میلیتاری اولین مرجع نظامی ایران در اینترنت
به بهانه پهپادهای جدید بادپ ترکیه
* بادپ سرواژه ی بلند اوج دور پرواز معادل واژه ی HALE سرواژه ی high-altitude long-endurance میباشد .
نوع استراتژی توسعه ی سازمان رزم در یک نیروی مسلح ، بایستی همواره توجیه کننده ی روند تولیدات جنگ افزار باشد نه برعکس .
ریپر و پریدیتور هر دو پهپاد “مادپ “* یا MALE محسوب می شوند. هواپیماهایی که در این کلاس قرار می گیرند دارای سقف ارتفاعی عمومی بین 25000 تا 50،000 پا هستند و توانایی انجام مأموریت های 24 ساعته را دارند.
در مقابل ، پهپادهای ” بادپ ” (HALE) با ارتفاع بالا معمولاً قادر به پرواز به ارتفاع 60،000 پا هستند و تا 32 ساعت می توانند مأموریت های خود را انجام دهند . اما آنها دارای اسلحه نیستند. دو پهپاد اصلی HALE که در حال حاضر در دنیا فعالیت می کنند عبارتند از: Global Hawk و Triton ، نوع دریایی گلوبال هاوک .
Reaper ومدل پیشینی آن ، Predator ، موفقیت های بزرگی را برای نیروهای مسلح آمریکا در نبرد با بازیگران غیر دولتی در مناطق مختلفی که در شمال آفریقا تا آسیای جنوبی به سر می برند ، به وجود آورد اند . البته بگذریم که در کنار این موفقیت های بزرگ نظامی ، شکست بسیار بزرگی را نیز برای رژیم حقوقی بین المللی و نیز بنیادهای اخلاق بشری رقم زده اند . توانایی این پهپادها برای نظارت 24/7 ، نظارت مداومی را در اختیار اپراتورها قرار می دهد که در کنار قابلیت حمله در لحظه ی دلخواه ، این رده از پهپاد ها را به ابزاری بسیار مؤثر تبدیل می کند. با این حال ، بازیگران غیر دولتی دارای سیستم های راداری پیشرفته یا سیستم های ضد هوایی نیستند . بنابراین قادر نیستند که هیچ نوع دفاعی در برابر عملیات بدون سرنشین ایالات متحده مطرح کنند. این روند به چرخه ی انتقام بیشتر در زمین های قابل بازی برای این نیروها کشیده شده و چرخه ی آنچه آمریکا ” مبارزه با تروریسم ” مینامد را تقویت میکند .
در مقابل ، نیروهای دولتی عموما از قابلیت های پیشرفته ای برخوردار هستند که می توانند تهدیدهای A2 / AD ایجاد کنند .
در حالی که پهپادها ی HALE قادر به پرواز با سرعت های بالاتر – تقریباً بیش از 100 مایل در ساعت سریعتر – و در ارتفاعات بالاتر از پهپادهای MALE هستند ، آنها هم از توانایی پیشرفته ضد هواپیما کاملا در امان نیستند همانطور که به تازگی یک فروند گلوبال هاوک آمریکایی توسط پدافند سپاه پاسداران ساقط شد .
اما داستان پهپاد و پدافند نمی تواند در اینجا متوقف شود همانگونه که داستان جنگنده و پدافند متوقف نشد . بنابراین چاره ای نیست جز ساخت و توسعه ی پهپادهای بلند پرواز تر ، پنهانکار تر و بزرگتر تا بتواند تسلیحات دورایستا تری را حمل نماید . به نظر میرسد همین دلیل موجب روی میز قرار گرفتن برنامه های پهپادی HALE در ترکیه و چین شده است . کما اینکه ترکیه اولین کشوری است که پهپاد HALE را مسلح مینماید . این پهپاد Akıncı نام دارد.
