انتقاضه ي عراق

[nozheh 64]

اين مطلب به در خواست يكي از دوستان تنظيم شده است. همچنين تاريخ اين مطلب مربوط به 3-4سال گذشته ميباشد.


بزرگمهر بهجو

يك سال پيش با ورود نيروهاى آمريكايى در 9 آوريل به بغداد، عراقى‏ها سرنگونى حكومت‏بيرحم صدام حسين را جشن گرفتند و به نظر مى‏رسيد پيش‏بينى مقامات آمريكايى مبنى بر اين كه مردم عراق از سربازان متجاوز به عنوان نيروهاى آزاديبخش استقبال خواهند كرد، درست از كار درآمده است .

حالا زمان را به آوريل 2004 مى‏كشانيم . قيامى فراگير، شعله‏كشان از جنوب عراق تا غرب پايتخت را در برگرفته و موجى از آدمربايى و تهديد گروگانها به مرگ در صفوف متحدان آمريكا شكاف افكنده است . آنچه بيشتر از ناآرامى منطقه مثلت‏سنى‏نشين بخصوص فلوجه جلب توجه مى‏كند، قيام مسلحانه نيروهاى شبه‏نظامى سپاه المهدى به رهبرى مقتدى صدر است . در پى بسته شدن هفته‏نامه «حوزه‏» متعلق به اين روحانى شيعه 30 ساله و دستگيرى يكى از معاونانش به نام «مصطفى يعقوبى‏» به جرم دخالت در قتل عبدالمجيد خويى در سال گذشته، مردان مسلح چندين شهر را در جنوب عراق و شهرك صدر را در حومه بغداد تصرف كردند و خواستار خروج نيروهاى اشغالگر شدند . هرچند به نظر مى‏رسد پل برمر، حاكم آمريكايى عراق، اكنون پذيرفته است از اجراى حكم بازداشت صدر به جرم دخالت در قتل خويى منصرف شود، اما بعيد است كه قيام هواداران عمدتا جوان صدر به آسانى مهار شود . در حقيقت، بيم آمريكايى‏ها اين است كه پيوستن ساير شيعيان به سپاه المهدى از يك سو و ايجاد جبهه‏اى مشترك بين مبارزان شيعه و سنى عليه نيروهاى ائتلاف از سوى ديگر به بزرگترين چالش اشغالگران از زمان اشغال عراق بيانجامد .

تعطيلى تحريك‏آميز
«برمر قدم در جاپاى صدام مى‏گذارد» تيتر هفته نامه «حوزه‏» در آخرين شماره قبل از توقيف موقت‏به جرم نشر اكاذيب و تشويش اذهان عمومى بود . نويسنده اين نشريه وابسته به تشكيلات مقتدى صدر با زبانى آتشين مدعى شده بود كه برمر تعمدا به عراقى‏ها گرسنگى مى‏دهد . اكنون برخى از مقامات آمريكايى و عراقى معتقدند تصميم برمر در توقيف اين هفته‏نامه شيعيان، محاسبه‏اى عميقا اشتباه و مبتنى بر اطلاعات غلط درباره توان نظامى هواداران صدر بود . «ترى دياموند» ، استاد موسسه «هوور» در دانشگاه استنفورد كه مشاور تشكيلات ائتلاف در بغداد بوده، در اين خصوص به روزنامه واشنگتن پست گفت: «ما به چشم يك خرس سياه تنومند مشت زديم و او را از كوره به در كرديم ولى هيچ نقشه‏اى براى ناتوان‏سازى فورى وى نداشتيم، پس طبيعى است كه او مانند شيرى شرزه ضربه بزند . صدر اساسا همان نقشه‏هايى را اجرا كرد كه اين همه مدت براى قيامى انقلابى جهت كسب قدرت در سر پرورانده بود . اشتباه تاكتيكى ما اين بود كه بسرعت واكنش نشان نداديم و مقابل هر جنبه از عملياتش نايستاديم .»

