آشنایی با جنگ بخش سوم: هجوم سراسری

[MKE 23]

جنگ رسمی و همه جانبه با تهاجم گسترده نیروی هوایی ارتش عراق در 31 شهریور 1359 آغاز شد و سپس نیروی زمینی ارتش عراق از شمال قصر شیرین تا خرمشهر تجاوز سراسری خود را آغاز کرد.
استعداد ارتش عراق
سازمان نیروی زمینی :
سپاه یکم : شامل 2 لشکر 11 و 7 پیاده
سپاه دوم : شامل 5 لشکر 2 و 4 و 8 پیاده و 6 و 12 زرهی
سپاه سوم : شامل 5 لشکر 3 و 9 و 10 زرهی و 1 و 5 مکانیزه
تیپ های مستقل ( 15 تیپ ) : شامل 10 تیپ پیاده - 1 تیپ زرهی 1- تیپ مکانیزه 3 - تیپ نیروی مخصوص .
تجهیزات نیروی زمینی :
3530 تانک و نفر بر - 900 قبضه توپ صحرایی
سازمان نیروی هوایی:
9 پایگاه هوایی - 16 اسکادران - 300 فروند هواپیما - 80 فروند هلی کوپتر - 900 قبضه توپ ضد هوایی و چند تیپ موشکی زمین به هوا .
سازمان نیروی دریایی:
2 پایگاه دریایی بصره و ام القصر - 2 ناو تیپ دریایی و یگان های پیاده ساحلی .
نیروی انسانی :
نیروی انسانی ارتش عراق 232000 تن شامل 202000 پرسنل زمینی - 25000 پرسنل هوایی و پدافند هوایی - 5000 پرسنل دریایی .

آغاز هجوم
تهاجم هوایی
عراق هجوم سراسری خود را در ساعت 14 روز 31 شهریور 1359 با حملات هوایی آغاز کرد و ظرف چند ساعت 19 نقطه مهم از جمله فرودگاه های کشور را مورد هدف قرار داد .
تهاجم زمینی
نیروی زمینی ارتش عراق از سه جبهه به خاک ایران تهاج کرد :
جبهه جنوبی :
دو لشکر 3 زرهی و 11 پیاده به اضافه 2 تیپ مخصوص از محور شلمچه برای تصرف خرمشهر و آبادان .
لشکر 5 مکانیزه از محور کوشک با هدف هجوم به اهواز .
لشکر 9 زرهی از محور چزابه با هدف تصرف بستان و سوسنگرد و پیشروی به سمت اهواز .
لشکر های 1 مکانیزه و 10 زرهی از محور فکه و عین خوش به سمت شوش دزفول و دهلران.
جبهه میانی :
لشکر 2 پیاده کوهستانی برای تصرف مهران.
لشکر 12 زرهی برای تصرف سومار و نفت شهر .
لشکر های 4 و 8 پیاده کوهستانی و لشکر 6 زرهی برای تصرف قصر شیرین سر پل ذهاب و گیلان غرب .
جبهه شمالی "
لشکر 7 پیاده برای تصرف نوسود و ارتفاعات مرزی مریوان.

