آغاز جنگ 6 روزه اعراب و اسرائيل ( احياء كننده‌ي استراتژي حمل

[Ahmad6644 8]

آغاز جنگ 6 روزه اعراب و اسرائيل ( احياء كننده‌ي استراتژي حمله‌ي برق آسا )

« زماني به دشمن حمله كنيد كه توقع شما را ندارد و به محلي حمله كنيد كه آمادگي دفاعي ندارد »
[align=left]سان تزو

جمال عبد الناصر ( رئيس جمهور مصر )

http://www.military.ir/uploadcenter/files/13.jpg

ابداع كننده‌ي استراتژي نبردهاي برق‌آسا معروف به بليتزكيگ ، ارتش آلمان نازي بود و طي جنگ جهاني دوم آلمان‌ها با اتكا بر اين روش توانستند ارتش‌هاي لهستان ، بلژيك ، هلند و فرانسه را يكي پس از ديگري در هم بكوبند . اين استراتژي كه بر سه اصل : غافلگيري ، پيشروي سريع زرهي و پشتيباني وسيع هوايي استوار بود در اواخر جنگ جهاني دوم كارآيي خود را از دست داد . اين عدم كارآيي چندين علت داشت از جمله ورود هواپيماهاي شكارچي تانك مثل ايلوشين 2 شوروي كه تانك‌ها را براحتي شكار مي‌كردند ، برتري هوايي متفقين عامل ديگري بود كه پشتيباني هوايي آلمان‌ها از قواي زرهي را مختل نمود ، با ورد سلاح‌هاي ضد تانك سبك به عرصه جنگ سربازان پياده قادر بودند تا با كمك سلاح‌هايي همچون بازوكا پيشروي ستون‌هاي زرهي را كند كنند . همه‌ي اين عوامل موجب شد تا استراتژي حمله‌ي برق آسا كارآيي خود را از دست بدهد نيروهاي آلماني به يك استراتژي دفاعي متحرك بر پايه‌ي ضد حملات متمركز تبديل شود و حملات برق‌آسا به فراموشي سپرده شود .
بيست و دو سال بعد از جنگ جهاني دوم وقايعي به وقوع پيسوت كه به استراتژي حمله‌ي برق‌آسا جاني دوباره بخشيد . در سال 1967 ميلادي بين اعراب و اسرائيل جنگي به وقوع پيوست كه نتايج آن كارشناسان نظامي جهان را در حيرت فرو برد . زي اين جنگ ، ارتش نوپاي اسرائيل توانست كشورهاي عرب تا دندان مسلح را به طور همزمان در سه جبهه در هم بكوبد و در عرض شش روز آن‌ها را وادار به پذيرش صلح نمايد . طي اين جنگ ارتش اسرائيل موسوم به نيروي دفاعي اسرائيل با شكست ارتش چند كشور عربي از جمله مصر ، سوريه ، اردن و عراق قسمتي از خاك برخي از آن‌ها را تصرف كرد . اين جنگ از نقطه نظر ژئوپولييتيكي و استراژيكي اثرات قابل توجهي در منطقه‌ي خاورميانه بر جاي گذاشت .
طي سال‌هاي 1956 تا 1966 ميلادي مصر ، سوريه و اردن بطور دائم در حال تقويت توان نظامي خود بويژه نيروي هوايي بودند و سيل مستشاران نظامي شوروي سابق به اين كشورهاي عربي سرازير شده بود . روس‌ها نه تنها قصد داشتند تا به كمك كشورهاي عربي ، متحدان استراتژيك آمريكا در منطقه مثل رژيم‌هاي اسرائيل ، ايران و تركيه را تحت فشار قرار دهند بلكه هدف اصلي آن‌ها فوذ به آب‌هاي خليج‌فارس ، درياي سرخ ، اقيانوس هند و از همه مهمتر استيلا بر كانال استراتژيك سوئز از طريق رهبري يك بلوك عربي دوست شوروي مشابه بلوك شرق و كشورهاي عضو پيمان ورشو در اروپا بود . از اين رو روس‌ها اقدام به ارسال جديد‌ترين و پيشرفته‌ترين تجهيزات نظامي خود به اين كشورها نمودند . در مقابل اسرائيلي‌ها كه با توجه به مساحت كم و اندازه‌ي نسبتاً كوچك كشورشان احساس خطر مي‌كردند ، استراتژي درگيري در خاك دشمن را به جاي جنگ در خاك خود سرلوحه‌ي كار قرار دادند .
در اوايل دهه‌ي 1960 ميلادي سورسه اقدام به حملاتي به سوي اسرائيل نمود كه از آن به عنوان مقاومت مردمي در برابر اشغالگري نام مي‌برد . اين درگيري‌ها با مرگ دو اسرائيلي در 13 نوامبر 1966 و به دنبال آن حمله اسرائيلي‌ها به يك روستا و كشتن 18 نفر وارد مرحله‌ي تازه‌اي گرديد . سرانجام اين درگيري‌هاي كوچك مرزي بين سوريه و اسرائيل در ششم آوريل سال 1967 به يك درگيري تمام عيار هوايي تبديل شد كه طي آن اسرائيلي‌ها بدون دادن تلفات موفق شدند تا شش فروند هواپيماي ميگ 21 نيروي هوايي سوريه را هدف قرار دهند.
پس از اين واقعه تبادل اتش توپخانه‌اي ، درگيري‌هاي زرهي و نبردهاي هوايي در مرز سوريه و اسرائيل تنش بين دو طرف را افزايش داد . روزنامه‌هاي اردن و سوريه جمال عبدالناصر رئيس جمهور مصر را به باد حمله گرفتند كه از اسرائيل مي‌ترسد و قادر به اتخاذ تصميم نيست اما ناصر به خوبي مي‌دانست كه نبايد در شرايطي كه در جنگ‌هاي هوايي برتري با اسرائيل است وارد عمل شود . از طرف ديگر ژنرال‌هاي اسرائيلي مرتباً سوريه را تهديد مي‌كردند و اين اصلا خوشايند اعراب نبود .
سرانجام جمال عبدالناصر در اثر فشار متحدان عرب خود خواستار خروج نيروهاي سازمان ملل از صحراي سينا و مرز اسرائيل شد . لازم به ذكر است كه در سال 1956 ميلادي و پس از نبرد نيروهاي اسرائيلي و اعراب موسوم به نبرد سوئز ، مصر پذيرفته بود تا نيروهاي حافظ صلح سازمان ملل در مرز آن كشور و اسرائيل مستقر شوند و از عبور چريك‌هاي فلسطيني و درگيري بيشتر جلوگيري كنند . بحران با خارج شدن نيروهاي پاسدار صلح سازمان ملل متحد از صحراي سينا در 18 مه سال 1967 ميلادي آغاز شد . پس از خارج شدن اين نيروها از صحراي سينا ، ارتش مصر در منطقه مستقر گرديد و نيروها و جنگ افزارها در مناطق نزديك به مرز اسرائيل متمركز شدند . در 22 مي ، مصر با بستن تنگه‌تيران در درياي سرخ ، اين راه آبي را بر كشتي‌هاي اسرائيل بست و بندر تازه بنياد آنزمان يعني بندر ايلات را عملاً به حالت تعطيل درآورد . همزمان سوريه و اردن و عراق هم نيروهايشان را به طور مشتكر در بلندي‌هاي جولان و كرانه‌ي باختري رود اردن براي حمله‌ي غافلگيرانه جمع كردند . در اين زمان اعراب از دو هزار دستگاه تانك ، 812 فروند هواپيما و شبكه‌هاي پرقدرت پدافن هوايي از جمله موشك‌هاي زمين به هواي سام 2 برخوردار بودند حال آن اسرائيلي‌ها تنها از 1000 دستگاه تانك و 358 فروند هواپيما بهره مي‌بردند .
ارتش اسرائيل با دريافت اطلاعاتي حياتي به وسيله‌ي عومال اطلاعاتي موساد و امان ( سرويس اطلاعات نظامي ) در مصر پي برد كه ارتش مصر بيش از چهارصد فروند هواپيماي جنگنده خود را در پايگاه‌هاي نزديك مرز جمع كرده است تا در زمان مناسب ، مواضع ارتش اسرائيل را در هم بكوبد . گزارشات ديگري نيز از تجمع نيروهاي اردن و سوريه در نزديكي مرز با اسرائيل حكايت مي‌كرد . اين گزارشات فرماندهان و رهبران اسرائيل را متقاعد كرد كه حمله‌اي بزرگ در پيش است . فرماندهان اسرائيلي و در راس آن‌ها ژنرال موشه دايان ميدانستند كه پيروزي بر اعراب در يك جنگ رو در رو غير ممكن خواهد بود بنابراين استراتژي جنگ پيشگيرانه در دستور كار قرار گرفت . طبق برآورد فرماندهان اسرائيلي ، سرنوشت جنگ تنها وقتي به نفع اسرائيل به پايان مي‌رسد كه ارتش آن كشور مي‌توانست طي دوازده ساعت ابتكار عمل را در هوا و زمين بدست بگيرد كه اين هدف تنها با اجراي يك حمله‌ي برق آسا عملي مي‌شد .
نخستين و مهمترين حركت اسرائيل در برابر تهديدات اعراب پيشدستي در حمله به نيروي هوايي مصر بود كه قوي ترين و مدرن‌ترين نيروي هوايي در بين اعراب به شمار مي‌آمد . نيروي هوايي مصر در آن زمان 450 فروند هواپيماي عملياتي داشت كه همه‌ي آن‌ها ساخت شوروي و نسبتاً جديد بودند . در بين اين هواپيماها بيشترين نگراني اسرائيلي‌ها از 30 فروند هواپيماي بمب افكن ميان‌برد توپولوف 16 نيروي هوايي مصر بود كه توانايي وارد كردن خسارات بسيار سنگين به مراكز نظامي و زيربنايي اسرائيل را داشتند . در اين عمليات زمان مهمترين نقش را ايفا مي‌كرد بنابراين بعضي از فرماندهان به آن لقب نبرد با زمان را داده بودند .

ميگ 17 متعلق به نيروي هوايي مصر
http://www.military.ir/uploadcenter/files/1.jpg

ميراژ3 كه بدنه‌ي اصلي نيروي هوايي اسرائيل ، در آن زمان را تشكيل مي‌داد
http://www.military.ir/uploadcenter/files/4.jpg

در پنجم ژوئن و در ساعت هفت و چهل و پنج دقيقه صبح به وقت اسرائيل ( شش و چهل و پنج دقيقه به وقت مصر ) ، آژيرهاي دفاع غير نظامي در سراسر اسرائيل به صدا درآمدند و نيروي هوايي اسرائيل عمليات خود عليه نيروي هوايي مصر را آغاز كرد . اين حمله هوايي به عمليات فوكوس معروف شد .
علت انتخاب ساعت 45/7 صبح براي اجراي عمليات تصادفي نبود . معمولاً زمان مناسب براي انجام عملياتي از اين نوع ، هنگام طلوع سپيده‌دم است زيرا در اين زمان خورشيد در حال حركت از شرق به غرب مي‌باشد . از آنجا كه اسرائيل در شرق مصر واقع شده است ، جنگنده‌هاي آن كشور ميتوانستند با كمك نور خورشيد در راستاي خط افق ، خود را به هدف برسانند و اهداف را از بين ببرند . در اين ساعت درخشش خورشيد مانع از دقت عمل پدافند هوايي ارتفاع پايين مي‌شود و هواپيماها با فراغ بال قادر به پرواز در ارتفاع پايين بوده و بدين ترتيب از گزند پدافند هوايي ارتفاع بالا نيز در امان خواهند بود . اما به راستي چه دلايلي موجب شد تا هواپيماهاي اسرائيلي بعد از طلوع خورشيد و در اوايل صبح به پايگاه‌هاي ارتش مصر حمله كنند ؟ نيروهاي مصري نيز همانند اسرائيلي‌ها و ديگر متخصصان نظامي جهان كتاب‌هاي بسياري در زمينه‌ي تاكتيك‌هاي رزم هوايي مطالعه كرده بودند و از اين رو مي‌دانستند كه بهترين زمان براي حمله‌ي غافلگير كننده ، طلوع سپيده دم است . با توجه به اين نكته و از آنجا كه وضعيت منطقه بحراني بود ، نيروي هوايي مصر پروازهاي گشتي جنگنده‌هاي خود را در اين ساعات انجام مي‌داد تا هرگونه اقدام احتمالي از اسرائيل را حنثي كند اما مصري‌ها به اين نكته توجه نداشتند كه سرويس‌هاي اطلاعاتي و جاسوسي ارتش اسرائيل اطلاعات بسيار در اين زمينه جمع آوري كرده بودند و از اين اطلاعات در روز حمله به خوبي استفاده كردند . طبق گزارشات سايت‌هاي راداري و واحدهاي جاسوسي ارتش ، مصري‌ها مرتباً در ساعات طلوع خورشيد هواپيماهاي جنگنده‌ي خود از نوع ميگ 21 را در حوالي پايگاه‌ها و مناطق مرزي به پرواز در مي‌آورند و عمليات گشت زني اين هواپيماها راس ساعت هفت و چهل و پنج دقيقه به پايان مي‌رسيد و هواپيماهاي آماده‌ي پرواز ديگري براي ادامه‌ي روند گشت‌زني در نظر گرفته نشده بود . خلبانان ميگ‌ها كه به اين زمانبندي خوگرفته بودند از روي عادت راس ساعت مقرر در پايگاه‌هايشان فرود مي‌آمدند تا در تالار غذاخوري پايگاه ، صبحانه را دور هم صرف نمايند . مي‌توان نتيجه گرفت كه بهترين زمان براي اجراي عمليات ساعت هفت و چهل پنج دقيقه به وقت اسرائيل بوده است . اين عمليات هوايي داراي سه موج اصلي در روز اول و چندين موج كوچكتر در روزهاي بعد بود و در نتيجه آن بيش از سيصد فروند هواپيماي نيروي هوايي مصر از بين رفت . موفقيت شگفت انگيز اين عمليت در نتيجه‌ي استفاده از مهمات زد باند بود كه باعث شد فرودگاه‌هاي مصر براي مدتي فلج شوند و هواپيماهاي مستقر در فرودگا‌ها قادر به پرواز نباشند . چند نكته در مورد اين حمله قابل بحث است . نخست ، شبكه‌ي پدافند هوايي ناكارآمد مصر كه نتوانست حمله‌ي اوليه‌ي هواپيماهاي اسرائيلي را شناسايي و خنثي نمايد . علت اين امر تمركز غير عقلاني شبكه‌ي پدافن هوايي مصر در صحراي سينا و مجاور مرز اسرائيل بود كه هواپيماهاي اسرائيلي با دور زدن آن و حمله از طريق درياي مديترانه عملاً اين پدافن را از كار انداختند . دوم ، عدم استقرار پدافن هوايي مناسب در اطراف فرودگا‌ه‌ها و نيز عدم تجهيز فرودگاه‌ها به آشيانه‌هاي بتوني تقويت شده بود كه باعث شد هواپيماهاي اسرائيلي با حداقل مهمات حداكثر خسارت را به هواپيماهاي مصري وارد نمود . سوم ، تمركز هواپيماها در فرودگاه‌هاي نزديك به مرز بود كه علت آن نقشه‌ي مصري‌ها براي حملات ضربتي پر حجم به مواضع نيروهاي اسرائيلي در روزهاي بعد بود .

دو فروند بمب افكن توپولوف 16 متعلق به نيروي هوايي مصر
http://www.military.ir/uploadcenter/files/2.jpg

يك فروند ميگ 21 متعلق به نيروي هوايي مصر
http://www.military.ir/uploadcenter/files/3.jpg

هواپيماهاي اسرائيلي به صورت دسته‌هاي مجزا پرواز مي‌كردند و به صورت زنجيروار حملات خود را انجام مي‌دادند . دسته اول وظيفه‌ي هدف قرار دادن باند ، مسيرهاي اتصال به باند ( معروف به تاكسي وي ) و همچنين پدافند هوايي پراكنده اطراف پايگاه را بر عهده داشتند و دسته‌ي بعدي با تمام ظرفيت مهماتي خود ( حتي با مسلسل ) اقدام به شكار هواپيماهاي روي زمين مي‌كردند . براي جلوگيري از هدف قرار گرفتن توسط موشك‌هاي زمين به هواي سام 2 كه در آن زمان جزء پيش رفته‌ترين سلاح‌هاي جهان و كابوس نيروهاي آمريكايي مستقر در ويتنام بشمار مي‌آمد ، خلبانان با مهارت اسرائيلي در ارتفاع بسيار پايين پرواز مي‌كردند و در اين ارتفاع موشك سام 2 عملاً بلا استفاده بود . ( حداقل ارتفاع لازم براي شليك موشك‌هاي سام 2 يكصد متر است )

ميراژ اسرائيلي پارك شده در پايگاه
http://www.military.ir/uploadcenter/files/5.jpg

يك فروند ميراژ اسرائيلي در حال شريجه
http://www.military.ir/uploadcenter/files/8.jpg

پرواز در ارتفاع پايين و نزديك به زمين نياز به اعصابي پولادين دارد و هر خلباني قادر به پرواز در اين ارتفاع براي مدت طولاني نيست . به همين جهت نيروي هوايي اسرائيل بهترين خلبانان خود را براي حمله‌ي اول انتخاب كرده بود . پرواز هواپيماهاي اسرائيلي در ارتفاع بسيار پايين موجب شد كه شناسايي و رهگيري آن‌ها در آغاز حمله غير ممكن شده و هدف عمليات كه اجراي حمله‌اي سريع و برق آسا بود عملي شود .
موج اول حملات در ساعت 45/7 صبح به وقت اسرائيل آغاز شد كه از 208 فروند هواپيماي جنگنده آماده‌ي نيروي هوايي اسرائيل تنها 12 فروند براي دفاع از اسرائيل باقي ماندند كه چهار فروند از آن‌ها مامور دفاع از تل آويو بودند . در نتيجه اين حركت بي‌نظير يازده پايگاه نيروي هواي مصر در اولين موج حملات هواپيماهاي اسرائيلي مورد حمله قرار گرفت كه طي آن بسياري از هواپيماهاي مصري بدون آنكه حتي فرصت بلند شدن را داشته باشند ، هدف قرار گرفتند . هواپيماهاي اسرائيلي پس از حمله به سرعت و قبل از آنكه پدافند هوايي مصر اصطلاحاً بيدار شود ، به سوي اسرائيل بازگشتند و طي هفت دقيقه و سي ثانيه خود را به مرز رساندند . سپس اين هواپيماها مجدداً مسلح شدند و در موج دوم حملات شركت كردند .
لازم به ذكر است كه پيش از آغاز جنگ ، خلبانان و پرسنل نيروي هوايي اسرائيل به طور گسترده‌اي براي جنگ احتمالي با اعراب آماده شده بودند . براي رسيدن به حداكثر كارايي در عرصه‌ي نبرد ، اين نيروها در زمينه مسلح كردن و آماده نمودن سريع هواپيماها پس از يك سورتي پرواز ، آموزش‌هاي وسيعي ديده بودند . با توجه به اين آمادگي بالا هواپيماهاي نيروي هوايي اسرائيل قادر بودند تا چهار سورتي پرواز در روز انجام دهند حال آنكه اعراب تنها قادر به دو نوبت پرواز در روز بودند . اين امر موجب شد تا نيروي هوايي اسرائيل توانيي مضاعف پيدا كند .

تصاويري از انهدام تاسيسات و هواپيماهاي مصري
http://www.military.ir/uploadcenter/files/6.jpg
http://www.military.ir/uploadcenter/files/7.jpg

موج دوم حملات كه بسيار گسترده بود و شامل چهار پايگاه نيروي هواي مصر مي‌شد در ساعت 30/9 صبح به وقت اسرائيل آغاز شد . موج دوم حملات اسرائيل حتي به فرودگاه جنوبي مصر يعني اقصر نيز رسيد كه در 600 كيلومتري جنوب سوئز قرار داشت . اين حمله جزو شاهكارهاي تاريخ جنگ‌هاي هوايي به حساب مي‌آيد . طي موج دوم حملات ، پدافند هوايي ارتش مصر كه تازه متوجه حملات شده بود به مقابله با متجاوزان برخاست و توانست تلفاتي به آن‌ها وارد كند ولي با اينحال اسرائيلي‌ها موفق شدند با موفقيت اهداف را از بين ببرند . هواپيماهاي اسرائيلي پس از بازگشت از دومين موج حملات مجدداً سوختگيري نموده و مسلح شدند تا در موج سوم حملات در ساعا 15/12 ظهر شركت كنند . بدين ترتيب در عرض سه ساعت تمامي نيروي هوايي مصر از بين رفت در حاليكه تلفات نيروي هوايي اسرائيل تنها نوزده فروند بود . پس از اين حملات ، نيروي هوايي سوريه ، اردن و عراق به تلافي حمله‌ي اسرائيل به آن كشور حمله كردند . در اثر عدم تبحر خلبانان و ضعف در برنامه‌ريزي اكثر بمب‌ها به مناطق غيرنظامي برخورد كرد و موفقيت چنداني نصيب كشورهاي عربي نشد . در پاسخ به اين اقدام كشورهاي عربي ، جنگنده‌هاي اسرائيلي كه براي موج سوم حملات عازم مصر بودند تغيير مسير دادند و به سوريه ، اردن و عراق حمله كردند . هواپيماهاي ديگر اسرائيلي‌ها نيز با نيروي زميني اعراب درگير شدند تا علاوه بر پشتيباني نيروهاي خودي ، از پيشروي قواي زرهي سوريه و اردن جلوگيري كنند .

هواپيماهاي متعلق به نيروي هوايي اسرائيل در حال پرواز جمع
http://www.military.ir/uploadcenter/files/10.jpg
http://www.military.ir/uploadcenter/files/12.jpg

بدين ترتيب در پايان اولين روز درگيري‌ها نيروي هوايي اسرائيل موفق شد تا در فاي اسرائيل ، بلندي‌هاي جولان ، نوار غربي رود اردن و صحراي سينا به يك برتري كامل هوايي دست پيدا كند و به حملات خود ادامه دهد . طي حملات هوايي و همچنين جنگ‌هاي رو در رو در آسمان ، نيروي هوايي اسرائيل موفق شد تا جمعاً 452 فروند هواپيماي كشورهاي عربي را ساقط كند . كه سهم مصر 338 فروند ، اردن 29 فروند ، سوريه 61 فروند ، عراق 23 فروند و لبنان 1 فروند بود . اين در حالي بود كه تلفات اسرائيل همان 19 فروند باقي ماند .

منبع : ماهنامه‌ي جنگ افزار

و در انتها از داوود عزیز بابت تهیه ی عکس ها تشکر می کنم.