در جريان قيام نيروهاى صدر دست كم 60 آمريكايى كشته شدند و اين افزايش ناگهانى تلفات اشغالگران، افكار عمومى پريشان آمريكاييان را يكبار ديگر عليه دولت جورج بوش شوراند و نمايندگان هر دو حزب دموكرات و جمهوريخواه هشدار دادند در صورت عدم مهار صدر و اجراى طرح واگذارى حاكميت‏به عراقى‏ها در 30 ژوئن، عراق در سراشيبى جنگ داخلى فرو خواهد غلتيد . تصاعد همزمانى چرخه خشونت در مناطق شيعه و سنى‏نشين نه تنها جنگى با دو جبهه را روى دست‏برمر گذاشت، بلكه وى در كشاكش نبرد خونينى گرفتار آمد كه نيروهاى مقابل از همديگر قوت مى‏گرفتند . شيعيان كه ساكنان فلوجه را مخل آرامش كشور مى‏پنداشتند، براى اهداى خون و پول به صف ايستادند و سنيان در فلوجه و مركز عراق كه مقتدى صدر را پسرى دردسرساز مى‏شناختند، وى را همچون قهرمانى بومى مى‏ستودند .

يك مقام آمريكايى كه نمى‏خواست نامش فاش شود، با اشاره به اشتباه تاكتيكى ائتلاف در برخورد سركوبگرانه با صدر كه طرح بازداشتش از 6 ماه پيش بايگانى شده بود، به واشنگتن پست گفت: آيا مجبور بوديم در اين زمان به سراغش برويم ما مى‏بايست اين عمليات را به تاخير مى‏انداختيم . پرداختن همزمان به هر دو معضل، احمقانه و در حد خودكشى است .

برمر با صدور حكم توقيف 60 روزه نشريه «حوزه‏» نشان داد كه ادعاى آمريكا درباره احياى آزادى بيان و ايجاد يك مردم سالارى الگوساز در عراق شعارى عوامفريبانه بيش نيست . بسيم‏الشيخ، سردبير روزنامه «الدستور» چاپ بغداد با اشاره به حادثه 28 مارس در سايت «ورلد پرس ريويو» نوشته است: اگر ما تصميم پل برمر را بدقت‏بررسى كنيم، بدين نتيجه مى‏رسيم كه يك نفر زيرچشمى نوشته‏هاى روزنامه‏ها را مى‏خواند . ما گمان مى‏كرديم سانسورچى براى هميشه رفته، ولى گويا او هنوز هست و با نگاهى مشكوك، برغم تمام آزادى‏هايى كه مى‏بايست‏بهره‏مند مى‏شديم، تك‏تك روزنامه‏ها را موشكافانه مى‏خواند .

ناديده گرفتن شيعيان
مقتدى صدر يك سال پيش بعد از سرنگونى رژيم بعث در يكى از اولين مصاحبه‏هايش به آمريكايى‏ها هشدار داده بود كه از نيروهاى وى براى خود دشمن نتراشند . وى با اشاره به حافظه تاريخى شيعيان در مورد يك قرن ظلم و جور بيگانگان گفته بود: من به آمريكايى‏ها توصيه مى‏كنم با شيعيان متحد شوند، نه دشمن . مى‏توانيد تاريخ بخوانيد . آنها هرگونه دولت، رهبر و حكومت دست نشانده آمريكا را رد خواهند كرد، آنها در قلبشان شور قيام دارند .

پيش از جنگ، نام وى كمتر ذكر مى‏شد، اما مقتدى بدون نفوذ پدرش، محمدصادق صدر كه روحانى برجسته‏اى از علماى شيعه بود، نمى‏توانست اوج بگيرد . پدرش در دهه 1990 با بدست گرفتن كنترل مدارس علميه و ايجاد شبكه‏اى براى ارايه خدمات اجتماعى توانست مردم عراق را نسبت‏به ستمگرى صدام آگاه سازد . ترور وى در سال 1999 به ناآرامى خونين در يكى از زاغه‏هاى بغداد انجاميد كه بعدا نام صدر را روى آن گذاشتند . اما مقتدى براى جانشينى پدرش بسيار جوان بود . وى ادعا مى‏كند 30 سال سن دارد، ولى برخى مى‏گويند وى جوانتر است . فقدان سابقه مبارزه سياسى نيز سبب شد تا برخى از شاگردان پدرش جدا شوند و براى خود جنبش‏ها و حركت‏هايى براه اندازند .

