“نبرد لانگ والا درسی آموزنده برای فرماندهان جنگی”

در اواخر سال 1971 نیروهای ارتش پاکستان و ارتش هند با هم بر سر منطقه پاکستان شرقی که بعدها به بنگلادش تغییر نام یافت درگیر شدند. در طول این نبرد بیشتر توجه ارتش هند به سمت شرقی مرزهای خود معطوف بود و کمتر به سمت غربی مرزهای خود متمرکز شده بود. در آخرین هفته نوامبر 1971 ارتش هند مانورهای تهاجمی را در ناحیه آتگرم بر علیه پست های مرزی پاکستانی و مراکز ارتباطی آنها در طول مرزهای شرقی خود انجام داد. نیروهای جدائی طلب بنگلادشی نیز به پشتیبانی هند یک تهاجم را در ناحیه جیسور ترتیب دادند. در این زمان برای پاکستان مسلم شده بود که درگیری گسترده با هند غیرقابل اجتناب است و پاکستان شرقی در درگیری طولانی مدت در برابر هند بی دفاع است. بنابراین یحیی خان رئیس جمهور پاکستان تصمیم گرفت تا با استفاده از استراتژی رئیس جمهور سابق ارتشبد ایوب خان از یکپارچگی پاکستان حفاظت کند. ایوب خان پیشتر بیان داشته بود که دفاع از پاکستان شرقی نیاز به تحرکات در مرزهای غربی هند دارد.

نقشه موقعیت شهرها و نیروهای هندی و پاکستانی در لانگ والا و مناطق اطراف آن

استراتژی ایوب خان این فرضیه را به وجود آورده بود که یک درگیری گسترده با هند تحت فشارهای بین المللی نباید مدت زیادی طول بکشد. از آنجایی که پاکستان شرقی به نظر غیر قابل دفاع می رسید بنابراین باید تلاش می شد تا با تمرکز بر اشغال هرچه بیشتر بخش غربی هند، ابزار قدرتمندی در مذاکرات صلح بدست بیاید. برای انجام این کار ژنرال تیکاخان طرح یک عملیات تهاجمی به هند را پیشنهاد داد و نیروی هوایی پاکستان نیز به این منظور باید حداکثر پشتیبانی را از این طرح به عمل می آورد. طرح اولیه برای این حمله نیاز به یک برتری هوایی موقتی داشت تا نیروهای پاکستانی بتوانند با یک حمله برق آسا به عمق قسمت غربی هند نفوذ کنند و پس از آن با استقرار در مواضع تثبیت شده، به دفاع بپردازند.

در این بین شهر رحیم یارخان پاکستان در نزدیکی مرزهای بین المللی یک موقعیت حساس را برای نیروهای خان بازی می کرد. این شهر که در نزدیکی راه آهن سند پنجاب قرار داشت یک مرکز مهم و شکننده برای تامین لجستیک نیروهای خان بود. سقوط این شهر به دست هندی ها می توانست مسیر راه آهن بین سند و پنجاب را قطع کند و امکان تهیه سوخت و مهمات برای نیروهای پاکستانی  که از کراچی می آمد را مشکل کند.

از طرفی دیگر نقشه نیروهای هندی این بود که با حمله نیروهای لشکر دوازدهم ارتش هند به آن سوی خط مرزی از طریق سارکاری تالا به اسلام گاره پیش برود و در قدم بعدی با پیشروی به سمت باقلا، شهر رحیم یارخان را تصرف کند. این کار نه تنها باعث متزلزل شدن دفاع پاکستانی ها در پنجاب می شد بلکه در ناحیه جامو و کشمیر نیز با حمله هندی ها به ناحیه شکارگاره هماهنگ می شد و در نهایت امکان این بودکه  بتوان نیروهای پاکستانی که در این ناحیه در تله گیر افتاده بودند را پاکسازی کرد.