عراق توان قابل توجهی را برای تامین اهدافش در خوزستان به کار گرفت . در روز اول جنگ 100% توان مکانیزه و 40% توان زرهی اش را در خوزسان به کار گرفت و پس از توقف در جبهه میانی ، توان زرهی خود در جبهه جنوبی را به دوبرابر افزایش داد و 80% از قدرت زرهی اش را در خوزستان متمرکز کرد . ضمن آنکه یک لشکر پیاده را برای کمک تیپ های مخصوص راهی جنوب کرد .
مقاومت
جنگ در حالی آغاز شد که هنوز بیش از 19 ماه از آغاز انقلاب اسلامی نگذشته بود ، نظام جمهوری اسلامی تثبیت نشده بود و در گوشه و کنار کشور حوادث متلفی رخ می داد . سپاه پاسداران و کمیته انقلاب اسلامی به همراه نیرو های مردمی ماموریت تامین امنیت در داخل کشور را به عهده داشتند و ارتش همچنان تا انطباق با وضعیت جدید و انقلابی فاصله بسیار داشت .
در همین حال بحران مناطق کرد نشین تمام توان آزاد سپاه و نیز درصدی از توان موجود ارتش را درگیر کرده بود . تحلیل فرماندهان نظامی مبنی بر عدم احتمام هجوم سراسری ارتش عراق ، موجب بی توجهی به پدافند جبهه میانی و جبهه جنوبی شده بود . لذا هجوم سراسری ارتش عراق ، نیروی خودی به طور کامل غافل گیر شد . به عبارت دیگر درک نیروهای انقلابی از ماهیت دشمن و قریب الوقوع دانستن حمله سراسری عراق ، تا زمان اشغال منطقه خان لیلی ، هرگز مورد تایید فرماندهان عالی نظامی کشور قرار نگرفت و از آن تاریخ به بعد نیز بسیج تجهیزات و یگان ها به کندی انجام شد . طوری که اولین یگان های کمکی ، 2گردان از لشکر 21 حمزه بود که پس از چند روز از اغاز جنگ به منطقه عملیاتی رسید و بقیه یگان ها نیز پس از انکه پیشروی دشمن متوقف شده بود وارد منطقه عملیاتی شدند . در دو جبهه جنوبی و میانی اوضاع به شدت نامناسب بود . نیروی اندکی در برابر 10 لشکر عراق آرایش داشتند . تنها چیزی که می توانست توازن را به نفع خودی برگرداند استفاده از توان و روحیه انقلابی بود ، یعنی همان چیزی که دشمن روی آن حساب باز نکرده بود و از قضا فرماندهان عالی نظامی نیز به علت نوع اندیشه خود ، کارایی نیروی انقلابی را نشناخته و به آن میدان نمی دادند . در عین حال این نیرو به دلیل ویژگی خود ، در همان روز های اول جنگ متناسب با وضعیت جدید ظهور کرد و در گلوگاه ها در برابر ارتش عراق ایستاد و در نقاطی چون خسروی ، بابا هادی ، فکه ، گیلان غرب ، شمال اهواز ، سوسنگرد ، آبادان و از همه مهمتر خرمشهر حماسه آفرید ، و با مقاومت جانانه خود مسیر جنگ را تغییر داد .
گیلان غرب در ششم مهر 59 شاهد مقابله شیرمردان هوانیروز ارتش به فرماندهی شهید شیرودی ، در تکمیل قیام مردم در برابر دشمن بود . راس ستون دشمن را مردم و سپاه متلاشی می کرد و عقبه آن را هوانیروز منهدم کرد و بیدن ترتیب دشمن از شهر بیرون رانده شد .
اهواز در آستانه سقوط قرار گرفته بود . دشمن در 8 مهر 59 به چند کیلومتری اهواز رسیده بود که با هشدار امام و شبیخون پاسداران اهواز به فرماندهی شهید غیور اصلی قوای دشمن منهدم شد و اهواز از خطر سقوط نجات یافت .
سوسنگرد در روز هفتم جنگ سقوط کرد . دشمن با استفاده از عدم حضور نیروی های خودی در ششم مهر 59 وارد سوسنگرد شد و پس از اشغال ، نگهداری آن را به عناصر خلق عرب واگذار کرد ، اما 4 روز بعد شهر به دست پاسداران آزاد شد . در تاریخ 24 آبان 1359 ارتش عراق مجددا سوسنگرد را از سه طرف ماصره کرد و از جنوب و غرب داخل شهر نفوذ کرد لیکن به دلیل مقاومت عده ای از نیروهای ارتش ، ساه و ژاندارمری ، نتوانست شهر را اشغال کند . در عین حال دشمنان 48 ساعت کوشیدند تا محاصره شهر را کامل و آن را تصرف کند . مقاومت 48 ساعته مدافعان سوسنگرد با حمله ای که نیروهای خارج از شهر طرح ریزی و اجرا کردند به نتیجه رسید محاصره شکسته شد و دشمن مجبور به عقب نشینی گردید .
در خرمشهر حماسه بزرگی آفریده شد . دشمن که از شلمچه تا پل نو را ظرف 4 روز طی کرده بود ، نتوانست از پل نو تا پل خرمشهر - آبادان را در کمتر از 31 روز طی کند و با تلفات فراوان به این پل دست یافت . بدین ترتیب مقاومت 35 روزه نیرو های مردمی تا چهارم آبان 1359 در دروازه ها و کوچه های خرمشهر چندین یگان دشمن را منهدم کرد . در این مدت مناطقی چون پاسگاه دوربند ، پل نو ، گمرک و بندر ، پلیس راه ، صد دستگاه ، ساختمان های پسش ساخته ، کوی طالقانی ، کشتارگاه ، میدان راه آهن ، خیابان چهل متری و فرمانداری نقاط مقاومت شناخته می شد و مسجد جامع شهر مرکز فرماندهی و سمبل مقاومت بود .
آبادان هیچ گاه به دست دشمن نیفتاد . دشمن تا آستانه شهر نفوذ کرده بود . چیزی نمانده بود که محاصره کامل شود و شهر سقوط کند . لیکن حضور ناگهانی نیرو های مسلح انقلابی ، دشمن را در جنوب بهمن شیر تارومار کرد و آنها را به شمال این رود خانه راند تا محاصره 330 درجه آبادان به 270 در جه کاهش یابد .
با انسجام ،گسترش و قوت روز افزون مقاومت های مردمی و نیروی های مسلح انقلابی که با کندی حرکت دشمن و بروز ضعف های ارتش راق و تضعیف روحیه سربازان عراقی همزمان بود نیروی های مدافع جمهوری اسلامی به تدریج با کسب توانایی اجرای عملیات ایذایی ، شبیخون و محدود توانستند دشمن را متوقف و آرامش او را سلب کنند . به این ترتیب ارتش عراق قبل از دستیابی به اهداف خود مجبور به توقف شد و مقاومت رزمندگان اسلام که روز به روز از قدرت بیشتری برخوردار می شد ، پدافند ناقصی را به دشمن تحمیل کرد .

منبع : آشنایی با جنگ – جلد اول – مرکز مطالعات و تحقیقات سپاه