كسانى كه به وى وفادار ماندند، شروع به تقويت‏شبكه خدمات اساسى اجتماعى پدرش كردند . برغم ادعاى آمريكايى‏ها در مورد اهداى كمكهاى چند ميليارد دلارى براى بازسازى عراق، منطقه شيعه نشين همچنان وضعيت اسفبارى دارند . در حقيقت نيروهاى سپاه المهدى پيش از آغاز قيام مسلحانه عليه آمريكا وظايف آمريكايى‏ها را در تامين آب، برق و امنيت انجام مى‏دادند . فائومى كلاين، نويسنده كتاب «حصارها و پنجره‏ها» در مقاله‏اى مى‏نويسد: تشكيلات موقت ائتلاف در يك سالى كه كنترل بغداد را بدست گرفته، هنوز نتوانسته چراغهاى راهنمايى را بكار اندازد و ابتدايى‏ترين امنيت را براى غيرنظاميان فراهم آورد . «متمرد» مقتدى فعاليت‏هاى نظير هدايت رفت‏وآمد خودروها و حفاظت از كارخانه‏ها را انجام مى‏دهند . اين برمر بود كه خلاء امنيتى عراق را ايجاد كرد، ولى صدر صرفا آن را پر نمود . روزنامه واشنگتن پست نيز درباره خدمات سپاه المهدى پيش از درگيرى‏هاى دو هفته پيش نوشته است: در شهرك صدر، روحانيون وفادار به مقتدى نگهبانان مسلح را براى پاسدارى از بيمارستانها و ساختمانهاى دولتى در مقابل يورش غارتگران اعزام مى‏كردند . آنها از درون دهها مسجد كمك‏هاى جنسى توزيع و اجناس چپاول شده را جمع‏آورى مى‏كردند . آنها در مسجدى كه ساليان سال از سوى صدام بسته شده بود، نماز جمعه برگزار كردند كه دهها هزار نفر را جلب مى‏كرد .

يارگيرى نظامى صدر
صدر و هوادارانش از منتقدان سرسخت اشغالگران و شوراى حكومت انتقالى بوده‏اند كه با ترفند آمريكايى‏ها مانع از حضور نماينده‏اى از سوى جنبش وى شده بود . وى در خطبه‏هاى نماز جمعه خود پيوسته بين حوزه سنتى كه مطلوب آيت‏الله على سيستانى است و ديدگاه خودش از حوزه‏اى فعال كه در تمام شئونات زندگى مردم مشاركت دارد، تمايز قائل مى‏شد . اگرچه وجهه عمومى او در زمستان گذشته رنگ باخت (فراخوان اكتبر 2003 مقتدى براى تشكيل حكومت اسلامى در عراق با استقبال شيعيان مواجه نشد)، اما توجه وى و هوادارانش به تقويت‏سپاه المهدى معطوف شد . اين ارتش در اوت 2003 با حدود 500 سرباز آغاز بكار كرد و حتى در ابتدا بخاطر آشفتگى‏اش مورد تمسخر قرار گرفت . اما اكنون تخمين‏زده مى‏شود كه سپاه المهدى افزون بر 10 هزار نيرو داشته باشد . اين نيروها كه غالبا سياهپوش هستند، ماموريت داشتند امنيت نجف اشرف، كربلا و بغداد را حفظ نمايند . در ماه مارس امسال نيروهاى مذكور يك محله فاسد در جنوب عراق را ويران كردند، ولى برخى از ساكنان از رفتار ارعاب‏آميز آنها از جمله ارسال تهديد به مرگ و ضرب و شتم ماموران متمرد پليس گلايه دارند . يك مقام آمريكايى كه نخواست نامش فاش شود، به واشنگتن پست گفت: «از همان ابتدا چنين نتيجه‏گيرى شد كه اين فرد دردسرساز است و بايد مهار شود، ولى هيچ طرح روشنى براى اين كار وجود نداشت .»

برمر و مشاوران ارشدش اميدوار بودند كه محبوبيت مقتدى زير سايه سنگين آيت‏الله سيستانى محو شود و روحانيون والامقام شيعه از وى حمايت نكنند . اما پس از آن كه چنين اميدى تحقق نيافت، برمر كوشيد مقتدى را تهديد به دستگيرى كند، از همين رو، در اواخر ژوئيه از يك قاضى عراقى خواست درباره مداخله احتمالى وى در قتل خويى تحقيق كند . پس از تحقيقى سرى، اين قاضى حكم جلب صدر، معاون ارشدش و يازده نفر ديگر را صادر كرد . اما مقامات آمريكايى تصميم گرفتند اين احكام را به اجرا نگذارند و آنها را محرمانه نگه دارند . يك مقام سابق تشكيلات موقت ائتلاف كه با پرونده آشناست، مى‏گويد: «اين خطر وجود داشت كه در صورت دستگيرى صدر، ما از وى يك قهرمان بسازيم‏» در عوض برمر تصميم گرفت از حكم بازداشت‏به عنوان اهرمى براى مهار مقتدى استفاده كند و از طريق يك واسطه اين موضوع را به اطلاع او رساند . اگرچه صدر براى چندين هفته لحن علنى خود را تعديل كرد، ولى او به توسعه سپاهش ادامه داد . اما پس از آن كه سپاه المهدى عامل قتل 5 سرباز آمريكايى در اكتبر معرفى شد، برمر و ساير فرماندهان نظامى آمريكا در عراق بدين نتيجه رسيدند كه بايد رويكرد قاطعانه‏ترى اتخاذ كنند . ارتش آمريكا شروع به تهيه نقشه‏اى براى دستگيرى صدر كرد و حتى «پل ولفوويتس‏» معاون وزير دفاع آمريكا بر آن مهر تاييد زد، ولى ژنرال «جان ابن زيد» ، فرمانده نيروهاى آمريكايى در خاورميانه گفت كه دستگيرى يا قتل صدر تنها جايگاه وى را ارتقا خواهد بخشيد . روحانيون ميانه‏رو شيعه نيز نسبت‏به دستگيرى اين روحانى پرجذبه هشدار دادند .

اما وقتى شمارش معكوس براى واگذارى حاكميت‏به عراقى‏ها در اوايل مارس آغاز شد، آمريكايى‏ها تصميم گرفتند كه سپاه المهدى را خلع سلاح نمايند . «دياموند» از موسسه «هوور» گفته است: اگر ما سپاهش را خلع سلاح نكنيم، قادر نخواهيم بود ساير ميليشياها را خلع سلاح كنيم و اگر همه گروه‏هاى مسلح را خلع سلاح نكنيم، شانسى براى برقرارى مردم سالارى نخواهيم داشت . براى همين برمر در اواخر مارس تصميم گرفت‏به عنوان اولين قدم، هفته‏نامه «حوزه‏» را با 10 هزار تيراژ بدليل تعرض به خطوط قرمز توقيف كند . در 28 مارس نيروهاى آمريكايى، كاركنان «حوزه‏» را به خيابان انداختند و درب آن ساختمان را پلمب كردند . يكى از سربازان گفت: متاسفم، ناچارم در ساختمانتان را قفل كنم .

بى‏برنامگى آمريكا
آن موقع مقامات آمريكايى تخمين مى‏زدند كه صدر بين سه تا شش هزار نيرو دارد كه تنها دو هزار نفرشان مسلح هستند . اما بعدا معلوم شد تخمين آنها اشتباه بوده است . مقامات نظامى آمريكايى به واشنگتن پست اذعان كردند كه هيچ طرحى براى مقابله با واكنش تند احتمالى صدر و حاميانش وجود نداشت، ولى اعضاى بلند پايه دولت‏بوش از تصميم برمر براى مهار وى قويا حمايت كرده بودند، هرچند همواره بر لزوم چاره‏انديشى درباره تشديد احتمالى خشونت تاكيد مى‏كردند .

هواداران نزديك مقتدى از وجود حكم بازداشت‏خبر داشتند و شايعات دستگيرى‏اش در پى هر درگيرى با آمريكايى‏ها اوج مى‏گرفت . مصطفى يعقوبى از معاونان صدر در ماه نوامبر درباره سركوب سپاه المهدى هشدار داد . اين روحانى در شهر نجف گفت: «هيچ كسى قادر به مهار شوق، واكنش و رفتار مردم نيست . واكنش آنها غيرقابل پيش‏بينى است‏»

همزمان عبدالعزيز حكيم، رهبر مجلس اعلاى انقلاب اسلامى عراق و يكى از رقباى صدر هشدار داد: «دستگيرى روحانيون اشتباه بزرگى است .»

وقتى برمر تصميم به توقيف آن هفته‏نامه گرفت، حاميان صدر آن را اولين گام يك حمله بزرگ تلقى كردند و بدين نتيجه رسيدند كه اگر با زور جلوى آمريكايى‏ها نايستند، آنها جسورتر خواهند شد . ظرف چند ساعت‏خيل عظيم تظاهركنندگان مقابل ساختمان آن تجمع كردند و شعارهاى ضدآمريكايى سردادند . سه روز بعد در 31 مارس، دامنه تظاهرات گسترش يافت و هواداران صدر با يك آرايش متراكم نظامى بسوى پايگاه نيروهاى ائتلاف حركت كردند . آنها فرياد مى‏زدند: ما پيروان صدر هستيم! همه ما را مى‏شناسند . ما تحقير نخواهيم شد . چرا كه آمريكا عليه ماست .

بسيارى از تظاهركنندگان جوان كه از طبقه مستضعف عراق هستند، سراپا سياه پوشيده بودند و فقط پيشانى‏بندهاى سبزرنگى داشتند . آنها با اشاره به قيام تاريخى شيعيان عليه اشغالگران انگليس مى‏گفتند: مقتدى، تو فرمان بده تا انقلاب سال 1920 را از سربگيريم! در همان روز در حادثه‏اى نامرتبط، چهار پيمانكار آمريكايى در فلوجه كشته و مثله شدند . ساكنان اين شهر هله‏هله‏كشان اين اجساد را در خيابانها مى‏كشيدند و آنها را از يك پل آويزان كردند .

آمريكايى‏ها تصميم گرفتند صدر را به حال خود رها كنند و پاسخى قاطع به مبارزان فلوجه بدهند . يك مقام ارشد آمريكايى به رويترز گفت: ما نمى‏خواستيم همزمان در دو جبهه بجنگيم .

اما در سوم آوريل نيروهاى آمريكايى يعقوبى را به اتهام دخالت در قتل خويى بازداشت كردند . سخنگوى صدر مى‏گويد: ما زمان قيام را انتخاب نكرديم، نيروهاى اشغالگر آن را انتخاب كردند . روشن است كه آنها با دستگيرى شيخ يعقوبى و تعطيلى هفته نامه حوزه مى‏خواستند شيعيان را تحريك كنند . ما نمى‏خواستيم اين زمان را براى قيام انتخاب كنيم .

پس از آن كه از بلندگوهاى مسجد كوفه اعلام شد سپاه المهدى شهرهاى كوفه، نجف و ناصريه و شهرك صدر را تصرف كرده، مقتدى با صدور بيانيه‏اى به هوادارانش اعلام كرد: بر دل دشمنان خوف بيافكنيد خداوند به شما اجر خواهد داد . نمى‏توان در مقابل حق‏كشى‏هاى آنها ساكت نشست .

فرداى آن روز برمر، صدر را متمرد خواند و گفت كه قيام شيعيان را تحمل نخواهد كرد . جنگ دو شعبه ديگر آغاز شده بود . گزارش نائومى كلاين‏» از سركوب اين قيام در شهرك صدر تكان دهنده است: «يك جلد قرآن ديدم كه گلوله‏اى آن را سوراخ كرده بود . آه در ميان ويرانه‏هاى مقر صدر در شهرك صدر بود . مشاهدان گفتند كه چند ساعت قبل پس از آن كه 2 فروند موشك هدايت‏شونده بام بيت مقتدى را شكافتند، تانكهاى آمريكايى ديوارهاى آن را فرو ريختند . اما بدترين خسارت با دست زده شده بود . روحانيون بيت صدر گفتند كه سربازان وارد آنجا شدند و عكسهاى آيت‏الله سيستانى را پاره كردند . وقتى به آنجا رسيدم، كف خانه از برگهاى پاره كتب مذهبى از جمله قرآنهاى به گلوله بسته پوشيده شده بود . همچنين از توجه شيعيان اينجا دور نمانده بود كه ساعاتى پيشتر، سربازان آمريكايى مسجدى را در فلوجه بمباران كرده بودند .

انتفاضه عراقى
حتى با وجود واگذارى كنترل شهرهايى همچون نجف به نيروهاى دفاعى عراق، به نظر نمى‏رسد قيام مشترك شيعيان و سنيان تا خروج آخرين سرباز اشغالگر خاتمه يابد . دونالد رامسفلد وزير دفاع آمريكا ادعا مى‏كرد كه اين مقاومت صرفا از سوى «اوباش، گانگسترها و تروريستها» است، ولى به گفته اكثر روزنامه‏نگاران حاضر در عراق، اين خيالى خام است، چرا كه همه عراقى‏ها براى مبارزه با اشغالگران و نجات وطنشان يك انتفاضه عراقى را براه انداخته‏اند . خبرگزارى فرانسه در گزارشى از بغداد اعلام كرد كه هواداران صدر در سپاه‏المهدى داوطلبان جوانى هستند كه مشتاقانه با نيروهاى آمريكايى مى‏جنگند .

ابوفاطمه، روحانى 29 ساله‏اى كه بين تصاوير پاره صدر و قرآن‏هاى ورقه‏ورقه شده بيت اين روحانى در شهرك صدر ايستاده، گفت: هر دفعه كه ما را بمباران مى‏كنند، قويتر مى‏شويم . مردم براى پيوستن به سپاه المهدى صف كشيده‏اند . ديروز حتى زنان نيز مى‏خواستند عضو شوند . امر حسينى، سخنگوى اين سپاه نيز گفت كه نيروهاى صدر دستور دارند كه آرام بمانند، ولى پس از بمباران نمازخانه‏شان توسط هلى‏كوپترهاى آپاچى، آنها تا آخرين قطره خواهند جنگيد . وى افزود: ما هرگز اجازه نمى‏دهيم كسى رهبرمان مقتدى صدر را دستگير كند .

به گزارش خبرگزارى فرانسه، سپاه المهدى توان بالايى در بسيج مردم براى شركت در تظاهرات و شورش دارد و هرروز جوانان داوطلب براى پيوستن به آن، مقابل مساجد و دفاتر صدر صف مى‏كشند . يكى از آنها به نام على حسين گفت: ما سلاح سبك داريم، ولى مرگبارترين سلاحمان ايمان به خداست . هيچ چيزى نمى‏تواند اراده پروردگار را شكست دهد . ما تمرينات نظامى جديدمان را آغاز كرده‏ايم، ولى واقعا نيازى به آموزش نداريم . صدام طى چندين دهه يك جامعه كاملا نظامى ساخته بود، پس ما تعليم ديده بهترين آدمكش هستيم!

خبرگزارى آسوشيتدپرس نيز در تحليلى درباره پايگاه هواداران صدر نوشت كه او با آميختن سياست كوچه و بازار، جاذبه دين و خشم فروخورده شيعيان ستمديده توانسته است‏بين جوانان محروم و مستضعف محبوبيت‏يابد، اما ائتلاف اشغالگران اظهار مى‏دارد كه جاذبه جنبش صدر محدود است . «دن سنور» سخنگوى ائتلاف گفت: او فردى نيست كه اكثر عراقى‏ها بخواهند بر كشورشان حكومت كند . او مى‏كوشد از طريق خشونت و ارعاب، حاكم بعدى عراق را تعيين كند .

اما نمازگزاران شيعه در مناطق تحت نفوذ صدر فرياد مى‏زنند: برمر، برمر، متمرد تويى! آنها همچنين به تحسين سپاه المهدى مى‏پردازند و مى‏گويند آن توانايى، سلحشورى و سازماندهى خود را به اثبات رسانده است .

برخى از هواداران صدر مى‏گويند كه او نماينده اسلام و عراق است، ولى چنانچه ساير علماى شيعه حاضر به حمايت علنى از وى نشوند، مقتدى قادر نخواهد بود به دولت موقت عراق راه يابد . اما آيا آمريكا دوباره حاضر است تاوان ناديده گرفتن او را بپردازد؟


منبع : www.hawzah.net