پاکستان که پنجاب را به عنوان یک مرکز عملیاتی انتخاب کرده بود یک شبکه اطلاعاتی قوی در این ناحیه در اختیار داشت و قصد داشت این ضعف قدرت زمینی در مقایسه با هند در این ناحیه را با یک حمله پیش دستانه از طریق کیشانگاره به سمت مرکز فرماندهی میدانی آنها در جنوب رامگاره جبران کند. سازمان اطلاعات پاکستان در این بخش کاری بسیار بزرگ را با نفوذ نیروهای خود به میان مردمان عادی و جمع آوری اطلاعات مورد نیاز برای ارتش انجام داد. با این حال این منابع از جمع آوری اطلاعات در پست لانگ والا که یک پست مرزی امنیتی بود باز ماندند. این منطقه به تازگی با یک گردان از هنگ پنجاب تقویت شده بود. لانگ والا نقش یک موقعیت استراتژیک در مسیر تصرف مناطق وسیعی از سمت غربی هند در ایالت راجستان را ایفا می کرد و با سقوط آن هند در موقعیت بدی در جبهه غربی قرار می گرفت.

طرح عملیاتی پاکستانی ها بر این فرض بنانهاده شده بود که یک حمله در منطقه، به نیروهای لشکر اول زرهی واقع در منطقه سری گانگاناگر کمک خواهد نمود. فرماندهی مرکزی پاکستان همچنین احساس نمود که باید از مسیر ارتباطی شمالی جنوبی که به علت نزدیکی به مرز بسیار آسیب پذیر می نمود محافظت شود. یک طرح نظامی ترکیبی بنابر این موضوع اتخاذ شد.  این طرح مشتمل بر استفاده از دو تیپ پیاده و دو هنگ زرهی بود. برای این منظور یک لشکر مجزا به نام لشکر 18 تشکیل شد. لشکر 18 تصرف و تثبیت لانگ والا را به تیپ 206 پیاده و هنگ زرهی 38 سواره نظام ارتش محول کرد و تیپ 51 پیاده و 22 سواره نظام را برای ادامه عملیات بعد از تصرف لانگ والا و تسخیر جیسالمر مامور کرد.

نقشه پاکستانی ها رسیدن به لانگ والا، رامگاره و جیسالمر بود. این نقشه از آغاز بسیار دور از واقعیت به نظر می رسید. قرار بر این بود که عملیات در شب اجرا شود. همچنین به علت نبود راه ارتباطی مستقیم و مناسب نیروهای پاکستانی مجبور به عبور از زمین های رملی و ماسه های نرم بودند. این امر از نظر نیروهای شناسایی رزمی پاکستانی مغفول مانده بود که نیروهای زرهی آنها بدون ادوات مهندسی قادر به عبور سریع از این زمین ها و حمله به مواضع دشمن نخواهند بود. با وجود برتری عددی پاکستانی ها نسبت به نیروهای هندی ولی مشکل گیرافتادن خودروها در شن های نرم یک نقطه ضعف برای آنها به شمار می آمد.

سربازان هندی مدافع لانگ والا

در سوی دیگر پست لانگ والا توسط یک دسته از نیروهای گردان 23 هنگ پنجاب ارتش هند محافظت می شد. این نیروها از سوی سرگرد کولدیپ سینگ چندپوری فرماندهی می شدند.