Akıncı به معنی مهاجم پهپاد جدید ساخت صنایع بایکاراست و گفته می شود ملقب به “ماهی پرنده” است. صنایع Baykar Makina AŞ در سال 1984 تأسیس شد و در ابتدا ماشینکاری های دقیق را برای صنعت خودروی ترکیه انجام می داد . این شرکت کار خود را از سال 2000 روی سیستمهای هوایی بدون سرنشین آغاز کرد. در سال 2005 یک نمونه مینی پهپاد را پرواز داد (نسخه تولیدی دو سال بعد به نیروهای مسلح تحویل داده شد) . بعد ها با تولید و بازاریابی مدل TB2 ، توانست به رقیب صنایع TAI تبدیل گردد . این پهپاد که به قطر و اوکراین صادر شده است ، یک پهپاد تاکتیکی با متوسط وزن 630 کیلوگرم است. از پیکربندی دو میله ای با یک پیشران منفرد پیستونی با قدرت 100 اسب بخار بهره می گیرد و دارای ظرفیت حمل بار بیش از 55 کیلوگرم است که امکان حمل سلاح های کوچک را به آن می دهد.
در اوایل سال 2016 SSB ترکیه (ریاست صنایع دفاعی) درخواست توسعه اطلاعات (RFI) را برای توسعه و ساخت یک پهپاد HALE با وزن حدود 4.5 تنی با توان نسلیح به عنوان بخشی از برنامه پهپادهای Akınc Attack صادر کرد. پیشنهاد بایکار ماکینا در تاریخ 31 ژانویه 2018 بر اساس پیشنهاد رقابتی توسط هوافضای ترکیه انتخاب شد و در ژوئن 2018 وزیر دفاع ملی وقت نورنتین کانلیلی اعلام کرد که قراردادی با این شرکت منعقد شده است. وی گفت كه Akıncı راه را برای توسعه یك هواپیمای جنگی بدون سرنشین بومی كه از سال 2027 شروع می شود براساس فن آورهای ی در حال توسعه ، هموار می كند. اولین تحویل Akıncı برای سالهای 2020 یا 2021 برنامه ریزی شده .
اولین آزمایش موتور پهپاد در تاریخ 1 سپتامبر 2019 انجام شد . پس از تکمیل سایر تست های فنی، هواپیما به را چورلو منتقل شد .در 6 دسامبر 2019 پس از تاکسی و برخاستن خودکار ، پهپاد پرواز خود را انجام داد و پس از 16 دقیقه پرواز آزمایشی طولانی ، با موفقیت به زمین نشست.
مدیر ارشد فناوری Baykar ، پهپاد Akıncı را به عنوان یک پهپاد 5.5 تنی با توانایی انجام کارهای استراتژیک تر توصیف کرده است که میتواند موشک های کروز را حمل کند. Akıncı دارای ظرفیت بارگیری 1،350 کیلوگرم (2980 پوند) شامل 400 کیلو گرم (880 پوند) داخلی و 950 کیلوگرم (2،090 پوند) وزن خارجی است. دارای دو موتور توربوپراپ هرکدام با قدرت 450 اسب بخار (340 کیلو وات) است ، حداکثر وزن برخاستن آن 5.5 تن است. این پهپاد طراحی شده است تا با دو سری موتور 200 اسب بخار (150 کیلووات) یا 750 اسب بخار (560 کیلو وات) پیکربندی شود. از اوت سال 2019 کار تجهیز این پهپاد با موتور توربوپروپ اوکراینی Ivchenko-Progress AI-450C آغاز شده است . طول بال پهپاد بیش از 20 متر (66 فوت) است . طول کلی پهپاد حدود 12.5 متر است و با این موتورها Akıncı حداکثر 24 ساعت استقامت دارد و در ارتفاع عملیاتی حدود 40،000 پا پرواز خواهد نمود . هر چند در سقف ارتفاع پروازی هنوز با گلوبال هاوک تفاوت دارد ولی از تمام پهپاد های رده ی MALE بلند پرواز تر است .
