد. اف-111، قادر به حمل دو بمب اتمی معمولی و تعدادی بمب های عادی دیگر در مقرهایی نیزدیک به بدنه است. حداکثر وزن برخاست این هواپیما که به طرز غیر قابل باوری زیاد می باشد، میزانی معادل 45 تن است. این جنگنده، قادر است به کمک موتورهای پرات اند ویتنی TF-30 که در جنگنده های اف-14 تحویل شده به ایران نیز به کار رفته بود، به سرعت هایی بالغ بر5/2 ماخ و حداکثر ارتفاعی برابر با 18 کیلومتر نیز دست یابد.


.................................
fighterplan.blogfa.com

[saman_777 66]

جنگنده اف-111، نتیجه تحقیقات گسترده مؤسسات هوافضایی آمریکا چون ناسا و شرکت های مشهور هواپیماسازی بود که سالها بر روی طرح هواپیماهایی با بالهایی متغیر برای سرعت های مختلف پروازی و استفاده از مزیت های هر دو نوع بال، یعنی بال معمولی و پسگرا کار کرده بودند.



این هواپیما، یک جنگنده چند منظوره و یک بمب افکن سبک، چه برای نیروی دریایی چه برای نیرو ی هوایی آمریکا به شمار می رفت که قادر به پرواز در سرعت های مافوق صوت نیز بود. در ابتدای انجام تست ها و آزمایش های اولیه، موتورهای هواپیما به شدت با مشکل وامانده شدن و استال کردن مواجه بودند که دلیل عمده آن، طراحی ناکارآمد ورودی های موتورهای آن بود که سرانجام، پس از یک دوره انجام تحقیقات بر روی انواع ورودی، مشکل موتورهای این هواپیما نیز به خوبی مرتفع شد. هواپیمای اف-111، جنگنده ای با بال های متغیر است، بدین معنی که زاویه بال های آن، در طی شرایط مختلف پروازی، از 16 درجه تا 72 درجه قابل تغییر است.



F-111 Aardvark

از سال ها پیش، محققان دریافته بودند که بال های معمولی بدون عقب گرایی، دارای ویژگی های مناسبی برای پرواز در سرعت های پایین و انجام نشست و برخاست های بی نقص بوده و بال های پس گرا نیز، برای سرعت های زیاد، بی نظیر می باشند. در نتیجه همیشه بال جنگنده ها با ترکیبی از این دو نوع طراحی می شد. تا جایی که تفکر بر این شد که سیستمی طراحی شود که قادر باشد با توجه به شرایط پرواز، به طور خودکار زاویه بال ها را تنظیم کرده و بدین گونه توانایی های فراوانی به جنگنده عطا کند. نتیجه، همان سیستم بال متغیر بود که این سامانه، علاوه بر گران بودن، دارای وزن زیادی نیز هست و این وزن را به کل وزن برخاست هواپیما اعمال می کند که خود یک نقص به شمار می آید.



در شرایط برخاست که حداکثر نیروی برا لازم است، بال ها تماماً رو به جلو باز شده و بیشترین برا را تولید می نمایند. با افزایش سرعت، بال ها به تدریج بسته شده و برای سرعت های بالا، سازگاری لازم را پیدا می کنند. از مشهور ترین هواپیماهای بال متغیر، می توان به هواپیمای اف-14 تامکت آمریکایی و سوخو-24 فنسر روسی اشاره کرد. طرح قرار گرفتن دو خلبان این هواپیما، به صورت کنار هم، مانند هواپیماهای مسافربری است که بدین گونه، از کپی آلات پروازی برای هر دو خلبان در دو کابین جلوگیری شده و تماس دو خلبان نیز آسان تر خواهد بود. صندلی نجات این هواپیما به صورت کپسولی است و قابلیت باز شدن در هر شرایط سرعت و ارتفاع و حتی زیر آب را نیز دارد. این کپسول که حاوی هر دو خلبان است، پس از به آب افتادن روی آب شناور می ماند.

این هواپیما، حتی بدون استفاده از مخازن سوخت خارجی و تنها با سوخت داخلی خود، دارای برد فوق العاده زیاد به میزان 4.000 کیلومتر است که این میزان، با اضافه کردن مخازن سوخت در بیرون افزایش نیز می یابد. اف-111، قادر به حمل دو بمب اتمی معمولی و تعدادی بمب های عادی دیگر در مقرهایی نیزدیک به بدنه است. حداکثر وزن برخاست این هواپیما که به طرز غیر قابل باوری زیاد می باشد، میزانی معادل 45 تن است. این جنگنده، قادر است به کمک موتورهای پرات اند ویتنی TF-30 که در جنگنده های اف-14 تحویل شده به ایران نیز به کار رفته بود، به سرعت هایی بالغ بر5/2 ماخ و حداکثر ارتفاعی برابر با 18 کیلومتر نیز دست یابد.



طول این هواپیما 22 متر و طول دو سر بال های آن در حالت کاملاً باز به 19 متر می رسد که این طول، در حالت بال کاملاً بسته به 11 متر کاهش پیدا خواهد کرد که شرایط بسیار مناسبی را برای پارک روی ناو هواپیمابر به وجود می آورد. ناگفته نماند که تنها فروش خارجی این هواپیما به کشور استرالیا بوده است. همچنین این هواپیما در اواخر جنگ ویتنام نیز به طور تقریباً محدودی به خدمت گرفته شد که جزو امن ترین هواپیما ها به شمار آمده و تنها تلفاتی برابر با 6 فروند داشت. این هواپیمای نامی، برای نخستین بار در اکتبر 1967 پرواز کرده و پس از تولید 563 فروند تا بسته شدن خط تولید، در سال 1996 به خیل هواپیماهای بازنشسته و البته افسانه ای آمریکا پیوست.