سرگرد چندپوری فرمانده مدافعان هندی پست لانگ والا

هندی ها بر یک بلندی شنی که بر اطراف خود تسلط داشت استقرار پیدا کرده بودند بطوری که در تاریکی شب به سختی از سوی محیط اطراف خود قابل شناسایی بودند. این پست از سه طرف به وسیله فنس های سیمی پوشیده شده بود. باقی نیروهای گردان در منطقه ساده والا در 17 کیلومتری شمال شرقی لانگ والا مستقر شده بودند. چندپوری یک گروهان پیاده تقویت شده با تعدادی نیرو به همراه تیربار و خمپاره 81 میلیمتری و یک جیپ با تفنگ بدون عقب نشینی 106 میلیمتری در اختیار داشت. دو تفنگ 106 دیگر یگان او به همراه خدمه در حال آموزش در مقر فرماندهی گردان بودند. سرگرد چندپوری به همراه خودش یک تیم چهار نفره از نیروهای امنیتی سوار بر شتر را در اختیار داشت. پست لانگ والا هیچ نیروی زرهی در اختیار نداشت ولی می توانست از هنگ 170 توپخانه میدانی واقع در راجپوت و هنگ 168 توپخانه درخواست آتش توپخانه را بدهد.

تنها تفنگ 106 میلیمتری بدون عقب نشینی سوار شده بر روی جیپ مستقر در لانگ والا

برای پشتیبانی نیروهای زمینی پاکستان، نیروی هوایی در غروب روز سوم دسامبر 1971 یک حمله پیش دستانه را به سمت نیروهای هندی انجام داد.  بلافاصله بعد از اولین حمله نیروی هوایی پاکستان به پایگاه های هوایی هندی سرگرد چندپوری یک گروه 20 نفره به فرماندهی ستوان زارام ویر را به منظور گشت زنی در ستون 638 مرزی در منطقه نزدیک به مرز پاکستان مامور کرد که این گروه گشتی نقش بسیار مهمی را برای شناسایی واحدهای  زرهی پاکستانی در حال پیشروی داشت.

در شب چهارم دسامبر جوخه ستوان ویر در حال گشت زنی در نزدیکی مرز متوجه ستون عظیمی از نیروهای زرهی که در حال نزدیک شدن بودند شد. این مشاهده با گزارش های پست هوابرد دیدبانی ارتش مبنی بر نزدیک شدن ستون نیروهای پاکستانی به سمت لانگ والا مطابق بود. سرگرد چندپوری همزمان با هدایت نیروهای ستوان ویر با تماس با واحد فرماندهی گردان درخواست فوری نیروی تقویتی به همراه واحدهای زرهی و پشتیبانی توپخانه را داد. فرماندهی گردان به او این حق انتخاب را داد تا بین ماندن و مقابله با نیروهای دشمن تا حد ممکن و یا عقب نشینی تاکتیکی به شهر رامگاره یکی را انتخاب کند چون امکان رسیدن نیروهای کمکی تا حداقل شش ساعت آینده وجود نداشت. سرگرد چندپوری با در نظر گرفتن شرایط مختلف و این نکته که آنها در موقعیت دفاعی خوبی قرار دارند و در تاریکی شب عقب نشینی سریع خود یک ریسک بالا به شمار می آید دفاع کردن در مقابل نیروهای پاکستانی را انتخاب کرد.

نیروهای پاکستانی حمله خود را در ساعت 12:30 صبح شروع کردند. همینطور که نیروی مهاجم در حال نزدیک شدن به پست بود توپخانه ارتش پاکستان شروع به شلیک با توپ های کالیبر متوسط نمود. این شلیک ها منجر به کشته شدن 5 شتر از 10 شتر نیروهای امنیتی هندی شد. ستونی متشکل از 65 تانک پاکستانی شامل تانک های شرمن وType 59 چینی در حال نزدیک شدن بودند. نیروهای هندی با استفاده از مین های ضد تانک شروع به مین ریزی سریع در مسیر آنها کردند که در پی بی دقتی یک نیروی پیاده هندی در این بین کشته شد. نیروهای هندی تا رسیدن تانک ها به فاصله ای در حدود 15 تا 30 متری موضعشان در اختفا به سر می بردند. با رسیدن به این فاصله نیروهای هندی با راکت های پیات (PIAT) شروع به هدف قرار دادن تانک های پاکستانی کردند. در همین حال هندی ها با تنها تفنگ 106 میلیمتری M40 خود که یکی از خدمه خود را نیز از دست داده بود آماده شلیک به سمت تانک ها شدند. این سلاح بر روی تانک های پاکستانی تاثیر زیادی داشت و توانست از زره بسیاری از آنها نفوذ کند. خودروهای پاکستانی با گیر کردن و فرو رفتن در شن نرم بیابان از حرکت باز افتادند و تبدیل به سیبل های ثابت برای هندی ها شدند. با نابود شدن و صدمه دیدن 12 تانک و خودروی زرهی پاکستانی توسط سلاح های پرتاب شونده و مین های هندی از سوی دشمنانی که در تاریکی به سختی قابل مشاهده بودند آنها تصمم گرفتند تا حمله خود را متوقف کنند. آتش گرفتن بشکه های سوخت روی تانک ها باعث ایجاد نور و روشنایی در محیط شد که همین امر باعث شد دید نیروهای هندی نسبت پاکستانی ها بهتر شود و آنها راحت تر بتوانند به شلیک بپردازند.

2 ساعت طول کشید تا پاکستانی ها بتوانند مکان میدان مینی را که به صورت ناقص توسط هندی ها آماده شده بود مشخص نمایند. در همین زمان نیروهای پاکستانی تصمیم گرفتند با دور زدن پست و محاصره آن اقدام به تصرف آن کنند. با وارد شدن دوباره در شن زار خودروها و نفربرهای زرهی پاکستانی در شن های بیابان فرو رفتند و از حرکت باز ایستادند ولی در نهایت موفق به محاصره پست شدند. در طول درگیری سرگرد چندپوری در تماس با مرکز اقدام به هدایت آتش توپخانه به سمت پاکستانی ها می کرد.

رد شنی تانک های پاکستانی در اطراف محل استقرار نیروهای هندی

با وجود برتری عددی قوای پاکستانی و محاصره کردن هندی ها با این وجود پاکستانی ها نتوانستند در زیر نور ماه کامل به پیشروی ادامه دهند. با طلوع صبح هنوز نیروهای پاکستانی نتوانسته بودند پست لانگ والا را تصرف کنند.

یکی از هواپیماهای HF-24 Maruts هندی شرکت کننده در حمله هوایی به لانگ والا

هواپیمای هاوکر هانتر نیروی هوایی هند

با رسیدن طلوع صبح نیروی هوایی هند سرانجام توانست با استفاده از هواپیماهای هاوکر هانتر و HF-24 Maruts به نیروهای پاکستانی حمله کند. این هواپیما ها به دلیل نداشتن سیستم های دید در شب قادر به اجرای عملیات در طول شب نبودند. در نور خورشید هواپیماهای نیروی هوایی هند توانستند به طور موثری به اجرا عملیات بپردازند و در این راه از کمک کنترلر جهت دهنده هوایی سوار بر یک فروند هواپیمای HAL Krishnak به خلبانی سرگرد آمتا سینگ استفاده کنند. او با دقت و به خوبی اهداف را برای سایر هواپیماها مشخص می نمود و به خوبی هدایت آتش آنها را بر عهده داشت و این کار تا زمانیکه نیروهای کمکی از راه برسند ادامه داشت. هواپیماهای هندی به نیروهای زمینی و خودروهای زرهی و سایر ادوات پاکستانی ها با استفاده از راکت های T-10 ماترا و توپ 30 میلیمتری حمله کردند. پاکستانی ها بدون حمایت از جانب هواپیماهای نیروی هوایی خود که در جاهای دیگر به طور گسترده ای مشغول بودند، به راحتی هدف حملات هندی ها قرار می گرفتند. برد تیربارهای ضدهوایی 12.7 میلیمتری قرار گرفته بر روی تانک های پاکستانی کوتاه بود و بر روی جت های هندی بی اثر می نمود. به علت ماهیت زمین نبرد شکار نیروهای پاکستانی برای هواپیماهای هندی بسیار آسان بود. تا ظهر روز بعد حمله کاملا پایان یافته بود و پاکستانی ها 22 تانک را در حملات هوایی و 12 مورد را در حملات زمینی مدافعان از دست دادند و تعدادی نیز سالم به تصرف مدافعان در آمد. آمار کل وسایل و ادوات نابود شده و یا صدمه دیده پاکستانی به 100 عدد می رسید. در پایان روز 7 دسامبر کلیه نیروهای پاکستانی به علت رسیدن قوای کمکی هندی ها مجبور به عقب نشینی از مواضع خود شدند و به داخل مرزهای بین المللی برگشتند. لانگ والا اثبات کرد که یکی از نقاط مهم این جنگ بوده است.

هاوکر هانتر هندی در حال بمباران مواضع و ادوات زرهی پاکستانی ها با راکت و توپ خود

نبرد لانگ والا موجب خسارت شدید نیروهای پاکستانی و تلفات و خسارات اندک هندی ها شد. از آنجایی که هندی ها به خوبی توانسته بودند از موقعیت مدافع بودن خود استفاده کنند به راحتی حریف را شکست دادند. تلفات هندی ها در این نبرد 2 کشته از سربازان عادی و یک نفر از خدمه توپ 106 میلیمتری بود در حالی که پاکستانی ها بالغ بر 200 نفر سرباز تلفات دادند. در کمیته بررسی علت این شکست پس از پایان جنگ فرمانده لشکر 18ام ارتش پاکستان سرلشکر مصطفی به علت سهل انگاری مقصر شناخته شد.

بدون در نظر گرفتن پیروزی میدانی هندی ها، این نبرد یک شکست اطلاعاتی و استراتژیک برای هردو طرف بود. اطلاعات ارتش هند از دادن هشدار برای ورود یک ستون عظیم زرهی از سمت غرب عاجز مانده بود و از آن بدتر پست دفاعی آنها به هیچ وجه از نظر تسلیحات سنگین برای خنثی سازی نیروهای دشمن تجهیز نشده بود. در نهایت آنها از موقعیت فرار نیروهای پاکستانی استفاده نکردند و در حالی که می توانستند نیروهای در حال عقب نشینی پاکستانی را از بین ببرند و حمایت هوایی نیز از آنها برقرار بود پاکستانی ها را به حال خود رها کردند.

از سوی دیگر پاکستانی ها نیز مقاومت پست لانگ والا را دست کم در نظر گرفته بودند و تصور می کردند که بدون داشتن پشتیبانی هوایی کافی و توپخانه قوی می توان آن را تصرف کرد در صورتی که شن های منطقه که آنها در محاسبات خود در نظر نگرفته بودند برای آنها دردسر های بسیاری را ایجاد کرد. بسیاری از تانک های آنها در شن های نرم با سرعت کند حرکت می کردند و بعضی حتی به علت گرمای بیش از حد موتور ناشی از گیر افتادن در شن از کار می افتادند. پاکستانی ها همچنین پشتیبانی هوایی نزدیک هندی ها را نیز نادیده گرفته بودند. نبرد در صحرای بدون هیچ گونه مانع و پوشش برای تانک ها و نفرات پیاده، از پاکستانی ها اهداف ساده و در دسترسی برای هواپیماهای هندی ساخته بود. طرح حمله یه لانگ والا هرچند از استراتژی کلی جنگ به خوبی طراحی شده بود ولی در طرح عملیاتی و نقشه اجرا با مشکلات بسیار زیادی روبرو بود که باعث شد در نهایت این طرح به شکست منجر شود.

بعد از پایان جنگ به سرگرد (بعدها سرتیپ) کولدیپ سینگ چندپوری مدال ماهاویر چاکرا (دومین نشان کشور هند) داده شد و سایر مدافعان نیز مدال های مختلفی دریافت کردند و در آن سو فرمانده لشکر 18ام ارتش پاکستان نیز از کار خود برکنار شد.

تصاویری از ادوات و خودروهای زرهی پاکستانی مهندم شده و یا تسلیم شده به نیروهای هندی