بدنه ی پهپاد از نوع curved یا خمیده است . هواگرد دیگری که با این شکل تاکنون تولید شده است united 40 ساخت امارات بود . این نوع بدنه گذشته از برازا بودن امکان جانمایی متفاوت محموله های داخلی را به طراحین میدهد . به طور مثال آنتن ست کام برخلاف دیگر پهپادها ، به جای آنکه در دماغه باشد در میانه بدنه و دارای آزادی بیشتری است .
بالها نیز از نوع GULL wing است که نشان دهنده جسارت در طراحی پهپاد است زیرا این نوع بال ، سالهاست در طراحی هواگردها لحاظ نمیشود .این نوع بالها ریشه در طراحی هواسر ها داشته و توسط مارتین لیپیش در طرح موفق RRG Fafnir استفاده شده بود . به طور کلی این نوع طراحی به همراه بالچه ها _ وینگلت _ های یکپارچه مناسب افزایش زمان پرواز و افزایش نرخ اوج گیری است .
ادعا میشود که این پهپاد مجهز به سیستم های مأموریتی بومی توسعه یافته ، از جمله رادارهای اسکن الکترونیکی فعال (AESA) ، رادار SAR / GMTI ، سیستم نظارتی با دید گسترده ، ابزار جنگ الکترونیکی ، مجموعه ELINT / SIGINT ، سیستم های ارتباطی ماهواره ای و فراتر از دید (BLoS) ، و همچنین ، یک غلاف ESM و یک سیستم جدید جلوگیری از برخورد ( تقریبا همگی ساخت آسلسان ) است .
همچنین امکان حمل طیف گسترده ای از سلاح های هوا به زمین از جمله بمب های Mk 81/82 ، بمب های با هدایت دقیق Roketsan MAM-C و MAM-L ، موشک های هدایت لیزری Cirit و موشک های ضد تانک L-UMTAS و همچنین بمب های مجهز به کیت های TÜBİTAK-SAGE HGK ، KGK و LGK. موشک کروز Roketsan SOM-A با برد 250 کیلومتر نیز برای ادغام در نظر گرفته شده است و مدیر کل Baykar Makina هالوک گفته است که Akıncı ممکن است مجهز به موشک های هوایی نیز باشد.
گذشته از صنایع بایکار ، صنایع TAI که سابقه ی بیشتری در ساخت پهپاد در ترکیه دارد نیز گام بزرگی جهت ارتقای توان ناوگان پهپادی کشور ترکیه برداشتهاست . Aksungur پهپاد جدید صنایع TAI است که با استفاده از فن آوری موجود از سری هواپیماهای بدون سرنشین Anka ، توسعه داده شده است . برخی این پهپاد را آنکا 2 نیز مینامند . این پهپاد بزرگترین هواپیمای بدون سرنشین شرکت سازنده و تقریبا هم اندازه پهپاد بزرگ رزیم صهیونیستی ، ایتان است . هدف مهم ازتوسعه ی ظرفیت آنکا افزایش ظرفیت بارگیری برای تجهیزات خاص نظارت طولانی مدت ، SIGInt ، مأموریت های گشت دریایی و همچنین افزایش توان رزمی است . شرکت تولید کننده که تاکنون دو فروند ازین پهپاد ساخته است قصد دارد بسته های تسلیحاتی را ادغام کرده و Aksungur را در اوایل سال 2020 به مرحله تولید برساند.
Aksungur ، به ترکی به معنی شاهین خاکستری است . این پهپاد در رده ی MALE طبقه بندی شده است و توسط صنایع هوایی ترکیه (TAI) برای مأموریت های نظارت تاکتیکی و شناسایی نیروهای مسلح ترکیه طراحی و ساخته شده است Aksungur دارای پیکر بندی twin boom یا دم دومیله ای با چینش Tractor برای دو موتور درون سوز است . پیش ازین نیز اشاره شده بود که به غیر از آمریکا کشورهای دیگری که قصد ساخت پهپادهای بزرگ ( با دهانه بال بیش از 20 متر ) را دارند معمولا به دنبال طراحی دومیله ای میروند . مهمترین دلیل ظاهرا آن است که بدنه ی بیش از حد بزرگ دارای کاربری برای پهپاد نبوده و باعث سنگین تر شدن پهپاد میشود که خود مشکلاتی را جهت بهره گیری از موتور قویتر و مصرف سوخت بیشتر به دنبال میاورد . طراحی دومیله ای با کاستن از طول بدنه کمک میکند که طول کلی پهپاد حفظ شود در حالی که وزن کمتری را تحمل نموده و درگ کمتری را هم تولید مینماید .*
توسعه پهپاد 18 ماه طول کشیده وبه جز بدنه و بالها ارابه فرود نیز حاصل طراحی جدید است ، در حالی که سیستم های کنترل از خانواده هواپیماهای بدون سرنشین موجود TAI Anka هستند. یک موتور توربو دیزل جدید نیز برای این برنامه در دست ساخت است . موتورهای توربوپراپ کنونی TEI PD170، دارای قدرت 170 اسب بخارتا 220 اسب بخار (126 کیلو وات-164 کیلو وات) بوده و پهپاد را با وزن 1800 کیلوگرم وزن خالی به همراه 750 کیلوگرم بار و نهایتا تا 3300 کیلوگرم و با سرعت متوسط 180 کیلومت بر ساعت به پیش میرانند .سقف پرواز 7600 متر برای 750 کیلوگرم بار و 11000 متر برای 150 کیلوگرم بار است .
.
پروازآزمایشی این پهپاد ، با قابلیت برخاستن و فرود خودکار ، در 20 مارس 2019 انجام شد و چهار ساعت و بیست دقیقه به طول انجامید. طبق گزارش ها ، پرواز آزمایشی دوم به مدت سه ساعت در 3 آوریل همان سال انجام شد. این پهپاد در نمایشگاه بین المللی صنایع دفاعی 2019 (IDEF) در استانبول ، ترکیه ، در تاریخ 30 آوریل معرفی شد.
این پهپاد حدود 12 متر (39 فوت) طول و 3 متر (9.8 فوت) ارتفاع دارد . بال ها در بالای بدنه نصب شده و و طول بالهای آن 24 متر (79 فوت) است. بالها با اندکی زاویه مثبت ( . Dihedra) نسبت به بدنه نصب شده اند .طراحیDihedral نقش مهمی را در ایجاد پایداری عرضی پهپاد ایفا میکند. *
TAI انتظاردارد تا بتواند با یکپارچه سازی سیستم سلاح های پهپاد با جنگنده های نیروی هوایی ارتش ترکیه از تسلیحات از F-4 و F-16 استفاده کند . سه جایگاه حمل سلاح در زیر هر بال برای اتصال محموله خارجی، مانند مهمات و یا تجهیزات راداری واقع شده است تسلیحات پیشنهادی شامل TEBER-81 ( بمب هدایت لیزری Mk-81 ) ، TEBER-82 (بمب هدایت لیزری Mk-82 ) ، LUMTAS ، MAM-L ، Roketsan Cirit ، MAM-C ، HGK-3 ( مهمات هدایت دقیق) ، KGK (کیت هدایت شده بالدار) و بمب های مینیاتوری است .
واقعیت آن است که پهپادها عرصه و ابزار جدید اعمال قدرت هستند . اگر روزگاری ناوهای هواپیما بر آمریکا نماد اعمال قدرت این کشور به شمار میامدند اکنون ناوگان عظیم پهپادی این کشور نماد اعمال قدرت است . هم اکنون اگر عبارت Power projection را در گوگل جستجو کنید تصویر مرتبطی که نمایش داده میشود یک ناو هواپیما بر است . خوب به نظرمیرسد که این تصویر بایستی تغییر کند .چرا ؟ پاسخ به اصل معنای ” اعمال قدرت” بر میگردد .
اعمال قدرت برابر نهاده Power projection یا force projection اصطلاحی است که در علوم نظامی و سیاسی برای اشاره به ظرفیت یک کشور برای استقرار و حفظ نیرو در خارج از قلمرو خود به کار می رود . این توانایی یک عنصر اساسی در قدرت یک دولت در روابط بین الملل است . اعمال قدرت در معنای سنتی تنها بر روی ابزار نظامی به عنوان توانایی انجام عملیات در دوردست تکیه مینمود . این معنا اکنون تغییر کرده است .
1. تغییر اول در ناحیه معنای قدرت است : نظریات توسعه یافته تر امروزی مانند قدرت نرم ، قدرت هوشمند و یا قدرت ترکیبی یادآور می شوند که اعمال قدرت لزوماً شامل استفاده فعال از نیروهای نظامی در جنگ نیست. امروزه در این نظریات به قدرت اقتصادی ، رسانه ای و فرهنگی نیز در کنار قدرت سخت توجه میگردد .
2. تغییر دوم در کاربرد ابزار نظامی است : خود تجهیزات مربوط به اعمال قدرت نظامی نیز اکنون اغلب می تواند دارای استفاده دوگانه باشد ، همانگونه که استقرار نظامیان کشورهای مختلف در جریان واکنش بشردوستانه به زلزله اقیانوس هند 2004 نشان می دهد ، توانایی یک کشور در اعمال قدرت سخت در یک منطقه ممکن است به عنوان یک اهرم دیپلماتیک مؤثر هم عمل کند و بر روند تصمیم گیری تأثیر بگذارد و به عنوان یک عامل بازدارنده بالقوه بر رفتار سایر کشورها عمل کند امنیت خطوط ارتباطی دریایی مانند مقابله با دزدان دریایی و یا تخلیه شهروندان یا غیرنظامیان در زمان های جنگ کاربردهای دیگر ابزار اعمال قدرت سخت هستند .
3.پیش از بازگشت به بحث پهپادها دقت کنید که در نظریه اعمال قدرت گفته میشود : هر دولتی که قادربر به کار گیری نیروهای نظامی خود در خارج از قلمرو سرزمینی اش باشد ولو این مدار بسیار اندک باشد میتوان گفت که آن دولت توانایی اعمال قدرتی متناسب با همان سطح دارد . فی المثل هند و آمریکا هر دو دارای شاخصه های اعمال قدرت هستند اما سطوح آنها بسیار متفاوت است . اما مشخصا اصطلاح ” اعمال قدرت ” معمولا اشاره به ارتشی با برد جهانی دارد . حتی کشورهایی که دارایی های قابل توجهی از ابزار به کار گیری قدرت سخت دارند فقط می توانند تأثیر منطقه ای محدودی داشته باشند . این امر به مشکل ذاتی ارتش های مدرن برمیگردد : هزینه ی بالا و لجستیک . به طور کلی ، تنها چند کشورهم اکنون قادر به غلبه برمشکل تدارکات و لجستیک به عنوان مشکلات ذاتی در استقرار و هدایت نیروی نظامی مدرن و مکانیزه هستند و به طور خاص آمریکا به عنوان بزرگترین قدرت اقتصادی ، بیشترین توان اعمال قدرت سخت را دارد . تازه آنها نیز توانایی انجام عملیات به صورت طولانی را نداشته و استراتژیست هایشان مرتبا در حال تدوین طرح ها و استراتژی هایی برای کاهش زمان و هزینه ها ی عملیات هستند .
اکنون و با گسترش و در دسترس قرار گرفتن فناوری پهپادی دوباره به نکات بالا نظر کنیم :
1. به عنوان یک ابزار در مجموعه ی ابزار های اعمال قدرت سخت ، امروزه تقریبا تمام عملیات های مهم آمریکا توسط پهپادها انجام میشوند . پیشرفت پهپادها ، ارزان بودن ، عدم ایجاد ریسک برای جان خلبان و مهم تر از همه عدم احتیاج به زیر ساخت های گسترده تعمیر و نگهداری و به کار گیری باعث شده است که آنها ستون فقرات عملیات های خارجی آمریکا باشند . هنگامی که میتوان از پشت یک کامیون و یا از یک باند کوچک از یک فرودگاه تفریحی ، چند پهپاد مسلح . یا یک پهپاد جمع آوری اطلاعات ، بلند کرد و عملیات انجام داد چه نیازی به روشن کردن راکتور اتمی یک ناو هواپیمابر و کشاندن آن به حدود منطقه ی عملیاتی است ؟
2.در بافت نظریات پیشرو تر قدرت ، نیز مفهوم پهپاد باعث ایجاد تغییراتی است . به کارگیری پهپاد ها اکنون به لحاظ سیاسی آسان تر از هواپیماهای جنگنده ی برخاسته از عرضه ی یک ناو هواپیما بر است و به دلیل جثه کوچکتر و امکان بیشتر اختفای راداری ، قدرت عملیات سیاه را نیز افزایش میدهد .آمار وحشتناک استفاده آمریکا از پهپاد برای ترور افراد مشکوک در کشورهای منطقه خاورمیانه و آفریقا در سال های اخیر ، به تنهایی بیان گر این نکته است که گروهی مستقر در سازمان ستاد سیا و یا اتاق عملیات پنتاگون توانایی اعمال قدرت در هر جایی از دنیا را دارند . این روند موجب ایجاد نوعی جو روانی از عدم امنیت در تمام دنیا شده و وجهه آمریکا به عنوان یک ابرقدرت خونریز و مسلط را تقویت میکند .
3.نکته ی آخر در مورد سطوح اعمال قدرت است . تمام آنچه در بالا گفته شد از خصوصیات عملیات پهپادی منجر به کاهش معنی دار تفاوت در سطوح اعمال قدرت شده است . گرچه هنوز آمریکا با حدود 700 عملیات پهپادی در سال ، در این زمینه پیشرو است ولی این فاصله به شدت در حال کم شدن است . اکنون ترکیه نیز دست به ساخت پهپادهای HALE میزند *که می تواند به راحتی درسرزمین های بسیار دور عملیات کند . ایران که سالها پیش ازین دست به رونمایی فطرس زده بود هنوز شروع به انجام عملیات با آن نکرده است . به نظر میرسد زمان انجام عملیات های دورتر با پهپاد فطرس و حتی ساخت نمونه ی موتور جت و بزرگتر آن رسیده و چه بسا همین الان هم دیر باشد .
برای ادامه بحث:
نویسنده seyedmohammad@military.ir
_______________________________________________________
* سرواژه میان اوج دور پرواز
* گلوبال هاوک در این زمینه یک استثناست و حجم عظیم محموله ی ارتباطی و الکترونیکی که حمل میکند طراحی با بدنه ی تیوبلار ( لوله ای ) اش را توجیه میکند . حرکت ایران به سمت پهپادهای بزرگتر از شاهد 129 نیز به جهت محدودیت در استفاده از تکنولوژی موتور ، با بهره گیری از پیکر بندی دومیله ای ( فطرس ) بود .
*وقتی پهپاد وارد گردش به سمت راست میشود، نیروی Sideslip هم به همان سمت ایجاد میشود و هواپیما را به آن سمت میکشد . طراحی Dihedral ، باعث میشود که جریان هوا با هر کدام از دو بال هواپیما با زوایای حمله (Angle of attack) متفاوتی برخورد کند. هوای برخورد کننده به بال سمت راست که پایینتر قرار دارد دارای زاویه حمله بیشتر و بال سمت چپ که بالا قرار دارد دارای زاویه حمله کمتری خواهد شد . زاویه حمله ی بیشتر خود موجب ایجاد لیفت بیشترشده و بال پایین را بالا آورده و باعث تمایل پهپاد به بازگشت به شرایط پایدار ، یعنی شرایط همسطحی بالها می شود .