مشخصات



نوع كاربرد: بمب افكن

شركت سازنده: جنرال دايناميكس

تعداد خدمه: 2 نفر( خلبان و افسر تسليحات)

اخرين قيمت: 75 ميليون دلار

نوع موتور: 2 عدد پرات اند ويتني TF30-P-100 توربوفن با 25100 پوند تراست در هر كدام با پس سوز

طول: 22 متر

عرض: در حالت بالهاي باز 19 متر و در حالت بسته 11.9 متر

ارتفاع: 5.13 متر

حداكثر سرعت: 2.5 ماخ يا 2700 كيلومتر

ارتفاع پروازي: 60000 پا

وزن خالي: 21376 كيلوگرم

بيشترين وزن: 45 تن

برد: با تانكر هاي اضافي سوخت 5700 كيلو متر

وزن تسليحات: 11250 كيلوگرم

نویسنده: ارمان وبلاگ هوانوردی ایر





f-111 با بال های بسته.



f-111با بال های باز.




دوستان واقعا هواپیمای عالیی هست!!!

[hamed_713 242]

منبع اين مطلب fighterplan.blogfa.com است. البته توي فرم هواپيماهاي نظامي سايت هم قبلا ارسال شده: اينهم لينكش: http://www.military.ir/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&t=515

[arshya4171 42]

[align=center][/align]

جنگنده F-111 نتیجه تحقیقات گسترده موسسات هوافضائی آمریکا همچون ناسا و شرکت های مشهورهواپیماسازی بود که سالها بر روی طرح هواپیماهایی با بالهای متغیر برای سرعت های مختلف پروازی و استفاده از مزیت های هر دو نوع بال یعنی بال معمولی و پسگرا کار کرده بودند.
[align=center][/align]
این هواپیما یک جنگنده چند منظوره و یک بمب افکن سبک میباشد که قادر به پرواز در سرعتهای مافوق صوت نیز بود. در ابتدای انجام تست ها و آزمایشهای اولیه موتورهای هواپیما به شدت با مشکل وامانده شدن و استال کردن مواجه بودندکه دلیل عمده آن طراحی ناکارآمد ورودیهای موتورهای آن بود که سرانجام پس از یک دوره انجام تحقیقات بر روی انواع ورودی مشکل موتورهای این هواپیما نیز به خوبی مرتفع شد. زاویه بالهای آن در طی شرایط مختلف پروازی از 16 درجه تا 72 درجه قابل تغییر است.

[align=center][/align]

[align=center][/align]
از مشهورترین هواپیماهای بال متغیر می توان به هواپیمای F-14 تامکت آمریکایی و SU-24 فنسر روسی اشاره کرد. طرح قرار گرفتن دو خلبان این هواپیما به صورت کنار هم است که بدین گونه از کپی آلات پروازی برای هر دو خلبان در دو کابین جلوگیری شده و تماس دو خلبان نیز آسانتر خواهد بود. این هواپیما حتی بدون استفاده از مخازن سوخت خارجی و تنها با سوخت داخلی خود دارای برد فوق العاده زیاد به میزان 4000 کیلومتر است که این میزان با اضافه کردن مخازن سوخت در بیرون افزایش نیز میابد.
F-111 قادر به حمل دو بمب اتمی معمولی و تعدادی بمب های عادی دیگر در مقرهای نزدیک به بدنه است . حداکثر وزن برخاست این هواپیما که به طرز غیر قابل باوری زیاد میباشد میزانی معادل 45 تن است.
این جنگنده قادر است به کمک موتورهای پرات اند ویتنی TF-30 که در جنگنده های F-14 تامکت تحویل شده به ایران نیز بکار رفته بود.به سرعتهایی بالغ بر 5/2 ماخ و حداکثر ارتفاعی برابر با 18 کیلومتر نیز دست یابد. طول این هواپیما 22 متر و طول دوسر بالهای آن در حالت کاملاً باز به 19 متر میرسد که این طول در حالت بال کاملاً بسته به 11 متر کاهش پیدا خواهد کرد.
[align=center][/align]
[align=center][/align]
تنها فروش خارجی این هواپیما به کشور استرالیا بوده است.همچنین این هواپیما در اواخر جنگ ویتنام نیز بطور تقریباً محدودی به خدمت گرفته شد که جزو امن ترین هواپیماها به شمار آمده و تنها تلفاتی برابر با 6 فروند داشت. این هواپیمای نامی برای نخستین بار در اکتبر 1967 پرواز کرده و پس از تولید 563 فروند تا بسته شدن خط تولید در سال 1996 به خیل هواپیماهای بازنشسته و البته افسانه ای آمریکا پیوست.

[saman_777 66]

تکراری :lol: http://www.military.ir/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&t=515

[Electro_officer 13,797]

دستت درد نكنه جالب بود. بهتره عكسارو تو اندازه‌ي متوسط بزاري حجم عكس دوم بالاست. :lol: